SlideShare a Scribd company logo
1 of 53
Download to read offline
05 mrspzfPaoh ( 05. Chapter )

                     fu;a;d ixl,amh : iudc moku
                     ( Metta Concept : Societal Foundation )

              fu;a;d idrOrAufhys iudc mokug wh;a jkafka ndysr ifudaOdkh we;s lr
.ekSu ms<snZo lreKqh' fuz uZ.ska iudc m@;sudk ( Norms ) wdrCIdjSu flfrA' fu;a;d
idrOrAuh olajk odhlFjh ms<snZo lreKq .eUqrska jsurAYkh flfrA' fu;a;d ixl,amh
idrOrAu mdlaIslh' tfiau ffcj f,dalh flfrys ys;dkqluzmSnj o tys wka;rA.;h' ta ksid
iudc inZo;d jrAOkh flfrys tys we;s Wmfhda.S;dj w;suy;ah' fu;a;d ixl,amfhys .enzjk
w;sYh m@fhda.sl Ndjh Wmfhda.Sjkqfha udkj inZo;dj, jsjsO yev;, ixjrAOkh lsrSug th
olajk iqjsfYaIS yelshd ksidh' iuznJO idrOrAu jrAOkhlg tyd .sh iudc iuznJO;djhkays
jsOsu;a idrOrAu wka;rA.; YsCIKhla l@shd;aul lsrSu flfrys nj fmkajdoSu fuhska
wfmaCIs;h'1 fu;a;d ixl,amh nsys jkqfhao tla mqoa.,fhl` wruqKq lrf.k fkdfjz' wju
jYfhka mqoa.,hka tla wfhl`g jevs msrsila wruqKq lr.ksusks' uQ,sl wjia:dfjys ;ks
mqoa.,fhl` jYfhka ;uka ;ukaygu ffu;@sh jrAOkh lsrSu jsia;r lr ;snqK o thska
wfmaCIs; jS ;snqfKa ;uka yqol,d jS ;ukagu muKla os.gu ffu;@sh jevSu fkdj wkHhkayg
me;srjSug fmrd;`j tlS me;srjSu ukdj yqre mqre|= jSu iZoyd uq,skau fu;a;d ixl,amh ;uka
;`< ukdj m@.`K lsrSug uQ,sl mqyqKqjla ,nd.ekSu muKls'2 tuksid fu;a;d ixl,amh iudc
moku ;`< oS Ndjs;d lsrSug wuq;`jka W;aiyhla .; hq;` fkdjkafka fu;a;d ixl,amh wrA:j;a
jkafkau iudc moaO;shla ;`< cSjSka msrsila w;frys oS muKla ksidh'3 nq|=iufhys js.@y jkakd
jQ fu;a;d ixl,amh ffcj f,dalhg wu;rj mrsirh iuznJOfhka o fhoS we;s wdldrh
m@d;sfudCIfhys jskh YsCId mo meKjSuz foi jsurAYkd;aulj n,k l, fmkS hk lreKls'4
fulS iudc mokfuys oS jvd;a W;aiql jkqfha fu;a;d ixl,amh iudc iuznJOdjhka jsOsu;a
lsrSfuys,d odhl jS we;s wdldrh ms<snZoj jsurAYkh lr ne,Sughs'5 iudc iuznJO;djhka
f.dvkeZ.Sfuz oS fukau mj;ajd .ekSfuys oS tl f,iu fu;a;d ixl,amh uy;a fia wdOdr
Wmldrj;a jk w;r tys Wmrsu ;,fhys oS ;uka yd wkHhka w;r iSud iuzfNaoh yer ouuska
lghq;` lsrSug udkjhd jsfYaI mqyqKqjla ,nhs'6


              fu;a;d ixl,amh iudc iuznJO;d jsIfhys l@shd;aul jk wdldrh uekjska
js.@yjk jsIhla kuz fn#oaO iudc jsoHdjhs'7 jsfYaI jYfhka fn#oaO iudc jsoHdjg wod< jk
whqrska fu;a;d idrOrAufha iudc jsoHd;aul jeo.;alu ms<snZo w;sYh mqZM,a js.@yhla fuz
mrspzfPaoh uZ.ska bosrsm;a flfrA' iudc iuznJO;djhka uekjska ilia jsh hq;` wdldrh yd
jrA;udkfhys tfia fkdjSu ksid iudch uqyqK md isgsk .egZM ms<snZo fn#oaO ixorANhdkQl~,
js.@yhla o fuhska is|= flfrA' fn#oaO iQ;@ foaYkd w;rska iudc jsoHd;aul jeo.;alula .kakd
jsjsO iQ;@ foaYkd fndfydauhla we;s w;r ta iEu iQ;@ OrAuhla uZ.skau fu;a;d idrOrAuh


                                          189
jsYaf,aIKh lrkq ,nk w;r fu;a;d ixl,amhg jsfYaI wkqn,hla o ,ndfohs' tfukau fn#oaO
iudc jsoHdj yd fiiq iudchSh jsoHd fCIa;@hg wka;rA.; jkakd jQ jsIh fCIa;@hkays ms<s.;a
kHdhh yd fn#oaO iQ;@ foaYkd ;`,kd;aulj jsYaf,aIKh lsrSu ;`<ska fu;a;d idrOrAufhys
iudc Ndjs;dfjys we;s Wmfhda.S;dj fl;ruz jeo.;aoehs myiqfjka wjfndaOlr.; yelsh'
fulS iudc Ndjs;dj wka ljrodgj;a jvd jrA;udkfhys wjYH jS we;af;a osfkka osk jv jvd;a
ixlSrAK jk usksia yeisrSuz rgd ms<snZoj ms<smeosh hq;` kshu l@uh fu;a;d ixl,amfhka bosrsm;a
flfrk nejsks' fu;a;d ixl,amh iudch flfrys wod<lr .; hq;` kshu wdldrfhka Ndjs;hg
f.k we;s kuz jrA;udkfhys Woa.;j we;s jsjsO iudc wrAnqo yd .egZM j,ska usksia iudch
jshqla; jSug fyda yels;dla wju ugzgul tajd rZojd .ekSug wjldY ie,fikq we;'8


               isZ.df,dajdo iQ;@fhys iudc moku wrA: oelafjkafka hq;`luz yd j.lSuz hk
fohdldrfhks'9 fuu hq;`luz yd j.lSuz l@shd;aul jSu iZoyd isZ.df,djdo iQ;@fhys jsia;r
flfrkakd jQ uQ,sl iudc ixia:d ih ;`< wfkdakH jYfhka ysff;IS njla f.dvkeZ.S mej;Su
jo.;ah'10 fuu ysff;Is Ndjh kuz fu;a;d ixl,amhhs' fuhska fmfkkafka udkj ixia:dfjz
wfkdkH neZoSu talFjh we;s lsrSfuys,d fu;a;d ixl,amfhys ldrAhNdrh b;du;a iqjsfYaIS jk
njhs' nq|= oyfuys iZoyka jk wdldrhg m<uqj mqoa.,hd wkHhkag fu;a;d ixl,amh
me;srjSug m<uqj ;uka ;ud jsIfhysu th me;srjSu uZ.ska ukdj m@.`K Ndjhg m;alr .;
hq;` fjz' bka blans;sj muKla tnZ|= ;eke;a;dg ;uka Wmudjg f.k wka wh fj; o l@udkQl~,j
fu;a is; me;srjsh yels jkq we;s nj nq|= iuh fmkajd oS ;sfnz' ;udg m<uqj fu;a;d ixl,amh
me;srjSu wd;audrA:h f,ig we;euz wh l,amkd lr;;a thska jkafka |=rAj,j mej;s ;u is;
Yla;su;a lsrSu muKs' ienjskau ;uka flfrysj;a fu;a;d ixl,amh f.dvkZ.d .ekSug ;ruz
j;a fkdyelshdfjka hqla; jQ iudc mrsirhl osjs f.fjk idudkH mqyq|=ka usksid l< hq;af;a
m<uqfjka ;uka Yla;su;a lr.ekSuh' iudch ;`< ;uka o tla;rd mqoa.,fhls' by<ska isg
iuia;h foi n,kafkl`yg fmfkkafka o ta whqrsks' ixl,am ms<snZo h:d iajNdjh jkqfha th
yg.kafka o jrAOkh jkqfha o is; weiqrskau jk fyhska uq,skau ish isf;ys we;s lr.;a;d jQ
fu;a;d ixl,amh msg;g o jsyso hk wdldrfhka Yla;su;a lr.ekSu uQ,slju l< hq;`j we;'11
fu;a;d ixl,amh m@.`K lrkafka l@u l@ufhka ;udf.a wkHhkaf.a jYfhka ish is;;`<
n,mj;ajkq ,nk uu;ajh uQ,sl lr.;a oevs wd;audrA:lduS fpz;kdj l@udkQl~,j ;`kSjk
wdldrfhks' wjidkfha oS ilaldhosgzGsh fyda wiausudkh |=relr ish,q wd;audrA:lduS nfjz iSud
myfldg uu;ajh ke;fyd;a wkHhka o ;ud yd iudkh hk yeZ.Sfuka hq;`j lghq;` lsrSu
fu;a;d ixl,am jrAOkfhys .eUqreu wjia:dj f,i nq|=iuh fmkajhs' fu;a;d Ndjkdj ;`<
fuh b;du;a ijsia;rj olajd we;'


               fuz wdldrfhka isf;ys m@.`K jkakd jQ fu;a;d ixl,amh ;j |=rg;a ixl,amhla
muKlau jkafkao hk .egZMj fuysoS meK fkdkZ.skq ,nkafka fu;a;d ixl,amh ixcdkk"
wdfjzok yd prAhd hk ;@sjsO wxYhkaf.ka mrsmQrAK ixl,amhla jk fyhsks' fuz ;@sjsO wxYhkau



                                           190
fu;a;d ixl,amfhys b;du m@n,Fjhg m;a jQ wxY jk w;r fuys uQ,sl wjia:dj ixcdkk
wxYh w;am;a lr.kshs' prAhd mCIfhka ta ixcdkk wxYfhka jrAOkh lr.kakd ,o ixl,am
wjia:dfjz l@shdldrS;ajh ffcj yeisrSuz rgdj, jsjsO;ajh ksid ndysrj jsoHudkfjz'12 idudkH
fn#oaOhdf.a ks;H YS,h f,i ie,flk tfiau fn#oaO yd wfn#oaO ldg;a iudc cSjs;fhaoS
ksrjq,aj lghq;` lsrSfuz yelshdj" ta iZoyd wjYHlrk jgdmsgdj ilia lrfok iudc
iuzuq;shla f,i mxpYS, m@;smodj fmkajd osh yelsh'       mxpYS, m@;smodj uZ.ska mqoa.,hdj
iudch jsiska o iudch jsiska mqoa.,hdj o iqrCIs; lrfokq ,nhs' iudchla hkq mqoa.,hka
rdYshlf.a jsjsO iuznJO;d yd wka;rAl@shdjka tla;eka jQ wjia:djla jk nejska fuu iuznJO;d
yd wka;rAl@shdjka tla;rd jsOsu;a iajrEmhlska md,kh jsh hq;`h hkq idrOrAu iuznJOfhka
we;slr.; hq;` wrA:l:khla f,i oelajsh yel' md,kh jsh hq;` jsOsu;a iajrEmh fuz hehs
mxpYS, m@;smodj uZ.ska fmkajd fokq ,nhs' mxpYS, m@;smodfjys we;s iqjsfYaISFjh jkqfha wd.u
ixl,amfhka mrsndysrj jqj o TzkEu ck fldgzGdYhlg th wod< lr.; yelsjSuhs' fuz hgf;a
jsjsO wd.uz yd jsjsO jsYajdi orK ta wkqj lghq;` lrk TzkEu mqoa.,fhl`g ish cSjs;fhys
lghq;` idrA:l lr.ekSu iZoyd mxpYS, m@;smodfjka ie,fikqha fkduZo fufyhls' ffcj
ys;jdoS nj mxpYS, m@;smodfjys wka;rA.; jsYajjSh nfjys mokuhs' iuia; mxpYS, m@;smodj
mqrdu jsyso mj;skakd jQ udkj ysff;ISnfjys ryi jkqfha o th fu;a;d ixl,amh mdolj
iliaj mej;Suhs'13


              m<uqfjks YsCIdmoh uZ.ska wrA:j;a lrkq ,nkafka mqoa.,hdf.a cSj;ajSfuz
whs;sh iq/lSuhs'14 fuhg mdol jkqfha fu;a;d ixl,amhhs' huz flfkl`yg iudch ;`< iajlSh
cSj;ajSfuz whs;sh iqrCIs;j ;nd .kakg kuz fy;u wkHhkaf.a cSj;ajSfuz whs;shg .re
lrkafkl` yd th /l oSug fjfyi .kafkl` njg m;ajsh hq;` nj fuz uZ.ska lshfjz' fuys
jeo.;au ,CIKh jkqfha hq;`luz yd j.lSuz iajrEmfhka fomigu tl f,ig iunrj
l@shd;aul jkakd jq lsishuz .sjsiqul yd iuzuq;shl iajrEmhla tys .enzjSuhs'15 ish,qu iFjhka
;ukaf.a cSjs;hg wdYd lrkq ,nk nj nq|=iuh ms,s.kshs' mqoa.,hka rdYshla tla;eka jS
iudc.; jkqfha o fuu cSjs;h ksrjq,aj yd jvd hym;a whqrska mj;ajd .ekSfuz wjYH;djh
ksidh' fuz fya;`j ksid lsis|= fNaohlska f;drj ieu fokdg mdfya ish cSjs;h flaJ|@ fldgf.k
fuu wjYH;djh yg.kakd nejska wd.u ixl,amfhka mrsndysrj jqj o cSjs;hl we;s jgskdlu
fkdfjkiaj mj;shs' flfkl` ;udf.a cSjs;h mj;ajdf.k hEug we;s leue;af;a m@udKhgu
wfkla mqoa.,hd ;ukaf.a cSjs;h mj;ajdf.k hEug leue;af;ka isgsk nj o fuhska f;areuz
.; yelsh'16 m<uq fldgu ;ukag fu;a;d ixl,amh jrAOkh lrkqfha mqoa.,fhl`yg ;ukaf.a
cSjs;fhys jgskdlu wjfndaO lrosu msKsi jk w;r m@.`K jQ fu;a;d ixl,amh we;s
mqoa.,hdyg ;j |=rg;a th wkHhka olajdu jHdma; l< yels ugzgulg meusfKa' jevs|=rg;a
fu;a;d ixl,amh m@.`K lsrSfuz oS ;uka yd wkHhka w;r mj;akd jQ jHdc isudj w;sl@uKh
lsrSug mqoa.,hdyg wjia:dj ,efnz' fuu iSudjka jHd;sl@uKh lsrSuu fu;a;d ixl,amfhys
jvd;au jrAOkSh wjia:dj f,i ie,fla' mrsmQrAK mqoa., fm#reIFjh f,i wrA: oelafjkqfhao



                                          191
fujeks wdldrfhka ishZM wdldrfha ;uka yd wkHhka hk iSudj |=re lr lghq;` lsrSug
yelshdjla ;ud ;`< jrAOkh lr.kq ,enQ wjia:djhs' wd;audrA:h hkqfjka yeZoskafjk iEu jsgu
;ukaf.a iqL jsyrKh muKla is;k wkHhka .ek fkdis;k wjia:dj yg.efkkqfha ;uka yd
wkHhka w;r w;s jsYd, mr;rhla ukiska ;nd l,amkd lsrSu ;`<sks' mrdrA:h kshudldrfhka
wrA:l:kh jkafka ;uka o wkHhka yd iudkh hk yeZ.Su we;s jk wdldrfhka ffu;@sfhys
Wmrsu jrAOkSh wjia:dj jk ;uka yd wkHhka w;r iSudj bj;a lr fmd|= cSjSka hkqfjka tlu
mrudorAYh wkqj is;Su ;`<h'17


               mqoa.,fhl`f.a osjs meje;au ukdj iqrCIs;j .; lsrSu iZoyd wdydr mdk" weZ|=uz
me<|=uz" ksjdi jeks uQ,sl wjYH;djhka ksis fia iuzmQrAK jsh hq;`h' fuzjd ,nd .ekSu iZoyd
mqoa.,fhl`yg lsishuz l@h Yla;shla fyj;a fuzjd us<oS .ekSfuz yelshdjla mej;sh hq;`h' tfiau
uQ,sl wjYH;djhka iuzmQrAK lr.ekSu msKsi imhd .kakd ,o iuzm;a l@udkQl~,j N`la;s jsoSu
msKsi /ia lr ;nd .ekSu o uQ,sl usksia wjYH;djhlau fjz' fujeks iuzm;a flfrys f,dn neZo
tajd ;fjfll` jsiska fidr is;ska meyer .ekSu jkdyS iuzm;a we;a;df.a uQ,sl usksia
whs;sjdisluz lvlsrSula o fjz' nq|= oyfuz wo;a;dodkfhka je<lSu f,i oelafjkafka wkqka i;` foa
fidr is;ska .ekSfuka je<lSuhs' tnejska tfia lghq;` lsrSu wkHhka flfrys ffu;@S mQrAjl is;ska
is|= lrkq ,nk l@shdjla fjz'18 iudcfhys fjfik wfkl`;a idudcslhkaf.a iuzm;a /ia lsrSfuz
we;s whs;sh ms<s.ekSu uQrA;su;a flfrkqfha tajd meyer fkd.ekSu ;`<sks' wkHhkayg we;s iuzm;a
/ialr ;nd mrsyrKh lsrSfuz whs;shg .re lsrSu;a iuZ.u iudch yd mqoa.,hd w;r iduQysl
neZoSula yg.kshs' fuu iduQyslFjh mqoa., ls@hdldrSFjh ksrrAnqo mrudorAYS iudchla
ksrAudKh jSfuys,d Bg olajk iyh uQrA;su;a fldg fmkajhs'19


               m@;sjsreoaO ,sx.sl wdlrAIKh fya;`fldgf.k l@shd;aul jk mjq,a ixia:dj
jsOsu;aj wdrCIdjSug kuz th iudch jsiska ms<s.kakd ,o ksYaps; rduqjlg wkq.;j yeisrsh
hq;`jSu iudc.; wjYH;djhla f,i ie,lsh yelsh' usksid o fiiq cSjSka fukau cdkuh
jYfhka Wreu lr.kakd ,o fmd|= ffcjuh .`Khka wka;rA.; yd tlS ffcjSh meje;au
wLKavj bosrshg f.khdu iZoyd ilia jS we;s YdrSrsl yd udkisl iychka wka;rA.;
cSjsfhla jk kuq;a usksid iajNdjfhka Wreu lrf.k isgsk iqjsfYaIs; oshqKq ixialD;sl cSjk
meje;au fya;`fjka fiiq cSjSkag fuka ish YdrSrsl yd udkisl iychka ;ukaf.a is;eZ.s mrsos
;Dma;su;a lr.ekSug wjYH bvlv iudch jsiska iuzu; lr.kakd ,o rduqjla ;`< iSud lrkq
,en we;' fuh iudc inZo;d jsOsu;a f,i mj;ajd.ekSug w;HjYH jkakls'fuys oS mqoa.,hd yd
iudch w;r fmd|= l;sldj; jkqfha iudch jsiska iuzu; m@;sjsreoaO fofofkl` w;r
f.dvkZ.d.kq ,nk ,sx.sl cSjs;hg fjk;a mdrAYjhka jsiska n,mEuz lsrSfuka je<lSu fyda tnZ|=
n,mEuz yels;dla wju lsrSu msKsi iduQysl tlZ.;djla we;slr .ekSuhs'20 wkqkaf.a mjq,a
ixia:dj wdrlaIdl< hq;`h hkdoS jYfhka is;sjs,s my<jkqfha fu;a;d ixl,am ksidh' rd.h
ksid fyda fjkhuz lreKla ksid fyda ldufhys jrojd yeisrSu jsYd, iudc wrAnqoldrS



                                           192
jd;djrKhla we;sjSug fya;`jla fjz' fuz nj kqjKska jgydf.k tnZ|= oE je<lSu msKsi lghq;`
lrkqfha fu;a;d ixl,amh ksidh' mjq,a tallfhys wdruzNhl wjia:dj f,i i,lkq ,nk
fofofkl` w;r f.dvkZ.d.kq ,nk ,sx.sl iuznJO;djh usksia jrA.hd fkdkeiS mj;ajd .ekSu
msKsi jQ iudc iuzu;hg tlZ.j orejka ,enSu wruqKq jQjls' tfiau tfia ,efnk orejkag
foudmsh fofofkl` ksid iqjfia jevSug wjYH iqrlaIs; ldhsl yd udkisl mrsirhla we;sjSu
mjq,a ixia:dfjz we;s ;j;a Wmfhda.S;djhls' l@ufhka fofofkl`f.ka wdruzNjk mjq,a ixia:dj
wk;`rej fiiq iudc ixia:d iuZ. we;slr .kq ,nk jsjsOdldrfhys wka;rAl@shd uZ.ska
l@udkQl~,j ixlSrAK wjia:d olajd jrAOkh fjz' mjq,a ixia:dj iqrlaIs;j .;lsrSu msKsi fmd|=
iudcfha iEu fokdf.a osrs.ekajSuz fkduZoj ,nd fu;a;d ixl,amh mdol lr.ksuska lghq;`
lsrSu is.df,dajdo iQ;@fha iosidjka kuialdrfhys tla osYdjla jYfhka fmkajd oS we;' f;jeks
YsCIdmofhka wrA:j;a lrkqfha ksrrAnqo mjq,a ixia:djla f.dvkZ.d .ekSu yd th wLKavj
bosrshg f.khdfuys,d mqoa.,sl yd mjq,a tallh w;r ;snsh hq;` wju idrOrAu yeisrSuz rgdj
fjz' huz mqoa.,fhl` .; lrk mqoa.,sl cSjs;h mjd iudc ixia:djkays wLKav yd ksrrAnqo
meje;au ;yjqre lrkakla jsh hq;` njg losu ksoiqkla jkafka o ,sx.sl cSjs;fhys iSudiys; yd
l@uj;aNdjh flfrys olajk ie,ls,a,hs' nsrsZo iajdushd flfrys;a" iajdushd nsrsZo flfrys;a"
ujzmshka |+ orejka flfrys;a" |+ orejka ujzmshka flfrys;a f.dvkZ.d .kakd jQ neZosu fu;a;d
ixl,amh mdolrf.k we;slr.; hq;` w;sYhskau fifkfyjka; yd l`ZMKq .`Kfhka hqla;
jQjla jsh hq;` nj nq|=iuh wjOdrKh lrhs'21


               iudcfhys fjfikakd iEu ;rd;srulu mqoa.,fhl` jsiskau ish osjs meje;au
f.khdfuz oS f;dr;`re ikaksfjzokfhys fhfohs' tys oS yels;dla ksrjoH yd i;H f;dr;`re
,nd.ekSug ieu mqoa.,fhl`ygu we;s whs;sh idrOrAuhls' tfiau th mqoa., yd udkj
whs;sjdisluls' tu whs;sjdislu huz wdldrhlska lvjSu fyda lvlsrSu msKsi odhlFjh iemhSu
fuz wkqj jrols' f;dr;`re ,ndoSfuz oS fukau f;dr;`re ,nd.ekSfuz oS o tlS f;dr;`re ,efnk
uQ,dY@ ms<snZo .@dylhd ,nd.kakd jsYajdih m<q|= fkdjS ;nd .ekSug ikaksfjzolhd jsiska
lghq;` lrkq ,enSu udkj whs;shls' wi;H f;dr;`re ikaksfjzokh jkafka mqoa.,hka wkHhka
uq<djg m;alsrSfuz fpz;dfjka hqla;j idjoH f;dr;`re iemhSu uZ.sks'22 wkHhka /jgSfuz
fpz;kdj yg.kqfha wkHhka flfrys ffjrh" fl@daOh is;ays we;s l,h' f;dr;`re ikaksfjzolhd
mqoa.,hd flfrys;a iuia; iudch flfrys;a fu;a;d ixl,amh fmrgqfldgf.k lghq;`
lrkafka kuz idjoH f;dr;`re iemhSfuka ish Y@djlhka uq<djg m;alsrSu msKsi lghq;` fkd
lrkq we;' wi;Hh wfkl`;a ish,qu jerosj,g uQ, ldrKhla jk nejska wi;H ikaksfjzokh
lrkq ,nk mqoa.,hd is|= lrkq ,nk l@shdj iudcfhys ms<s.;a iudc iuznJO;d ish,a,lau nsZo
ouk iqZM fjz' TzkEu jeros l@shdjla is|= fldg th is|=lf,a ke;ehs lSu ksid u;`jg ksjeros
mqoa.,fhl` jSug we;s yelshdj o fuz ksid wju fjz'23




                                           193
iajlSh isysh wjq,a lrf.k iudcfhys lghq;` lsrSug mqoa.,hd wfmdfydi;ah'
u;a meka yd u;a|@jH Ndjs;h ksid mshjs isysh mqoa.,hd ;`<ska ;`rkaj fha' u;ameka mdkh ksid
uqZM uy;a iudchgu wjevodhs mqoa.,fhl` njg TzkEu mqoa.,fhl` m;ajkafka ksrdhdifhks'24
;ukaf.a isysh wjq,a lr.eksu msKsi lghq;` lrkakd jQ mqoa.,hd tfia lrkafka oafjzIh ksid
uq<d jQ is;lsks' ;ukag;a wkHhkayg;a jevodhs mrsos ksjeros isysfhka lghq;` lrkakd jQ
mqoa.,fhl` tfia l@shdlrkafka fu;a;d ixl,amh u; mdol jQ is;sks' fu;a;d ixl,amh h:d
mrsos l@shdjg kZ.kakg kuz b;du;a fydZo isysl,amkdjla mqoa.,hd i;`jSu wksjdrAh
wjYH;djhls' tfiau fuys oS iDKd;aul w;r fm<njSfuz kHdh l@shd;aul flfrA' fulS
fm<njSuz kHhdfhka is|= flfrkafka huzlsis mqoa.,fhl` os.ska os.gu huzlsis l@shdjla wrnhd
Okd;aul fyda iDKd;aul whqrska lsishuz fm<njSula is|= lrjSuhs' hym;a idrOrAu
iuznJOfhka fulS fm<njSu l@shd;aul jk th Okd;aul mCIfhys jQ hym;a fm<njSula f,i
o |=Yaprs;fhys ,d fulS fm<njSu l@shd;aul jk jsg th iDKd;aul mCIfhys jQ whym;a
fm<njSula f,i o idudkHfhka yZ|=kajhs' u;ameka ksid mqoa.,hd ;`<          ldhsl yd udkisl
mCIfhka yg.efkk fm<njSu wh;a jkqfha iDKd;aul fm<njSula f,ighs' fuys oS ;uka
u;ameka u;a|@jH .ekSu iajlSh mrsydksh <Z.d lrjdfok ;uka jsiska ;ukaju fm<njSula jk
w;r fjk;a mqoa.,fhl` fuz wdldrfhka fm<njSu ;ukag;a tlS mqoa.,hdyg;a tlfia mrsydksh
<Z.d lrfohs'25


                 iEu   fohlgu    fome;a;la    we;'   mqoa.,hd   iudchg     fukau   iudch
mqoa.,hdyg;a ldreKsl jSu nq|=iuh wkqu; lrhs' tfiau th fmkajd fokq ,nhs' iudcfhka
mrsndysrj mqoa., meje;aula ;snsh fkdyelsjdla fukau mqoa., meje;afuka mrsndysrj iudc
meje;aula o ;snsh fkd yelsh' tfia fyhska mqoa.,hd yd iudch hk fowxYhu wka;rAl@shd
lsrsfuz oS fu;a;d ixl,amh fmrgq fldgf.k l@shdlsrSu uZ.ska mqoa.,hd iudc weiqfrys oS meK
kZ.sKq ,nk fndfyd .eg,q wju lr.ekSug ,efnkq we;'26 jrA;udkfhys fndfyda mqoa., yd
iudc .egZM meK kZ.skq ,nkafka fuz fowxYh ms<snZoju fome;a;gu ksis wdldrfha jegySula
fkdue;s nejsks' we;euz ;ekl oS mqoa.,hdyg iudch jsiska oafjzI iy.;j i,lkq ,nk w;r
tys m@;sjsmdl iudchgu w;ajsZoskakg is|=fjk wjia:d b;du;au nyq,h' nq|=r|=ka jevjsiQ hq.fha
isgs wysxil hk kuska m@lgjQ n@dyauK ;reKhd wx.`,sud, keue;s oreKq wmrdOlrefjl` njg
m;ajQfha tlaj bf.kSu ,enQ wks;a isiqkaf.a BrAIHdjg ,lajSu yd ish .`rejrhdf.a fla<duz nia
ms<s.kakd wjspdr mQrAjl iajNdjh ksidh' ish .`rejrhd fh|+ l~g Wml@ulg yiqj uskSurefjl`
f,i iudcfha ms<sl`,g md;@jSug wysixl ;reKhdg is|=jsh'fuz whqrska mqoa.,hd flfrys oafjzI
iy.; f,i iudch lghq;` lsrSu ksid bf.kSug olaIfhl`j isgs nqoaOsu;a wfhl`f.a iyc
olaI;dj,ska m@fhdack .ekSug iudchg fkdyelsjsh' tfiau l`vdl, mgka iudcfhys oafjzIhg
nZ|=kaj isgS iqkS; yd fidmdl jeks l`vd orejka nq|=rcdKka jykafiaf.a ffu;@sh ,nd iqjm;a jQ
wdldrh mqoa., l@shdldrSFjh flfrys fu;a;d ixl,amfhys n,mEu fmkajhs'27




