bs nguyễn văn chừng

1. DÒCH TRUYEÀN
&
TRUYEÀN DÒCH
PGS. TS Nguyeãn Vaên Chöøng
BS Buøi Ngoïc Uyeân Chi

2. Muïc tieâu
1. Keå teân ñöôïc caùc loaïi dòch truyeàn thöôøng duøng
2. Nêu ñöôïc caùc thaønh phaàn chính cuûa dòch truyeàn
3. Nêu ñöôïc chæ ñònh cuûa töøng loaïi dòch truyeàn
4. Xöû trí ñöôïc caùc tai bieán khi truyeàn dòch

3. Ñaïi cöông
─ Ñöôøng truyeàn TM: caàn thieát
▪ Caáp cöùu
▪ Buø dòch + dinh döôõng
─ Coù nhieàu loaïi dòch truyeàn
▪ Thaønh phaàn
▪ Caùch söû duïng
▪ Tai bieán + xöû trí

4. Nhu caàu nöôùc
─ Theo giôø
▪ 10 kg ñaàu: 4 ml/ kg/ giôø
▪ 10 kg tieáp theo: 2 ml/ kg/ giôø
▪ > 20 kg: 1 ml/kg/ giôø
─ Theo 10 kg caân naëng
▪ 10 kg ñaàu : 100 ml/ kg/ ngaøy
▪ 10 kg tieáp theo : 50 ml/ kg/ ngaøy
▪ > 20 kg: 20 ml/ kg/ ngaøy

5. Nhu caàu nöôùc
─ Löôïng nöôùc nhaäp + chuyeån hoùa
─ Thaûi nöôùc:
▪ Thaáy ñöôïc: Nöôùc tieåu, maùu, phaân, noân oùi…
▪ Khoâng thaáy ñöôïc: 800 – 1000 ml/ ngaøy/
ngöôøi lôùn
o Da: theo BSA, möùc ñoä laøm vieäc, …
o Hôi thôû
─ Tuøy tình traïng BN

6. Nguyeân taéc buø dòch
Löôïng
dòch
thieáu
(A)
Nhu caàu
cô baûn
(B)
Maùu maát
(C)
(buø baèng
dòch tinh
theå)
Cuoäc
moå
(D)
Toång dòch
truyeàn
Giôø
ñaàu
1/2 A B C x 4
1- 2 –
4 ml/
kg/
giôø
½ A+B+4C+D
Giôø 2 1/4 A B C x 4 ¼ A+B+4C+D
Giôø 3 1/4 A B C x 4 ¼ A+B+4C+D
Giôø 4 B C x 4 B+4C+D

7. Nguyeân taéc buø dòch
Ví duï: BN 50 kg, nhòn aên – uoáng tröôùc moå 12
giôø, phaãu thuaät caét töû cung toaøn boä. Moå giôø
ñaàu maát 50 ml maùu, giôø 2 maát maùu # 10 ml.
Tính löôïng dòch truyeàn cho BN töøng giôø?
Nhu caàu/ giôø: 90 ml
Löôïng dòch thieáu: 1080
Dòch buø maùu maát: 200/ 40
Löôïng dòch truyeàn giôø ñaàu: 1030 ml
Löôïng dòch truyeàn giôø thöù 2: 600 ml

8. Huyeát töông
Thaønh phaàn Ñôn vò Giaù trò bình thöôøng
Na+
mEq/l 135 – 145
K+
mEq/l 3.5 – 4.5
Cl-
mEq/l 98 – 110
Ca++
mEq/l 4.5 – 5.0
Glucose mg/dl 80 – 110
AÙp löïc thaåm thaáu mOsm/l 280 – 295

9. AÙp löïc thaåm thaáu
─ Soá phaân töû cuûa chaát hoøa tan trong 1 lít dòch
Na+: mmol/ l; Glucose, B.U.N: mg/ dl
─ ALTT
▪ kieåm soaùt nöôùc ngoaïi vaø noäi baøo
▪ bò kieåm soaùt bôûi nöôùc xuaát – nhaäp
─ Maøng teá baøo laø maøng baùn thaám  chaát ñieän giaûi vaø
nöôùc di chuyeån qua laïi
─ ALTT cuûa dòch trong caùc khoang baèng nhau
ALTT (mmol/l) = 2 x [Na+] + Glucose/ 18 + BUN/ 2.8