                                             194
jrA;udk iudch fkdfhla wdldrfhys fya;~ka ksid jsjsOdldrfhka fNao Nskakj
we;' tfia jSug m@Odk jYfhkau fya;`j iudcfhys fjfik fndfyda fokd wkHhka ms,snZoj
fu;a;d ixl,amh mdolj lghq;` fkdlsrSuhs' fkdoekqj;aju wkHhka w;ska is|=jk b;du;au iqZM
is|=jSul oS mjd fndfyda nrm;, oZvqjuz yd fkdfhla ysxidldrS l@shd is|= lrkakg iudcfhys
fjfik we;euqka ;`< lsishuz fm<TjSula olakg ,efnkafka fu;a;d ixl,amfhys wdNdih
l`vdl< mgkau ksis wdldrfhka fkd,enQ ksidnj fmfkkakg ;sfnz' mqoa.,hdyg iudch;a
iudchg mqoa.,hd;a .i yd tys fmd;a; fuka jQ inZo;djla mej;sh hq;`fjz' .i;a fmd;a;;a
/flk l,u iuia; jDCIfhys mej;au is|=jkakdla fuka mqoa.,hd;a iudch;a /flk
wjia:dfjys oS muKla udkj jrA.hdf.a ksrrAnqo mej;au jsoHudk fjz' tfia fkdjk l,ays
fkdfhl`;a l,flda<dy< rKavq onr jsm;a wdoshg uqyqK mEug iuia; udkj jrA.hdygu
is|=jkq fkdwkqudkh' iudc ixia:d;`< udkj prAhdfjz iajNdjh i,ld ne,Qj;a fulS isoaOdka;h
i;Hh nejz olakg ,efnz' fndfyda fofkl` jsiska jrA;udk mejsos iudch w;S; mejsos iudch yd
iiZod n,d bka jsoHudks; jk fkdfhl`;a lreKq wrnhd jsfjzpk bosrsm;a lrkqfha ksis f,i
jspdr mQrAjlj yd uOHia:j lreKq jgyd fkdf.kh' .sys yd mejssos iudc ixia:d w;r
mj;skqfha .i yd fmd;a; fuka inZo;djls' mjq,a ixia:djkays .egZM yd oreKq iudc wrAnqo
nyq, jrA;udk .sys iudcfhka l`, orejka mejsos Wmiuzmod lrkq ,nhs' .sys iudch fuz id
wrAnqohl mj;soaoS mejsos ixia:dj muKla bka jshqla;j f.k Bg fodIdfrdamK t,a, lsrSu
idOdrK fkdjk nj fmfka' isZ.df,djdo iQ;@fhys iosid kuialdrh uehska bosrsm;a lrk ,o
m@Odk iudc ixia:djka flfrys iudc n,mEu ksid tlS iudc ixia:djka ;`< jsoHudk jk
jsjsO .egZM idlpzPd l< hq;af;a mj;sk iudchg idfmaCIlj jskd thska jshqla;j fkdfjz'
tf,i jshqla;j ie,l`jfyd;a iudc ixia:d o meyeos,sj wrA:j;a l< yels fkdfjz' iudchla
hkq iudc ixia:d fndfyda .Kklska ie|=uz,;a b;du;a ixlSrAK moaO;shla ksid tys iEu
wxYhlu iunr;djh fiiq wxYj,g wod< fjz' bka tla wxYhla fyda fu;a;d ixl,amfhka
mrsndysrj lghq;` lsrSu fuz fya;`j ksid fiiq wxYj,g b;du;a wrAnqoldrS f,i n,mdkq ,nhs'
jrA;udk iudcfhys mj;akakd jQ wrAnqoldrS .egquzldrS jd;djrKh fuz ksid tla tla
mdrAYjhla fya;`fjka is|= jQjla f,i tlsfkldyg we.s,s os.` lr.ekSu f;areula fkdue;s ksIaM,
jQjls' nq|=iuh lsisjsfglj;a huzlsis lreKla is|=jSug n,mdkq ,nk fya;`j fyda fya;`rdYsh
foi jsuid fkdn,d yqfola .egZMjg ms<shuz fhoSu wkqu; fkdlrkq ,nhs' jsoHd;aul
pska;kfhys,d o fuz lreK fufiau js.@yhg nZ|=ka lrkq ,nk w;r .egZM iZoyd ms,shuz
fhdckd lsrSfuz oSo jsurAYkd;aul fya;`jg ksis ms<shuz fhoSu yd wod< i;Huh we.hquz Ndjs;d
lsrSu is|= lrkq ,nhs' jsoHd;aul l@ufhys oS fukau nq|=iufhys oS o mqoa.,hd j;afmdfydi;alu"
l`<h" iudc ;;ajh" ia;@S mqreI Ndjh" Z{d;S iuznJO;d ie<ls,a,g .ksuska ukskq fkd,nk
w;r idOdrK we.hqulg meusKSu msKsi mqoa., l@shdjka muKla fpz;kdjg hg;aj
ie,ls,a,g .kq ,nhs' fn#oaO iS, YsCIdfjys yd m@d;sfudCIfhys jskh YsCIdjkays fpz;kdjg
uy;a ie,ls,a,la olajk w;r th w;sYhskau udkqIsl jQjla o fjz'28 frdau ,kafoais kS;sfhys o



                                          195
fpz;kdj wkqj l@shdfjys iajNdjh ;SrKh lrkq ,nk nj fmkajd oS ;sfnz' fpz;kdj fu;a;d
ixl,amh u; mokuzj iudc iuznJO;djhka f.dvkZ.d .ekSu ksrka;rfhkau hym;a fjz'
fojzo;a f;reka nq|=ka jyiafiaf.a isrer u;g .,la fmr,d thska nq|= isrer ;`jd, is|=lr f,a
fi,jSu wdkka;rSh wl`Y,hla jkafka;a" thska we;s jQ ;`jd,hg yd ;e,Su iZoyd ms<shuz f,i
cSjl ffjoHjrhd jsiska fnfy;a .e,ajSu msKsi nq|=ka jykafiaf.a ;`jd,h yd ;e,Su m,d f,a
fi,jSu jsYd, l`Y,hla jqfha;a tlS isoaOs foflys oS fpz;kdfjys l@shdldrSFjh fjkia jQ nejsks'
fuz fya;`j ksidu ksrka;rfhkau iudcYS,S osjshla .;lrkakd jQ mqoa.,hka fnfyjska fu;a;d
ixl,amh fiajkh l< hq;af;a iudc iuznJO;d iEu tlloSu mdfya ffu;@S mQrAjlju lghq;`
lsrSu w;sYh jeo.;a nejsks'29


               wjros. rgj,a jsiska ish ixjrAOkfhys uQ,OrAu f,i i,ld l@shdlrkq ,nk yd
ish WmfoaYk udrA.fhka taldka; i;H f,i furgg o fnodfokq ,nk" ngysr oekquz moaO;s
iEu jsglu mdfya mqoa.,hd yd iudch tlla jYfhka fkdj folla jYfhka i,ld lghq;`
lrkakg mQrAjdorAY imhd we;'iudc ixjrAOkh idrOrAu jshqla; fN#;sl mlaIhg keUqre
lrjSug m@h;akhka ngysr WmfoaY;`< wka;rA.;h'kuq;a fmros. oekquz moaO;sj, idrOrAu
ixjrAOkh fN#;sl ixjrAOkfhys mQrAjx.h jsh hq;` nj ukdj meyeos,s lroS ;sfnz' l`rsre
ukqIH >d;k yd f,a je.srjSuz udrA.fhka o jsfYaIfhkau fj<Zo ixialD;sfhys wdOsm;H uZ.ska o
fmros. oekquz moaO;sj, hgm;a lroeuSug ngysr rgj,g we;s jqjukdj kj hg;ajscs;lrK
m@;sm;a;s uZ.ska fy,sorjz fjz'fmros. oekquz moaO;sj, jsfYaIFjh jkqfha iEu jsgloS u mqoa.,hd
iucfhka jshqla;fldg fkdj iudcfhysu mQrAj tallh jYfhka i,ld we;s njhs' jsfYaIfhkau
fmros. oekquz moaO;sh ;`<oS;a" ffjosl ixialD;sh ;`< fkdj m@;sffjosl ixialD;sh ;`<
fnfyjskau fuz ms<snZoj idlpzPdjg nZ|=ka jS ;sfnz' tu ksidu ffjosl ixialD;shg jvd udkj
flaJ|@shl iajrEmhla m@;s ffjosl ixialD;sh ;`< jsoHudk fjz' m@;s ffjosl ixialD;sh ;`<;a Igz
Ydia;Djkaf.a wd.usl b.ekajSuzj,g jvd jevs bvlvla nq|=iufhys udkj flaJ|@Sh iajNdjh yd
iudc iuznJO;djhka iuznJOfhka mqoa., l@shdldrSFjfhys we;s jgskdlu fmkajd oSug fya;`j
jqfha fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka nq|=iuh w;am;a lrf.k we;s mqZM,a w;aoelSuz yd oekquz
fldgzGdYh ksid hehs ks.ukhlg meusKsug mqZMjk' tfiau wkH iuhhka yqfola fu;a;d
ixl,amfhys jmirsh yqfola fpz;kdfjka mrsndysrj ldhsl mCIhg muKla iSud lr oelafuka
muKla iEySulg m;a jQ iajrEmhla jsoHudk jk w;r nq|= iuh bka Tnzng f.dia tys udkisl
mCIh l@udkQl~, wkaouska mrAfhaIKd;aul wkaouska is|= lrkq ,enQ mqoa., w;aoelSuz mdol
lrf.k fy<sorjz lruska tys kj udkhka lrd jsyso f.dia we;' iudc l@shdldrSFjh ;`<oS
tf,i fidhd .kakd ,o fu;a;d ixl,amfhys kj udkhka yd m@fjzYhka b;du;a idrA:l
wdldrfhka iudc yeiSrSuzys wfkHdakH iqyonj yd jsYajikSh nj jrAOkh lr.ksuska mj;ajd
.ekSu msKsi    Ndjs;hg .ekSug yelshdj we;'30 jsfYaIfhkau fn#oaO idrOrAu ish,a,lau
mdfya mdol jS we;af;a fu;a;d ixl,amh flaJ|@fldgf.k nj meyeos,sju fmfkkakg ;sfnz'
thg fya;`jla nq|=iuh b;du;a wjsysxidjdoS oyula jSuhs' fndfyda fokd nq|=oyug jvd



                                           196
iSudka;sl jQ mru wjsysxidjla ffck iuh ;`< jsoHudk fj;ehs mjikafka th
w;a;ls,u:dkQfhda.S wjsysxid orAYkhla bosrsm;a lrk nejsks' fuz ;`< wkHhka jsIfhys fu;a;d
ixl,amh ksis wdldrfhka l@shd;aul jSu fmfkkakg ;sfn;;a" ;ukag b;du;a mSvdckl
;;ajhka flfrys fhduq lrk nejska ;ud flfrys fu;a;d ixl,amh h:d whqrska l@shd;aul fjz
hehs mejiSug wmyiqh' fu;a;d ixl,amfhys ksis iudc l@shdldrSFjh oel.ekSug kuz th
wkHhka jsIfhys fukau ;ud jsIfhys o tlf,igu iSud iuzfNaohlska f;drj l@shd;auljsh
hq;`h' fuz fya;`j ksid nq|=iufhys ;ruz mqZM,a iajrEmfhka ffck oyu ;`< fu;a;d ixl,amh
iunrj l@shd;aul fkdfjz' fuz ksid nq|=iuhg jvd mqZM,a jmirshl jQ mru wjsysxidjla fjk;a
lsis|= iuhjdohl fkd b.ekafj;ehs mejish yelsh'31 iudc l@shdldrsFjfhys il@shldrS
iajNdjh flfrys fu;a;d ixl,amfhys n,meu meyeos,sju oel.; yelsh' ienjskau fu;a;d
ixl,amh wrA: iuzmkak jkqfha iudc l@shdldrSFjh ksiduh'32


              ishZM idrOrAuj, yd ishZM iodpdr iuzmkak lghq;`j, moku fu;a;d
ixl,amh f,i wrA: oelajsh yelafla ta ishZM lghq;`u wrA: iuzmkak jkqfha ffcj ys;jdoS
iudc miq;,h mdol lrf.k mej;Suhs' ffcj ys;jdoSnj kuz yg.ekSug yd wLKav
meje;aug wdOdrjk njhs'33 fuz ksid iudc miq;,hlska mrsndysrj hful`g idrOrAu fyda
iodpdrh wrA: iuzmkak l< yelalla fkdfjz'34 tf,i iudcfhka mrsndysrj idrOrAuj,g fyda
iodpdrhg fyda meje;aula ;snsh fkdyelafla ta ish,a,f.au iSudjka usksia jgskdluz yd we.hquz
wkqju ;SrKh flrekq iajrEmhla ta ;`<u jsoHudk nejsks' usksia jgskdluz yd huz huz we.hquz
tajdg ysus lrfokq ,nkafka iudch ;`<oS iduQysl jYfhka tlZ.jkq ,nk ksyZv iuzuq;Ska
j,oSh'35 ixl,amSh mCIfhka jshqla;j yodrkq ,nk idrOrAu fuz wkqj Ndjs;fhys oS Ndjs;hg
.kq ,nk ia:dkh" mqoa., iajrEmh wkqj l,ska ;SrKh l< fkdyels wdldrfhys jsjsO
mrsjrA;kSh iajrEmhkag jsp,khjSu fuz wdldrfhka fkdje<lajsh yels fohla jkq we;'
idrOrAu jsjsO iajrEmfhka mej;sh;a tys moku f,i ie,flk fu;a;d ixl,amh ;j |=rg;a
tys uq,a iajrEmfhkau l@shd;aul jSu u; tlS idrOrAufhys iudc jeo.;alu rZod mj;S' usksia
iudch ;`< iudc taldnoaO;djh rZod mj;skafka fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh ta iudch
;`< l`uk wdldrfhka mejf;kafkao hk lreK u;h'36 huz wdldrhlska usksfil` ;j
flfkl`f.a uQ,sl usksia whs;sjdisluz W,a,x>kh lsrSu jkdyS fuf,dj ;udf.a osjs meje;aug jsk
lr.ekSu yd iudk wdpdr jsoHd;aul mlaIfhka idjoH l@shdjls'37 iudch jsIfhys fu;a;d
ixl,amh jHdma;lsrSfuz ienE wruqK tnZ|= mqoa.,hd w;ska nsZojefgk nejska tnZ|= ;eke;a;dyg
idrA:l iudcYS,S meje;aulao ;snsh fkdyel' fu;a;d ixl,amhg mrsndysrj mrsndysrj
iudcfhys jQ huz mqoa.,fhl` w;ska iudc iuzu; huz fohla lvjk wjia:djl oS th wfkl`;a
mqoa.,hka flfrys n,mdkq ,nk iajrEmfha nrm;,lu wkqj th yqfola wdpdr OrAu
W,a,x>khla o idrOrAu mCIfhys jQ msrsySula o fkdtfia kuz wmrdOhl iajrEmfhys jrola o
hkak ;SrKh flfrA'38 cSj;ajSfuz whs;sh uQ,sl usksia whs;shls'tfiau th iudc iuzu;hls'
flfkl` th W,a,x>kh lr ;fjfll`f.a osjs f;drlrhso tjsg th idjoH ukqIH >d;khla


                                          197
fjz' tfiau th wdpdr OrAu W,a,x>khla muKla fkdj wmrdOhl iajrEmfha jQ jrola o fjz'
flfkl` ;j wfhl`g tfrysj oafjzI iy.;j fla<duz nia mjihso th yqfola wfkldf.a
fm#oa.,sl;ajhg tfrysj hk wdpdr OrAu W,a,x>khla muKla fjz'th idjoH ukqIH
>d;khla fuka wmrdOuh jrola fkdfjz' kuq|= we;euzjsgl funZ|= wdpdr OrAu W,a,>k ksid
miqld,Skj idjoH ukqIH >d;k is|=jSug wjYH uQ,sl ldhsl yd udkisl miqnsu iliajSug
fya;`jla jsh yelsh'tu ksid wdpdr OrAu W,a,>kh lsrSu jeks iqZM jrola mjd fkdlr isgSu
yeu;skau jeo.;afjz' fn#oaO jsydria:dkhlg msjsiSfuzoS ysia jeiquz bj;alsrSu idudkH
pdrs;@hhs' th ffk;sl fohla fkdfjz' iudcfha fmd|=fjz mj;sk wd.usl iuzuq;shls' huz flfkl`
fuu isrs; W,a,x>kh lr ysia jeiquz me<Zof.k fn#oaO isoaOia:dkhg msjsi lghq;` l<fyd;a ta
iZoyd kS;suh l@shdudrA.hlg msjsiSug fkdyelsh' th wdpdrOrAu lvlsrSula muKla jk
ksidh' tfiau th fn#oaO idrOrAu W,a,x>khls' ta iZoyd kS;suh l@shdudrA.hla .;fkdyelafla
wmrdOhla fkdjk ksidh' fn#oaO isoaOia:dkhlg msjsi lghq;`lsrSfuz oS ysia jeiquz bj;alsrSu
fn#oaO idrOrAuhla f,i ie,flk kuq|= bia,duz idrOrAu wkqj wd.usl lghq;` bgqlsrSu iZoyd
bia,duz isoaOia:dkhlg msjsish hq;` jkqfha ysia jeiquz me<Zo f.kh' fuz wkqj tla wd.ul
idrOrAu fia ie,flk isrs;a fyda pdrs;@ fjk;a wd.ul idrOrAu jsfrdaOS foa f,io ie,lsh
yelsh' kuq|= mdjyka bj;alsrSu isrs; iEu wd.usl isoaOia:dkhlgu msjsiSfuz oS oelsh yels
fmd|= wd.usl idrOrAuhla fia ie,lsh yelsh'


               huz pdrs;@hla nsys jkafka iudcfhys fjfik fmd|= ishZM fokdf.au iuzuq;sfhks'
pdrs;@ jdrs;@ fofldgilg fuys fnoSu olakg ,efnz' jdrs;@ hkq huzlsis fohla fkd l< hq;` hehs
iduQyslj we;s lr.kakd ,o ;SrKhla jk w;r jdrs;@ hkq fuz wdldrfhkau huz huz foa fkd
l< hq;` hehs we;s lr.kakd ,o iduQysl neZoSu fjz' isrs;a jsrs;a f,i yeZoskafjkafkao pdrs;@ yd
jdrs;@ jYfhka wrA: olajk ,o fohu fjz' fujeks foa iudcfhys yg.kq ,nkafka iudc
moaO;sh ;`< fjfikakd jQ mqoa.,hka Tjqfkdjqka w;r iduQyslj we;s lr.kakd ,o udkqIsl
neZoSu ksihs' udkqIslFjh cks; jkafka fu;a;d ixl,amfhys n,meu ksidh'39 fuz whqrska
mqoa.,hka ;`< iduQyslFjh cks; lrk fu;a;d ixl,amh ixjrAOkSh mCIfhka ;j ;j;a
fudard h;au wdpdrOrAu jmirsfhka o Tnzng hdug iu;a fjz' tjsg wdpdr OrAu ;j|=rg;a
wdpdrOrAu f,i fkdyeZoskafjk w;r tjd yeZoskafjkafka idrOrAu f,ih'


               meyeos,sju idrOrAu iZoyd wd.usl miq;,hla" ixialD;sl miqnsula we;'
wd.usl" wdrA:sl yd iudchSh miqnsu fmd|=fjz .;al< th ixialD;sl miq;,h jYfhka
yeZoskafjz' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh o yqfola wdpdrOrAu miqnsfuka wdruzN jS" pdrs;@ jdrs;@
Tiafia bosrshg .uka lr irOrAu ;,hg <Z.d fjz' fmd|=fjz .;a l< ishZM wdpdrOrAu yd
idrOrAu iZoyd iudchSh iyNd.SFjh wfmaCIs; nejska yd iudc odhlFjh ,ensh hq;` nejska
fu;a;d ixl,amh Tiafia ishZM foh fm< .iajkq ,nhs' ishZM iudc ixia:djka w;frys hq;`luz
yd j.lSuz wrA: oelafjkafka o fu;a;d ixl,amh l@shd;aul jk jsg nejska hq;`luz yd



                                            198
j.lSuzj,u ;j;a iajrEmhlau jQ wdpdr OrAu fukau idrOrAu o fu;a;d ixl,amhu mdolj
yg .efka'40 fu;a;d ixl,amh ishZM fofhys mokuhs' cSjhhs' usksidf.a ishZM l@shdldrluz
hym;a wxYhg .uka lrjkafka tfukau iudch yd tjka iudc iuznJO;d flfrys l@shdldrS
mCIfhka odhl lrjkafka fu;a;d ixl,amhhs'41 fuz ksid fu;a;d ixl,amh wfkla ixl,amj,g
idfmaCIlj b;du;a by< iudc l@shdldrSFjhla fmkajk ixl,amhla jYfhka o we.hqug md;@
l< yelsh' jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amg iudk wfkla iuh ixl,amj, jsoHdudk fkdjk
m@dfhda.sl yr moaO;shla yd iuia;uh mrsmQrAK njla fu;a;d ixl,amfhys jsoHdudkjSug tys
nqoaOs mdol jrAOkSh YlH;dj fkduZoj bjy,aa jS ;sfnz'


               idrOrAu ksrka;rfhkau iudch;a" mqoa.,hd;a Okd;aul wxYfhka bosrshg
.uka lrjSu msKsi uQ,sl;ajh imhk kshuqjd f,i yeZoskajSu ksjerosh' udkj prAhd rgd
wOHhkh lsrSfuzoS meyeos,s jk iqjsfYaIs;u ,laIKhla kuz tajdfha m@OdkFjh .kakd idrOrAu
ish,a,lau mdfya fu;a;d ixl,amfhka cSjh ,nk njhs' nz,Qlhsuz mjid we;s mrsos iudc
nJOkhla f,i idrOrAu l@shd;auljSfuz oS iudcfhys tla tl iudc ixia:djka wrnhd o tla
tla iudc ixia:djla ;`< ixia:d.;jk mqoa.,hka w;r iduQyslnjla" us;@Fjhla cks;lrjSu
wrnhd o" fu;a;d ixl,amh iDcq f,iu ueosy;a fjz' fuz ueosy;ajSu iudc ixia:djka iEu tlla
flfrysu iudk f,i yd ;sria fukau isria iuznJO;djhka f,i o l@shd;aul fjz' fuys isria
iuznJO;djhka f,i wrA:h:kh jkafka iudcfhys m@OdkFjh .kakd wkqms<sfj< hgf;ys
by< isg wjidk mqrel olajd mqoa.,dka;r iy ixia:duh iuznJO;djhka jk w;r" ;sria
iuznJO;djhka jkafka tl iudc ix;shlu fyda tlu fY@aKsfhys jQ mqoa.,dka;r iy iudc
ixia:duh iuznJO;djhkah' wmg iudcfhys jsjsO mqoa.,hka iuz. lghq;` lsrSfuz oS fuls ;sria
yd isria iuznJO;djhkaj,g wkqj wm iudch keue;s wm jeksu mqoa.,hskaf.ka iqieos iqjsYd,
moaO;sh yd tla jS jsjsO l@shdldruzys fhfokafkda fjuq'42


               ffk;sl oDIags fldaKfhka jsuid ne,Sfuys oS" oKavkh ms<snZoj wrA:l:kh lr
we;af;a iudcfhys cSj;ajk ishZM fokdf.au iduQysl meje;aug tlZ.Fjhg jsreoaOj hduloS
fyda tu iduQysl nj LKavkh lsrSuloS Bg tfrysj wod< jro is|= lrkq ,enQ mqoa.,hd
ksjerosj lsrSu fyda mqkre;a:dmkh lsrSu iZoyd Ndjs;d lrkq ,nk fuj,ula f,ih' tu
jrfoys iajrEmh yd ta msKsi ,ndfok oKavkfha iajNdjh ;SrKh lsrSu iZoyd kS;sfha fyda
jHjia:dfjz oekg iuzu;j mj;sk huz huz kS;suh m@;smdok wod< lr.kq ,efnz' tjsg ta iZoyd
m@;slrAuh jYfhka kej;;a iudcfhys l,ska mej;s tlS iduQysl nju we;s l< yelsh'tfiau
th uekjska m@;sIaGdmkhg m;alrjSu msKsi;a" iduh yd iuZ.sh jrAOkh lrjSu msKsi;a
kS;sh keue;s jHia:d moaO;sh wkqj lghq;`lr Bg wkq.;j tys iZoyka jk mrsoafoka tlS jrog
iq|=iq oKavk l@ufjzohla ;`<ska tu jro ksjeros lsrSu msKsi;a" m<s.ekSfuys fpz;kdfjka
mrsndysrj wod< pqos;hd flfrys ioaNdjfhka hq;`j lghq;` lsrSu idudkH ms<sfj,hs' iudcfhys
kS;sh keue;s fmd|= yd iduqysl jHjia:dud,dj ilia jS we;af;a o fulS wruqKq bgqlr.ekSu



                                             199
uZ.ska iudc iduQyslFjh iqrCIs; lr,Su iZoydh' tla tla iudc ixia:d w;r udkqIsluh
me;slv Tiafia jsYajikSh id idOdrK iudc inZo;dj,g uZ.yir fy<s fmfy<s lr.ekSu
wrNhdh' tu ksid kS;sh iEu jsgu irAjidOdrK yd irAj ksrAfodaIs ish,a,ka jsiskau w.h
fldg ie,lsh hq;a;lao jkafkah' tfukau kS;sh l@shd;aul jkafka ieu mqoa.,fhl`f.au
fm#oa.,sl iudc ;;ajh wkqj fkdj ish,a,kau iudkFjfhka ie,ls,a,g f.kh' tu ksid
kS;shg olajk f.#rjh jkdyS yqfola udkqIslnfjka jshqla; f,aLk.; jHjia:d ud<djlg
olajk mCImd;SFjhla muKla f,i jg.ekSu idjoHh' th iudc taldnoaO;dj" iqrlaIs; osjs
meje;au yd us;@YS,Snj flfrys olajk ie,ls,a,la yd f.#rjhla o fjz' iudc taldnoaO;djh
rZod meje;au iZoyd fuu lreKq w;sYhska jeo.;a fjz'43


               kS;sh jkdyS iudcfhys fjfik mqoa.,hska w;r mKjd .kakd ,o fmd|=
jHjia:d ud<djls' meKjSuz moaO;shls' fuu jHjia:djka meKjSu fyda ilia lsrSug ;ks
mqoa.,fhl`g muKla ksfYaOs; n,hla fkdue;s w;r th iudcfhys wfkl`;a idudcslhka w;r
we;s lr.kq ,nk fmd|= tlZ.Fjhla u;" tu tlZ.Fjh iqrCIs; lr.kq iZoydu is|= lr.kq
,nk meKjSulau jsh hq;`h'44 tu meKjsu uZ.ska yqfola iudcfhys fmd|= tlZ.Fjh iqyoFjh
us;@Fjh iqrCIs; jsh hq;` w;r fuz ;`<ska lsishuz mqoa.,fhl`g fyda mqoa.,hska lKavdhul
rsojSfuz fyda m<s.ekSfuz fpz;kdjla fkdjsh hq;`h' fyj;a oafjzIfhka f;drj us;@Fjfhka hq;`j
iEu flfkl`g ;j;a mqoa.,fhl` iuZ. lghq;` lsrSfuz yelshdj iqrCIs; lsrSfuz woyiskau
jHjia:dj iEu fokd jsiskau wdrCId lsrSug neZoS isgs;s'


               jrola is|=lrkq ,nkafka iudc iduQyslFjhg tfrysj nejska oKavkfhys
moku jsh hq;af;a mqoa.,fhl`f.ka fyda mqoa., lKavdhfuka m<s.ekSfuz fpz;kdfjka fkdjk
nejska oKavkfhys wruqK jsh hq;af;a o iudc yd mqoa., m<s.ekSulska f;drj mqoa., yd
iudc iduQyslFjh we;s lrjSuhs' fuz fya;`j ksid mqoa.,hd jroska uqojd .ekSu;a" iudch
iqrCIs; lsrSu;a hk folu tlajr iq|=iq wdldrfhka m<s.ekSfuz fpz;kdfjka f;drj fhdokq
,nk oKavkh ;`<ska wfmaCIs;hs' nq|=rcdKka jykafia ldhsl oKavkfhka neyerj udkisl
oKavkh wkqu; lr we;af;a o mqoa.,hd jroska uqojd hym;g .ekSfuz yelshdjla ta ;`< we;s
nejsks' udkisl oKavkh l@shd;aul jkafka mqoa.,hd jroska uqqojd Tyqg;a" fiiq iudchg;a"
hym;la is|=lr,Sfuz ffu;@S mQrAjl fpz;kdj Tiafia nejska th iq|=iq l@ufjzohla f,i ks.ukh
l< yelsh'45


               fu;a;d ixl,amh Tiafia ish pska;kh fufyhjk mqoa.,hd w;ska ;ukag;a
iudchg;a hym;lau muKla Wodfjhs' Wolau ;ud ;`< we;s mqyq|=ka iajNdjh ksidu"
yosisfhka we;sjk jsjsO ps;a;fjz.sl is;sjs,s yd iakdhquh wdfjz.hka ksid huz jrolg fyda
jroldrS njlg fyda mqoa.,hd fhduq jqj o jyd ;u jro isysjSfuka fyda fjk;a flfkl` jsiska
fmkajd fokq ,enSfuka miq Tyqg ksjerosjSug wjldY ie,fikafka fu;a;d ixl,amfhys wdNdih



                                            200
ksrka;rfhkau ,enSu ksid Tyq ;`< wNHka;r wys;lr wxYfhys ps;a;fjz.d;aul md,khla
f.dvkeZ.S ;snSu;a os.` l,la ;siafia tnZ|= iajlSh md,khlg fu;a is; fmrgq fldgf.k ;@sjsO
oajdrfhka lgqhq;` lsrSug mqoa.,hd uekjska yqre mqre|=j isgSu;a ksidh'46 lsishuz mqoa.,fhl` ish
is; ;`< fu;a;d ixl,amh jrAOkhjSu ksid iudch ;`< wl@shdldrS WodiSk mqoa.,fhl` njg
m;a fkdfjz' wys;lr iDKd;aul udkisl fm<njSuz j,ska jshqla; ksid iudch ;`< fnfyjska
l@shdYS,S prs; .;lrkafka o fu;a;d ixl,amfhka iukajs; is;a we;s whh'47


               usksia iudchla hkq ksr;`rej ir< frALshj jsldYh jk fohla fkdfjz' iudch
hkq fndfyda ixlSrAK ia:dkhls' tnejska iudc iuznJO;d o ixlSrAKhjSu iajNdjslh' funZ|=
ixlSrAK iudc iuznJO;d mj;ajk jsjsO iudc ixia:dj,g wh;a mqoa.,hka .; lrkafka o
ir< jQ cSjs; fkdfjz'48 jrA;udkfhys fujka ixlSrAK ffoksl cSjk rgdjla .;lrkakg jSu
ksid fnfyjska usksiqkaf.a YrSr;`< ffcjuh wiu;`<s;;djh fya;`fjka yg.efkk jsjsO ldhsl
frda.dndO nyq,j we;'tfiau wOslj udkisl f;fygzgqjg m;ajSfuka yd oevs udkisl wd;;sh
ksid yg.kakd udkisl frda.dndO mjd j;auka hq.fhys nyq,j olakg ,efnz' jhia fNaohlska
f;drj we;sjk fud<fhys iakdhq.; frda.dndO mjd iudcfha jHdma;j we;af;a .egquz wrAnqo
ksid udkisl wd;;shlska osjs f.jk wh nyq, nejsks' tfiau tnZ|= ixlSrAK frda.dndOhkag
m@;sldr m;d frday,a .;jkakka o kQ;k iudcfha nyq,h' iudcfhys mj;sk funZ|= jsIu
;;ajhka ksid yg.kakd jsjsO ldhsl |=rAj,;djhka yd udkisl wd;;Skaf.ka usksia uki
ksrka;rfhka mSvdjg m;afjz' tnejska wo fndfyda wh fulS frda.dndO iqjlr .ekSu msKsi yd
ufkdaldhsl bys,anj we;slr .ekSu msKsi ldhsl" udkisl wNHdi mqyqKq lrjkakd jQ ia:dk
lrd fia weoS hknj olakg ,efnz'49


                nq|=iuh fmkajd fokq ,nkafka wOsl jev lghq;` j,ska f;dr iqjodhl ieye,a,q
nj mqoa., ukig jsfjzlh yd iykYS,;djh f.k fok njhs' tfiau fu;a;d ixl,amh Ndjs;d
lsrSu uZ.ska mqoa., uki b;du;a blaukska ieye,a,q yd iqjodhs iajNdjhlg mrsjrA;kh jk
wdldrh nq|=iuh uekjska js.@yfldg fmkajhs'50 usksia ukfiys wd;;s iukhg fu;a;d
ixl,amh Ndjs;d lsrSu ;ruz ;j;a fjkhuz Tiqjla fkdue;s ;rug tuZ.ska ,efnk mqoa., yd
iudc iykYS,;djh buy;ah' fuuZ.ska ,efnk iudc iykYS,;djh fl;ruz o lsjfyd;a
fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lrkq ,nk mqoa.,hd flfrys wdlrAIKhla olajkafka yqfola
ukqIHhkau muKla fkdj jsjsO ik`ka hCI fm@a; foaj;d yd n@yau jeks fldgzGdY uy;a rdYshla
jQ wukqIH fldgia o we;s nj fmkajd oS ;sfnz' fuhska fmfkkafka jrA;udkfhys wm is;d isgk
iudch jk usksiqkaf.ka muKla iqieos iudchg;a jvd mqZM,a jQ w;sYhskau jsYd, jQ iudc
moaO;shla fuz jsYajh ;`< mj;sk njhs' fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu ksrka;rfhkau mqre|=
mqyqKq lsrSu ;`< mqoa.,hkayg ta ;`< jsjsO iudc iuznJO;d wka;rA.; ikaksfjzok cd,hla
urKska u;` fyda cSj;aj isgshoSu fyda Wreu jk njhs'51




                                             201
wm jrA;udkfhys iudch hkakg usksiqkaf.ka muKla iukajs; iudchla wrA:
olajkq ,enQj;a nq|=rcdKka jykafiaf.a wrA:l:kh wkqj iudch fuu usksia iudch blaujd
iFjhska wukqIHhska we;`ZMj jsYajSh iudch flfrys wjOdkh fhduq lrjd tu jsYajsh
iudcfhys usksid jsish hq;af;a fldhs wdldrhlg o yd tu iudcfhys usksid fiiq iFjhska
iuZ. iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .; hq;af;a yd iudc iuznJO;d mj;ajd.; hq;af;a l`uk
mqoa.,hska iuZ. l`ukdldrhg oehs hkdoS jYfhka b;du;a mqZM,a oelaulska hqla;j Wmfoia ,nd
oS ;sfnz'52 ta iEu jsgloSu ksrka;rfhkau mqoa.,hd wjfYaI iFjhska iuZ. lghq;` l< hq;af;a
fu;a;d ixl,amh fmroersj nj Wkajykafia jsiska wjOdrKh lrkq ,en we;' tjsg usksidg
;uka fkdis;k wdldrhg ;ukag lsisosk msysg fjzhehs fkdis;k jsjsO wukqIH iFj
fldgzGdYjs,ska mjd msysg yd wdrCIdj ie,fik nj fuysoS jevs |=rg;a Wkajykafia jsiska
meyeos,s lr oS ;sfnz' ffu;@sh ish is;a i;kays we;s lr.kakd yd jv jvd;a th jrAOkh
lrf.k ta wkqj lghq;` lrkakd mqoa.,hd wukqIHhskag mjd m@sh ukdm jk nj yd
wukqIHhkaf.ka mjd msysg ie,fik wdldrh b;d m@dfhda.slj Tmamqlr fmkajd oS ;sfnz'53


               fu;a;d ixl,amh fmroersj lghq;` lrkq ,nk mqoa.,hkag jsjsO ffcj
fldgzGdY w;sYhskau m@shlrk nj o fuu ffcj fldgzGdY w;rg usksidg wu;rj jsjsO ffcj
jsfYaIhka o wka;rA.; jk nj o nq|=rcdKka jykafia jsiska fmkajd oS we;af;a usksid ;`< ;ud
yer wfkl`;a iFjhska ms<snZoj lsishuz idkqluzms; oelaula my<jSu uZ.ska usksid iajNdjfhkau
us;@YS,S iudc iuznJO;d mj;ajkakd jQ wh njg mrsjrA;kh lsrSu msKsih' wju jYfhka wm
cSjSka jYfhka i,lkq ,nk Ydl f,dalh flfrys mjd fu;a;d ixl,amh fmroersj l@shdlrk
fuka NsCIqka jykafia,dyg fkdfhl`;a jsg Wmfoia ,nd oS we;s wdldrh wkqj nq|=rdcKka
jykafia ieneu mrsirfjzosfhl` jYfhka l@shdldrS jS we;s wdldrh yZ|=kd.; yel'54 wdydr
oduhl ksIamdolhd f,i usksid we;`ZM ffcj mrsirh mj;skafka yd rZod mj;skafka Ydl
f,dalh mokuz lrf.k nejska usksia l@shdldrluz fu;a;d ixl,amh mdolj Ydl f,dalh /l
.ekSu iZoyd o jsYd, odhlFjhla iemhsh hq;`h hkak nq|=rcdKka jykafiaf.a woyi nj
fuhska meyeos,sh'


               iudch yd iudc l@shdldrSFjh werfUkqfha mqoa.,hd yd mqoa., l@shdldrSFjh
flaka|@lrf.k nj nq|= iuh ms<s.kS' ksrka;rfhkau mqoa.,.; l@shdldrSFjh wrnhd wkHhka
jsIfhys ys;dkqluzmSj lghq;` lsrSu yd wfkHdkH iuQmldr meje;au wkqu; nq|=iuh jsiska
wkqu; lr ;sfnz' hym;a mrudorAYS iudc iuznJO;d f.dkeZ.Sfuz oS yd tajd uekjska
mj;ajdf.k hefuz oS wkHhkaf.a mqoa., prs; iajNdjh yd ;udgu wdfjzKsl huz huz .;s isrs;a
wys;lr f,i n,mEu ksid fyda ;u laIKsl ps;a; wdfjz.hkag k;`jSu ksid fyda tu iudc
iuznJO;dj nsZoS hEfuys bvlv nyq,h'55 iudc inZo;d f.dvkeZ.SfuzoS yd tfia f.dvkZ.d .kq
,enQ inZo;d mj;ajdf.k hEfuzoS mqoa., flaka|@Sh iajNdjh jeo.;a idOlhla jkqfha fuz ksidh'
tuZ.ska iudc iuznJO;d f.dvkeZ.Sfuz oS yd meje;ajSfuz oS jsjsO mdrAYj w;ska is|=jk yd is|=jsh



                                            202
yels b;du;au iqZM iqZM wvqmdvqluz fkd i,ld yer wfkla mdrAYjh foi ohdkqluzmdfjka
ne,Sug yelshdj we;s mqoa.,hska fldgzGdYhla nsyslsrSu fuu orAYkfhys moku f,i ie,fla'56


              iudch ;`< tla mqoa., fldgzGdYhla ;j;a mqoa., fldgzGdYhla fm<nska
urAokh lruska Tjqkaf.a whs;sjdisluz N`la;sjsZoSu iudc nsZojegSula fyda iudc wr.,hla
ksrAudKhjSug;a th jrAOkhjSug;a m@Odk;u fya;` idOlhls' fufia jkqfha n,h ms<snZo
we;sjk ;Kaydj fya;`fjka mqoa., whs;sh md.d urd oeuSu ksidh' fuh lsisfia;a fifkyi
udkj ohdj uq,afldgf.k is|=jkakd jQ l@shdjla fkdfjz' oafjzI iy.; is;ska l`rsre wdl,amj,ska
is|= lrkq ,nkakla jk w;r m@;sM,h ixudc ixia:djka w;r iudc iuznJO;djhka mZM|= jS
hEuh' mqoa., yd iudc iuznJO;djhkays f.#rjKSh iajNdjh fifkyi us;@Fjh yd iqrCIs;
lsrSug fu;a;d ixl,amh Ndjs;d jSu fuz ksid wjYHu jQ fohls'57 fu;a;d ixl,amfhka
mrsndysrj is|=lrkq ,nk mqoa., iuznJO;djhla fyda iudc ixjrAOkhla wrA: iuzmkak
fkdfjz' fu;a;d ixl,afmys wrA:h rZod mj;skafka o th mqoa., iuznJO;djh blaujd iudc
iuznJO;djh lrd fhduq jk wjia:dj ;`< oSh' mqoa., iuznJO;djhkays oS fu;a;d ixl,amh
Ndjs;d fkdjk njla fuhska woyia fkdfjz' mqoa., iuznJO;djhkaj, oS Ndjs;d flfrkqfha
fu;a;d ixl,amfhys mgq iajrEmh jk w;r iudc iuznJO;djhka ys oS tys mqZM,a iajrEmh
Ndjs;hg .kq ,nhs'58


              fu;a;d ixl,amh fnfyjska mqZM,a udkqIsl YlH;djhlska iukajs; ixl,amhla
jk w;r ixcdkk" wdfjzok" prAhd" Z{dk jsNd.Sh yd iudc jeks me;slv .Kkdjlska
iukajs; jQjls' fuz fya;`j ksidu fu;a;d ixl,amh fiiq ixl,amj,g jvd iudc
iuznJO;djhka flfrys jevs jYfhka odhlFjhla iemhsh yels yd imhkakd jQ ixl,amhls'
i;H jYfhkau iudc iuznJO;d werUSfuz oS f.dvkZ.d .ekSfuz oS jrAOkh lsrSfuz oS mj;ajd
.ekSfuz oS fu;a;d ixl,amfhys hf:dala; jsjsO me;slv jsjsOdldrfhka odhlFjhla ta msKsi
imhkq ,nhs' fu;a;d ixl,amfhys ixcdkk me;slv iudc iuznJO;djhkays wdruzNl
ia:dkhhs' uQ,slju usksia ukfiys Wmosk us;@YS,S wdl,am prAhd yd wdfjzok me;slv olajd
ikaksfjzokh jkafka yd lsishuz m@ia;`;hla jspdr mQrAjlj wjfndaO lr.kq ,nkafka ixcdkkh
fya;`fjks' fu;a;d ixl,amh wkHhka flfrys we;slr .ekSu fukau wkH mqoa.,hka ;ud fj;
olajk fu;a;d ixl,amh uekjska jgyd.ekSu jeo.;ah' ta wkqj wod< ikaksfjzok fj; m@;spdr
oelajSu o is|=jkqfha mqoa.,dkqnoaO iudc w;aoelSuzj,g wkq.;j jsjsO whf.a ixcdkk me;slv
l@shd;aul jk iajrEmh wkqjh'59 tfukau uQ,slju ;u isf;ys wkHhka fjkqfjka yg.kq ,enQ
fu;a;d ixl,amh ;j;a jrAOkh lruska wLKavj mj;ajdf.k hEu mQrAK iudc osjshla iZoyd
uy;a wdOdrhls' tfiau us;@YS,sFjh jrAOkh lr.ekSu Wfoid wdfjzok" prAhd" Z{dk jsNd. yd
iudc hk tla tla me;slv w;r iudfhdack ldrAhNdrh uekjska bgqlsrSfuzoS fu;a;d ixl,amh
,ndfok ukd msgsjy, udkj wdl,am m@jrAOkh Wfoid uy;a fia M,odhlh'60




                                          203
fu;a;d ixl,amfhys wdfjzok me;slv uZ.ska ixfjzoS ikaksfjzok is;g oefkk
iqZM nj fyj;a yeZ.Suz ckkh lsrSfuz yd th biau;` lsrSfuz wjia:dj Wod lrkq ,nhs' fu;a;d
ixl,amh mdol lrf.k we;sjk ikaksfjzok b;du;au ishquz ugis,sgs wdfjzokhka jk w;r th
b;du;au ieye,a,q is; ksjd,k iqZM wdfjzokhka fjz' idudkHhka wm iDKd;aul hehs yZ|=kajkq
,nk rd. oafjzI yd fuday jeks fiiq wdfjzok uZ.ska is|= lrkq ,nk Ndjjuh mCIfhka is;
le<UjSuhs' bka is;g ksrdhdifhka u;`j tkqfha oevs wfjz.YS,S iajNdjhls' kuq;a fu;a;d
ixl,amh wdfjzokhjSfuz oS ksrdhdifhka is; ikaiqka njg" ksjSug yd ixisZoSug m;afjz'61 tu
yeZ.Suz ixisZoSu udkisl Ydka;sh Wodlr.ekSug WmldrSfjz' tksid iudcfhys jsjsO mqoa.,hka
w;r we;s Ndjuh iajNdjh uq,a lr.;a ifydaord;aul yd us;@YS,S yeZ.Suz jvd;a jrAOkhfjz'
;ud Wmudjg f.k iudcfhys fjfik fiiq mqoa.,hka wrnhd isf;ys m@S;sh ckkh lr.ekSu
iudc wNsjDoaOsh ;ld jevodhlh' fu;a;d ixl,amfhys wdfjzok me;slv jrAOkh jS mej;Su
l@shdYS,S iudc osjshla .;lrkafkl`yg b;d jeo.;ah'62 tla mqoa.,fhl` ;`< uqyqKska isrerska
ckkh jk m@shukdm jQ us;@YS,S udkisl wdfjzok olsk ;j;a mqoa.,fhl`f.a fyda mqoa.,hka
msrsilf.a is;ays o tu lreK wrnhd us;@YS,S wdl,am we;sjSfuz Okd;aul iuzNdjs;dj b;d wOsl
nejz meyeos,sh' iudcfhys fjfikakd jQ wkH mqoa.,hka flfrys us;@YS,S wdfjzok j,ska
iukajs;j lghq;` lrkakd jQ mqoa.,fhl`f.a isf;ys ;j ;j;a tu is;sjs,s frdamKh jS tu
mqoa.,hdf.a muKla fkdj Tyq iuZ. lghq;` lrk fiiq whf.a o is;a i;ka ksjS iekyS hkafka
fndfyda ieye,a,q wdldrfhka jSu fu;a;d ixl,amfhys m@n,Fjh fudkjg biau;`fldg fmkajk
wjia:djls'63 fN#;sl jYfhka .;al< mqoa.,hdf.a isrefrys fydafudak ls@hdldrSFjh hym;a
w;g mrsjrA;khjSug;a f,a Od;`j mjs;@jSug;a udkisl yd ldhsl kSfrda.S;djh yg .ekSug;a
us;@YS,S wdfjzok j,ska iukajs;j ish ffoksl osjs fmfj; .;lsrSu yd iudchSh lghq;`j,
ksr;jSu uy;a msgsjy,la jk nejz fmkajd osh yelsh'64


              iudcYS,S osjsfmfj;la .;lrkafkl`yg uy;a fia WmldrSjk fu;a;d
ixl,amfhys fiiq me;slvla kuz prAhd me;slvhs' wkqkag WmldrlsrSu" jsmf;a oS ;udg jsm;la
meusKshd fia is;d thg msysgjSu" jeks foa uZ.ska ndysrj iudch iuZ. fN#;slj lghq;` lsrSu
fuhg we;`<;a fjz' fu;a;d ixl,amh mdol lrf.k iudcYS,SNdjhg meusfKk mqoa.,hd
ixcdkk me;slfvka ixl,am .ukdruzNj wdfjzok me;slv ;`< .ukalr f;jk woshr f,i
.uka lrkakd jQ osYdk;sh prAhd me;slv uZ.ska uQrA;su;a flfrA' fu;a;d ixl,amfhys prAhd
me;slv;`<ska iudc iuznJO;d werUSug"mj;ajdf.k hdug fm<fUk mqoa.,hdf.a iqjsfYaIs;dj
jkqfha ieu jsgloSu us;@YS,S wdl,amj,ska iukajs;j ;udf.a yeisrSuz rgdj wkHhkaf.a is;a
fkdrsfok mrsos f.dvkZ.d .ekSug tu mqoa.,hka ;`< mj;sk iqjsYd, oCI;djhhs'65


              fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh me;slv uZ.ska mqoa.,hdf.a iudc
iuznJO;djhkays oS tlS mqoa., udkisl iajNdjh ljrdldrfhka nqoaOsuh odhlFjhla iudc
iuznJO;d f.dvkeZ.Su yd f.dvkZ.d .kq ,enQ iudc iuznJO;djhka uekjska mj;ajdf.k hEu



                                         204
msKsi ,ndfokafkaoehs jsuid ne,Su is|=lrkq ,nhs' lsishuz mqoa.,fhl` yqol,dj jikafka kuz
fyda tlS mqoa.,hd iudchla ;`< iudc iuznJO;d fkdm;ajhs kuz tlS mqoa.,hdf.a nqoaOsuh
mCIh ms<snZoj t;ruz |=rglg jsuid l@shdlsrSu wjYH fkdjk lreKls' ukao yqfola TzkEu
iFjfhl`f.a uQ,sl wjYH;d wju jYfhka fyda ix;Dma; lsrSu cSjk ksoyi iqrlaIs; lsrSula fia
ie,lsh yelsh' wd;audrA:lduSnj fudayh we;sjSug fya;`jls' fudayfhka uq,djQ ;eke;a;d wkqka
lmgsluska /jgSug l,amkd lrhs' lmgslu hkq m@{dj fyda m@{dj we;slr.ekSug udrA.h
fkdfjz' lmgslu fudayh yd iuznkaOh' m@{dj fyda {dkh iuznkaO jspdr mQrAjl wjia:dj, oS
Z{dk jsNd. jsurAYk wjYHh' {dk jsNd. uQ,OrAu msrslaiSfuz oS ;ks mqoa.,fhl` fyda iudchg
M,odhlj cSj;ajSfuz w.h jsjsO odrAYkslhska yd wd.uz l;!Djreka ksid meyeos,sfjz' kuq;a iudc
me;slv iuznJO {dk jsNd. uQ,OrAu js.@ylr ne,Sfuz oS th yqfola ;ks mqoa.,fhl`f.a iSus;
nqoaOsuh wjYH;d blaujd .sh iajrEmhla mj;S' tysoS jsjsO iudc wjYH;d uekjska ix;Dma;
lsrSu msKsi ,ndfok nqoaOsuh odhlFjh ms<snZoj jsurAYkh lsrSu Z{dk jsNd.hg wh;ah'66


              wfkl`;a ishZM me;slvj, odhlFjh ,enSu ksid iudc moaO;sfha taldnoaO;dj
uekjska meje;ajSu flfrys fldmuK Wmfhda.S;djla olajkafkaoehs hk lreK flaJ|@fldg
f.k fu;a;d ixl,amfha iudc me;slv ielfia' iajNdjfhkau fu;a;d ixl,amh iudc
me;slv fnfyjska jsoHudk ixl,amhls' lsishuz mqoa.,fhl` yqol,dj fjfikjdg jvd iudch
iuZ. iyfhda.fhka lghq;` lsrSfuz oS us;@YS,S wdl,am we;slr.ekSu w;HjYHh' tnejska
ksrdifhkau mqoa.,hd us;@YS,Sj iyfhda.fhka lghq;` lsrSfuz oS fu;a;d ixl,amfhys iudc
me;slv m@fhda.slj l@shdjg kZ.kafka fjz' fu;a;d ixl,amfhys wjidk ksIaGdj jkqfha o fulS
iudc me;slvu fjz' fuys woyi mqoa.,fhl` ;udyg muKla fkdj iudchg;a jevodhl
mqoa.,fhl` njg mrsjrA;kh jSuhs'67 usksiqka ;`< ksirA.j mj;sk wd;audrA:lduSnj myjhdug
fulS iudc me;slv Tyq ;`< uekjska jrAOkh jsh hq;`h' mQrAK iudc.; osjsfmfj;la .;
lrkakd wd;audrA:ldusfhla fkdfjz' wfkla w;g lsis|= osfkl wd;audrA:lduSfhl`yg mrsmQrAK
iudcYS,S osjsfmfj;la .; l< fkdyel' nq|=ka jykafiaf.a mrdrA:lduS prs; iajNdjh isysm;a
lr.ekSu uZ.ska fuz lreK ukdj jgyd.; yelsh' ;ud;a wkH mqoa.,hkq;a w;r is;ska we;slr
f.k isgskakd jQ iSud iuzfNaoh is;ska |=rej hkqfha o wd;audrA:lduS iajNdjh wvq jQ ;rugh'
wd;audrA:h ;uka yd wkqka w;r jsYd, udkisl mjqrla we;s lrjkq ,nhs' fuz mjqr nsZo
oefukqfha jv jvd;a jOkh lr.kq ,enQ fu;a;d ixl,amh uZ.sks' lsishuz mqoa.,fhl` b;d fydZo
iudcYS,s osjs fmfj;la .; lrkq ,nkafka tu mqoa.,hdf.a isf;ys wd;audrA:lduS is;sjs,s
fkdue;s jk ;rug fu;a;d ixl,amh jrAOkh jS we;s jsg muKs'


              fu;a;d ixl,amh mqoa.,fhl` iudc cSjs;h hym;aj .; lsrSu msKsi
fmd<njk yqre lrjk ixl,amhls' fiiq idrOrAu w;rska fu;a;d ixl,amhg iqjsfYaIs
ia:dkhla jeo.;alula ,efnkafka fiiq idrOrAu wrA:j;a jkafka fu;a;d ixl,am mqoa., uki
;`< l@shdldrS jkafka kuz muKla nejsks' mrs;Hd.h .;fyd;a fjkhuz flfkl`yg hula



                                          205
mrs;Hd. lsrSfuz is;la bmfokafka fu;a;d ixl,amfhys n,mEu ksidh' wkHhkag Wmldr lsrSu
msKsi lsishuz mqoa.,fhl` fm<fnkafka tu mqoa.,hdf.a isf;ys wkHhka ms<snZo us;@YS,S wdl,am
we;s nejsks' fuz fya;`j ksid idrOrAu isf;ys yg.ekajSug fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh
b;du;a il@Sh f,i wjYHfjz'tmuKla fkdj fuf,i fu;a;d ixl,amh isf;a kej; kej;;a
frdamKhjSug mjd iduQysl meje;au fya;`jk nj meyeos,sj oelajsh yelsh' fu;a;d ixl,amh
iudc cSjs;fhysoS;a mqoa.,sl cSjs;fhys oS;a tl yd iudkj mqoa.,hdyg jeo.;a jkafka ukaoehs
fidhd ne,Sfuz oS th ;ud yd fiiq wh w;r we;s tla;rd wdldrhl iduQysl .sjsiqula jeks
fohla nj fmkS hhs' isf;a uD|= jkqfha fu;a;d ixl,amh jrAOkhjSu ksid nj tys wdNdihg
,la jQ mqoa.,hdg jegyS hd yelsh' i;Hh jYfhka thg fya;`j iudch yd mqoa.,hd w;r fmd|=
tlZ.Fjhla we;sjSuhs'fuz us;@Fjh u; idOkSh udkisl iuznJO;d f.dvkZ.d.ekSug usksiqka
fndfyda|=rg W;aiqlfjz'68fuu udkisl iuznJO;d yg.efkkqfha fu;a;d ixl,amh l@shd;aul
jk fudfydf;ys oS jsjsO mqoa.,hskaf.a udkisl iajNdjh flfrys fu;a;d ixl,amh n,mEu
ksidh'tysoS udkisl miqnsu lsishuz tlZ.Fjhlg meusKSu is|=fjz'fuz ksid we;sjk us;@YS,S
wdl,am" us;@YS,S yeZ.Suz yd us;@YS,S prAhd ksid iEu mqoa.,fhl`gu ;ud yd ndysr wh hkqfjka
iSud lr olajk nj us:Hdjla nj jegfya' fuf,i is;ska f.dvkZ.d ;sfnk ndysr f,dalh ms<snZo
udkisl mjqr us;Hdjla nj jegfykakg mgka .kS' us;@YS,S wdl,amj,ska iukajs; udkj iudch
jqj o fnod fjkafldg ie,lSu neyeroud iudc talSh;ajh iqrlaIs; lr.kS' fuh iudc
taldnoaO;djfhys wdruzNl wjia:dj jYfhka o yZ|=kajd osh yelsh'fujka iudc taldnoaO;dj
uZ.ska ukd uki YsCIKh lr.kq ,nk udkj lKavdhula l@shd;auljkafka o yqfola flaj,
jYfhka fkdfjz' fmd|= iduQysl yeZ.Sfuka iukajs; udkj iudchla jYfhks'69 i;H jYfhkau
iudc talShFjfhys yd iduQysl pska;kfhys uQ,sl moku fu;a;d ixl,amhhs' fu;a;d ixl,amh
mqoa., ps;a; wNHka;rhg m@fjzYj tys ;ekam;aj mqoa., l@shdldrSFjh iudc iuznJO;d
uekjska yiqrjkq ,nhs'iudc inZo;d idrA:ljSu uZ.ska fu;a;d ixl,amfha l@shdldrSFjhg iudc
foayh k;`fjz' mqoa., l@shdldrSjfhys yd iudc ls@hdldrSFjfhys tald;ausljSu ke;fyd;a tlajSu
fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu iudc M,h fia iudc jsoHdZ{hska jsiska yZ|=kdf.k ;sfnz'


               usksid iajNdjfhkau iudcSh iFjfhls' iudc cSjs;hg iy iudcYS,SNdjhg
Wm;skau usksid ,eoshdj olajkafkls' th Tyqqf.a iychhs' huz flfkl` wmrdOhla l< jsg kS;s
bosrsfhys jrolrefjl` jk nj Tmamq jQ jsg ta iZoyd ,ndfok oZvqju isr.; lsrSu jkafka kuz
Tyq isr.; lrkq ,nhs'fuysoS is|=lrk l@shdj,sfha moku kuz Tyqg ,ndfok oZvqju f,i lsishuz
ksYaps; ld,iSudjla olajd udkj iudcfhka fjkafldg ;enSuhs' cSjs;dka;h olajd jQ isr
oZvqjula kuz ta jrolref.a cSjs;h ld,h mqrd ushhk f;lau kej; iudc weiqrlg bvlv
fkd,efnz' udkjhd iajNdjfhkau iudc i;ajfhla nejska fuh Tyqg YdrSrsl fukau udkisljo
,ndfok oKavkhla fia ie,lsh yelsh' iudc weiqrska fjkalsrSu fN#;slj fukau udkislj o
wod< mqoa.,hdg ,nd fokafka |=la fjzokd iy.; mSvkhls' fuuZ.ska Tyqg ;udf.a wjfndaO
fldgf.k bka ksjeros ms<sfj;g meusKSug wjldY ie,iSu wod< oZvqjuz ,ndoSfuz mrudrA:hhs'



                                          206
jrolrej mqkre;a:dmk lsrSug yelshdjla oZvqju;`< .enzjsh hq;`h'boska usksid ;`< iudchSh
iFjfhl` jYfhka iduQyslj osjs f.jSfuz iych ke;fyd;a iycdYdj fkdue;s kuz" Tyq isr.;
fldg ;enSu uZ.ska Tyqg ovqjuz ,ndoSu f;areula fkdue;s l@shdjla njg m;a fjz' fuys iduQysl
cSjs;h hkqfjka woyia jkafka ta mqoa.,hd jvd;a oevs ldhsl yd udkisl inZo;d mj;ajk ta
iudchSh inZo;d meje;ajSfuka je<lSuhs' ta wkqj udmsh"|+ore"wUqieus"ys; us;`re"Z{d;Ska jeks
;ud jvd leu;s mqoa.,hska yd inZo;d meje;ajSu iSud lsrSu isr.; lsrSu ksid is|=fjz' ta Tyq
jvd leu;s" m@sh lrk iduQysl osjsfmfj;ska fjka lsrSu uZ.ska Tyqg ldhsl yd udkisl wmyiq
njla cks; lrjSuhs' huz fyhlska usksid iudchSh iFjfhl` fkdfjz kuz iycfhkau yqol,dj
m@sh lrkafkl` jS kuz tjsg by; olajk ,o ovqju ;j|=rg;a oKavkhla fkdj wdYsrAjdohla
njg bfnzu mrsjrA;kh fjz' ulaksido h;a iduQysl cSjs;h m@sh fkdlrkafkl`j yqol,dj ;enSu
Tyq leu;s foh lsrSula jk fyhsks' huz mqoa.,fhl` jvd leu;s foh ,ndoSu oZvqjula jkafka
ke;' oZvqjula jkafka huz mqoa.,fhl` wlue;s Tyqg fjzokdldrS jsh yels foh ,ndoSuhs' ta wkqj
usksid iduQysl cSjs;h m@sh lrk ksid tu iudc cSjs;fhka fjka lsrSu msKsi yqol,dfldg
isr.; lsrSu uZ.ska oZvqjuz ,ndfokq ,efnz' boska usksidf.a o iycdYdj wkH mqoa.,hka iu.
iyfhda.fhka iycSjkfhka iuQmldrfhka l@shdlsrSu kuz ta us;@YS,S nj we;s lsrSu msKsi lsishuz
iychla o ksrdhdifhka Tyq ;`< f.dvkeZ.S ;snsh hq;`uh' fuz iych kuz fu;a;d ixl,amhhs'
ienjskau fu;a;d ixl,amh neyerska usksia is;a i;ka ;`<g m@fjzY lr.kq ,nkakla fkdj th
ksrdhdifhkau ujzl`i ;`< oSu iycfhkau wdfjzKsfhkau usksidg o fiiq iFj jsfYaIhkag o
Wreu jkakla f,i fmkajd osh yelsh' usksid fukau fiiq iFj jsfYaIhka o iajNdjfhkau ;ksj
fyda yqol,dj yeisrSug jvd rxpq jYfhka .ejiSug jevs ukdmhla olaj;s' fuhg fya;`
jYfhka iZoyka l< yelafla Tjqkaf.a wdrlaIdjg ksrdhdifhkau Tjqka ;`< iycfhkau u;`jk
iychka f,isks' th ffcj jsoHd;aulj iFj jsfYaIhkaf.a bosrs meje;au iqrCIs; lsrSu iZoyd
ksrdhdifhkau mejf;uska tk iyc cdkuh jQ ,CIKhls' usksid o iFj jsfYaIhlg wh;a
cSjsfhl` jk nejska fuu ,CIKh usksidg o Wreuh' wE; w;S;fha isgu usksia ckdjdi uq,skau
nsys jQ od isg usksid yqre mqre|= jQfha yqol,dj cSj;ajSug fkdj iuQy jYfhka lKavdhuz
jYfhka osjs f.jSugh' ixpdrl hq.fha oS mjd usksiqka lKavdhuz jYfhka rglska rglg
m<d;lska m<d;lg iuzfm@aIKh jkakg yqre mqre|= jS isgs njg mqrd jsoHd;aul idOl wo mjd
jsoHudkh' jsfYaIfhkau f,dal YsIagdpdrfhys jsjsO ck lKavdhuz fndfyda wE; w;S;fha oS
tlu ck lKavdhulska mej; wd njg idol we;'tfia meusK jsjsO rgj, jHdma;jSfuka miqj
tlS rgj, jsjsO foaY.`Ksl rgdj,g wdfjzKsl iajNdjsl mrsir yd ixialD;sl ;;ajhkag
ukdj wkq.; jQ nj jd.a jsoHd;aul mrAfhaIK uZ.ska wkdjrKh jS ;sfnz' bka miqj Tjqka w;r
jrA;udkfhys jsoHdudk fN#;sl jsjsO;d yg.kakg we;snj udkj jsoHdZ{hska jsiska ffcj
jsoHd;aul idOl iys;j fmkajd oS we;'


               YsIagdpdrfha tla;rd hq.hl oS rglska rglg ixl@uKhfjuska yqfola ixpdrl
osjshla .; lroaoS jqj;a usksiqkaf.a iduQysl yeisrSfuz iychka fkdfjkiaj mej;S ;snsKs' usksid



                                           207
l@ufhka YsIagFjfhka ixjrAOkhg m;afj;au udkisl mCIfhka b;d by< nqoaOsuh mrsmdlhg
m;ajsh' ta iuZ. udkjhd ;`< mej;s iduQysl prAhd iZoyd olajk iyfhda.S;d ,laIK oshqKq
;,hlg m;ajSfuz m@jK;djhla we;sjsh'tfiau tjeks ,laIK udkj wjYH;d njg wkql@uslj
m;ajS ;snsK' udkjhd fN#;sl jYfhka ixjrAOkfha by<u ;,h lrd iuzm@dma; jS isgsh o
wfmaCIs; wdOHd;ausl ixjrAOkfha m@;sM, ;ju;a ,nd fkdisgsk nj jrA;udk udkj prAhd rgd
wOHhk lrk l, fmkS hhs' ndysrska ixjrAOkfhys m@;sM, iamrAY l< o ta yd ieifZok f,i
wfmalaId lrkq ,enQ wdOHd;ausl ksIaGdjg meusKSug mqoa.,hd wfmdfydi;ajSu ;`< iudc
foayfha wdOHd;ausl .rd jegSu uekjska ksrEmKhfjz'70 udkjhd ;`< n,mj;ajk wdOHd;ausl
;,h ls,sgs lrk huz huz OrAu;dj,g ksrdhdifhkau k;`jSu fya;`fldgf.k yd tu ;;ajj,g
Yla;su;aj uqyqK oSug ;ruz mqoa., wdOHd;auh Yla;su;a fkdjSu fya;`fldgf.k jrA;udk
iudch fjz.fhka wOHd;ausl mrsydksh lrd .uka lrk nj fmfkkakg ;sfnz'