10. DUNG DÒCH TINH THEÅ
─ DD muoái: ñaúng tröông, öu tröông
─ DD ñöôøng: ñaúng tröông, öu tröông
─ DD muoái - ñöôøng: ñaúng tröông, öu tröông
─ DD Lactat Ringer
─ DD Lactat Ringer – ñöôøng
─ DD Natri Bicarbonate: ñaúng tröông, öu tröông
─ Mannitol

11. Dung dòch muoái ñaúng tröông: NaCl 0.9%
─ Na+ = Cl- : 154 mEq/l
─ AÙp löïc thaåm thaáu: 308 mOsm/ l
─ Lieàu trung bình: 1000 ml/ ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn toái ña: 120 – 180 gioït/ phuùt
─ Nhieãm toan do Cl-
─ Khoâng laø dung dòch sinh lyù??

12. Dung dòch muoái öu tröông
─ Noàng ñoä: 2%, 3%, 5%, 7.5%
─ Cung caáp muoái
─ Truyeàn chaäm, TM lôùn
─ NaCl 7.5%: BN CTSN, taêng ALNS, soác maát maùu
▪ Taêng AL töôùi maùu naõo
▪ Taêng löu löôïng maùu naõo
▪ Giaûm ALNS
─ Thaän troïng: Taêng Na+ maùu

13. Dung dòch ñöôøng ñaúng tröông: Glucose 5%
─ Glucose: 5 g/100 ml = 20 Kcal/ 100 ml
─ AÙp löïc thaåm thaåm thaáu: 278 mOsm/ l
─ Lieàu toái ña: 40 ml/ kg/ ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn toái ña: 1.7 gioït/ kg/ phuùt
─ Naêng löôïng caàn 1 ngaøy: 2000 Kcal
─ G5%: cung caáp nöôùc  giöõ ñöôøng truyeàn TM

14. Dung dòch ñöôøng öu tröông
─ Noàng ñoä: Glucose: 10%, 15%, 20%
─ AÙp löïc thaåm thaåm thaáu G 10%: 555 mOsm/ l
─ Lieàu toái ña: 30 ml/ kg/ ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn toái ña G 10% : 0.8 gioït/ kg/ phuùt
─ Naêng löôïng caàn 1 ngaøy: 2000 Kcal
─ Löu yù:
▪ Truyeàn chaäm, TM lôùn
▪ Ñöôøng huyeát taêng

15. Dung dòch muoái – ñöôøng
─ Ñaúng tröông
▪ Glucose 2.5% + NaCl 0.45%
▪ AÙp löïc thaåm thaáu: 292mOsm/l
▪ 10 Kcal/ l
─ Öu tröông
▪ Glucose 5% + NaCl 0.9%
▪ AÙp löïc thaåm thaáu: 585 mOsm/l
▪ 200 Kcal/ l
▪ Lieàu trung bình: 1000 ml/ ngaøy
▪ Truyeàn chaäm, TM lôùn

16. Dung dòch Lactat Ringer
─ Na+ : 131 mEq/l K+: 5 mEq/l
Calci: 4 mEq/l Cl-: 111 mEq/l
Lactat: 28 mEq/l
─ AÙp löïc thaåm thaáu: 278 mOsm/l
─ Lieàu trung bình: 2000 ml/ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn toái ña: 120 – 180 gioït/ phuùt
─ Gan: lactat  HCO3
-
─ Thöôøng duøng ñeå buø dòch:
▪ Trong moå
▪ Maát maùu
▪ Noân oùi, tieâu chaûy, …

17. Dung dòch Lactat Ringer + Glucose 5%
─ Na+ : 131 mEq/l K+: 5 mEq/l
Calci: 4 mEq/l Cl-: 110 mEq/l
Lactat: 28 mEq/l Glucose: 5g/ l
─ AÙp löïc thaåm thaáu: 555 mOsm/l
─ 200 Kcal/ l
─ Lieàu trung bình: 1000 ml/ngaøy
─ Truyeàn chaäm, TM lôùn
─ Gan: lactat  HCO3
-

18. ?
─ Tröôùc moå neân truyeàn cho beänh nhaân loaïi dòch
truyeàn naøo?