              BrAIHdj"   ffjrh"   fl@daOh yd    m<s.ekSfuz   fpz;kdj   hk iDKd;aul
ixl,amhkaf.a fm<njSu ksid usksidf.a wdOHd;auh wfmaCIs; idrOrAu ksIaGdjg meusKSug
wfmdfydi;aj we;' fuz fya;`j ksid iudc ixia:d w;r wiu.sh jrAOkh fjuska mj;S'71 iudc
ixia:d tlska tl lvd jegSug mgka f.k we;' fu;a;d ixl,amh fulS wdOHd;ausl ;;ajh kZ.d
isgqjSug .; yels fydZou jsiZ|=uhs' fu;a;d ixl,amfhys .enz jkqfha mqoa., .; |=l fukau
iudc.; |=l o ix;Dma; lrk wdldrfha b;d oejeka; udkisl bys,a njls' fu;a;d ixl,amh
ish cSjs;hg <Z.d lr.ekSu uZ.ska mqoa., fm#reIFjh f.dvkZ.d .ekSug wjYH bvlv ,efnz'
tmuKla fkdj iudc.; fm#reIFjh jrAOkh lr .ekSug o fuhska wjldY ie,fia'


              mqoa.,.; fukau iudc.; oshqKqj i,id .ekSu msKsi fu;a;d ixl,amfhys
odhlFjh b;d uy;ah' wkHhkaf.a oshqKqj oel th fu;a is;ska bjiSug bka ;u is;g o i;`gla
Wmojd .ekSug o wkHhka yd wkjYH f,i ;rZ.ldrS osjs fmfj;lg fkdf.dia ;ukag ;sfnk
m@udKfhka iEySulg m;a jS osjs f.jSug wjYH udkisl jd;djrKh ilia lr fokq ,nkafka
fu;a;d ixl,amhhs' w,afmapzP nj hym;a iudc inZo;d f.dvkZ.d .ekSfuzoS jeo.;ah' tfiau
iudc inZo;d mj;ajdf.k hEfuys oS mjd w,afmapzP nj w;sYhskau jeo.;ah' myiqfjka kv;a;`
l< yelsjSu w,afmapzP;dfjz iqjsfYaIS ,laIKhhs'ieye,a,q osjsfmfj;la .;lrkakd jQ mqoa.,hdg
bka w;am;a jk ldhsl yd udkisl iqjh yereKqjsg iudc jYfhka thska ,efnk iykYS,S cSjk
rgdj ;`< ;rZ.ldrS nj ksid mek kZ.sk whym;a jsIu iudc .egZMj,ska usksid uqojd ,kq
,nhs' fndfyda jsg .egZM mek kZ.skq ,nkafka;a" huz huz mSvdldrS ;;ajhkayg mqoa.,hskayg
uqyqK mEug is|= jkafka;a ;rZ.ldrS nj ksid mek kZ.sk n,h flfia w;am;a lr.kafkaoehs ta
ms<snZo we;s jkakd jQ iSudka;sl wjYH;djh usksia iudchg oefkkakgjSfuz oS yd tfia oekqkq
jqukdj u; usksiqka ;ud iuZ. isgskakd jQ wkH mqoa.,hka iuZ. lghq;` lrkakg yd jsjsO iudc
iuznJO;d meje;ajSug hdfuzoS;a h' jsfYaIfhkau iudc iuznJO;djhka meje;ajSfuz oS th ksis
whqrska j.lSulska iys;j yd jsOsu;a whqrska is|= lsrSu iudc moaO;shg wh;a iEu



                                         208
mqoa.,fhl`f.au j.lSu yd hq;`lu fjz' fuu hq;`lu yd j.lSu ksis wdldrfhka bgq lsrSug kuz
iEu mqoa.,fhl`u wkH mqoa.,hka iuZ. b;du;a iyfhda.fhka iqyoYS,Sj lghq;` lsrSu
jeo.;ah' iudchla ;`< iuQmldr meje;au fydZoska is|= jkqfha us;@YS,S wdl,amj,ska huzlsis
iudc moaO;shla iukajs;j we;s jsgloSh'72 iuQmdldr meje;au kuz iduQysl osjsfmfj;hs' fuz
iudch ;`< wmf.a ffoksl osjs fmfj; ukdj mj;ajd .ekSug kuz wdydr" ksjdi" jia;@"
wdrlaIdj jeks wmf.a uQ,sl wjYH;d iuzmQrAK jsh hq;`h' fuz ishZM foau ;ks mqoa.,fhl`yg
ksmojsh fkdyel' ta ksid udkjhd l@udkQl~, f,i ixjsOdkh jS iduQysl ksIamdok l@shdj,shl
ksr;fjz' udkj iudcfha iEu wfhl`u mdfya ta iduQysl ksIamdok l@shdj,sfha fldgialrejkah'
fuu ksIamdok l@shdj,sh NdKav yd fiajd ksIamdok jYfhka jrA.SlrK fldg ;sfnz' fuz fya;`j
ksid huz mqoa.,fhl`g fuz iudch ;`< ish meje;au wLKavj mj;ajd.ekSu iZoyd ;j;a
mqoa.,fhl` u; wksjdrAhfhkau hefmkakg is|=fjz' ta hemSu iZoyd Y@ufhka fyda fjk;a l@uhlska
;fjl`lg lsishuz us<la f.jSug is|=fjz' fuz us< l@uh tu NdKav yd fiajd ksIamdok l@shdj,sh
uZ.ska ;SrKh lrkq ,efnz'flfia fyda fuz fya;`j ksid iudch ;`< usksif.a osjs fmfj; iduQysl
yd iuQmdldr meje;aula jS ;sfnz'fuz iuQmdldr meje;afuz wLKavnj yd ksrrAnqo;dj iZoyd
fu;a;d ixl,amh b;d wjYH fjz'


              iudc osjsfha oS fu;a;d ixl,amfhys olakg ,efnk iqjsfYaIS;djh Tyqf.a th
ixl,amSh ;,h blaujd m@dfhda.sl ;,hg meusKSuhs' fndfyda ixl,am wdl,amuh ;,fhys oS
idrA:l jqj;a" m@fhda.sl ;,fhys oS widrA:l jkqfha tajdfhys lsis|= m@dfhda.sl iajrEmhla .enz
fkdjSu ksidhs' kuq;a fuz w;ska fu;a;d ixl,am tys wdl,amuh ;,hg yd iudkju jeo.;a
lula   m@fhda.sl ;,fhys o fmkajk nejska iudc osjsfhys oS b;d iqjsYd, jeo.;a lula
Wreulr .kshs' iyfhda.S;djh yd wkHhka fj; Wmldr lsrSu iudc.; osjsfhys oS fu;a;d
ixl,amfhys m@fhda.sl mCIh f,i jsoHudk jk fohhs' fuz Tiafia iudcfhys TzkEu
mqoa.,fhl`f.a is; oskd .ekSug;a" wkHhka w;r lemS fmkSug;a" wjldY ie,fia' mQK! kuHYS,S
osjs fmfj;la .;lrk iudc fiajlfhl`g uqo,la f.jdj;a ,nd .; fkdyels m@isoaOsh yd
wkHhkaf.a is;a oskd .ekSu fuz uZ.ska ksrdhdifhka ,efnz' fu;a;d ixl,amfhys ksrdhdifhkau
.enz jk w;sYhskau m@fhda.sl iajNdjh th fkdfhla ldrAhhka iZoyd odhl lr.ekSfuz oS
w;sYhskau jeo.;a fjz' tfukau jsjsOdldrfha mqoa.,hka wjk; lr.ekSfuz uy;a n,hla o
fu;a;d ixl,amfhys wka;rA.; fjz' idudkHfhka iudc ixia:djkays fukau iudch ;`<
l@shd;aul jkakd jQ l`vd iuQy jk wdh;k yd mqoa., lKavdhuz ;`< iuZ.sh yd l@shdldrSFjh
jrAOkh lsrSu wrnhd o fu;a;d ixl,amh fnfyjska Ndjs;d lrkq ,nhs' l<uKdlrk
fCIa;@fhys oS fndfyda jsg jsjsO jD;a;slhka fu;a;d ixl,amfhys w.h olshs' mqoa.,hka Tjqkaf.a
oCI;dj,g wkq.; jk mrsos jsjsO ldrAhhkays ksr; lrjSu ioyd;a" Tjqkaj ukdj yeisrjSu
msKsi;a jrA;udkfhys fu;a;d ixl,amh l<uKdlrk l@shdj<sh idrA:lj yiqrjd,Su iZoyd
odhl lr .kshs'




                                           209
mqrdKfhys f.@da;sl iudc nsysj ;snq hq.fhys mgka kQ;kfhys iduQysl cSjk
rgdj olajd iEu ukqIHfhl`f.au ffoksl osjs fmfj; yd fu;a;d ixl,amh b;du;au mq|=udldr
f,iska yd jsYajikShFjhlska neZoS we;' tl w;lska th idudkH ukqIH iajNdjh blaujd
foajFjh lrd md ;nk ysksuZ.la jeksh' fN#;sl oshqKq jk ;rugu usksid wNHka;rfhka rZM
fkdjkafka kuz fu;a;d ixl,amh uZ.ska fcj jsoHd;aulj ksrdhdifhka Tyqf.a yoj; mqnq|=
lrjk ukqIHFjfhys mdvu ijka fkdoS isgSug Tyqg lsis|= wjldYhla uska fkdie,fia' neyerska
,efnk iudc iuzmrAlh ksid u;`jk wd.ka;`l ixl,amj,ska usksia uki ls,sgs fkdjkakg
usksia ukfiys h:drA:h mru mjs;@ jQ fu;a;d ixl,amhhs' fuhg fydZou ksoiqkla kuz l`vd
jsfhys bkakd <orejdhs' <orejkaf.a is;a ixfjzoS nejska yd jevsysgs is;a ;ruz wmjs;@ jS fkdue;s
nejska <orejkaf.a f,dalh jevsysgshkaf.a f,dalh ;ruz oafjzIfhka msrS fkd mj;shs'
jsfYaIfhkau l`vd orejka b;du;a us;@YS,S nj fmfkkakg ;sfnz' th jevsysgshka mjd
,ecAcdfjka yl`ZMjk iqZMh' wOHdmk jsoHdfjz mqfrda.dushka m@lg wOHdmkZ{hska mjd mjid
we;af;a jevysgshka jQ wmg l`vd orejkaf.ka bf.k .; yels jgskd mdvuz mj;sk njhs' ,ud
f,dj jevsysgs f,djg jvd iqkaor jkafka tys oafjzIh" fl@daOh yd m<s.ekSfuz fpz;kdj fkdue;s
nejsks' wjdikdj jkqfha l@u l@ufhka <orejd jshm;a jS jevsysgs f,djg mshjr ;n;au" jevsysgs
f,dalfhys ffkirA.sl .;s ,CIK f,iska yZ|=kd .kakd ,o oafjzI" fl@daO yd jsysxid
ixl,amj,g yqremqre|= j Tyq o iDKd;aul is;sjs,sj, fldaIaGd.drhla njg mrsjrA;kh jSuh'
lsis|= fya;`jla ksid iudc osjsfhys oS fu;a;d ixl,amhg jvd oafjzIh" fl@daOh yd jsysxidj
jsoHd;aul pska;kh wkqj w;am;a lr.kafka b;du;au my< pska;duh yd udkisl ia:rhls' tlS
wdfjzokhkaf.ka uqim;aj is|=lrkq ,nk l@shdjka we;euzjsgl oS pdrs;@ jdrs;@" idrOrAu"
wdpdrOrAu yd iodpdrd;aul fkdjkakd jQ l@shdjl iajrEmh blaujd f.dia wmrdOhla kdufhka
.efkk nrm;, is|=jSuz olajd .uka lrjk ;rug tys m@;sjsmdl nsysiqKqh' fujka nsysiqKq
is|=jSuz ksrka;rfhka isrs;la f,i is|=jk iudc ugzgul jrA;udkfhys usksia iudch miqjSu
;`< jrA;udkfhys iudc iuznJO;dj, iajrEmh fl;ruz msrsyS f.dia we;aoehs hkak fijSug
fuhg jvd fydZo ksrAKdhlhla ;j;a fkdue;s ;ruzh' oshqKq hehs wmg fkdfhla jr weZ.s,af,ka
wek ;ukaf.a ndysr ixjrAOkh usksia YsIagdpdrfhys m@drm@dma; oshqKqj f,i yd tlu
ksrAKdhlh jYfhka yqjd olajk fN#;sl jYfhka oshqKq rgj,ska jdrA;djk tnZ|= wmrdO yd
is|=jSuz foi wjOdkh fhduq lrk jsg ienjskau Tjqka jsiska wmyg fmkajd fokq ,nk oshqKqj
mj;akafka ld iZoyd o hk meKh ksrdhdifhkau keZ.sug wmg is|= fjz' usksia iudch Wkqka yd
.kqfokq lrk iajrEmh fuz id my;a ugzgulg jegS we;akuz ksrka;rfhkau ;srsika.;
iFjhkaf.a yeisrSuz isyshg kxjhs kuz ienjskau fN#;sl oshqfjys we;s m@;sM,h wod< lr.kq
,nkafka ljqreka jsiska l`ula iZoyd oehs hk .egZMj kej; kej;;a meK kZ.shs' usksidf.a
oshqKqj usksid iZoydu kuz ukqIHFjhg tfrysj hkakd jQ fujka ieyeis yd nrm;, ysxidldrS
;;ajhla mek fkdkZ.skq we;' usksiqka tlsfkld flfrys ksrdhdifhkau yg.kakd jQ
us;@YS,SFjh mdol fldg.;a fu;a;d ixl,amfhka hqla;j jdih lrkq we;' kuq;a ksrAKdlh
f,i Ndjs;d lrkq ,nk rgj, iudc w.h fufia kuz tu iudc moaO;Ska ;`< fu;a;d



                                            210
ixl,amh mj;S fyda fu;a;d ixl,amh l@shd;aul jsug iq|=iq mrsirhla iliaj we;soehs jgyd
.ekSug wiSre fkdfjz' tnejska fu;a;d ixl,amh l@shd;aul fkdjkakd fyda l@shd;auljSfuz wjYH
bvlv uqZMukskau weysrekd jQ ffjrfhka fl@daOfhka |+Is;j .sh iudchla ixjrAOkh uek
ne,Sfuz tlu ksrAKdhlh f,i Ndjs;d lsrSu b;du;au wufkda{ jQjla nj jegyS hhs'


              iudcfhys hy meje;au iZoyd usksia ufkda uQ,hka b;du;au ishquzj .fjzIKh
lsrSfuz oS usksid i;` iychla jk fu;a;d ixl,amfhys iudc .;s ,CIK ms<snZoj wjOdkh
fhduq lsrSu jeo.;a f,i fmfka' fu;a;d ixl,amh wdl,amhla jYfhka o wdfjzokhla jYfhka o
prAhd rgdjla jYfhka o f.k lreKq js.@y lsrSu wOHdmk jsoHdZ{hska jsiska ksrka;rfhka
is|=lrk l@shd mgsmdgshls' wOHdmk ufkdajsoHd oDIags fldaKfhka jsYaf,aIKh lrk jsg" mqoa.,
prAhd uZ.ska m@lg flfrkakd jQ usksia .;s ,CIK ms<snZo t<fUkq ,nk ksrSlaIK yd ks.uk
wkd.; ie,iquz ilia lsrSu wrnhd jeo.;afjz' wOHdmk" wOHhk ldrAhNdrh idrA:l lr.;
yels wkaofuz hym;a Okd;aul l@ufjzohka ms<snZo ie,iquz iuzmdokh lsrSu msKsi tnZ|= wOHdmk
ufkdajsoHd oDIagsfldaK wkqj is|=lrkq ,nk js.@y b;d jeo.;a nj wOHdmk{hskaf.a yeZ.Suhs'
fuuZ.ska wOHdmk ldrAhNdrh b;du idrA:l f,i udkj iudc.; l<yels hehs wOHdmkZ{fhda
l,amkd lr;s' ck ikaksfjzokh uZ.ska is|= flfrkakd jQ f;dr;`re iuzmdok ldrAhfhys oS mjd
buy;a fia bjy,a lr.; yels uQf,damdhhka wOHdmk ufkdajsoHd isoaOdka;hkays wka;rA.;h'
jsjsO ldrAhhkaj, oS wjYH jk f;dr;`re iuzmdok ldrAhh kQ;kfha yeZoskafjkqfha f;dr;`re
;dlaIKh hk kusks' thg fya;` jS we;af;a jrA;udk oshqKq ;dlaIsKl fuj,uz imsrs f,dj ;`<
f;dr;`re ikaksfjzokh iZoyd iduzm@odhsl fuj,uz f,i Ndjs;d jQ uq|@s; udOH wnsnjd jsoH=;a yd
kQ;k ;dlaIKsl ck ikaksfjzok udOH fmruqK .ekSug iu;ajSuhs' fuz hgf;a mrs.Klh yd
wka;rAcd,h jvd;a bosrsfhka isgS' kQ;k iudcfha b;du;a n,.;` iudc wjsh njg f;dr;`re
;dlaIKh m;aj we;af;a f,dj mqrd ta iZoyd oevs b,a,qula ksrAudKh jS we;s fyhsks' wo
f;dr;`re ;dlaIKh f.da,Sh OkjdoS wdrA:slh ;`< jsYajh tlu .uzudkhla lsrSfuz,d b;d mqZM,a
fufyhla bgqlrkq ,nk jsIhla njg m;aj we;af;a tys .enzjk ld,Sk yd laIKsl ikaksfjzok
ldrAhNdrh ksidh' hf:dla; ldrAhfhys ksr;`re fhoS isgsk ck udOHfjzoSka ish ldrAhNdrh
uekjska yiqrjd,Su msKsi fnfyjska bjy,a lr.kq ,nkqfha fujeks wOHdmk ufkda jsoHd
isoaOdka; ;`< wka;rA.; ld,Sk jeo.;alula .kakd lreKqh' tfukau Tjqkayg tys we;s
jeo.;alu o wjsjdos;h' iudch ;`< fjfikakd jQ wkH mqoa.,hka iuZ. kssr;`re ixjdohg yd
f;dr;`re yqjudrej msKsi mQrAj iQodkula jYfhka Tjqkaf.a prAhd rgd wOHhkh lsrSu
myiqjls'th ck ikaksfjzok l@shdj,sh idrA:l lr.ekSug mQrAj iQodkula jYfhka jeo.;ah'73
tfukau ck ikaksfjzokh o jsoHd;aul mokula u; f.dvkeZ.S we;s jsoHdkQl~, jsIhhls'tnejska
jsoHd;aul jsOsl@uhkag wkql~,j mqoa.,dka;r ikaksfjzokh idrA:lj is|=l< yelsjsh hq;`h'
mqoa., lKavdhuz us;@YS,s wdl,amj,ska iukajs; jQ l< ikaksfjzok l@shdj,sh idrA:l lr.;
yelsnj fuys iZoyka tla uQ,OrAuhls'74 jsjsO iudc ;;a;aj hgf;a usksiqka inZo;d w;r lsishuz
|=ria;r njla ;ndf.k hym;a ikaksfjzolfhl` jsh fkdyel'tfiau udkj inZo;dj,ska



                                          211
oqriajSfuka yDohdx.u f,i ck ikaksfjzok l@shdj,sfha ksr;jsh fkdyelsh' yels;dla usksiqka
fj; iuSm jQ ;rug ck ikaksfjzok ldrAhNdrh jvd;a iM,odhl yd idrA:l fohla njg m;a
lr.; yelsh hkak fuhska lshfjz'75


              usksiqka yd Tjqkaf.a weoys,s yd jsYajdi ms<snZo wOHhkhkays oS ixikaokd;aul
js.@yhka b;d jeo.;afjz' jsfYaIfhkau ;`,kd;aul ixialD;sl wOHhkhkays oS udkj inZo;d
jvd oevs lrk iudc ue,shula f,i o fu;a;d ixl,amh Ndjs;d fjz' tnejska mqoa.,hka w;r
iqyonj jrAOkh lsrSfuys ,d fu;a;d ixl,amh is|= lrkakd jQ fufyh ms<snZoj jspdr mQrAjl
wjOdkh fhduq lsrSu w;sYhskau jeo.;ah' udkj ps;a; wNHka;rfha ksokaj we;s udkqIsl
yeZ.Suzj,g fu;a;d ixl,amfhys wkqn,h ,enSu ksid mqoa.,fhla ;j;a mqoa.,fhl`g fyda mqoa.,
fldgzGdYhlg wdlrAYkh fjz' fuh isoaOdka;hla jYfhka i;Hjk lreKls' m@fhda.slj
ksrSCIKh fldg ne,Q l, o by; lS ks.ukh yd tlZ.jSug wjldY ie,fikq we;'
jrA;udkfhys fukau udkj YsIagdpdrfhys b;d we; hq.j, oS mjd udkj prAhdj fu;a;d
ixl,amh weiqrska fmdaIK jQ njg jsjsO mqrd jsoHd;aul idOl yuqjS we;' b;d we; w;S;fha oS
f.da;@sl iudc i;`j mej;s jsjsO wd.usl ixfla; uZ.ska tlS f.da;@j, ishZMu idudcslhka tlg
neZo ;nd .kakd ,oS' ta iZoyd tla tla f.da;@fhys idudcslhka w;r taldnoaO;djh uekjska
mj;ajd .ekSu msKsi ta tla tla f.da;@hgu wkHkH jqKq wd.usl ixfla;hka" foaj ixl,amhka
yd wNspdr jsOSka ksrAudKh jsh' fu;a;d ixl,amh yd iuznJO wd.usl woyia iy wNspdr jsOSka
wdruzN jQfha;a" l@udkQl~,j jrAOkh jkakg jQfha;a" tla tla mqoa.,hd w;r mej;sh hq;` jQ
iudc iuznJO;dfjz udkqIsl iajrEmh yd wksjdrAhh;djh wE; w;S;fhys jsiQ usksia iudch
mjd ms<sf.k ;snQ nejsks' jrA;udkfhys iudch Tjqka jsiska w;am;a lr.kakd ,o fN#;sl
oshqKqjg idfmaCIlj bosrshg hd hq;` jqj;a" uq,a hq.fhys mej;s iudc iuznJO;d mjd
jrA;udk hq.h jk jsg msrsyS f.dia" nsZo jegS we;af;a wiSus;j kQ;k usksid fm<fUk fl@daOh yd
oafjzIh hk Ndjd;aul ixl,amhkays wdNdihg k;`jSu ksidh'


              fu;a;d ixl,amfhys iudc Ndjs;dfjz we;s wfkla wka;h jkqfha usksia iudch
ksrdhdifhkau iyfhda.S iuznJO;djhka mj;ajkafka kuz Tjqka w;r iudc iuznJOdjhka
ms<snZo jQ .egZM wju kuz tlS iudcfhys jdih lrkakd jQ mqoa.,hka o ksrdhdifhkau fu;a;d
ixl,amh Tiafia iajlSh pska;kh fufyhjSug W;aiy lrkqfha ish iudc iuznJO;djhka
uekjska mj;ajd .ekSu flfrys Tjqka olajk repsh ksidh' tfukau iudc iuznJO;djhkag tla
jk kj idudcslhka o ish merKs idudcslhkaj wkq.ukh lruska ;uka jsiska o fu;a;d
ixl,amh uekjska Ndjs;d lsrSug fydZoska yqre mqre|= fjz' kuq;a fulS lreK jrA;udkfhys oS ta
wdldrfhau l@shd;aul fkdfjz' ta fjkqjg mqoa.,hd bosrsfhys we;af;a ;ukag fkdue;s iem
jsyrK wkHhska jsiska mrsyrKh lrkq n,uska Wkqka flfrys BrAIHdj nyq, fpz;kdfjka
hqla;j iudc iuznJO;djhka f.dvkZ.d .kakd yd mj;ajkakd jQ mqoa.,hka iukajs; jQ
oaafjzIfhka |+Is; jQ fuz iudc moaO;shhs' fuz iudc moaO;shg wh;ajk iudc ixia:d iEu tllau



                                          212
mdfya fuz fya;`j ksid jrA;udk hq.h jk jsg" oreKq nsZo jegsulg ,laj iudc iuznJO;d
jskdY jS f.dia we;' oshqKqfjys tlu yd wjidk ksrAKdhlh usksid jsiska w;am;a lr.kakd ,o
fN#;sl ixjrAOkh f,i ie,lSu ksid jrA;udk iduch fufia fuz wdldrfhka oreKq lvd
jegSulg yd uy;a iudc mrsydkshlg m;aj we;' ta ksid fuz iudcfhys fjfikakka osjs
f.jkqfha b;du;au oevs wiykfhka l< lsrSfuka yd |=llsks' fuz fya;`j ksid jrA;udkfhys
fndfyda fokd w;r wOsl reOsr mSvkh" oshjevshdj" ixlSrAK yDo frda." jsjsO iakdhq wdndO yd
oreKq udkisl frda. ;;ajhka jrAOkhjSfuz iuzNdjs;dj wOsl jS ;sfnz' fuz whqrska mqoa., ldhsl
yd udkisl ;;ajh msrsyS hdug fya;` jS we;af;a" oafjzI uQ,slj udkj inZo;d meje;ajSuhs'
jrA;udk hq.fhys cSj;ajk usksiqkaf.a prAhd rgdj oevs f,i jslD;s yd wiuzu; iajrEmhlg
mrsjrA;kh jSu o iqjm;a lsrSu |=Ialr jQ nshlre jsjsO frda. jHdma;shg tla fya;`jlaj we;'76


              idudkHfhka usksia l@shdldrluz yeisrSuz ksrdhdifhkau md,khlska f;drj
.,dhdug wjYHlrk bvlv ie,eiajqjfyd;a" th iudkHfhka ukqIHFjh jrAOkh lrkakd jQ
osYdjg fkdj ukqIHFjfhka o my< ;srsika iFj ugzgu olajd l@shd;auljSfuz iuzNdjs;djla
jsoHudk fjz' kuq;a usksid nqoaOsuh w;ska wiia udkisl ugzgula yd oshqKq ixialD;sl mrsirhla
Wreu lr.kq ,enQ iFj fldgzGdYhls' fuz fya;`j u; usksidf.a iEu iudc iuznJO;djhlau
Tyqf.a wdOHd;ausl yd ndysr YlH;djhkag yd;amiskau ieifZok mrsoafoka f.dvkZ.d
.ekSug;a" mj;ajd .ekSug;a ksirA. l`i,;djhla usksid i;`jsh hq;`uh' fuz ksirA. l`i,;djh
udkjhd jsiska w;am;a lr.; hq;af;a md,khlska f;drj usksia wdl,am" wdfjzok yd usksia
l@shdldrluz ksoe,af,a is|= lsrsug bvoSu uZ.ska fkdj" jsOsu;a ixhuhla" md,khla iys;j
ld,hla uqZM,af,a yqre mqre|= lrjSu uZ.sks' udkj pska;kh" udkj ffp;isl ugzgu huz
;;ajhlg ixjrAOkh lsrSug kuz m<uqj is;g ksrka;rfhka wiSus;j .,d tk is;sjs,s flfrys
usksid ksrka;rfhka wjOsfhka yd isysfhka hqla;j lghq;` lsrSug yqre mqre|= jS isgsh hq;`h'
tjsg mqo.,dka;r iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSfuz oS yd mj;ajdf.k hEfuz oS tla tla
mqoa.,hdf.a ffp;isl ugzguz yd mqoa., fjzu;a;;djhg wkql~,jk mrsoafoka jrska jr iudc
iuznJO;d mj;ajkakd jQ rgdfjys iajrEmh jsp,kh lsrSu uZ.ska tys ukd meje;au iqrCIs; yd
ia:sridr njg m;a l< yelsh'77 fndfydajsg jkafka" fjkia jkakd jQ iudc miq;,h fya;`fldg
f.k mqoa.,hka ;`< iajNdjfhka mj;sk jsp,khjSug olajk wlue;s iajrEmh ksidu
fjkiajk iudc ;;ajh flfrys is; ;`< oafjzIhla Wmojdf.k ta wkqj lghq;` lsrSug
mqoa.,hd fm<nSuhs' tjsg mqoa.,hka jsiska f.dvkZ.d .kakd yd mj;ajkakd jQ iudc
iuznJO;djhka idrA:ljSug we;s bvlv wju fjz'


              idrA:l iudc iuznJO;djhla iZoyd w;HdjYHu idOlh kuz yels;dla bjiSu
;ud ;`< .`K OrAuhla f,i jrAOkh lr .ekSug;a" us;@YS,S wdl,amj,ska hqla;j wkHhka iuZ.
lghq;` lsrSug yqre mqre|= jSu;a fjz' iudc iuznJO;d meje;ajSfuz oS yd kj iudc iuznJO;d
f.dvkZ.d .ekSfuz oS wkH mqoa.,hka ienjskau wfmaCId lrkqfha ;uka mj;ajkakd jQ fyda



                                           213
f.dvkZ.d .kakd jQ iudc iuznJO;djhka ;`<ska m<uq fldgu ;uka ;Dma;su;ajSu yd ;ukaf.a
wjYH;djhka tuZ.ska imqrd .ekSuhs' tfia ;Dma;su;ajSu yd wjYH;djhka imqrd .ekSu ishZM
fokdf.au wruqK kuz ishZM fokdu tl f,iskau tls wruqK YdlaId;a lr.ekSu iZoyd
ffOrAhhu;aj ls@hdlrkafka kuz ishZM fokdgu ;uka n,dfmdfrd;a;`jk wruqK jk wd;au
;Dma;sh yd wjYH;djhka bgqjSu hk lreKq iuzmQrAK lr.ekSfuz wjYH bvlv tuZ.ska
,nd.; yelsjkq we;' kuq;a ienjskau wm cSj;ajk ienE iudcfhys iajrEmh t;ruz idOdrK
idulduS yd h:drA:jdoS fohla fkdfjz' wixjsOs; iudc iuznJO;djhkaf.ka fyns fnfyjska
w;Dma;sfhka l,af.jk mqoa.,hka nyq, ixlSrAK iudchla wm yuqfjz we;' ;uka
n,dfmdfrd;a;` jkakd jQ ienE iekiSu yd ;Dma;sh ienjskau <Z.d lr .ekSug fndfyda
fofkl`g fyda gsl fofkl`g wjxlju wjYH jqj;a" iEu flfkl` ygu ta wjYH;djh ta
wdldrfhkau ienjskau we;ehs wmg iy;sl jsh fkdyelsh' wmg ksrAjHdcj wjxlju mejiSug
yels jkafka ta iZoyd wm;a huz muKl wjxl odhlFjhla Wmrsufhka oelajQjd hk ldrKh
muKs' tfia kuz fiiq ish,a, ffojh u;g nerlr tys wjidk m@;sM,h brKug mjrd ksyZvj
isgSu jsoHd;aul pska;khg mgyeksh' iudc iuznJO;djhkays h:d iajrEmh fijSu ffojhg
ndr lrkjd kuz tys kshu ijrEmh jsoHd;aul miqnsulska fy<slr .ekSu iZoyd wjYH bvlv
weysrS hkq we;' kuq;a tf,i lsrSfuz wjYH;djhla ienjskau we;s fkdfjz' kshu iudc
iuznJO;djhkays iajrEmh jsoHd;aul pska;kh uZ.ska myod .; yelsh' jsoHd;au; pska;kfhys
Wmfhda.S;djh jkqfhao fuys oS iudc iuznJO;djhka ksis wdldrfhka jsurAYkhkag yiqlr
.ekSu msKsi iyh jSuhs' iudc iuznJO;djhkays meyeos,sj olakg ,efnk Okd;aul
jsmrAhdihka yg.efkkqfha th jvdla udkqIsluh uqyqKqjrlska hqla;j mj;sk l,h' iudc
iuznJO;djhka udkqIsluh jYfhka usksia iudch ;`< fjfikakd jQ iEu mqoa.,fhl`ygu
pska;kuh m@fndaOh is;g tla lrhs' fulS pska;kuh m@fndaOh fifkyi" f.#rjh" us;@YS,S
iajNdjh" mfrdamldrh iy iyfhda.h jeks fmd|= nj .enzjqkq yeZ.Suz mdol lrf.k is|=lrkq
,nkakd jQ prAhd ,CIK uZ.ska neyerska jsoHdudk fjz' jsoHd;aul pska;kh Tiafia       iudc
moaO;shla js.@yfldg tys iuznJO;djhka w;r mj;akd udkqIsl uqyqKqjr fy<s fmfy<s lr
.; yelsh' udkqIsl yeZ.Suz jrAOkh jkqfha fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,enSu ksidh'


              idudkHfhka ps;a;fjz.sl yeZ.Sula fyda Ndjd;aul mCIfhys hulg wh;a jk
ixl,am jsYaf,aIKh lr jsjrKh lsrSu msKsi lsishuz jsoHdkQl~, jsOsl@uhla Ndjs;d l<
fkdyel' ufkda jsoHdfjzoS huz huz udkisl .;s ,CIK js.@y lr jsYaf,aIKh fldg oelajSu
msKsi bjy,a lr.kq ,nkakd jQ l@ufjzohla f,i wod< ixl,amh we;s mqoa.,hdf.a iudc
l@shdldrSFjh ndysrska ksrSCIKh lr ta wkqj jsjsO ks.ukhkaj,g t<USfuz yelshdjla mj;S'
fuu l@ufjzoh idudkHfhka wrA: olajkq ,nkafka prAhdjdoh jYfhks' ufkda jsoHdfjz jsjsO
isoaOdka; yd uQ,OrAu f.dvkeZ.S we;af;a udkj prAhd jsjsO wdldrfhka ksrSCIKh lsrSu uZ.sks'
fuys we;euz isoaOdka; iFj prAhdj ksrSlaIKh lsrSfuka o we;euz isoaOdka; usksia prAhd
ksrSlaIKh lsrSfuka o f.dvkeZ.S we;' mqoa.,.; prAhdj iduQysl prAhdjg n,mdkq ,nkafka



                                          214
fldhs wdldrfhkaoehs jsjsO mrAfhaIK uy;a rdYshla mqoa., lKavdhuz jsYd, m@udKhla
Ndjs;d lsrSu uZ.ska ksrSCIKh fldg we;' tfiau lKavdhuz prAhdjka mqoa.,.; prAhdj
flfrys we;s lrjk n,mEu o fuysoS wjOdkhg ,lalr ;sfnz' mqoa.,hd yd lKavdhuz flfrys
n,mdk mrsir jeks fjk;a idOl flfrys o fuysoS ie,ls,a, fhduq jS ;sfnz' lsishuz iudc
moaO;shla ;`< o ta iudc moaO;sh ;`< fjfik udkjhkaf.a udkj l@shdldrSFjh yd Tjqka jsiska
f.dv kZ.d .kakd jsjsO iudc iuznJO;djhkaj, iajrEmh jsOsu;aj jsYaf,aIKh lsrsu iZoyd
Ndjs;d lrkq ,nk fuj,u f,i usksia udkisl l@shdldrSFjh msg;g fmkajk tlu iajrEmh
jk ndysr prAhdjka oelajsh yelsh' fuu ndysr prAhdjka ksrSCIKh lsrSfuzoS meyeos,ju fy<s
jQ b;du;a jeo.;a lreKla jkqfha tlsfkld fj; ;oska wdldrAYKh jqKq tfiau b;d
iyfhda.fhka osjs fmfj;la .; lrkq ,nk udkj lKavhuz ;`< jsjsO m@;sjsfrdaOdjhka
w,amjsu fya;`fldgf.k Tjqka w;r mq|=udldr iuZ.shla ;snqKq nj yd tlS iuZ.sh
fya;`fldgf.k tu iudc iuznJO;djhkaj, iajrEmh o jvd;a hym;a yd idulduS ksrrAnqo
tlla jQ njhs' fuz wkqj tlS iudc moaO;sh ;`< fjfikakd jQ udkjhska Tjqfkdjqka tlsfkldg
m@;s Wmldr lr.ksuska yels;dla wrAnqoj,ska jshqla;j osjs f.jhso tu iudch fu;a;d
ixl,amfhys wdNdih ,nd we;ehs ks.ukh l< yelsh' fu;a;d ixl,amh kshudldrfhka
l@shd;aul jkakd jQ iudch ika;Dma; iudchla jYfhka yZ|=kajdoSug o yelsh'78 th wdrA:sl
jsoHd kHdhkag wkql~,j yqfola NdKav yd fiajd mrsfNdackh uZ.ska ,efnk ndysr ika;Dma;shg
jvd oshqKq wNHka;r.; ix;Dma;shls' fuu ix;Dma;sh Wmfhda.S;djh jYfhka wdrA:sl jsoHdj
;`< wrA: olajkq ,efnz' flf;la wOsl;r iqL jsyrK f.kk NdKav yd fiajdjla jqj;a os.ska
os.gu mrsfNdackh lsrSu ;`<ska usksidg ;j |=rg;a we;sjkqfha iqLhla fkdj lsishuz tmd jSuls'
l<lsrSuls' fuh l@udkQl~,j we;sjkakla jk w;r fuys wdrA:sl jsoHdfjz ySkjk Wmfhda.S;djh
f,i js.@ylr olajhs' nq|=iuh ;`< |=lL ,CIKh f,i oelafjkqfhao flf;la wOsl;r iqL
jsyrKhla mjd os.ska os.g jskaokh lsrSfuzoS thska l<lsrSug m;ajk iajNdjhhs' wiykldrS
;;ajhhs' usksid NdKav yd fiajd mrsfNdackh lsrSfuka ,nkqfha o wjidk js.@yfha os udkisl
i;`gu jk nejska iDcqju udkisl i;`gla ix;Dma;shla NdKav yd fiajd mrsfNdackhlska
f;drj ,nd.; yels kuz iajNdjfhka f,dalfhys wdrA:sl NdKav yd fiajdjkaf.a ysZ.lu yd ta
ysZ.;djh ksidu tajd Wkqka w;r ;rZ.ldrS f,i w;am;a lr.ekSfuz wjYH;djh ksid yg.kq
,nkakd jQ w;Dma;slr wdYdjkaf.ka .yk jrA;udk iudchg fuuZ.ska ,nd.; yels udkisl
iykh wus, fohla jkq we;'79


              usksiqka fndfyda jsg iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSfuz oS Tjqkaf.a fm#oa.,sl
reps wrepsluz yd wdfjzKsl usksia .;s iajNdjhka wkqj tajdg wkq.; jk mrsos" lghq;` lsrSug
jevs keUqrejla olajk nj fkdfhla jsg ksrSCIKhg yiqj we;s ;j;a lreKls' fuysos ;u
;ukaf.a wdfjzKsl iajNdjhkag wkql~,jsu iZoyd orK ,o m@h;akhkays oS Tjqka jsiska
f.dvkZ.d .kakd ,o fyda f.dvkZ.d .ekSug huzlsis m@h;akhla orK ,o iudc
iuznJO;djhla fj;akuz tu iudc iuznJO;djhkays iajrEmh o jsOsu;a ;,fha isg wjsOsu;a



                                          215
;,hg ixl@uKh fjz' fndfyda jsg w;S; ld,hg jvd jrA;udkfhys iudc iuznJO;djj,
jsOsu;anj wju w.hla f.k we;snj olakg ,efnz' iudc wkqjrA;kfha oS mqoa., prAhd woyia yd
iyc wdfjzKsl iajNdjhka o jsoHudk jQfha ixlSrAK ;;ajfhks' tjsg iudcfhys fjfikakd jQ
usksiqka w;r mj;akd jQ mqoa., prAhdfjz iajrEmh o jsmrs;j f.dia wjsOsu;a iajrEmhlg m;aj
we;' we;euzjsg jsOsu;a iuznJO;d meje;ajSug jvd;a repshla olajkakd jQ mqoa.,hka yd mqoa.,
lKavdhuz fuz fya;`fjka oevs wiSre;djhlg o uqyqK meug is|= fjz' wjsOsu;a iuznJO;djhka
mjka;d jQ mqoa.,hkaf.a prAhdj w;r lsishuz .egSula iudc moaO;shla ;`< oS is|=jk nejska
iudch o fjz.fhka ;j ;j;a jsmrAhdihkag ,lafjz' fuz .egqu iodld,sl yd wksjdrAh .egquls'
mrsKdukh jSu hkqfjka wm yZ|=kajk iudc jsldYh is|=jSug fndfyda |=rg fun|= iudc .egSuz
uQ,slfjz' we; w;S;fha oS ;snQ iudch yd jrA;udk iudch w;r wo mj;sk jsYd, fjki
ksrAudKh jS ;sfnkqfha fulS iudc .egSuzj, m@;sM,hla jYfhka hehs fmkajd osh yelsh' jsjsO
u;jdo w;r is|= jk fujeks .egSuz iudcfha jsldYhg Wojzjla usi ydkshla we;s fkdlrhs'
tfy;a iudcfhys fjfikakd jQ fndfyda fofkla jsfYaIfhkau jevsuyZM mrmqr is;kqfha fuhska
iudch jskdYhg m;ajk njhs' iudch |+IKhg m;ajk njhs' fuf,i iudc .egSuz uZ.ska
is|=jk w;`re jsmdl w;r fydZo jsmdl fukau krl jsmdl o we;' tys fydZo krl uZ.yer krl
jsmdl foh muKla wjOdkh fhduq lr ta ieu jsglu iudc .egSuzj,ska iudch jskdY fj;ehs
ks.ukhlg meusKSu w;sYhska u fnd<Zo jQjls' fn#oaO ixorANh ;`< wks;H ,CIKh uZ.ska
jsYaf,aIKh lrkq ,nkafka o fulS iudc .egSuz ksid yg.efkk jsmrsKduS ;;ajhhs' tysoS
ksrka;rfhka fjkiajk nj ishZM ixialdr OrAuhkays wksjdrAh ,CIKhla nejska th ms<sf.k
ta wkqj iajlSh pska;kh ilialr .ekSu msKsi wjYHjk l@shdudrA.h meyeos,s lrfokq ,efnz'
fulS jsmrsKduS ,CIKh mqoa., ps;a; ika;dkh ;`< muKla fkdj bka neyer iudc
mrsirfhys,d o tl f,iu jeo.;a jk nj nq|=iuh wjOdrKh lrhs' iudc .egSuzj, fydZo
m@;sM, Wodlrkafka fu;a;d ixl,amh n,mEu uZ.ska jk w;r wys;lr m@;sM, Wodlrkafka
fl@daOh" ffjrh" BrAIHdj" m<s.ekSfuz fpz;kdj jeks wdl,amhkaf.a n,mEu ksidh' iudch
fjkiajk nj yd iudc .egSu iajNdjsl fohla kuz thska Wlyd.; hq;af;a fydZo m@;sM,
muKls' fuz .egSu ksid tlsfkld flfrys oafjzIh is;g we;`ZM fkdjSug kuz iudcfhys fjfik
ishZMu fokd ;`< cks; l< hq;af;a o jv jvd;a jrAOkh l< hq;af;a o fu;a;d ixl,amhhs'
fu;a;d ixl,amh ksid ;uka yd wkHhka w;r mj;skakd jQ iSudiys; wd;audrA:lduS udkisl
mjqr is;ska bj;alr oud w;sYhskau mqZM,a ukilska iudch foi n,d lghq;` lsrSug usksiqka
fm<fuz' tjsg ;Kaydj" fl@daOh" BrAIHdj" udkh m<s.ekSfuz fp;kdj usksia is;a ;`<ska ;`rkaj
f.dia iuZ.sh" us;@Fjh" iyfhda.h yd iycSjkh usksiqka ;`<g m@fjzY fjz'80


              jsoHd;aul pska;kh Tiafia iudc iuznJO;d jsYaf,aIKh lsrSfuz oS uqyqK
fokakg is|=jk B<Z. .egZMj jkqfha iudc .egSuz ;`<ska we;sjk m@;sM,j, iajNdjh
ljrdldroehs ksrSCIKh lsrSuhs' jsoHd;aul pska;kh ;u pska;k l@ufjzoh f,i Ndjs;dlrkq
,nk jsoHdZ{hska jsiska fuz iZoyd meyeos,s lrfokq ,nk Wmdh udrA.h kuz kj jsIhhla Tiafia



                                          216
ish pska;kh fufyhjSuhs' tu jsIhh kuz" iudchSh jsoHd flaIa;@hg wh;a jsjsO jsIhhka fjz'
iudc jsoHdj" kS;sh" wmrdO jsoHdj" wOHdmk jsoHdj" ufkda jsoHdj" udkj jsoHdj" f;dr;`re
;dlaIKh yd ck ikaksfjzoh jeks usksia l@shdldrluz ms<snZo js.@yhka jsoHd;aul pska;khg
wkqj jsYaf,aIKh fldg js.@yfldg ne,Su wruqK lruska nsys jQ jsjsO jsIhm: ish,a, iudchSh
jsoHd f,i jsoHdZ{hska jsiska wrA: olajd we;' fuz hgf;a fuys tk ljr jsIhl fyda Ydia;@Sh
YslaIK l@ufjzohla hgf;a iudch js.@y fyda jsYaf,aIKh l<;a" is|=lr n,kafka usksia
jgskdluz mdol lr.kakd ,o iudc .egSuzys w;`reM, ms<sno jsYaf,aIKhls'81 tys kHdh
isoaOdka; udkj prAhdj mdolj f.dvkeZ.S we;' ta Tiafia udkj prAhd mdol jQ iudc yeiSrSuzys
jsjsO;ajh ms<snZo ks.ukhkag meusKSu;a" udkj prAhd ms<snZo jsoHdkQl~, l@u jsYaf,aIKh;a
olakg ,efnz' ta wkqj iudch ms<snZo jsoHd;aul pska;kh mdol lrf.k jsYaf,aIKhla is|=
lrkq ,nkafka iudc jsoHdZ{hska jsisks' iudc jsoHdfjzoS Wml,amk" ksheos" iuzmrSCIK wdosh
Ndjs;d lr.ksuska is|= lrkq ,nkafka iudc jsoHd kHdh isoaOdka; weiqrska iudc l@shdldrSFjh
uekjska wOHhkh lsrSuhs' ufkda jsoHdfjys prAhdjdoh js.@y lr oelajSfuz oS usksiqkaf.a yd
i;`kaf.a ndysr prAhdrgdjka fjkiajk iajrEmh wkqj tu usksiqkaf.a yd i;`kaf.a ps;a;fjz.sl
miqnsu iliajk wdldrh lsishuz jsHd;aul l@u fjzohlg wkqj fmkajd oSu msKsi jsoHd;aul
pska;kh Ndjs;d lrkakdla fukau iudc jsoHdZ{hska jsiska lsishuz iudc moaO;shla ;`<
udkjhkaf.a yeisrSuz rgdjka wOHhkh lsrSfuz wruqKska Wps; f,i iajlSh kHdhhka" yd
isoaOdka; Ndjs;d lruska usksia prAhdjka ms<snZoj huz huz ks.ukhkag t<USu iudc jsoHd;aul
mrAfhaIKhkays ldrAhNdrh fjz' tu kHdh yd isoaOdka; uZ.ska if;HCIKh lrkq ,nkafka
usksia yeisrSuzys huz huz jsp,Hhkah' usksia yeisrSuzys wfmaCIs; ;;ajh kuz iyfhda.h yd
iuZ.shhs'82 fuh iudc iuznJO;djhkays uq,au mqrelhs' iudc taldnoaO;djh we;s jkafka
iuZ.sh yd us;@YS,S yeZ.Su uZ.ska we;s lrkq ,nk iyfhda.h lrKfldg f.kh' fuz wkqj
fu;a;d ixl,amh Ndjs;djSfuz oS udkj prAhdj uZ.ska uefkk m@;sM,h uZ.ska iudch flfrys
fld;ruz |=rlg th Wmhqla; jS we;soehs jg.; yel' tuZ.ska usksiqka fl;ruz |=rlg fu;a;d
ixl,amfhys wdNdih ,nd ;sfnzo hkak lshfjz' jsjsO iudc ixia:d w;r idrA:l iudc inZo;d
f.dvkeZ.Sfuz ldrAhNdrfha oS fu;a;d ixl,amh iqjsYd, jeo.;alula .kakd jQ ixl,amhla nj
ta ms<snZo ,enS we;s iudc idOl uZ.ska meyeos,s fjz'83


                iudc inZo;d w;r mej;sh hq;` .re;ajh" udkqIsl iajrEmh yd idOdrK;ajh
iZoyd fu;a;d ixl,amfhys wdNdih fkduZoj ,efnz' iudc ixia:d w;r mej;sh hq;` jsOsu;anj
we;slrjSu msKsi fu;a;d ixl,amfha .enzjk iudc w.h nyq,j Wmfhda.Sfjz' iudc inZo;dj,
jsoHd;aul iajrEmh h:drA:jdoS f,i jsYaf,aIKh lsrSu iZoyd;a" js.@yfldg oelajSu iZoyd;a
fu;a;d ixl,amh idrA:l f,i bjy,a lrf.k we;' fu;a;d ixl,amfhys mj;skakd jQ us;@YS,S
nj iyfhda.h jeks lreKq idrA:l iudc iuznJO;djhla f.dvkeZ.Su iZoyd uy;a fia wdOdr
Wmldrj;a fjz' tfuka hym;a ps;a;fjz.sl wdl,amhka we;slr .ekSu tfiau tjeks
ps;a;fjz.hka mqoa., jYfhka iudc jYfhka M,odhsl f,i Ndjs;hg .ekSu iZoyd fu;a;d



                                               217
ixl,amfhys jsoHduk Wmfhda.S;djh lsisfia;a wu;l l< fkd yel' fiiq ps;a; ixl,amhkag
idfmaCIlj fu;a;d ixl,amh Ndjs;fha oS meyeos,sju jsoHudkjk ir< nj;a meyeos,s
l@shdldrSFjh;a mqoa., jsIu;djhlska f;drj Ndjs;fhys we;s iq.u iajNdjh;a ksid jeks
iqjsfYaI;d .Kkdjla fu;a;d ixl,amfhys jgskdlu Tmj;a lrhs' tfukau fu;a;d
ixl,amfhys wNHka;rfhys .enzjk nJOkSh iajNdjh ksidu" iudc taldnoaO;djh msKsi
uy;a fia Wmfhda.S lr.; yels m@Odku ixl,amh f,i fiiq ps;a; ixl,amhka jrAOkh
lsrSfuys,d mdol lr.ekSfuz yelshdj" fu;a;d ixl,amfhys nyq, jYfhka wka;rA.;h' usksia
pska;kh yd pska;k rgdj ilia lsrSfuz l@shdj<sfhys oS fu;a;d ixl,amfhys wka;rA.; huz huz
ixcdkk" wdfjzok yd prAhd ,CIK fiiq ps;a; ixl,amhka iuZ. b;du;a idrA:l f,i
ixfhdackh lsrSu uZ.ska jvd;a iudcdkqfhda.S ps;a; .;s iajNdjhka f.dvkxjd.; yelsh'84


              iudchla ia:r .Kkla yd fCI;@ .Kklska iukajs; moaO;shls' huz iudc
moaO;shla jsjsO iudc ixia:d w;r inZo;d uy;a rdYshlska ilia jS we;' iudc inZo;d w;r
mej;sh hq;`jkqfha wd;audrA:lduS nfjka jshqla; mrdrA:lduS udkqIsl iajrEmhls' mrdrA:lduSnj
ksid iudch ;`< fjfik udkjhskag ldhsl yd udkisl jYfhka iykYS,S nj ysusfjz' kuq;a
huz fyhlska udkj iuznJO;djhkays jsYajikSh iajNdjh nsZo jegSulg ,la jqjfyd;a udkj
is;a i;kays .enzjk iykYS,S nj m,dhkq we;'oevs wd;audrA:lduS is;sjs,s j,ska usksia iudch
frda.S jSug fya;`jk uQ,sl fya;`j thhs' udkj ohdj yd udkj ys;jdoS nj /ZoS mj;skafka
w;sYhskau ixfjzoSjQ;a ysff;IS jQ;a udkj iuznJO;d moaO;shla w;frys muKs'85 tfia fkdjQ
jsgl oS tlS udkj iuznJO;djhkays iajrEmh udkqIsl nfjka jshqla; hdka;@sl l@shdldrSFjhlg
muKla iSud jkq we;'86 tjsg tu udkqIsl iuznJO;djhkays h:d iajrEmh <f;;a nj usY@ jQ
us;@YS,S wdl,am flfrka |=riaj hkq we;' kQ;k iudcfha iudc inZo;dj, udkqIsl iajrEmh
us;@YS,S wdl,am j,ska f;drjSug fya;`jo fuhhs' udkj inZo;dj, .enzjk udkqIsl iajrEmh
ms<snZo cSj jsoHd;aul me;a;la o we;' fuu cSj jsoHd;aul me;slv uZ.ska wkdjrKh jkqfha
udkj ffcj l@shdj,sfha wLKav meje;au ;yjqrejSu iZoyd udkjhdf.a ffu;@S mQrAjl meje;au
wksjdrAh wjYH;djhla njhs' fuf,dj jdih lrk iEu jrA.hlgu wh;a cSjSkaf.a cSj
jsoHd;aul ksrrAnqo wLKav meje;au rZod mj;skqfha usksid ffcj ys;jdoS nj flfrys olajk
ys;lr wdl,amh u;nj kQ;k jsoHd;aul mrAfhaIK uZ.ska ;yjqre jS ;sfnz' th ienjskau tfia
fkdjqkq l, iuia; ffcj meje;afuys iunr;djh |=re jS hhs' iuia; ffcj f,dalhg usksid
we;`ZM fjk;a cSjska fukau Ydl jrA. o wh;ah' usksidg fuz usys;,h u; ksrrAnqo meje;aula
we;sjSug kuz udkj prAhdj ffcj ys;jdoS nj flfrys fhduqjsh hq;`h' ;ud wjg mrsirfha
iu;`,s;nj msKsi olajk Okd;aul wdl,am u; cSjSkaf.a ksfrda.Snj o jrAOkh fjz'87 usksia
prAhd hdka;@sl iajrEmhg mrsjrA;khjSu l@uj;a njla rys; f,i wiSus; mrsir iuzm;a
mrsfNdackhg;a tajd |+IK lsrSug;a fya;`jls' iuia; ffcj f,dj yd mrsirh flfrys mej;sh
hq;` udkqIsl yd us;@YS,S nj jshelS hdu ksid fujeks wlghq;` iZoyd myiqfjka fm<fUz' usksid




                                          218
laf,aY .skafkka oefjk jsg" isf;a wmjs;@nj wOsl jQ jsg Bg ieifZok f,i ndysr mrsirh mjd
wys;lr whqrska mrsjrA;khg ,lajk nj nq|=iufhys wjOdrKh lr ;sfnz'


               we;euz ngysr jsoHd;aul yd kQ;k ;dlaIKsl wdl,am usksid we;`ZM fiiq iuia;
iFj m@cdj mrsir ys;lduSnfjka fldg is;kakg wkqn, yd osrs ,ndfohs' kuq;a nq|=oyu wkqn,
fokqfha usksid we;`ZM fiiq ffcjSkaf.ka iukajs; mrsirh flfrys ffu;@S mQrAjlj is;kakg yd
l@shdlrkakgh' mrsirh flfrys ys;lr f,i ms<smeoSu iuia; cSjfhau ys;iqj msKsi jk nj
fuys wrA:hhs' ngysr yd fmros. pska;k l@u fol w;rska jvd;a ffcj ys;jdoS nj ,nd fokafka
nq|=iuh m@uqL fmros. ixialD;sh nj fmkajd osh yelsh' fmros. ixialD;sh ;`<;a nq|=iufhys
fuu mrsirh iuznJO idlpzPd fnfyjska is|= jQ nj nqoaO foaYkd wkqj meyeos,s fjz'88 uq,a
nq|=iufhys iZoyka mrsir ys;jdoS iajrEmh nq|=iuh b;du;a iS>@fhka ixialD;sl .;jSu
flfrys ;oskau n,mdk ,o lreKls' nqoaO foaYkd ;`< ksrka;rfhkau iZoyka jkafka usksid
;uka flfrysu;a wkH cSjSka flfrys;a mrsirh flfrys;a mej;sh hq;` us;@YS,S wdl,amhhs'
udkj ys;jdoS njska hqla;j oevs us;@YS,S ms<sfj;la wkq.ukh lsrSu ;`<ska uZ.ska muKla usksidg
usysu; u; jvd;a iunr iqjodhs osjs fmfj;la .; l< yels nj tys oS fmkajd oS ;sfnz'89 tfiau
tjka usksfil`yg fndfyda frda.dndO wju nj o ishZM f,#lsl oshqKqj Tyq lrd laIKslj <Z.d
jk nj o jevs |=rg;a fmkajd oS ;sfnz' usksia yeisrSuz us;@YS,S wdl,amhlska hqla;j iliajsh hq;`
wdldrh wfkl`;a ukqIHhska yd ffiq iFjhska iuZ. l@shdl< hq;` iajrEmh uekjska jsYaf,aIKh
lsrSu uZ.ska o meyeos,s lrfokq ,nkqfha us;@YS,S yeisrSuz rgdj iudc iuznJO;d meje;ajSfuz oS
yd mj;ajkakd jQ iudc iuznJO;djhka jsOsu;a wdldrhlska ilia lr.ekSfuzys oS mej;sh hq;`
jQ yd iliajsh hq;` jQ iajrEmhhhs' tfiau Bg wod< jkakd jq fiiq .`Kdx.hka o biau;` fldg
olajd we;'90


               usksiqka ;`< iajlSh ps;a; wNHka;rfhys we;s jk yd we;s jsh yels wys;lr
wdl,am" ixl,am" wdfjzok iukhlg m;alr iqjodhs udkisl iajNdjhlska iukajs; jSu ;`<ska
iym;a iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSu msKsi jvd;a Wps; udkisl jgdmsgdjla ;uka ;`<
ksrAudKh lr .; yels wdldrh nq|=iuh jsia;r lr fohs' fulS usksia yeisrSuz rgdfjys
;sfnkakd jQ wdfjzokd;aul iajrEmh mjd ilia jsh hq;af;a o Ndjd;sYh jsh hq;af;a o us;@YS,S
miq;,hla u; nj fmkajd fokq ,nhs' usksid iajNdjfhkau wdfjzokYS,S iFjfhl` kuz Tyqf.a
pska;k ud;@hka mej;sh hq;` jkafka wdfjzokhka iukh jk whqrsks'91 ;on, wdfjzokhkaf.ka
msreKq wdfjzokYS,S yeisrSuz rgdjka iys; usksiqka iykYS,S iudc rgdjlg Wps; fkdjkq we;'
tnZ|= mqoa.,hka iudcfhys jdih lsrSu lsisfjl`yg keje;ajsh fkdyel' tfiakuz tnZ|=
mqoa.,hkayg iudc moaO;sh ksrjq,aj meje;su msKsi lsishuz fjfyila ord iajlSh wdfjzokhka
usksia iudchg ys;lr jk iajrEmfhka kej; ilialr .ekSug Wps; udrAf.damfoaYkh
nq|=iuh uZ.ska ,ndfoa' nq|=iuh uZ.ska tnZ|= mqoa.,hkayg ,ndfokakd jQ fulS udrAf.damfoaYk
jsOsl@uhka lsisfia;au ;djld,sl jsiZ|=uz f,i ie,lsh fkdyelafla tlS ieu jsOs l@uhlau uekjska



                                            219
w;ayod n,d w;sYhskau m@fhda.slj m@;HCI fldgf.k bka wk;`rej fmkajd fokq ,nk
l@ufjzohla nejsks' tfiau tu l@ufjzohka ilaij we;af;a Bg ksis nqoaOsuh mrsmdlh fhda.H
whqrska we;s ish is;a i;kays lsis|= wys;lr wdfjzokhla fkdue;s ishZM wys;lr wdfjzohka
iajlSh is;a i;ka ;`<ska uqZM ukskau m@ySK l<d jQ W;`uz mqoa.,hkaf.a cSjk w;aoelSuz weiqrska jSu
tys m@fhda.sl jgskdluz ;j;a Tma kxjhs'92


               nq|=iuh usksiqka yd Tjqkaf.a pska;khka flfia iliajsh hq;`oehs fmkajd fokq
,nkafka o iudc jsma,jhla we;slrkq ,enqfha o lsis|= ysxiduh l@shdudrA.hlg wj;SrAK
fkdfjuska jSu nq|=iufhys we;s b.ekajSuzj, jgskdlu f,djg fmkajd fohs' uq,ska iudch fjkia
lsrSug W;aiy oerSu m@dfhda.sl fkdjk l@shdjls' iudch hkqfjka woyia jkqfha mqoa.,hska
rdYshlf.a tl;`jla jk fyhska m<uqj mqoa.,hd fjkia lsrSu jvd m@fhda.sl lghq;a;la nj
nq|=iufha meyeos,s lr oS ;sfnz' ta wkqj mqoa.,hd ilia jQ l, iuia; iudch o ta wkqj ilia
lsrSu b;d myiqfjka is|= l< yelsh' mqoa., wdl,am fjkia lsrSu yd uekjska ilia lsrSu Tiafia
iudch fjkia lsrSu yd iudc .uka uZ. ksjeros osYdjlg ilia lsrSu nq|= iufhys m@Yia; hehs
wkqu; lr ;sfnz' nq|=iuh wkqj jvd;a jeo.;a jkqfha mqoa.,hd i;` jspdr mQrAjl pska;k
ksoyihs' isysh msysgqjd lghq;` lsrSug wjldY ie,iSug is;Sfuz yd jsuiSfuz ksoyi wjYHh'
mqoa., flaka|@Shj iudc l@shdldrSFjh ksjeros udj;g fhduq lsrSfuz oS iudch jsiska idjoH
wrA:l:k imhk ,o jsjsO iudc ixl,amj,g ksjeros mrsmQrAK wrA:l:k bosrsm;a lsrSug
nq|=iuh yeujsloSu W;aiqljS ;sfnz'i;HdjfndaOh msKsi mej;s wka;jdoS l@ufjzohkag uqZMukskau
wjk;fkdfjuska yd m@;sfCIamfldg uqZMukau fy<doelSulska f;drj lsis|= oDIagsjdo ms,s.ekSula
rys; ueZ|=uz l@ufjzohl Ndjs;dj nq|=r|=ka jsiska m@fhda.slj fmkajd oS we;' mej;s idjoH iudc
ixl,am ioyd nq|=r|=ka jsiska iajlSh kj wrA: js.@yhka Bg iq|=iq Wmdh udrA. Ndjs; fldg
wjia:dfkdaps;j bosrsm;a lrwe;' fuz fya;`j ksid nq|=iuh b;d flgs l,lska iuia; Ndr;h
mqrdu jsYd, f,i jHdma; jQ nj mqrd jsoHd;aul yd ft;sydisl idOl wkqj fmfka'93


               fu;a;d ixl,amfhys we;s nsh jsrys; Ndjh ksidu th m@Z{dj W;amdo lsrSfuys
,d iu;a luz olajhs' nsh we;s jsg ishZM nqoaOsh hgm;a fjz' yeZ.Suz biau;` jS nqoaOsh hgm;a jk
nejsks' kuq;a fu;a;d ixl,amfha mj;skqfha lsis|= laf,aYdjrKhlg hgm;a fkdjk iajNdjhls'
tuZ.ska jsorAYkd yd udrA.M, m@Z{d flfkl` ;`< we;slr.; yelsh' p;`rdrAh i;Hh fkdokakd
nj ksid we;sjk ;Kaydj keue;s laf,aY wdjrKh |=re lrkq ,nkafka kej; th yg.ekajSug
fya;`jk wjsoHd ufkda uQ,h o isZo nsZo ouusks' fulS wjsoHd ufkda uQ,h yg.ekSug m@Odk fya;~ka
jk rd. oafjzI yd fuday hk idOl ;`k uq,skqmqgd oeuSu |=laLfha wjidkhhs' ishZM fida |=la
ixld yg.kq ,nkqfha fulS idOl ;`fkys n,mEug yiqjSu uZ.sks' iudc cSjs;h ;`< oS nsh
rys; Ndjh iudc taldnoaO;djh flfrys w;sYhskau bjy,a fjz' uq,skau mqoa.,fhl` ;ud ;`<
nsh rys; iajNdjhla we;s lr .ekSu uZ.ska ;j |=rg;a tlS mqoa.,hd ygu iudch jsIfhys nsh
rys; iajNdjhla we;s lr.ekSu flrys n,mdkq ,nhs' iudc.; osjsh mqrdj nsh rys; iajNdjh