19. Natri Bicarbonate 4.2%
─ NaHCO3: 42g/ l
─ Na+: 500 mEq/l HCO3
-: 500 mEq/l
1 ml = 0.5 mEq HCO3
-
─ AÙp löïc thaåm thaáu: 1000 mOsm/ l
─ Chæ ñònh: Nhieãm toan maùu
─ Dung dòch ñaúng tröông: NaHCO3 1.4%
─ Thöôøng duøng: NaHCO3 8.4% (1 ml: 1 mEq)
─ Theo doõi khí maùu ñoäng maïch thöôøng xuyeân
Löôïng kieàm thieáu = {BE} x P (kg) x 0.3

20. Mannitol 20%
─ Chai 250 ml: Manitol 44 g, Sorbitol 6 g
─ AÙp löïc thaåm thaáu: 1100 mOsm/ l
─ Lieàu duøng: 2.5 – 5 ml/ kg/ laàn
250 – 500 ml/ ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn: 30 – 60 gioït/ phuùt
─ Loïc qua thaän  lôïi tieåu thaåm thaáu
─ Chæ ñònh:
▪ Taêng aùp löïc noäi soï
▪ Sau gheùp thaän: thaûi chaát ñoäc, nöôùc

21. DUNG DÒCH KEO
─ Polyvinyl Pyrolidone (PVP)
─ Dextran phaân töû lôùn
─ Dextran phaân töû nhoû
─ Dung dòch Gelatin
─ Dung dòch Amidon
─ Dung dòch keo coù nguoàn goác töï nhieân

22. Moät soá tính chaát
─ Dung dòch cao phaân töû, troïng löôïng phaân töû lôùn
─ Taïo aùp löïc keo  giöõ nöôùc, keùo nöôùc
─ Chöùa ñieän giaûi  taïo aùp löïc thaåm thaáu
─ Chæ ñònh:
▪ Soác giaûm khoái löôïng tuaàn hoaøn
o Maát maùu caáp tính
o Chaán thöông
o Soác nhieãm truøng
o Phoûng
▪ Phuø naõo, ARDS, …
▪ Pha loaõng maùu ñoàng theå tích

23. Moät soá tính chaát
─ Choáng chæ ñònh:
▪ Suy tim öù huyeát naëng
▪ Suy thaän (creatinin > 2 mg/ dl)
▪ Roái loaïn ñoâng maùu naëng (tröø khi caáp
cöùu coù nguy cô ñe doïa töû vong)
▪ Dö nöôùc hoaëc thieáu nöôùc naëng
▪ Xuaát huyeát naõo
▪ Dò öùng

24. Moät soá tính chaát
─ Löu yù trong ñieàu trò:
▪ Creatinin
o Baét ñaàu ñieàu trò
o Moãi ngaøy
▪ Caân baèng nöôùc xuaát – nhaäp
▪ Buø ñuû dòch ( 2000 – 3000 ml/ ngaøy)
▪ Chuù yù: phuø phoåi, beänh gan maïn tính
▪ Pha loaõng maùu  giaûm Hct vaø protein maùu

25. Moät soá tính chaát
─ Taùc duïng phuï
▪ Dò öùng: ngöùa, soác, ngöng tim
▪ Lieàu cao: ngöùa keùo daøi, khaùng trò
▪ Ñau vuøng thaän
▪ Lieàu cao: laøm thôøi gian chaûy maùu keùo
daøi (do taùc duïng pha loaõng)

26. Tieâu chuaån dung dòch thay theá huyeát töông
lyù töôûng
─ Nhanh choùng buø ñöôïc theå tích dòch maát
─ OÅn ñònh huyeát ñoäng
─ Bình thöôøng hoùa löu löôïng vi tuaàn hoaøn
─ Thôøi gian ôû trong loøng maïch laâu vöøa ñuû
─ Caûi thieän cung caáp Oxy vaø chöùc naêng cô
quan
─ Deã daøng chuyeån hoùa vaø baøi tieát, ít gaây haïi