                                             220
uQ,slju yg.kq ,nk fu;a;d ixl,amh m@Z{dj wjOslrkq ,nhs' m@Z{d iuzmkak mej;`uz we;s
mqoa.,hd iuia; iudch flfrys o ;ud flfrys o nsh fkdolsk mqoa.,fhl` njg m;afjz'
fujeks mqoa., fm#reIhla iliajSug fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,enSu wjYHfjz' tfukau
iudc cSjs;h wrA: iuzmkak jkqfha o funZ|= mqoa., fm#reIhla we;sjgloSh'94 ish osjs meje;au
ksjeros f,i ilia lr.ekSu mrsmQrAK mqoa., fm#reIhla yd ksrrAnqo iudc meje;aula wrnhd
w;sYhskau jeo.;afjz' ienjskau mxpYS, m@;smodfjka wrA:j;a jkqfha o fujeks nsh rys; iudc
jgdmsgdjla usksidg Wreu lr oSuh' usksid iajNdjfhkau wfkla ishZM iFj jrA.hd fukau nsh
iycfhka /f.k meusfKk cSjsfhls' Wmkayeu i;ajfhlau urKhg nsh fjz' oZvqjuska ;e;s
.ks;s' th Wmudjg f.k ;ud yd iudkfldg is;d wfkla wh flfrys udkqIslj ms<smeoSu
ffu;@sh oelajSfuz fhda.H l@uhhs' th udkjhd we;`ZM ishZM cSjkaf.a ksrrAnqo meje;au yd nsh
rys; nj msKsi mj;S' fu;a;d ixl,amh iudc l@shdldrS;ajh ;`< oelsh yels iq,N ,laIKhla
jkafka tf,i nsh rys; nj ishZM cSjska uekjska N`la;sjsZosk jsgloSh' hg;a msrsfihska iudcfhys
cSj;a jk tla mqoa.,fhl` fyda fu;a;d ixl,amfhka hqla; jqjfyd;a ta ;eke;a;df.a wdY@fhka
fiiq idudcslhskag ,efnk udkisl iykh b;d jsYd,h' iudcfha fjfik mqoa.,hska tlsfkld
flfrys ffu;@sh jHdma; lr yerSug W;aiqljSu tlS iudch nsh rys; m@Z{d iuzmkak iudchla
njg m;a lsrSfuz uQ,sl mokuhs' fu;a;d ixl,am jrAOkh uZ.ska usksiqka ;`< iykYS,S meje;au
yd iudc taldnoaO;djh we;s lsrSug yelshdj ,efnkq we;'95


               usksia iudch jsgska jsg fkdfhl`;a mrsjrA;kSh iajNdjh ,la jSu jsYaj
idOdrK jQ OrAu;djhla f,iska ie,fla' fjkia fkdjkakd jQ iudchla ;nd fjkia fkdjkakd
jQ lsishuz uQ< modrA:hlaj;a fkdue;s hehs ie,flk nejsks' boska iudch wkjr;fhka fulS
fjkia jSfuz l@shdj<shg uqyqK mdhs kuz tnZ|= fjkiajSula ;`< usksid iudcfhys fiiq mqoa.,hka
iuZ. lghq;` lsrSfuz oS jv jvd;a us;@YS,S osjs meje;aulg fhduq jSu uZ.ska fjkia jkakd jQ usksia
ixl,amh yd wdl,am l@udkQl~, wkaouska usksidf.a ffp;isl ixjrAOkh msKsi odhl lr
.ekSfuz jsYd, iuzNdjs;djla we;s nj fmfkkakg ;sfnz' fjkiajSu ;`<u usksia yeisrSuz yd
l@shdldrSFjhka wkHhkaf.a ys; iqj ie,iSfuz wruqK lrd fhduq jQ jsg tu fjkiajSu usksidg
uy;a wdYsrAjdohla lr.; yelsh'96 jrA;udkfhys fulS iudcfhys jsp,H;djh fu;a;d
ixl,amh weiqfrka ilia lr fkd.ekSfuz nshlre m@;sjsmdlh kuz hf:dla; fjkiajSu
ixialD;sl iudc yd fm#oa.,sl jYfhka tla tla mqoa.,hd flfrys yd iuia; iudch
flfrys;a b;du;au wys;lr wkaouska n,md we;s iajNdjhka jsoHudk jSuhs' fjkiajSu ;`< usksia
yeisrSfuz ys m@;scdkkd;aul md,kh yd ixjsOdkh uZ.ska tlS fjkialu usksidf.au hym;
iZoyd Ndjs;d lr.ekSug yelshdj we;s w;r tlS wruqK fu;a;d ixl,amh mdolj l@shd;aul
jsh hq;`h'97


               usksia prAhd uZ.ska iudchg is|= jk whym;a n,mEu wju lr.ekSfuz wruqKska
hqla;j th lsishuz jsOsl@uhlg wkqj f.dvkeZ.Su w;HjYH fjz' iSud lsrSuz yd jsOsu;a lsrSuz



                                             221
wjYH jkqfha tnejsks' mxpYS, m@;smodj ieliS we;af;a udkj prAhdj jsOsu;aj ilia lsrSu
Wfoidh' tmuKla fkdj usksia prAhd iudc wNsjDoaOsh we;slsrSu Wfoid jsjsO wdldrfhka odhl
lr.; yel' YS,h" mrs;Hd.h jeks prAhd ixialrK l@u ieliS we;af;a ta wkqjh' tfiau
mxpYS, m@;smodj uZ.ska yZ|=kajd fokq ,enQ prAhd ixialrK l@ufjzoh lsishuz wd.usl ixl,am
moaO;shlg iSud jQ fldg oelajsh fkdyels irAj ld,Sk yd irAj idOrK wdpdr OrAu moaO;shla
f,i oelajsh yel' mxpYS, m@;smodfjys jsoHudk jk wdpdr OrAu moaO;sh uZ.ska iudch fj;
;s<sK lrkq ,nkafka o fulS wjYH;dhjhka iZoyd irs,k wdldrfha jsiZ|=uls' iEu iudc
wjYH;djhlau mqoa., wjYH;djhla fkdfjz' tfiau iEu mqoa., wjYH;djhlau iudch
wjYH;djhla o fkdfjz' kuq;a iEu mqoa., wjYH;djhlau iudc wjYH;djhla iuZ. o iEu
iudc wjYH;djhlau mqoa., wjYH;djhla iuZ. o lsishuz iajrEmhlska iuznJO fjz' we;euz jsg
fulS iuznJO;djfhys iajrEmh u;`msgska jsoHdudk jQjla jsh yels w;r we;euz jsgl oS ta
wdldrfhka u;`msgska fkdj wNHka;rj jsysfok iajNdjhla jsh yelsh' we;euz jsgl oS fuz
fohdldrfhys iuznJO;djhka mjd jsoHudk jsh yelsh' mqoa., wjYH;djhka yd iudc
wjYH;djhka w;r lsishuz iduQysl njla tlZ.Fjhla we;s lr.ekSu fu;a;d ixl,amh uZ.ska
is|= flfrA' fu;a;d ixl,amfhys iudc Ndjs;dj ilia jkqfha o fuz wdldrfhka mqoa., yd iudc
ixorANfhys ,d th l@shd;aul jk iajNdjh wkqjh' fu;a;d ixl,amfhys mqoa., yd iudc
l@shdldrSFjh tl iudk jeo.;a lulska hqla; njla .enz jS mj;S' us;@YS,S nj kshu jYfhka
oelajSu hkqfjka woyia lrkqfha ;ud yd wkHhka w;r ixcdkk iduHhla f.dvkZ.d .ekSu jk
nejsks' tnejska fu;a;d ixl,am ixcdkkh nqoaOs f.dapr iajNdjhla .kq ,nhs' tuZ.ska ishZM
wdldrfha oafjzI yeZ.Suzj,ska jshqla; jQ mrsmQrAK udkqIsl wdl,am udkjhd yg Wreu fldg fohs'
usksia l@shdldrSFjh iuia; ffcj ys;jdoS nj u; mokuz jk jsg muKla fu;a;d ixl,amh
ksid is;g oefkk wdOHd;ausl iqjh jsZoSug usksiqkag wjldY ie,fia' i;H jYfhkau mqoa.,
fjzu;a;;dj ffcj jsjsOFjh jeks idOl mej;sfha jqj o ishZM fjkialuz yd Nskak repslFjhka
mfil ,d iduQyslFjh ;`<ska Tmj;a jQ us;@YS<S wdl,amhkaf.ka iukajs; jsYajSh m@cdjla ilia
lsrSfuys ,d fu;a;d ixl,amh ,nd fokafka fkduZo msgqjy,ls' fu;a;d ixl,amfhys iudc
Ndjs;dj by< w.hl mj;ska jsg oS muKla th iduQysl iudchla jYfhka yeZoskajSu jvd;a
ksrjoH jkq we;' fuhska woyia jkafka fu;a;d ixl,amh jshqla; ixl,amhla fkdj fnfyjska
m@fhda.sl ;,fhys rZod mj;akd jQ w.hla njhs' fu;a;d ixl,amfhys jgskdlu ;j |=rg;a Tma
kexfjkafka th ixcdkk me;slv blaujd wdfjzok ;,fhys mjd ish il@Sh odhlFjh ,ndfok
wdldrfhks' lsishuz iudc moaO;shl oS ixcdkk fCIa;@hg iu.duSj thg iudk w.hla
wdfjzok me;slv fj; ;s<sK lrkq ,enSu hym;a ixl,amhl mej;sh hq;` idOkSh ,laIKhls'
fm@auh" Nla;sh" fifkyi" jsYajdih" ifydaor;ajh" udkj ohdj yd weoySu jeks jsjsO ffu;@S
iy.; nj .enz jQ idrOrAu ixl,am jspdr mQrAjl nj" ffcj ys;jdoSnj" iduQysl;ajh jeks
jsjsO udkqIsl w.fha jsp,Hhka ;`,kh lrkq ,nkqfha jsjsO fjkialuz iys;jh' fuys ;`,khjSu
hkq n,dfmdfrd;a;`jk udkqIslnjg iudk jk m@udKd;aul w.hla wod, ixl,amfha .enzjk
njhs' uska jvd jevs jsp,H m@udKhla ;`,kh l< yelsjSu tu ixl,amfha udkqIsl nj fl;ruz



                                          222
mrsmQrAK;ajhg <Z.djS we;soehs jgyd.ekSug idOlhls' fu;a;d ixl,amh hym;a ixl,amhl
mej;sh hq;` iEu jsp,Hhlau ;`,kh lrkq ,nk jsjsO udkqIsl jgskdluz tlajr ,ndfokq ,nk
idOkSh ,laIK iys; ixl,amhla f,i oelajsh yelsh' jsjsO wd.uzj, oelafjk fndfyda
ixl,amj, fuz jgskdlu oel.; fkdyels w;r udkqIsl w.hkays jsp,Hhka w;r fulS
mrsmQrAK .e,mSu o jsoHudk fkdfjz' iudc Ndjs;djl oS fujeks .e,mSuz we;s ixl,amhl we;s
w.h fuz ksid wjsjdos;h'98


              tfiau iudchla hkq fkdfhla wdldrfha Nskak repshlFjhka yd Nskak
wjYH;djhka iys; msrsilf.ka iukajs; ixia:duh fohla nejska tjka msrsila ksr;`reju
ix;Dma; lsrSu Tjqfkdjqkaf.a wka;rA l@shdldrSFjh uZ.skau is|= jsh hq;a;la ksid ta wka;rA
l@shdldrSFjh irAj iudkj yd idOdrK wdldrfhka is|= jSug wjYH miq;,h fu;a;d ixl,amh
uZ.ska ksrka;rfhka ilia lr fokq ,nhs'99 fuz fya;`j ksid fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh
idudkHfhka us;@Fjfha iSudfjka Tnzng;a jsyso me;sr hkaklaa fjz' iudc foayhl ksrjq,a
meje;au ia:sr jYfhkau rZod mj;afka tlS iudch fld;ruz |=rlg fu;a;d ixl,amh fuz
wdldrfhka Ndjs;hg f.k ish meje;au ta Tiafia ilia lr .kakjdo hkak u;hs' fuz fya;`j
ksid fu;a;d ixl,amfhys iudc w.h yd mqoa., w.h hk folu tl yd iudkj jeo.;a fjz'100
udkj iudch yels;dla iykYS,S mqoa.,hskaf.ka iukajs;jSu fu;a;d ixl,amh wkqka flfrys
oelajSfuz tla wruqKls' ;ud Wmudlr .ksuska fiiq wh yd us;@YS,S wdl,am jrAOkh lsrSfuz
l@ufjzoh jvd idrA:l lr.; yels jkqfha ;ud m@fhda.sl cSjs;fha oS flf;la |=rlg wkHhka
jsIfhys iudkd;au;d m@;sm;a;shla wkq.ukh lrkafka o hk lreK u;h'101 fuz fya;` ksid
fu;a;d ixl,amh uQ,slju ;ud flfrys jrAOkh lr wk;`rej fiiq wh flfrys jrAOkh lsrSu
iq|=iq fia ie,fla' ;ud Wmudlr ta wkqj wkqka flfrys ys;dkqluzmSj is;kakg fuuZ.ska wjia:dj
ie,fik fyhsks' ffu;@S Ndjkdfjys oS ;ud yd wkqka jYfhka o ol`Kq osYdfjz fjfik
i;ajfhda" W;`re osYdfjz fjfik i;ajfhda hkdoS f,i osYd jYfhka o ;srsika i;ajhska"
ukqIhska" hlaI N~; fm@a; msidp jeks wukqIH i;ajhska" fojshka" n@yauhska jeks i;aj fhdaks
jYfhka o lsishuz iSudjla we;`,; ffu;@S ixl,amh m@.`K lrkafka tlajr ish,a, is;ska wruqKq
lsrSu |=Ialr fyhsks' kuq;a wjidk mshjfrys oS tu iSud w;sl@uKh lr iSud bj;alr oud
ffu;@sh m@.`K lrkq ,nhs' fu;a;d ixl,amh fuz wdldrfhka jrAOkh lrkqfha m<uqj Ndjs;d
lrkakdyg m@.`K lsrSfuz myiqj i,ldh' fuz ksid fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSu wdruzN
jkqfha wfkl`;a idudkH ixl,am fuka iSudjg hg;ajh' kuq;a ta ishZM iSud wnsnjd jrAOkh l<
yelsjSu fu;a;d ixl,amfha oelsh yels iqjsfYaIS;djhls' fu;a;d ixl,amfhys iSud yd jHdma;sh
wdruzNl uq,a woshr ;`< fiiq ixl,amhkays fuka jqj;a tys wjidk l~gm@dma;s wjia:d fiiq mgq
ixl,amSh iSud w;sl@uKh lruska mrudorAYS jQ mrsmQrAK ffu;@sh lrd <Z.d jkakla fjz' fuys oS
is;g ieye,a,qj yd ikaisZoSu we;sfjz' mqoa., iudkd;au;dj fmroers lr.kq ,enq iudc
talSh;ajhlg uZ. yir fy,s lrhs' fuys idlpzPdjk talSh;ajh jkdyS mQrAK fldushqksiagz yd
iudcjdoS iudcj, jHqyhkays mrudorAY f,i ie,flk iudc tlSh;ajhg jvd fjkiah'



                                          223
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation
5.social foundation

More Related Content

What's hot

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
snhewage
 
තිසරණ සරණ යා යුත්තේ කෙසේද ?
තිසරණ  සරණ  යා යුත්තේ  කෙසේද ?තිසරණ  සරණ  යා යුත්තේ  කෙසේද ?
තිසරණ සරණ යා යුත්තේ කෙසේද ?
issrodrigo
 
Pase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahanselaPase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahansela
DXT007
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
snhewage
 
Time and the_reality[1]
Time and the_reality[1]Time and the_reality[1]
Time and the_reality[1]
pabaz
 

What's hot (14)

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introductionආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ             1.introduction
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ 1.introduction
 
Ii
IiIi
Ii
 
Buddhist values 2.chapter
Buddhist values 2.chapter Buddhist values 2.chapter
Buddhist values 2.chapter
 
Struggle of Negombo Lagoon Book
Struggle of Negombo Lagoon BookStruggle of Negombo Lagoon Book
Struggle of Negombo Lagoon Book
 
Kaha sulaga 1
Kaha sulaga   1Kaha sulaga   1
Kaha sulaga 1
 
තිසරණ සරණ යා යුත්තේ කෙසේද ?
තිසරණ  සරණ  යා යුත්තේ  කෙසේද ?තිසරණ  සරණ  යා යුත්තේ  කෙසේද ?
තිසරණ සරණ යා යුත්තේ කෙසේද ?
 
Pase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahanselaPase budurajanan wahansela
Pase budurajanan wahansela
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ Buddhist values 6.chapter
 
Maths are easy 3
Maths are easy 3Maths are easy 3
Maths are easy 3
 
ගීතය
ගීතය ගීතය
ගීතය
 
Pali Tripitaka and the Mission of Buddhist Monks to Preserve it
Pali Tripitaka and the Mission of Buddhist Monks to Preserve itPali Tripitaka and the Mission of Buddhist Monks to Preserve it
Pali Tripitaka and the Mission of Buddhist Monks to Preserve it
 
Jara marana duken midemu
Jara marana duken midemuJara marana duken midemu
Jara marana duken midemu
 
Maths are easy 6
Maths are easy 6Maths are easy 6
Maths are easy 6
 
Time and the_reality[1]
Time and the_reality[1]Time and the_reality[1]
Time and the_reality[1]
 

Viewers also liked

2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක් 2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
PERIPATOS SCHOOL
 
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
PERIPATOS SCHOOL
 
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
PERIPATOS SCHOOL
 

Viewers also liked (20)

ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
Sabawa
SabawaSabawa
Sabawa
 
2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක් 2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
2.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරෙන් සිදු කරන විචාර පූර්වක අධ්‍යයනයක්
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.4
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.4ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.4
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.4
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.14
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.14ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.14
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.14
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.9
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.9ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.9
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.9
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
5
55
5
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.8
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.8ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.8
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.8
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.6
 
5
55
5
 
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
3.පරිච්ඡේදය - සංජානනය පිළිබදව බුදු දහම ඇසුරින් සිදු කරන විචාර පුර්වක අධ්‍යයනයක්
 
3
33
3
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.5
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.5ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.5
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.5
 

More from ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ

More from ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ (15)

4
44
4
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.1
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.1ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.1
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ.1
 
1
11
1
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
ආචාර්ය සුජිත් නිශාන්ත හේවගේ
 
ආචාර්ය සුජිත් නිහාන්ත හේවගේ.1
ආචාර්ය සුජිත් නිහාන්ත හේවගේ.1ආචාර්ය සුජිත් නිහාන්ත හේවගේ.1
ආචාර්ය සුජිත් නිහාන්ත හේවගේ.1
 

5.social foundation

  • 1. 05 mrspzfPaoh ( 05. Chapter ) fu;a;d ixl,amh : iudc moku ( Metta Concept : Societal Foundation ) fu;a;d idrOrAufhys iudc mokug wh;a jkafka ndysr ifudaOdkh we;s lr .ekSu ms<snZo lreKqh' fuz uZ.ska iudc m@;sudk ( Norms ) wdrCIdjSu flfrA' fu;a;d idrOrAuh olajk odhlFjh ms<snZo lreKq .eUqrska jsurAYkh flfrA' fu;a;d ixl,amh idrOrAu mdlaIslh' tfiau ffcj f,dalh flfrys ys;dkqluzmSnj o tys wka;rA.;h' ta ksid iudc inZo;d jrAOkh flfrys tys we;s Wmfhda.S;dj w;suy;ah' fu;a;d ixl,amfhys .enzjk w;sYh m@fhda.sl Ndjh Wmfhda.Sjkqfha udkj inZo;dj, jsjsO yev;, ixjrAOkh lsrSug th olajk iqjsfYaIS yelshd ksidh' iuznJO idrOrAu jrAOkhlg tyd .sh iudc iuznJO;djhkays jsOsu;a idrOrAu wka;rA.; YsCIKhla l@shd;aul lsrSu flfrys nj fmkajdoSu fuhska wfmaCIs;h'1 fu;a;d ixl,amh nsys jkqfhao tla mqoa.,fhl` wruqKq lrf.k fkdfjz' wju jYfhka mqoa.,hka tla wfhl`g jevs msrsila wruqKq lr.ksusks' uQ,sl wjia:dfjys ;ks mqoa.,fhl` jYfhka ;uka ;ukaygu ffu;@sh jrAOkh lsrSu jsia;r lr ;snqK o thska wfmaCIs; jS ;snqfKa ;uka yqol,d jS ;ukagu muKla os.gu ffu;@sh jevSu fkdj wkHhkayg me;srjSug fmrd;`j tlS me;srjSu ukdj yqre mqre|= jSu iZoyd uq,skau fu;a;d ixl,amh ;uka ;`< ukdj m@.`K lsrSug uQ,sl mqyqKqjla ,nd.ekSu muKls'2 tuksid fu;a;d ixl,amh iudc moku ;`< oS Ndjs;d lsrSug wuq;`jka W;aiyhla .; hq;` fkdjkafka fu;a;d ixl,amh wrA:j;a jkafkau iudc moaO;shla ;`< cSjSka msrsila w;frys oS muKla ksidh'3 nq|=iufhys js.@y jkakd jQ fu;a;d ixl,amh ffcj f,dalhg wu;rj mrsirh iuznJOfhka o fhoS we;s wdldrh m@d;sfudCIfhys jskh YsCId mo meKjSuz foi jsurAYkd;aulj n,k l, fmkS hk lreKls'4 fulS iudc mokfuys oS jvd;a W;aiql jkqfha fu;a;d ixl,amh iudc iuznJOdjhka jsOsu;a lsrSfuys,d odhl jS we;s wdldrh ms<snZoj jsurAYkh lr ne,Sughs'5 iudc iuznJO;djhka f.dvkeZ.Sfuz oS fukau mj;ajd .ekSfuys oS tl f,iu fu;a;d ixl,amh uy;a fia wdOdr Wmldrj;a jk w;r tys Wmrsu ;,fhys oS ;uka yd wkHhka w;r iSud iuzfNaoh yer ouuska lghq;` lsrSug udkjhd jsfYaI mqyqKqjla ,nhs'6 fu;a;d ixl,amh iudc iuznJO;d jsIfhys l@shd;aul jk wdldrh uekjska js.@yjk jsIhla kuz fn#oaO iudc jsoHdjhs'7 jsfYaI jYfhka fn#oaO iudc jsoHdjg wod< jk whqrska fu;a;d idrOrAufha iudc jsoHd;aul jeo.;alu ms<snZo w;sYh mqZM,a js.@yhla fuz mrspzfPaoh uZ.ska bosrsm;a flfrA' iudc iuznJO;djhka uekjska ilia jsh hq;` wdldrh yd jrA;udkfhys tfia fkdjSu ksid iudch uqyqK md isgsk .egZM ms<snZo fn#oaO ixorANhdkQl~, js.@yhla o fuhska is|= flfrA' fn#oaO iQ;@ foaYkd w;rska iudc jsoHd;aul jeo.;alula .kakd jsjsO iQ;@ foaYkd fndfydauhla we;s w;r ta iEu iQ;@ OrAuhla uZ.skau fu;a;d idrOrAuh 189
  • 2. jsYaf,aIKh lrkq ,nk w;r fu;a;d ixl,amhg jsfYaI wkqn,hla o ,ndfohs' tfukau fn#oaO iudc jsoHdj yd fiiq iudchSh jsoHd fCIa;@hg wka;rA.; jkakd jQ jsIh fCIa;@hkays ms<s.;a kHdhh yd fn#oaO iQ;@ foaYkd ;`,kd;aulj jsYaf,aIKh lsrSu ;`<ska fu;a;d idrOrAufhys iudc Ndjs;dfjys we;s Wmfhda.S;dj fl;ruz jeo.;aoehs myiqfjka wjfndaOlr.; yelsh' fulS iudc Ndjs;dj wka ljrodgj;a jvd jrA;udkfhys wjYH jS we;af;a osfkka osk jv jvd;a ixlSrAK jk usksia yeisrSuz rgd ms<snZoj ms<smeosh hq;` kshu l@uh fu;a;d ixl,amfhka bosrsm;a flfrk nejsks' fu;a;d ixl,amh iudch flfrys wod<lr .; hq;` kshu wdldrfhka Ndjs;hg f.k we;s kuz jrA;udkfhys Woa.;j we;s jsjsO iudc wrAnqo yd .egZM j,ska usksia iudch jshqla; jSug fyda yels;dla wju ugzgul tajd rZojd .ekSug wjldY ie,fikq we;'8 isZ.df,dajdo iQ;@fhys iudc moku wrA: oelafjkafka hq;`luz yd j.lSuz hk fohdldrfhks'9 fuu hq;`luz yd j.lSuz l@shd;aul jSu iZoyd isZ.df,djdo iQ;@fhys jsia;r flfrkakd jQ uQ,sl iudc ixia:d ih ;`< wfkdakH jYfhka ysff;IS njla f.dvkeZ.S mej;Su jo.;ah'10 fuu ysff;Is Ndjh kuz fu;a;d ixl,amhhs' fuhska fmfkkafka udkj ixia:dfjz wfkdkH neZoSu talFjh we;s lsrSfuys,d fu;a;d ixl,amfhys ldrAhNdrh b;du;a iqjsfYaIS jk njhs' nq|= oyfuys iZoyka jk wdldrhg m<uqj mqoa.,hd wkHhkag fu;a;d ixl,amh me;srjSug m<uqj ;uka ;ud jsIfhysu th me;srjSu uZ.ska ukdj m@.`K Ndjhg m;alr .; hq;` fjz' bka blans;sj muKla tnZ|= ;eke;a;dg ;uka Wmudjg f.k wka wh fj; o l@udkQl~,j fu;a is; me;srjsh yels jkq we;s nj nq|= iuh fmkajd oS ;sfnz' ;udg m<uqj fu;a;d ixl,amh me;srjSu wd;audrA:h f,ig we;euz wh l,amkd lr;;a thska jkafka |=rAj,j mej;s ;u is; Yla;su;a lsrSu muKs' ienjskau ;uka flfrysj;a fu;a;d ixl,amh f.dvkZ.d .ekSug ;ruz j;a fkdyelshdfjka hqla; jQ iudc mrsirhl osjs f.fjk idudkH mqyq|=ka usksid l< hq;af;a m<uqfjka ;uka Yla;su;a lr.ekSuh' iudch ;`< ;uka o tla;rd mqoa.,fhls' by<ska isg iuia;h foi n,kafkl`yg fmfkkafka o ta whqrsks' ixl,am ms<snZo h:d iajNdjh jkqfha th yg.kafka o jrAOkh jkqfha o is; weiqrskau jk fyhska uq,skau ish isf;ys we;s lr.;a;d jQ fu;a;d ixl,amh msg;g o jsyso hk wdldrfhka Yla;su;a lr.ekSu uQ,slju l< hq;`j we;'11 fu;a;d ixl,amh m@.`K lrkafka l@u l@ufhka ;udf.a wkHhkaf.a jYfhka ish is;;`< n,mj;ajkq ,nk uu;ajh uQ,sl lr.;a oevs wd;audrA:lduS fpz;kdj l@udkQl~,j ;`kSjk wdldrfhks' wjidkfha oS ilaldhosgzGsh fyda wiausudkh |=relr ish,q wd;audrA:lduS nfjz iSud myfldg uu;ajh ke;fyd;a wkHhka o ;ud yd iudkh hk yeZ.Sfuka hq;`j lghq;` lsrSu fu;a;d ixl,am jrAOkfhys .eUqreu wjia:dj f,i nq|=iuh fmkajhs' fu;a;d Ndjkdj ;`< fuh b;du;a ijsia;rj olajd we;' fuz wdldrfhka isf;ys m@.`K jkakd jQ fu;a;d ixl,amh ;j |=rg;a ixl,amhla muKlau jkafkao hk .egZMj fuysoS meK fkdkZ.skq ,nkafka fu;a;d ixl,amh ixcdkk" wdfjzok yd prAhd hk ;@sjsO wxYhkaf.ka mrsmQrAK ixl,amhla jk fyhsks' fuz ;@sjsO wxYhkau 190
  • 3. fu;a;d ixl,amfhys b;du m@n,Fjhg m;a jQ wxY jk w;r fuys uQ,sl wjia:dj ixcdkk wxYh w;am;a lr.kshs' prAhd mCIfhka ta ixcdkk wxYfhka jrAOkh lr.kakd ,o ixl,am wjia:dfjz l@shdldrS;ajh ffcj yeisrSuz rgdj, jsjsO;ajh ksid ndysrj jsoHudkfjz'12 idudkH fn#oaOhdf.a ks;H YS,h f,i ie,flk tfiau fn#oaO yd wfn#oaO ldg;a iudc cSjs;fhaoS ksrjq,aj lghq;` lsrSfuz yelshdj" ta iZoyd wjYHlrk jgdmsgdj ilia lrfok iudc iuzuq;shla f,i mxpYS, m@;smodj fmkajd osh yelsh' mxpYS, m@;smodj uZ.ska mqoa.,hdj iudch jsiska o iudch jsiska mqoa.,hdj o iqrCIs; lrfokq ,nhs' iudchla hkq mqoa.,hka rdYshlf.a jsjsO iuznJO;d yd wka;rAl@shdjka tla;eka jQ wjia:djla jk nejska fuu iuznJO;d yd wka;rAl@shdjka tla;rd jsOsu;a iajrEmhlska md,kh jsh hq;`h hkq idrOrAu iuznJOfhka we;slr.; hq;` wrA:l:khla f,i oelajsh yel' md,kh jsh hq;` jsOsu;a iajrEmh fuz hehs mxpYS, m@;smodj uZ.ska fmkajd fokq ,nhs' mxpYS, m@;smodfjys we;s iqjsfYaISFjh jkqfha wd.u ixl,amfhka mrsndysrj jqj o TzkEu ck fldgzGdYhlg th wod< lr.; yelsjSuhs' fuz hgf;a jsjsO wd.uz yd jsjsO jsYajdi orK ta wkqj lghq;` lrk TzkEu mqoa.,fhl`g ish cSjs;fhys lghq;` idrA:l lr.ekSu iZoyd mxpYS, m@;smodfjka ie,fikqha fkduZo fufyhls' ffcj ys;jdoS nj mxpYS, m@;smodfjys wka;rA.; jsYajjSh nfjys mokuhs' iuia; mxpYS, m@;smodj mqrdu jsyso mj;skakd jQ udkj ysff;ISnfjys ryi jkqfha o th fu;a;d ixl,amh mdolj iliaj mej;Suhs'13 m<uqfjks YsCIdmoh uZ.ska wrA:j;a lrkq ,nkafka mqoa.,hdf.a cSj;ajSfuz whs;sh iq/lSuhs'14 fuhg mdol jkqfha fu;a;d ixl,amhhs' huz flfkl`yg iudch ;`< iajlSh cSj;ajSfuz whs;sh iqrCIs;j ;nd .kakg kuz fy;u wkHhkaf.a cSj;ajSfuz whs;shg .re lrkafkl` yd th /l oSug fjfyi .kafkl` njg m;ajsh hq;` nj fuz uZ.ska lshfjz' fuys jeo.;au ,CIKh jkqfha hq;`luz yd j.lSuz iajrEmfhka fomigu tl f,ig iunrj l@shd;aul jkakd jq lsishuz .sjsiqul yd iuzuq;shl iajrEmhla tys .enzjSuhs'15 ish,qu iFjhka ;ukaf.a cSjs;hg wdYd lrkq ,nk nj nq|=iuh ms,s.kshs' mqoa.,hka rdYshla tla;eka jS iudc.; jkqfha o fuu cSjs;h ksrjq,aj yd jvd hym;a whqrska mj;ajd .ekSfuz wjYH;djh ksidh' fuz fya;`j ksid lsis|= fNaohlska f;drj ieu fokdg mdfya ish cSjs;h flaJ|@ fldgf.k fuu wjYH;djh yg.kakd nejska wd.u ixl,amfhka mrsndysrj jqj o cSjs;hl we;s jgskdlu fkdfjkiaj mj;shs' flfkl` ;udf.a cSjs;h mj;ajdf.k hEug we;s leue;af;a m@udKhgu wfkla mqoa.,hd ;ukaf.a cSjs;h mj;ajdf.k hEug leue;af;ka isgsk nj o fuhska f;areuz .; yelsh'16 m<uq fldgu ;ukag fu;a;d ixl,amh jrAOkh lrkqfha mqoa.,fhl`yg ;ukaf.a cSjs;fhys jgskdlu wjfndaO lrosu msKsi jk w;r m@.`K jQ fu;a;d ixl,amh we;s mqoa.,hdyg ;j |=rg;a th wkHhka olajdu jHdma; l< yels ugzgulg meusfKa' jevs|=rg;a fu;a;d ixl,amh m@.`K lsrSfuz oS ;uka yd wkHhka w;r mj;akd jQ jHdc isudj w;sl@uKh lsrSug mqoa.,hdyg wjia:dj ,efnz' fuu iSudjka jHd;sl@uKh lsrSuu fu;a;d ixl,amfhys jvd;au jrAOkSh wjia:dj f,i ie,fla' mrsmQrAK mqoa., fm#reIFjh f,i wrA: oelafjkqfhao 191
  • 4. fujeks wdldrfhka ishZM wdldrfha ;uka yd wkHhka hk iSudj |=re lr lghq;` lsrSug yelshdjla ;ud ;`< jrAOkh lr.kq ,enQ wjia:djhs' wd;audrA:h hkqfjka yeZoskafjk iEu jsgu ;ukaf.a iqL jsyrKh muKla is;k wkHhka .ek fkdis;k wjia:dj yg.efkkqfha ;uka yd wkHhka w;r w;s jsYd, mr;rhla ukiska ;nd l,amkd lsrSu ;`<sks' mrdrA:h kshudldrfhka wrA:l:kh jkafka ;uka o wkHhka yd iudkh hk yeZ.Su we;s jk wdldrfhka ffu;@sfhys Wmrsu jrAOkSh wjia:dj jk ;uka yd wkHhka w;r iSudj bj;a lr fmd|= cSjSka hkqfjka tlu mrudorAYh wkqj is;Su ;`<h'17 mqoa.,fhl`f.a osjs meje;au ukdj iqrCIs;j .; lsrSu iZoyd wdydr mdk" weZ|=uz me<|=uz" ksjdi jeks uQ,sl wjYH;djhka ksis fia iuzmQrAK jsh hq;`h' fuzjd ,nd .ekSu iZoyd mqoa.,fhl`yg lsishuz l@h Yla;shla fyj;a fuzjd us<oS .ekSfuz yelshdjla mej;sh hq;`h' tfiau uQ,sl wjYH;djhka iuzmQrAK lr.ekSu msKsi imhd .kakd ,o iuzm;a l@udkQl~,j N`la;s jsoSu msKsi /ia lr ;nd .ekSu o uQ,sl usksia wjYH;djhlau fjz' fujeks iuzm;a flfrys f,dn neZo tajd ;fjfll` jsiska fidr is;ska meyer .ekSu jkdyS iuzm;a we;a;df.a uQ,sl usksia whs;sjdisluz lvlsrSula o fjz' nq|= oyfuz wo;a;dodkfhka je<lSu f,i oelafjkafka wkqka i;` foa fidr is;ska .ekSfuka je<lSuhs' tnejska tfia lghq;` lsrSu wkHhka flfrys ffu;@S mQrAjl is;ska is|= lrkq ,nk l@shdjla fjz'18 iudcfhys fjfik wfkl`;a idudcslhkaf.a iuzm;a /ia lsrSfuz we;s whs;sh ms<s.ekSu uQrA;su;a flfrkqfha tajd meyer fkd.ekSu ;`<sks' wkHhkayg we;s iuzm;a /ialr ;nd mrsyrKh lsrSfuz whs;shg .re lsrSu;a iuZ.u iudch yd mqoa.,hd w;r iduQysl neZoSula yg.kshs' fuu iduQyslFjh mqoa., ls@hdldrSFjh ksrrAnqo mrudorAYS iudchla ksrAudKh jSfuys,d Bg olajk iyh uQrA;su;a fldg fmkajhs'19 m@;sjsreoaO ,sx.sl wdlrAIKh fya;`fldgf.k l@shd;aul jk mjq,a ixia:dj jsOsu;aj wdrCIdjSug kuz th iudch jsiska ms<s.kakd ,o ksYaps; rduqjlg wkq.;j yeisrsh hq;`jSu iudc.; wjYH;djhla f,i ie,lsh yelsh' usksid o fiiq cSjSka fukau cdkuh jYfhka Wreu lr.kakd ,o fmd|= ffcjuh .`Khka wka;rA.; yd tlS ffcjSh meje;au wLKavj bosrshg f.khdu iZoyd ilia jS we;s YdrSrsl yd udkisl iychka wka;rA.; cSjsfhla jk kuq;a usksid iajNdjfhka Wreu lrf.k isgsk iqjsfYaIs; oshqKq ixialD;sl cSjk meje;au fya;`fjka fiiq cSjSkag fuka ish YdrSrsl yd udkisl iychka ;ukaf.a is;eZ.s mrsos ;Dma;su;a lr.ekSug wjYH bvlv iudch jsiska iuzu; lr.kakd ,o rduqjla ;`< iSud lrkq ,en we;' fuh iudc inZo;d jsOsu;a f,i mj;ajd.ekSug w;HjYH jkakls'fuys oS mqoa.,hd yd iudch w;r fmd|= l;sldj; jkqfha iudch jsiska iuzu; m@;sjsreoaO fofofkl` w;r f.dvkZ.d.kq ,nk ,sx.sl cSjs;hg fjk;a mdrAYjhka jsiska n,mEuz lsrSfuka je<lSu fyda tnZ|= n,mEuz yels;dla wju lsrSu msKsi iduQysl tlZ.;djla we;slr .ekSuhs'20 wkqkaf.a mjq,a ixia:dj wdrlaIdl< hq;`h hkdoS jYfhka is;sjs,s my<jkqfha fu;a;d ixl,am ksidh' rd.h ksid fyda fjkhuz lreKla ksid fyda ldufhys jrojd yeisrSu jsYd, iudc wrAnqoldrS 192
  • 5. jd;djrKhla we;sjSug fya;`jla fjz' fuz nj kqjKska jgydf.k tnZ|= oE je<lSu msKsi lghq;` lrkqfha fu;a;d ixl,amh ksidh' mjq,a tallfhys wdruzNhl wjia:dj f,i i,lkq ,nk fofofkl` w;r f.dvkZ.d.kq ,nk ,sx.sl iuznJO;djh usksia jrA.hd fkdkeiS mj;ajd .ekSu msKsi jQ iudc iuzu;hg tlZ.j orejka ,enSu wruqKq jQjls' tfiau tfia ,efnk orejkag foudmsh fofofkl` ksid iqjfia jevSug wjYH iqrlaIs; ldhsl yd udkisl mrsirhla we;sjSu mjq,a ixia:dfjz we;s ;j;a Wmfhda.S;djhls' l@ufhka fofofkl`f.ka wdruzNjk mjq,a ixia:dj wk;`rej fiiq iudc ixia:d iuZ. we;slr .kq ,nk jsjsOdldrfhys wka;rAl@shd uZ.ska l@udkQl~,j ixlSrAK wjia:d olajd jrAOkh fjz' mjq,a ixia:dj iqrlaIs;j .;lsrSu msKsi fmd|= iudcfha iEu fokdf.a osrs.ekajSuz fkduZoj ,nd fu;a;d ixl,amh mdol lr.ksuska lghq;` lsrSu is.df,dajdo iQ;@fha iosidjka kuialdrfhys tla osYdjla jYfhka fmkajd oS we;' f;jeks YsCIdmofhka wrA:j;a lrkqfha ksrrAnqo mjq,a ixia:djla f.dvkZ.d .ekSu yd th wLKavj bosrshg f.khdfuys,d mqoa.,sl yd mjq,a tallh w;r ;snsh hq;` wju idrOrAu yeisrSuz rgdj fjz' huz mqoa.,fhl` .; lrk mqoa.,sl cSjs;h mjd iudc ixia:djkays wLKav yd ksrrAnqo meje;au ;yjqre lrkakla jsh hq;` njg losu ksoiqkla jkafka o ,sx.sl cSjs;fhys iSudiys; yd l@uj;aNdjh flfrys olajk ie,ls,a,hs' nsrsZo iajdushd flfrys;a" iajdushd nsrsZo flfrys;a" ujzmshka |+ orejka flfrys;a" |+ orejka ujzmshka flfrys;a f.dvkZ.d .kakd jQ neZosu fu;a;d ixl,amh mdolrf.k we;slr.; hq;` w;sYhskau fifkfyjka; yd l`ZMKq .`Kfhka hqla; jQjla jsh hq;` nj nq|=iuh wjOdrKh lrhs'21 iudcfhys fjfikakd iEu ;rd;srulu mqoa.,fhl` jsiskau ish osjs meje;au f.khdfuz oS f;dr;`re ikaksfjzokfhys fhfohs' tys oS yels;dla ksrjoH yd i;H f;dr;`re ,nd.ekSug ieu mqoa.,fhl`ygu we;s whs;sh idrOrAuhls' tfiau th mqoa., yd udkj whs;sjdisluls' tu whs;sjdislu huz wdldrhlska lvjSu fyda lvlsrSu msKsi odhlFjh iemhSu fuz wkqj jrols' f;dr;`re ,ndoSfuz oS fukau f;dr;`re ,nd.ekSfuz oS o tlS f;dr;`re ,efnk uQ,dY@ ms<snZo .@dylhd ,nd.kakd jsYajdih m<q|= fkdjS ;nd .ekSug ikaksfjzolhd jsiska lghq;` lrkq ,enSu udkj whs;shls' wi;H f;dr;`re ikaksfjzokh jkafka mqoa.,hka wkHhka uq<djg m;alsrSfuz fpz;dfjka hqla;j idjoH f;dr;`re iemhSu uZ.sks'22 wkHhka /jgSfuz fpz;kdj yg.kqfha wkHhka flfrys ffjrh" fl@daOh is;ays we;s l,h' f;dr;`re ikaksfjzolhd mqoa.,hd flfrys;a iuia; iudch flfrys;a fu;a;d ixl,amh fmrgqfldgf.k lghq;` lrkafka kuz idjoH f;dr;`re iemhSfuka ish Y@djlhka uq<djg m;alsrSu msKsi lghq;` fkd lrkq we;' wi;Hh wfkl`;a ish,qu jerosj,g uQ, ldrKhla jk nejska wi;H ikaksfjzokh lrkq ,nk mqoa.,hd is|= lrkq ,nk l@shdj iudcfhys ms<s.;a iudc iuznJO;d ish,a,lau nsZo ouk iqZM fjz' TzkEu jeros l@shdjla is|= fldg th is|=lf,a ke;ehs lSu ksid u;`jg ksjeros mqoa.,fhl` jSug we;s yelshdj o fuz ksid wju fjz'23 193
  • 6. iajlSh isysh wjq,a lrf.k iudcfhys lghq;` lsrSug mqoa.,hd wfmdfydi;ah' u;a meka yd u;a|@jH Ndjs;h ksid mshjs isysh mqoa.,hd ;`<ska ;`rkaj fha' u;ameka mdkh ksid uqZM uy;a iudchgu wjevodhs mqoa.,fhl` njg TzkEu mqoa.,fhl` m;ajkafka ksrdhdifhks'24 ;ukaf.a isysh wjq,a lr.eksu msKsi lghq;` lrkakd jQ mqoa.,hd tfia lrkafka oafjzIh ksid uq<d jQ is;lsks' ;ukag;a wkHhkayg;a jevodhs mrsos ksjeros isysfhka lghq;` lrkakd jQ mqoa.,fhl` tfia l@shdlrkafka fu;a;d ixl,amh u; mdol jQ is;sks' fu;a;d ixl,amh h:d mrsos l@shdjg kZ.kakg kuz b;du;a fydZo isysl,amkdjla mqoa.,hd i;`jSu wksjdrAh wjYH;djhls' tfiau fuys oS iDKd;aul w;r fm<njSfuz kHdh l@shd;aul flfrA' fulS fm<njSuz kHhdfhka is|= flfrkafka huzlsis mqoa.,fhl` os.ska os.gu huzlsis l@shdjla wrnhd Okd;aul fyda iDKd;aul whqrska lsishuz fm<njSula is|= lrjSuhs' hym;a idrOrAu iuznJOfhka fulS fm<njSu l@shd;aul jk th Okd;aul mCIfhys jQ hym;a fm<njSula f,i o |=Yaprs;fhys ,d fulS fm<njSu l@shd;aul jk jsg th iDKd;aul mCIfhys jQ whym;a fm<njSula f,i o idudkHfhka yZ|=kajhs' u;ameka ksid mqoa.,hd ;`< ldhsl yd udkisl mCIfhka yg.efkk fm<njSu wh;a jkqfha iDKd;aul fm<njSula f,ighs' fuys oS ;uka u;ameka u;a|@jH .ekSu iajlSh mrsydksh <Z.d lrjdfok ;uka jsiska ;ukaju fm<njSula jk w;r fjk;a mqoa.,fhl` fuz wdldrfhka fm<njSu ;ukag;a tlS mqoa.,hdyg;a tlfia mrsydksh <Z.d lrfohs'25 iEu fohlgu fome;a;la we;' mqoa.,hd iudchg fukau iudch mqoa.,hdyg;a ldreKsl jSu nq|=iuh wkqu; lrhs' tfiau th fmkajd fokq ,nhs' iudcfhka mrsndysrj mqoa., meje;aula ;snsh fkdyelsjdla fukau mqoa., meje;afuka mrsndysrj iudc meje;aula o ;snsh fkd yelsh' tfia fyhska mqoa.,hd yd iudch hk fowxYhu wka;rAl@shd lsrsfuz oS fu;a;d ixl,amh fmrgq fldgf.k l@shdlsrSu uZ.ska mqoa.,hd iudc weiqfrys oS meK kZ.sKq ,nk fndfyd .eg,q wju lr.ekSug ,efnkq we;'26 jrA;udkfhys fndfyda mqoa., yd iudc .egZM meK kZ.skq ,nkafka fuz fowxYh ms<snZoju fome;a;gu ksis wdldrfha jegySula fkdue;s nejsks' we;euz ;ekl oS mqoa.,hdyg iudch jsiska oafjzI iy.;j i,lkq ,nk w;r tys m@;sjsmdl iudchgu w;ajsZoskakg is|=fjk wjia:d b;du;au nyq,h' nq|=r|=ka jevjsiQ hq.fha isgs wysxil hk kuska m@lgjQ n@dyauK ;reKhd wx.`,sud, keue;s oreKq wmrdOlrefjl` njg m;ajQfha tlaj bf.kSu ,enQ wks;a isiqkaf.a BrAIHdjg ,lajSu yd ish .`rejrhdf.a fla<duz nia ms<s.kakd wjspdr mQrAjl iajNdjh ksidh' ish .`rejrhd fh|+ l~g Wml@ulg yiqj uskSurefjl` f,i iudcfha ms<sl`,g md;@jSug wysixl ;reKhdg is|=jsh'fuz whqrska mqoa.,hd flfrys oafjzI iy.; f,i iudch lghq;` lsrSu ksid bf.kSug olaIfhl`j isgs nqoaOsu;a wfhl`f.a iyc olaI;dj,ska m@fhdack .ekSug iudchg fkdyelsjsh' tfiau l`vdl, mgka iudcfhys oafjzIhg nZ|=kaj isgS iqkS; yd fidmdl jeks l`vd orejka nq|=rcdKka jykafiaf.a ffu;@sh ,nd iqjm;a jQ wdldrh mqoa., l@shdldrSFjh flfrys fu;a;d ixl,amfhys n,mEu fmkajhs'27 194
  • 7. jrA;udk iudch fkdfhla wdldrfhys fya;~ka ksid jsjsOdldrfhka fNao Nskakj we;' tfia jSug m@Odk jYfhkau fya;`j iudcfhys fjfik fndfyda fokd wkHhka ms,snZoj fu;a;d ixl,amh mdolj lghq;` fkdlsrSuhs' fkdoekqj;aju wkHhka w;ska is|=jk b;du;au iqZM is|=jSul oS mjd fndfyda nrm;, oZvqjuz yd fkdfhla ysxidldrS l@shd is|= lrkakg iudcfhys fjfik we;euqka ;`< lsishuz fm<TjSula olakg ,efnkafka fu;a;d ixl,amfhys wdNdih l`vdl< mgkau ksis wdldrfhka fkd,enQ ksidnj fmfkkakg ;sfnz' mqoa.,hdyg iudch;a iudchg mqoa.,hd;a .i yd tys fmd;a; fuka jQ inZo;djla mej;sh hq;`fjz' .i;a fmd;a;;a /flk l,u iuia; jDCIfhys mej;au is|=jkakdla fuka mqoa.,hd;a iudch;a /flk wjia:dfjys oS muKla udkj jrA.hdf.a ksrrAnqo mej;au jsoHudk fjz' tfia fkdjk l,ays fkdfhl`;a l,flda<dy< rKavq onr jsm;a wdoshg uqyqK mEug iuia; udkj jrA.hdygu is|=jkq fkdwkqudkh' iudc ixia:d;`< udkj prAhdfjz iajNdjh i,ld ne,Qj;a fulS isoaOdka;h i;Hh nejz olakg ,efnz' fndfyda fofkl` jsiska jrA;udk mejsos iudch w;S; mejsos iudch yd iiZod n,d bka jsoHudks; jk fkdfhl`;a lreKq wrnhd jsfjzpk bosrsm;a lrkqfha ksis f,i jspdr mQrAjlj yd uOHia:j lreKq jgyd fkdf.kh' .sys yd mejssos iudc ixia:d w;r mj;skqfha .i yd fmd;a; fuka inZo;djls' mjq,a ixia:djkays .egZM yd oreKq iudc wrAnqo nyq, jrA;udk .sys iudcfhka l`, orejka mejsos Wmiuzmod lrkq ,nhs' .sys iudch fuz id wrAnqohl mj;soaoS mejsos ixia:dj muKla bka jshqla;j f.k Bg fodIdfrdamK t,a, lsrSu idOdrK fkdjk nj fmfka' isZ.df,djdo iQ;@fhys iosid kuialdrh uehska bosrsm;a lrk ,o m@Odk iudc ixia:djka flfrys iudc n,mEu ksid tlS iudc ixia:djka ;`< jsoHudk jk jsjsO .egZM idlpzPd l< hq;af;a mj;sk iudchg idfmaCIlj jskd thska jshqla;j fkdfjz' tf,i jshqla;j ie,l`jfyd;a iudc ixia:d o meyeos,sj wrA:j;a l< yels fkdfjz' iudchla hkq iudc ixia:d fndfyda .Kklska ie|=uz,;a b;du;a ixlSrAK moaO;shla ksid tys iEu wxYhlu iunr;djh fiiq wxYj,g wod< fjz' bka tla wxYhla fyda fu;a;d ixl,amfhka mrsndysrj lghq;` lsrSu fuz fya;`j ksid fiiq wxYj,g b;du;a wrAnqoldrS f,i n,mdkq ,nhs' jrA;udk iudcfhys mj;akakd jQ wrAnqoldrS .egquzldrS jd;djrKh fuz ksid tla tla mdrAYjhla fya;`fjka is|= jQjla f,i tlsfkldyg we.s,s os.` lr.ekSu f;areula fkdue;s ksIaM, jQjls' nq|=iuh lsisjsfglj;a huzlsis lreKla is|=jSug n,mdkq ,nk fya;`j fyda fya;`rdYsh foi jsuid fkdn,d yqfola .egZMjg ms<shuz fhoSu wkqu; fkdlrkq ,nhs' jsoHd;aul pska;kfhys,d o fuz lreK fufiau js.@yhg nZ|=ka lrkq ,nk w;r .egZM iZoyd ms,shuz fhdckd lsrSfuz oSo jsurAYkd;aul fya;`jg ksis ms<shuz fhoSu yd wod< i;Huh we.hquz Ndjs;d lsrSu is|= lrkq ,nhs' jsoHd;aul l@ufhys oS fukau nq|=iufhys oS o mqoa.,hd j;afmdfydi;alu" l`<h" iudc ;;ajh" ia;@S mqreI Ndjh" Z{d;S iuznJO;d ie<ls,a,g .ksuska ukskq fkd,nk w;r idOdrK we.hqulg meusKSu msKsi mqoa., l@shdjka muKla fpz;kdjg hg;aj ie,ls,a,g .kq ,nhs' fn#oaO iS, YsCIdfjys yd m@d;sfudCIfhys jskh YsCIdjkays fpz;kdjg uy;a ie,ls,a,la olajk w;r th w;sYhskau udkqIsl jQjla o fjz'28 frdau ,kafoais kS;sfhys o 195
  • 8. fpz;kdj wkqj l@shdfjys iajNdjh ;SrKh lrkq ,nk nj fmkajd oS ;sfnz' fpz;kdj fu;a;d ixl,amh u; mokuzj iudc iuznJO;djhka f.dvkZ.d .ekSu ksrka;rfhkau hym;a fjz' fojzo;a f;reka nq|=ka jyiafiaf.a isrer u;g .,la fmr,d thska nq|= isrer ;`jd, is|=lr f,a fi,jSu wdkka;rSh wl`Y,hla jkafka;a" thska we;s jQ ;`jd,hg yd ;e,Su iZoyd ms<shuz f,i cSjl ffjoHjrhd jsiska fnfy;a .e,ajSu msKsi nq|=ka jykafiaf.a ;`jd,h yd ;e,Su m,d f,a fi,jSu jsYd, l`Y,hla jqfha;a tlS isoaOs foflys oS fpz;kdfjys l@shdldrSFjh fjkia jQ nejsks' fuz fya;`j ksidu ksrka;rfhkau iudcYS,S osjshla .;lrkakd jQ mqoa.,hka fnfyjska fu;a;d ixl,amh fiajkh l< hq;af;a iudc iuznJO;d iEu tlloSu mdfya ffu;@S mQrAjlju lghq;` lsrSu w;sYh jeo.;a nejsks'29 wjros. rgj,a jsiska ish ixjrAOkfhys uQ,OrAu f,i i,ld l@shdlrkq ,nk yd ish WmfoaYk udrA.fhka taldka; i;H f,i furgg o fnodfokq ,nk" ngysr oekquz moaO;s iEu jsglu mdfya mqoa.,hd yd iudch tlla jYfhka fkdj folla jYfhka i,ld lghq;` lrkakg mQrAjdorAY imhd we;'iudc ixjrAOkh idrOrAu jshqla; fN#;sl mlaIhg keUqre lrjSug m@h;akhka ngysr WmfoaY;`< wka;rA.;h'kuq;a fmros. oekquz moaO;sj, idrOrAu ixjrAOkh fN#;sl ixjrAOkfhys mQrAjx.h jsh hq;` nj ukdj meyeos,s lroS ;sfnz' l`rsre ukqIH >d;k yd f,a je.srjSuz udrA.fhka o jsfYaIfhkau fj<Zo ixialD;sfhys wdOsm;H uZ.ska o fmros. oekquz moaO;sj, hgm;a lroeuSug ngysr rgj,g we;s jqjukdj kj hg;ajscs;lrK m@;sm;a;s uZ.ska fy,sorjz fjz'fmros. oekquz moaO;sj, jsfYaIFjh jkqfha iEu jsgloS u mqoa.,hd iucfhka jshqla;fldg fkdj iudcfhysu mQrAj tallh jYfhka i,ld we;s njhs' jsfYaIfhkau fmros. oekquz moaO;sh ;`<oS;a" ffjosl ixialD;sh ;`< fkdj m@;sffjosl ixialD;sh ;`< fnfyjskau fuz ms<snZoj idlpzPdjg nZ|=ka jS ;sfnz' tu ksidu ffjosl ixialD;shg jvd udkj flaJ|@shl iajrEmhla m@;s ffjosl ixialD;sh ;`< jsoHudk fjz' m@;s ffjosl ixialD;sh ;`<;a Igz Ydia;Djkaf.a wd.usl b.ekajSuzj,g jvd jevs bvlvla nq|=iufhys udkj flaJ|@Sh iajNdjh yd iudc iuznJO;djhka iuznJOfhka mqoa., l@shdldrSFjfhys we;s jgskdlu fmkajd oSug fya;`j jqfha fu;a;d ixl,amh iuznJOfhka nq|=iuh w;am;a lrf.k we;s mqZM,a w;aoelSuz yd oekquz fldgzGdYh ksid hehs ks.ukhlg meusKsug mqZMjk' tfiau wkH iuhhka yqfola fu;a;d ixl,amfhys jmirsh yqfola fpz;kdfjka mrsndysrj ldhsl mCIhg muKla iSud lr oelafuka muKla iEySulg m;a jQ iajrEmhla jsoHudk jk w;r nq|= iuh bka Tnzng f.dia tys udkisl mCIh l@udkQl~, wkaouska mrAfhaIKd;aul wkaouska is|= lrkq ,enQ mqoa., w;aoelSuz mdol lrf.k fy<sorjz lruska tys kj udkhka lrd jsyso f.dia we;' iudc l@shdldrSFjh ;`<oS tf,i fidhd .kakd ,o fu;a;d ixl,amfhys kj udkhka yd m@fjzYhka b;du;a idrA:l wdldrfhka iudc yeiSrSuzys wfkHdakH iqyonj yd jsYajikSh nj jrAOkh lr.ksuska mj;ajd .ekSu msKsi Ndjs;hg .ekSug yelshdj we;'30 jsfYaIfhkau fn#oaO idrOrAu ish,a,lau mdfya mdol jS we;af;a fu;a;d ixl,amh flaJ|@fldgf.k nj meyeos,sju fmfkkakg ;sfnz' thg fya;`jla nq|=iuh b;du;a wjsysxidjdoS oyula jSuhs' fndfyda fokd nq|=oyug jvd 196