27. Polyvinyl Pyrolidone (PVP)
─ Subtosan®, Periston®
─ Chaát hoùa hoïc
─ Troïng löôïng phaân töû: 12.000 – 40.000
─ Ñaøo thaûi chaäm: 40% coøn ôû heä voõng noäi
moâ sau 5 naêm
─ WHO khuyeán caùo: khoâng duøng

28. Dextran phaân töû lôùn
─ Macrodex®
─ Polysaccharide, TLPT: 70.000 Dalton
─ Ñaøo thaûi
▪ Vaøi ngaøy
▪ 40% - 60%/ nöôùc tieåu
5 – 20%/ ñöôøng tieâu hoùa
─ Löu yù:
▪ Laøm sai keát quaû XN nhoùm maùu
▪ TLPT > 70.000: gaây suy thaän caáp
▪ Söû duïng < 1.000 ml/ ngaøy

29. Dextran phaân töû nhoû
─ Rheomacrodex®
─ Polysaccharide, TLPT: 40.000 Dalton
─ Öu ñieåm
▪ Thaûi nhanh hôn
▪ Giuùp hoàng caàu ít bò keït trong maïo maïch
─ Nhöôïc ñieåm:
▪ Dò öùng: 1%
▪ Roái loaïn ñoâng maùu: giaûm keát dính tieåu caàu
▪ Suy thaän

30. Dung dòch Gelatin
─ Gelofusin®
─ Gelatin keát noái
▪ TLPT: 20.000 – 35.000 Dalton
▪ Na+ = 154 mEq/ l Cl+ = 120 mEq/l
ALTT = 274 mOsm/ l pH = 7.1 – 7.7
─ Ñaøo thaûi
▪ hoaøn toaøn
▪ Chuû yeáu qua thaän, ñöôøng tieâu hoùa: 10%
▪ T ½ = 5 – 7 giôø
─ Dò öùng
─ Lieàu duøng: < 33 ml/ kg/ ngaøy

31. Dung dòch Amidon
─ HAES-steril®, Hemohes®, Hetastarch® 6%, 10%
─ Amylopectin
▪ TLPT: 200.000 – 400.000 Dalton
▪ Na+ = 154 mEq/ l Cl+ = 154 mEq/l
ALTT = 310 mOsm/ l pH = 4.0 – 7.0
─ Ñaøo thaûi: Qua thaän, ñöôøng tieâu hoùa (ít)
─ Taùc duïng khoâng mong muoán
Dò öùng Roái loaïn ñoâng maùu
Taêng Amylase maùu Tích tuï
─ Lieàu duøng HAES 6%: < 33 ml/ kg/ ngaøy (< 2500 ml)

32. Dung dòch keo coù nguoàn goác töï nhieân
─ Huyeát töông
▪ Dòch truyeàn toát
▪ Boät khoâ – ñoâng laïnh
▪ Ñaét tieàn
▪ Beänh truyeàn nhieãm
─ Albumin
▪ Duy trì aùp löïc keo
▪ 5%: ALTT  huyeát töông, 20%  ALTT cao
▪ 1 g: giöõ ñöôïc 20 ml nöôùc
▪ Löu trong loøng maïch, T ½ # 2 tuaàn

33. DUNG DÒCH NUOÂI DÖÔÕNG
─ Ñöôøng
─ Ñaïm
─ Môõ

34. Nhu caàu döôõng chaát
Naêng
löôïng
Acid
amin
Glucose Lipid
Tyû leä
glucose:lipid
Ñôn vò kcal/kg g/kg g/kg g/kg
Bình
thöôøng
25 1-1.2 3-4 0.7-1 7:3
Taêng nhu
caàu
30 1.2-1.5 3-4 1-1.5
5:5
Toác ñoä
truyeàn
(g/kg/giôø)
0.1 0.25 0.15

35. Nuoâi aên TM hoã trôï
─ Chæ ñònh: Khi nuoâi aên qua ñöôøng tieâu hoùa
▪ Khoâng ñuû
▪ Choáng chæ ñònh
─ Ñöôøng truyeàn
▪ TM trung taâm
▪ TM lôùn ngoaïi vi

36. Tröôøng hôïp beänh cuï theå caàn nuoâi aên
qua ñöôøng TM
─ Taéc ruoät
─ Doø tieâu hoùa
─ Vieâm tuïy caáp
─ Phaãu thuaät ñöôøng tieâu hoùa vaø moät soá
phaãu thuaät khaùc
─ Tieâu chaûy keùo daøi, khaùng trò
─ Vieâm phuùc maïc
─ Vieâm ruoät

37. Glucose
─ Muïc tieâu: ñöôøng huyeát 80 - 110 mg/dl
─ Toác ñoä bieán döôõng: 0.5 g/ kg/ giôø
─ Toác ñoä truyeàn: Cô baûn: 0.12 g/kg/giôø
Toái öu: 0.24 g/kg/giôø
Toái ña: 0.42 g/kg/giôø
─ Duøng Insulin ñeå oån ñònh ñöôøng huyeát
─ 100 – 200 g hoaëc 3.9 g/kg/ ngaøy caûi thieän dò
hoùa ñaïm

38. Dung dòch ñöôøng
─ Thöôøng duøng Glucose, Fructose (ít)
─ Glucose 10, 20, 30%
─ Truyeàn chaäm, TM trung taâm
─ Duøng theo nhu caàu
Quaù nhieàu  taêng ñöôøng huyeát, taêng ALTT

39. Lipid
─ 1 gam = 9 KCal
─ Dinh döôõng:
▪ 1.5 g/ kg/ ngaøy: hieäu quaû treân dò hoùa ñaïm
▪ Toái ña: 2.5 g/ kg/ ngaøy
─ Toác ñoä truyeàn:
▪ Toát nhaát: ≤ 0.11 g/ kg/ giôø
▪ Toái ña: 0.125 g/ kg/ giôø

40. Dung dòch môõ
─ Lipofundin®, Intralipid® 5%, 10%, 20%
─ Chæ ñònh: Nuoâi aên TM
─ Toác ñoä truyeàn: truyeàn chaäm (dò öùng?)
▪ Toát nhaát: ≤ 0.11 g/ kg/ giôø
▪ Toái ña: 0.125 g/ kg/ giôø
─ Heparin 50 UI/ 1 g Lipid: traùnh taéc maïch
─ Choáng chæ ñònh:
▪ Triglycerid > 400 mg%
▪ Suy gan
▪ Soác
▪ Roái loaïn ñoâng maùu
─ Khoâng ñöôïc pha thuoác vaøo dung dòch Lipid
─ Baûo quaûn: 40C, laøm aám tröôùc khi söû duïng

41. Löôïng nitrogen maát haøng ngaøy ôû ngöôøi lôùn
Clinical situation Nitrogen maát
(g/day)
Protein maát
(g/day)
Giaûm caân
(g/ngaøy)
Bình thöôøng 11 70 330
Phaãu thuaät nhoû 11-14 75-90 360-420
Phaãu thuaät lôùn 14-17 90-110 420-510
Ña chaán thöông 15-25 95-160 450-750
Chaán thöông ñaàu 20-30 125-190 600-900
Nhieãm truøng 20-30 125-190 600-900
Phoûng naëng 30-40 190-250 900-1200
Goldstein & Elwyn (1989) Ann Rev Nutr 9, 445-473 (adapted)
Subject to great patient-specific variations
1 g N  6.25 g protein  30 g cô

42. Dung dòch ñaïm
─ 1 gam = 4 KCal
─ Nutrisol, Aminoplasma,… 5%, 10%, 15%
─ Acid amin caàn thieát, löôïng thay ñoåi tuøy ñoái
töôïng beänh nhaân
─ Coù loaïi cho BN suy gan, suy thaän
─ Cung caáp naêng löôïng: 15 – 20% nhu caàu
─ Luoân truyeàn ñaïm keát hôïp ñöôøng

43. Caùc tai bieán khi truyeàn dòch – Xöû trí
─ Dò öùng
─ Dö nöôùc
─ Toån thöông maïch maùu
─ Nhieãm truøng

48. KEÁT LUAÄN
─ Dòch truyeàn
▪ Ña daïng
▪ Nhieàu thaønh phaàn
─ Caàn naém roõ:
▪ Chæ ñònh
▪ Choáng chæ ñònh
▪ Caùch duøng
─ Theo doõi BN