  • 9. iSudka;sl jQ mru wjsysxidjla ffck iuh ;`< jsoHudk fj;ehs mjikafka th w;a;ls,u:dkQfhda.S wjsysxid orAYkhla bosrsm;a lrk nejsks' fuz ;`< wkHhka jsIfhys fu;a;d ixl,amh ksis wdldrfhka l@shd;aul jSu fmfkkakg ;sfn;;a" ;ukag b;du;a mSvdckl ;;ajhka flfrys fhduq lrk nejska ;ud flfrys fu;a;d ixl,amh h:d whqrska l@shd;aul fjz hehs mejiSug wmyiqh' fu;a;d ixl,amfhys ksis iudc l@shdldrSFjh oel.ekSug kuz th wkHhka jsIfhys fukau ;ud jsIfhys o tlf,igu iSud iuzfNaohlska f;drj l@shd;auljsh hq;`h' fuz fya;`j ksid nq|=iufhys ;ruz mqZM,a iajrEmfhka ffck oyu ;`< fu;a;d ixl,amh iunrj l@shd;aul fkdfjz' fuz ksid nq|=iuhg jvd mqZM,a jmirshl jQ mru wjsysxidjla fjk;a lsis|= iuhjdohl fkd b.ekafj;ehs mejish yelsh'31 iudc l@shdldrsFjfhys il@shldrS iajNdjh flfrys fu;a;d ixl,amfhys n,meu meyeos,sju oel.; yelsh' ienjskau fu;a;d ixl,amh wrA: iuzmkak jkqfha iudc l@shdldrSFjh ksiduh'32 ishZM idrOrAuj, yd ishZM iodpdr iuzmkak lghq;`j, moku fu;a;d ixl,amh f,i wrA: oelajsh yelafla ta ishZM lghq;`u wrA: iuzmkak jkqfha ffcj ys;jdoS iudc miq;,h mdol lrf.k mej;Suhs' ffcj ys;jdoSnj kuz yg.ekSug yd wLKav meje;aug wdOdrjk njhs'33 fuz ksid iudc miq;,hlska mrsndysrj hful`g idrOrAu fyda iodpdrh wrA: iuzmkak l< yelalla fkdfjz'34 tf,i iudcfhka mrsndysrj idrOrAuj,g fyda iodpdrhg fyda meje;aula ;snsh fkdyelafla ta ish,a,f.au iSudjka usksia jgskdluz yd we.hquz wkqju ;SrKh flrekq iajrEmhla ta ;`<u jsoHudk nejsks' usksia jgskdluz yd huz huz we.hquz tajdg ysus lrfokq ,nkafka iudch ;`<oS iduQysl jYfhka tlZ.jkq ,nk ksyZv iuzuq;Ska j,oSh'35 ixl,amSh mCIfhka jshqla;j yodrkq ,nk idrOrAu fuz wkqj Ndjs;fhys oS Ndjs;hg .kq ,nk ia:dkh" mqoa., iajrEmh wkqj l,ska ;SrKh l< fkdyels wdldrfhys jsjsO mrsjrA;kSh iajrEmhkag jsp,khjSu fuz wdldrfhka fkdje<lajsh yels fohla jkq we;' idrOrAu jsjsO iajrEmfhka mej;sh;a tys moku f,i ie,flk fu;a;d ixl,amh ;j |=rg;a tys uq,a iajrEmfhkau l@shd;aul jSu u; tlS idrOrAufhys iudc jeo.;alu rZod mj;S' usksia iudch ;`< iudc taldnoaO;djh rZod mj;skafka fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh ta iudch ;`< l`uk wdldrfhka mejf;kafkao hk lreK u;h'36 huz wdldrhlska usksfil` ;j flfkl`f.a uQ,sl usksia whs;sjdisluz W,a,x>kh lsrSu jkdyS fuf,dj ;udf.a osjs meje;aug jsk lr.ekSu yd iudk wdpdr jsoHd;aul mlaIfhka idjoH l@shdjls'37 iudch jsIfhys fu;a;d ixl,amh jHdma;lsrSfuz ienE wruqK tnZ|= mqoa.,hd w;ska nsZojefgk nejska tnZ|= ;eke;a;dyg idrA:l iudcYS,S meje;aulao ;snsh fkdyel' fu;a;d ixl,amhg mrsndysrj mrsndysrj iudcfhys jQ huz mqoa.,fhl` w;ska iudc iuzu; huz fohla lvjk wjia:djl oS th wfkl`;a mqoa.,hka flfrys n,mdkq ,nk iajrEmfha nrm;,lu wkqj th yqfola wdpdr OrAu W,a,x>khla o idrOrAu mCIfhys jQ msrsySula o fkdtfia kuz wmrdOhl iajrEmfhys jrola o hkak ;SrKh flfrA'38 cSj;ajSfuz whs;sh uQ,sl usksia whs;shls'tfiau th iudc iuzu;hls' flfkl` th W,a,x>kh lr ;fjfll`f.a osjs f;drlrhso tjsg th idjoH ukqIH >d;khla 197
  • 10. fjz' tfiau th wdpdr OrAu W,a,x>khla muKla fkdj wmrdOhl iajrEmfha jQ jrola o fjz' flfkl` ;j wfhl`g tfrysj oafjzI iy.;j fla<duz nia mjihso th yqfola wfkldf.a fm#oa.,sl;ajhg tfrysj hk wdpdr OrAu W,a,x>khla muKla fjz'th idjoH ukqIH >d;khla fuka wmrdOuh jrola fkdfjz' kuq|= we;euzjsgl funZ|= wdpdr OrAu W,a,>k ksid miqld,Skj idjoH ukqIH >d;k is|=jSug wjYH uQ,sl ldhsl yd udkisl miqnsu iliajSug fya;`jla jsh yelsh'tu ksid wdpdr OrAu W,a,>kh lsrSu jeks iqZM jrola mjd fkdlr isgSu yeu;skau jeo.;afjz' fn#oaO jsydria:dkhlg msjsiSfuzoS ysia jeiquz bj;alsrSu idudkH pdrs;@hhs' th ffk;sl fohla fkdfjz' iudcfha fmd|=fjz mj;sk wd.usl iuzuq;shls' huz flfkl` fuu isrs; W,a,x>kh lr ysia jeiquz me<Zof.k fn#oaO isoaOia:dkhg msjsi lghq;` l<fyd;a ta iZoyd kS;suh l@shdudrA.hlg msjsiSug fkdyelsh' th wdpdrOrAu lvlsrSula muKla jk ksidh' tfiau th fn#oaO idrOrAu W,a,x>khls' ta iZoyd kS;suh l@shdudrA.hla .;fkdyelafla wmrdOhla fkdjk ksidh' fn#oaO isoaOia:dkhlg msjsi lghq;`lsrSfuz oS ysia jeiquz bj;alsrSu fn#oaO idrOrAuhla f,i ie,flk kuq|= bia,duz idrOrAu wkqj wd.usl lghq;` bgqlsrSu iZoyd bia,duz isoaOia:dkhlg msjsish hq;` jkqfha ysia jeiquz me<Zo f.kh' fuz wkqj tla wd.ul idrOrAu fia ie,flk isrs;a fyda pdrs;@ fjk;a wd.ul idrOrAu jsfrdaOS foa f,io ie,lsh yelsh' kuq|= mdjyka bj;alsrSu isrs; iEu wd.usl isoaOia:dkhlgu msjsiSfuz oS oelsh yels fmd|= wd.usl idrOrAuhla fia ie,lsh yelsh' huz pdrs;@hla nsys jkafka iudcfhys fjfik fmd|= ishZM fokdf.au iuzuq;sfhks' pdrs;@ jdrs;@ fofldgilg fuys fnoSu olakg ,efnz' jdrs;@ hkq huzlsis fohla fkd l< hq;` hehs iduQyslj we;s lr.kakd ,o ;SrKhla jk w;r jdrs;@ hkq fuz wdldrfhkau huz huz foa fkd l< hq;` hehs we;s lr.kakd ,o iduQysl neZoSu fjz' isrs;a jsrs;a f,i yeZoskafjkafkao pdrs;@ yd jdrs;@ jYfhka wrA: olajk ,o fohu fjz' fujeks foa iudcfhys yg.kq ,nkafka iudc moaO;sh ;`< fjfikakd jQ mqoa.,hka Tjqfkdjqka w;r iduQyslj we;s lr.kakd ,o udkqIsl neZoSu ksihs' udkqIslFjh cks; jkafka fu;a;d ixl,amfhys n,meu ksidh'39 fuz whqrska mqoa.,hka ;`< iduQyslFjh cks; lrk fu;a;d ixl,amh ixjrAOkSh mCIfhka ;j ;j;a fudard h;au wdpdrOrAu jmirsfhka o Tnzng hdug iu;a fjz' tjsg wdpdr OrAu ;j|=rg;a wdpdrOrAu f,i fkdyeZoskafjk w;r tjd yeZoskafjkafka idrOrAu f,ih' meyeos,sju idrOrAu iZoyd wd.usl miq;,hla" ixialD;sl miqnsula we;' wd.usl" wdrA:sl yd iudchSh miqnsu fmd|=fjz .;al< th ixialD;sl miq;,h jYfhka yeZoskafjz' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh o yqfola wdpdrOrAu miqnsfuka wdruzN jS" pdrs;@ jdrs;@ Tiafia bosrshg .uka lr irOrAu ;,hg <Z.d fjz' fmd|=fjz .;a l< ishZM wdpdrOrAu yd idrOrAu iZoyd iudchSh iyNd.SFjh wfmaCIs; nejska yd iudc odhlFjh ,ensh hq;` nejska fu;a;d ixl,amh Tiafia ishZM foh fm< .iajkq ,nhs' ishZM iudc ixia:djka w;frys hq;`luz yd j.lSuz wrA: oelafjkafka o fu;a;d ixl,amh l@shd;aul jk jsg nejska hq;`luz yd 198
  • 11. j.lSuzj,u ;j;a iajrEmhlau jQ wdpdr OrAu fukau idrOrAu o fu;a;d ixl,amhu mdolj yg .efka'40 fu;a;d ixl,amh ishZM fofhys mokuhs' cSjhhs' usksidf.a ishZM l@shdldrluz hym;a wxYhg .uka lrjkafka tfukau iudch yd tjka iudc iuznJO;d flfrys l@shdldrS mCIfhka odhl lrjkafka fu;a;d ixl,amhhs'41 fuz ksid fu;a;d ixl,amh wfkla ixl,amj,g idfmaCIlj b;du;a by< iudc l@shdldrSFjhla fmkajk ixl,amhla jYfhka o we.hqug md;@ l< yelsh' jsfYaIfhka fu;a;d ixl,amg iudk wfkla iuh ixl,amj, jsoHdudk fkdjk m@dfhda.sl yr moaO;shla yd iuia;uh mrsmQrAK njla fu;a;d ixl,amfhys jsoHdudkjSug tys nqoaOs mdol jrAOkSh YlH;dj fkduZoj bjy,aa jS ;sfnz' idrOrAu ksrka;rfhkau iudch;a" mqoa.,hd;a Okd;aul wxYfhka bosrshg .uka lrjSu msKsi uQ,sl;ajh imhk kshuqjd f,i yeZoskajSu ksjerosh' udkj prAhd rgd wOHhkh lsrSfuzoS meyeos,s jk iqjsfYaIs;u ,laIKhla kuz tajdfha m@OdkFjh .kakd idrOrAu ish,a,lau mdfya fu;a;d ixl,amfhka cSjh ,nk njhs' nz,Qlhsuz mjid we;s mrsos iudc nJOkhla f,i idrOrAu l@shd;auljSfuz oS iudcfhys tla tl iudc ixia:djka wrnhd o tla tla iudc ixia:djla ;`< ixia:d.;jk mqoa.,hka w;r iduQyslnjla" us;@Fjhla cks;lrjSu wrnhd o" fu;a;d ixl,amh iDcq f,iu ueosy;a fjz' fuz ueosy;ajSu iudc ixia:djka iEu tlla flfrysu iudk f,i yd ;sria fukau isria iuznJO;djhka f,i o l@shd;aul fjz' fuys isria iuznJO;djhka f,i wrA:h:kh jkafka iudcfhys m@OdkFjh .kakd wkqms<sfj< hgf;ys by< isg wjidk mqrel olajd mqoa.,dka;r iy ixia:duh iuznJO;djhka jk w;r" ;sria iuznJO;djhka jkafka tl iudc ix;shlu fyda tlu fY@aKsfhys jQ mqoa.,dka;r iy iudc ixia:duh iuznJO;djhkah' wmg iudcfhys jsjsO mqoa.,hka iuz. lghq;` lsrSfuz oS fuls ;sria yd isria iuznJO;djhkaj,g wkqj wm iudch keue;s wm jeksu mqoa.,hskaf.ka iqieos iqjsYd, moaO;sh yd tla jS jsjsO l@shdldruzys fhfokafkda fjuq'42 ffk;sl oDIags fldaKfhka jsuid ne,Sfuys oS" oKavkh ms<snZoj wrA:l:kh lr we;af;a iudcfhys cSj;ajk ishZM fokdf.au iduQysl meje;aug tlZ.Fjhg jsreoaOj hduloS fyda tu iduQysl nj LKavkh lsrSuloS Bg tfrysj wod< jro is|= lrkq ,enQ mqoa.,hd ksjerosj lsrSu fyda mqkre;a:dmkh lsrSu iZoyd Ndjs;d lrkq ,nk fuj,ula f,ih' tu jrfoys iajrEmh yd ta msKsi ,ndfok oKavkfha iajNdjh ;SrKh lsrSu iZoyd kS;sfha fyda jHjia:dfjz oekg iuzu;j mj;sk huz huz kS;suh m@;smdok wod< lr.kq ,efnz' tjsg ta iZoyd m@;slrAuh jYfhka kej;;a iudcfhys l,ska mej;s tlS iduQysl nju we;s l< yelsh'tfiau th uekjska m@;sIaGdmkhg m;alrjSu msKsi;a" iduh yd iuZ.sh jrAOkh lrjSu msKsi;a kS;sh keue;s jHia:d moaO;sh wkqj lghq;`lr Bg wkq.;j tys iZoyka jk mrsoafoka tlS jrog iq|=iq oKavk l@ufjzohla ;`<ska tu jro ksjeros lsrSu msKsi;a" m<s.ekSfuys fpz;kdfjka mrsndysrj wod< pqos;hd flfrys ioaNdjfhka hq;`j lghq;` lsrSu idudkH ms<sfj,hs' iudcfhys kS;sh keue;s fmd|= yd iduqysl jHjia:dud,dj ilia jS we;af;a o fulS wruqKq bgqlr.ekSu 199
  • 12. uZ.ska iudc iduQyslFjh iqrCIs; lr,Su iZoydh' tla tla iudc ixia:d w;r udkqIsluh me;slv Tiafia jsYajikSh id idOdrK iudc inZo;dj,g uZ.yir fy<s fmfy<s lr.ekSu wrNhdh' tu ksid kS;sh iEu jsgu irAjidOdrK yd irAj ksrAfodaIs ish,a,ka jsiskau w.h fldg ie,lsh hq;a;lao jkafkah' tfukau kS;sh l@shd;aul jkafka ieu mqoa.,fhl`f.au fm#oa.,sl iudc ;;ajh wkqj fkdj ish,a,kau iudkFjfhka ie,ls,a,g f.kh' tu ksid kS;shg olajk f.#rjh jkdyS yqfola udkqIslnfjka jshqla; f,aLk.; jHjia:d ud<djlg olajk mCImd;SFjhla muKla f,i jg.ekSu idjoHh' th iudc taldnoaO;dj" iqrlaIs; osjs meje;au yd us;@YS,Snj flfrys olajk ie,ls,a,la yd f.#rjhla o fjz' iudc taldnoaO;djh rZod meje;au iZoyd fuu lreKq w;sYhska jeo.;a fjz'43 kS;sh jkdyS iudcfhys fjfik mqoa.,hska w;r mKjd .kakd ,o fmd|= jHjia:d ud<djls' meKjSuz moaO;shls' fuu jHjia:djka meKjSu fyda ilia lsrSug ;ks mqoa.,fhl`g muKla ksfYaOs; n,hla fkdue;s w;r th iudcfhys wfkl`;a idudcslhka w;r we;s lr.kq ,nk fmd|= tlZ.Fjhla u;" tu tlZ.Fjh iqrCIs; lr.kq iZoydu is|= lr.kq ,nk meKjSulau jsh hq;`h'44 tu meKjsu uZ.ska yqfola iudcfhys fmd|= tlZ.Fjh iqyoFjh us;@Fjh iqrCIs; jsh hq;` w;r fuz ;`<ska lsishuz mqoa.,fhl`g fyda mqoa.,hska lKavdhul rsojSfuz fyda m<s.ekSfuz fpz;kdjla fkdjsh hq;`h' fyj;a oafjzIfhka f;drj us;@Fjfhka hq;`j iEu flfkl`g ;j;a mqoa.,fhl` iuZ. lghq;` lsrSfuz yelshdj iqrCIs; lsrSfuz woyiskau jHjia:dj iEu fokd jsiskau wdrCId lsrSug neZoS isgs;s' jrola is|=lrkq ,nkafka iudc iduQyslFjhg tfrysj nejska oKavkfhys moku jsh hq;af;a mqoa.,fhl`f.ka fyda mqoa., lKavdhfuka m<s.ekSfuz fpz;kdfjka fkdjk nejska oKavkfhys wruqK jsh hq;af;a o iudc yd mqoa., m<s.ekSulska f;drj mqoa., yd iudc iduQyslFjh we;s lrjSuhs' fuz fya;`j ksid mqoa.,hd jroska uqojd .ekSu;a" iudch iqrCIs; lsrSu;a hk folu tlajr iq|=iq wdldrfhka m<s.ekSfuz fpz;kdfjka f;drj fhdokq ,nk oKavkh ;`<ska wfmaCIs;hs' nq|=rcdKka jykafia ldhsl oKavkfhka neyerj udkisl oKavkh wkqu; lr we;af;a o mqoa.,hd jroska uqojd hym;g .ekSfuz yelshdjla ta ;`< we;s nejsks' udkisl oKavkh l@shd;aul jkafka mqoa.,hd jroska uqqojd Tyqg;a" fiiq iudchg;a" hym;la is|=lr,Sfuz ffu;@S mQrAjl fpz;kdj Tiafia nejska th iq|=iq l@ufjzohla f,i ks.ukh l< yelsh'45 fu;a;d ixl,amh Tiafia ish pska;kh fufyhjk mqoa.,hd w;ska ;ukag;a iudchg;a hym;lau muKla Wodfjhs' Wolau ;ud ;`< we;s mqyq|=ka iajNdjh ksidu" yosisfhka we;sjk jsjsO ps;a;fjz.sl is;sjs,s yd iakdhquh wdfjz.hka ksid huz jrolg fyda jroldrS njlg fyda mqoa.,hd fhduq jqj o jyd ;u jro isysjSfuka fyda fjk;a flfkl` jsiska fmkajd fokq ,enSfuka miq Tyqg ksjerosjSug wjldY ie,fikafka fu;a;d ixl,amfhys wdNdih 200
  • 13. ksrka;rfhkau ,enSu ksid Tyq ;`< wNHka;r wys;lr wxYfhys ps;a;fjz.d;aul md,khla f.dvkeZ.S ;snSu;a os.` l,la ;siafia tnZ|= iajlSh md,khlg fu;a is; fmrgq fldgf.k ;@sjsO oajdrfhka lgqhq;` lsrSug mqoa.,hd uekjska yqre mqre|=j isgSu;a ksidh'46 lsishuz mqoa.,fhl` ish is; ;`< fu;a;d ixl,amh jrAOkhjSu ksid iudch ;`< wl@shdldrS WodiSk mqoa.,fhl` njg m;a fkdfjz' wys;lr iDKd;aul udkisl fm<njSuz j,ska jshqla; ksid iudch ;`< fnfyjska l@shdYS,S prs; .;lrkafka o fu;a;d ixl,amfhka iukajs; is;a we;s whh'47 usksia iudchla hkq ksr;`rej ir< frALshj jsldYh jk fohla fkdfjz' iudch hkq fndfyda ixlSrAK ia:dkhls' tnejska iudc iuznJO;d o ixlSrAKhjSu iajNdjslh' funZ|= ixlSrAK iudc iuznJO;d mj;ajk jsjsO iudc ixia:dj,g wh;a mqoa.,hka .; lrkafka o ir< jQ cSjs; fkdfjz'48 jrA;udkfhys fujka ixlSrAK ffoksl cSjk rgdjla .;lrkakg jSu ksid fnfyjska usksiqkaf.a YrSr;`< ffcjuh wiu;`<s;;djh fya;`fjka yg.efkk jsjsO ldhsl frda.dndO nyq,j we;'tfiau wOslj udkisl f;fygzgqjg m;ajSfuka yd oevs udkisl wd;;sh ksid yg.kakd udkisl frda.dndO mjd j;auka hq.fhys nyq,j olakg ,efnz' jhia fNaohlska f;drj we;sjk fud<fhys iakdhq.; frda.dndO mjd iudcfha jHdma;j we;af;a .egquz wrAnqo ksid udkisl wd;;shlska osjs f.jk wh nyq, nejsks' tfiau tnZ|= ixlSrAK frda.dndOhkag m@;sldr m;d frday,a .;jkakka o kQ;k iudcfha nyq,h' iudcfhys mj;sk funZ|= jsIu ;;ajhka ksid yg.kakd jsjsO ldhsl |=rAj,;djhka yd udkisl wd;;Skaf.ka usksia uki ksrka;rfhka mSvdjg m;afjz' tnejska wo fndfyda wh fulS frda.dndO iqjlr .ekSu msKsi yd ufkdaldhsl bys,anj we;slr .ekSu msKsi ldhsl" udkisl wNHdi mqyqKq lrjkakd jQ ia:dk lrd fia weoS hknj olakg ,efnz'49 nq|=iuh fmkajd fokq ,nkafka wOsl jev lghq;` j,ska f;dr iqjodhl ieye,a,q nj mqoa., ukig jsfjzlh yd iykYS,;djh f.k fok njhs' tfiau fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu uZ.ska mqoa., uki b;du;a blaukska ieye,a,q yd iqjodhs iajNdjhlg mrsjrA;kh jk wdldrh nq|=iuh uekjska js.@yfldg fmkajhs'50 usksia ukfiys wd;;s iukhg fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu ;ruz ;j;a fjkhuz Tiqjla fkdue;s ;rug tuZ.ska ,efnk mqoa., yd iudc iykYS,;djh buy;ah' fuuZ.ska ,efnk iudc iykYS,;djh fl;ruz o lsjfyd;a fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lrkq ,nk mqoa.,hd flfrys wdlrAIKhla olajkafka yqfola ukqIHhkau muKla fkdj jsjsO ik`ka hCI fm@a; foaj;d yd n@yau jeks fldgzGdY uy;a rdYshla jQ wukqIH fldgia o we;s nj fmkajd oS ;sfnz' fuhska fmfkkafka jrA;udkfhys wm is;d isgk iudch jk usksiqkaf.ka muKla iqieos iudchg;a jvd mqZM,a jQ w;sYhskau jsYd, jQ iudc moaO;shla fuz jsYajh ;`< mj;sk njhs' fu;a;d ixl,amh Ndjs;d lsrSu ksrka;rfhkau mqre|= mqyqKq lsrSu ;`< mqoa.,hkayg ta ;`< jsjsO iudc iuznJO;d wka;rA.; ikaksfjzok cd,hla urKska u;` fyda cSj;aj isgshoSu fyda Wreu jk njhs'51 201
  • 14. wm jrA;udkfhys iudch hkakg usksiqkaf.ka muKla iukajs; iudchla wrA: olajkq ,enQj;a nq|=rcdKka jykafiaf.a wrA:l:kh wkqj iudch fuu usksia iudch blaujd iFjhska wukqIHhska we;`ZMj jsYajSh iudch flfrys wjOdkh fhduq lrjd tu jsYajsh iudcfhys usksid jsish hq;af;a fldhs wdldrhlg o yd tu iudcfhys usksid fiiq iFjhska iuZ. iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .; hq;af;a yd iudc iuznJO;d mj;ajd.; hq;af;a l`uk mqoa.,hska iuZ. l`ukdldrhg oehs hkdoS jYfhka b;du;a mqZM,a oelaulska hqla;j Wmfoia ,nd oS ;sfnz'52 ta iEu jsgloSu ksrka;rfhkau mqoa.,hd wjfYaI iFjhska iuZ. lghq;` l< hq;af;a fu;a;d ixl,amh fmroersj nj Wkajykafia jsiska wjOdrKh lrkq ,en we;' tjsg usksidg ;uka fkdis;k wdldrhg ;ukag lsisosk msysg fjzhehs fkdis;k jsjsO wukqIH iFj fldgzGdYjs,ska mjd msysg yd wdrCIdj ie,fik nj fuysoS jevs |=rg;a Wkajykafia jsiska meyeos,s lr oS ;sfnz' ffu;@sh ish is;a i;kays we;s lr.kakd yd jv jvd;a th jrAOkh lrf.k ta wkqj lghq;` lrkakd mqoa.,hd wukqIHhskag mjd m@sh ukdm jk nj yd wukqIHhkaf.ka mjd msysg ie,fik wdldrh b;d m@dfhda.slj Tmamqlr fmkajd oS ;sfnz'53 fu;a;d ixl,amh fmroersj lghq;` lrkq ,nk mqoa.,hkag jsjsO ffcj fldgzGdY w;sYhskau m@shlrk nj o fuu ffcj fldgzGdY w;rg usksidg wu;rj jsjsO ffcj jsfYaIhka o wka;rA.; jk nj o nq|=rcdKka jykafia jsiska fmkajd oS we;af;a usksid ;`< ;ud yer wfkl`;a iFjhska ms<snZoj lsishuz idkqluzms; oelaula my<jSu uZ.ska usksid iajNdjfhkau us;@YS,S iudc iuznJO;d mj;ajkakd jQ wh njg mrsjrA;kh lsrSu msKsih' wju jYfhka wm cSjSka jYfhka i,lkq ,nk Ydl f,dalh flfrys mjd fu;a;d ixl,amh fmroersj l@shdlrk fuka NsCIqka jykafia,dyg fkdfhl`;a jsg Wmfoia ,nd oS we;s wdldrh wkqj nq|=rdcKka jykafia ieneu mrsirfjzosfhl` jYfhka l@shdldrS jS we;s wdldrh yZ|=kd.; yel'54 wdydr oduhl ksIamdolhd f,i usksid we;`ZM ffcj mrsirh mj;skafka yd rZod mj;skafka Ydl f,dalh mokuz lrf.k nejska usksia l@shdldrluz fu;a;d ixl,amh mdolj Ydl f,dalh /l .ekSu iZoyd o jsYd, odhlFjhla iemhsh hq;`h hkak nq|=rcdKka jykafiaf.a woyi nj fuhska meyeos,sh' iudch yd iudc l@shdldrSFjh werfUkqfha mqoa.,hd yd mqoa., l@shdldrSFjh flaka|@lrf.k nj nq|= iuh ms<s.kS' ksrka;rfhkau mqoa.,.; l@shdldrSFjh wrnhd wkHhka jsIfhys ys;dkqluzmSj lghq;` lsrSu yd wfkHdkH iuQmldr meje;au wkqu; nq|=iuh jsiska wkqu; lr ;sfnz' hym;a mrudorAYS iudc iuznJO;d f.dkeZ.Sfuz oS yd tajd uekjska mj;ajdf.k hefuz oS wkHhkaf.a mqoa., prs; iajNdjh yd ;udgu wdfjzKsl huz huz .;s isrs;a wys;lr f,i n,mEu ksid fyda ;u laIKsl ps;a; wdfjz.hkag k;`jSu ksid fyda tu iudc iuznJO;dj nsZoS hEfuys bvlv nyq,h'55 iudc inZo;d f.dvkeZ.SfuzoS yd tfia f.dvkZ.d .kq ,enQ inZo;d mj;ajdf.k hEfuzoS mqoa., flaka|@Sh iajNdjh jeo.;a idOlhla jkqfha fuz ksidh' tuZ.ska iudc iuznJO;d f.dvkeZ.Sfuz oS yd meje;ajSfuz oS jsjsO mdrAYj w;ska is|=jk yd is|=jsh 202
  • 15. yels b;du;au iqZM iqZM wvqmdvqluz fkd i,ld yer wfkla mdrAYjh foi ohdkqluzmdfjka ne,Sug yelshdj we;s mqoa.,hska fldgzGdYhla nsyslsrSu fuu orAYkfhys moku f,i ie,fla'56 iudch ;`< tla mqoa., fldgzGdYhla ;j;a mqoa., fldgzGdYhla fm<nska urAokh lruska Tjqkaf.a whs;sjdisluz N`la;sjsZoSu iudc nsZojegSula fyda iudc wr.,hla ksrAudKhjSug;a th jrAOkhjSug;a m@Odk;u fya;` idOlhls' fufia jkqfha n,h ms<snZo we;sjk ;Kaydj fya;`fjka mqoa., whs;sh md.d urd oeuSu ksidh' fuh lsisfia;a fifkyi udkj ohdj uq,afldgf.k is|=jkakd jQ l@shdjla fkdfjz' oafjzI iy.; is;ska l`rsre wdl,amj,ska is|= lrkq ,nkakla jk w;r m@;sM,h ixudc ixia:djka w;r iudc iuznJO;djhka mZM|= jS hEuh' mqoa., yd iudc iuznJO;djhkays f.#rjKSh iajNdjh fifkyi us;@Fjh yd iqrCIs; lsrSug fu;a;d ixl,amh Ndjs;d jSu fuz ksid wjYHu jQ fohls'57 fu;a;d ixl,amfhka mrsndysrj is|=lrkq ,nk mqoa., iuznJO;djhla fyda iudc ixjrAOkhla wrA: iuzmkak fkdfjz' fu;a;d ixl,afmys wrA:h rZod mj;skafka o th mqoa., iuznJO;djh blaujd iudc iuznJO;djh lrd fhduq jk wjia:dj ;`< oSh' mqoa., iuznJO;djhkays oS fu;a;d ixl,amh Ndjs;d fkdjk njla fuhska woyia fkdfjz' mqoa., iuznJO;djhkaj, oS Ndjs;d flfrkqfha fu;a;d ixl,amfhys mgq iajrEmh jk w;r iudc iuznJO;djhka ys oS tys mqZM,a iajrEmh Ndjs;hg .kq ,nhs'58 fu;a;d ixl,amh fnfyjska mqZM,a udkqIsl YlH;djhlska iukajs; ixl,amhla jk w;r ixcdkk" wdfjzok" prAhd" Z{dk jsNd.Sh yd iudc jeks me;slv .Kkdjlska iukajs; jQjls' fuz fya;`j ksidu fu;a;d ixl,amh fiiq ixl,amj,g jvd iudc iuznJO;djhka flfrys jevs jYfhka odhlFjhla iemhsh yels yd imhkakd jQ ixl,amhls' i;H jYfhkau iudc iuznJO;d werUSfuz oS f.dvkZ.d .ekSfuz oS jrAOkh lsrSfuz oS mj;ajd .ekSfuz oS fu;a;d ixl,amfhys hf:dala; jsjsO me;slv jsjsOdldrfhka odhlFjhla ta msKsi imhkq ,nhs' fu;a;d ixl,amfhys ixcdkk me;slv iudc iuznJO;djhkays wdruzNl ia:dkhhs' uQ,slju usksia ukfiys Wmosk us;@YS,S wdl,am prAhd yd wdfjzok me;slv olajd ikaksfjzokh jkafka yd lsishuz m@ia;`;hla jspdr mQrAjlj wjfndaO lr.kq ,nkafka ixcdkkh fya;`fjks' fu;a;d ixl,amh wkHhka flfrys we;slr .ekSu fukau wkH mqoa.,hka ;ud fj; olajk fu;a;d ixl,amh uekjska jgyd.ekSu jeo.;ah' ta wkqj wod< ikaksfjzok fj; m@;spdr oelajSu o is|=jkqfha mqoa.,dkqnoaO iudc w;aoelSuzj,g wkq.;j jsjsO whf.a ixcdkk me;slv l@shd;aul jk iajrEmh wkqjh'59 tfukau uQ,slju ;u isf;ys wkHhka fjkqfjka yg.kq ,enQ fu;a;d ixl,amh ;j;a jrAOkh lruska wLKavj mj;ajdf.k hEu mQrAK iudc osjshla iZoyd uy;a wdOdrhls' tfiau us;@YS,sFjh jrAOkh lr.ekSu Wfoid wdfjzok" prAhd" Z{dk jsNd. yd iudc hk tla tla me;slv w;r iudfhdack ldrAhNdrh uekjska bgqlsrSfuzoS fu;a;d ixl,amh ,ndfok ukd msgsjy, udkj wdl,am m@jrAOkh Wfoid uy;a fia M,odhlh'60 203
  • 16. fu;a;d ixl,amfhys wdfjzok me;slv uZ.ska ixfjzoS ikaksfjzok is;g oefkk iqZM nj fyj;a yeZ.Suz ckkh lsrSfuz yd th biau;` lsrSfuz wjia:dj Wod lrkq ,nhs' fu;a;d ixl,amh mdol lrf.k we;sjk ikaksfjzok b;du;au ishquz ugis,sgs wdfjzokhka jk w;r th b;du;au ieye,a,q is; ksjd,k iqZM wdfjzokhka fjz' idudkHhka wm iDKd;aul hehs yZ|=kajkq ,nk rd. oafjzI yd fuday jeks fiiq wdfjzok uZ.ska is|= lrkq ,nk Ndjjuh mCIfhka is; le<UjSuhs' bka is;g ksrdhdifhka u;`j tkqfha oevs wfjz.YS,S iajNdjhls' kuq;a fu;a;d ixl,amh wdfjzokhjSfuz oS ksrdhdifhka is; ikaiqka njg" ksjSug yd ixisZoSug m;afjz'61 tu yeZ.Suz ixisZoSu udkisl Ydka;sh Wodlr.ekSug WmldrSfjz' tksid iudcfhys jsjsO mqoa.,hka w;r we;s Ndjuh iajNdjh uq,a lr.;a ifydaord;aul yd us;@YS,S yeZ.Suz jvd;a jrAOkhfjz' ;ud Wmudjg f.k iudcfhys fjfik fiiq mqoa.,hka wrnhd isf;ys m@S;sh ckkh lr.ekSu iudc wNsjDoaOsh ;ld jevodhlh' fu;a;d ixl,amfhys wdfjzok me;slv jrAOkh jS mej;Su l@shdYS,S iudc osjshla .;lrkafkl`yg b;d jeo.;ah'62 tla mqoa.,fhl` ;`< uqyqKska isrerska ckkh jk m@shukdm jQ us;@YS,S udkisl wdfjzok olsk ;j;a mqoa.,fhl`f.a fyda mqoa.,hka msrsilf.a is;ays o tu lreK wrnhd us;@YS,S wdl,am we;sjSfuz Okd;aul iuzNdjs;dj b;d wOsl nejz meyeos,sh' iudcfhys fjfikakd jQ wkH mqoa.,hka flfrys us;@YS,S wdfjzok j,ska iukajs;j lghq;` lrkakd jQ mqoa.,fhl`f.a isf;ys ;j ;j;a tu is;sjs,s frdamKh jS tu mqoa.,hdf.a muKla fkdj Tyq iuZ. lghq;` lrk fiiq whf.a o is;a i;ka ksjS iekyS hkafka fndfyda ieye,a,q wdldrfhka jSu fu;a;d ixl,amfhys m@n,Fjh fudkjg biau;`fldg fmkajk wjia:djls'63 fN#;sl jYfhka .;al< mqoa.,hdf.a isrefrys fydafudak ls@hdldrSFjh hym;a w;g mrsjrA;khjSug;a f,a Od;`j mjs;@jSug;a udkisl yd ldhsl kSfrda.S;djh yg .ekSug;a us;@YS,S wdfjzok j,ska iukajs;j ish ffoksl osjs fmfj; .;lsrSu yd iudchSh lghq;`j, ksr;jSu uy;a msgsjy,la jk nejz fmkajd osh yelsh'64 iudcYS,S osjsfmfj;la .;lrkafkl`yg uy;a fia WmldrSjk fu;a;d ixl,amfhys fiiq me;slvla kuz prAhd me;slvhs' wkqkag WmldrlsrSu" jsmf;a oS ;udg jsm;la meusKshd fia is;d thg msysgjSu" jeks foa uZ.ska ndysrj iudch iuZ. fN#;slj lghq;` lsrSu fuhg we;`<;a fjz' fu;a;d ixl,amh mdol lrf.k iudcYS,SNdjhg meusfKk mqoa.,hd ixcdkk me;slfvka ixl,am .ukdruzNj wdfjzok me;slv ;`< .ukalr f;jk woshr f,i .uka lrkakd jQ osYdk;sh prAhd me;slv uZ.ska uQrA;su;a flfrA' fu;a;d ixl,amfhys prAhd me;slv;`<ska iudc iuznJO;d werUSug"mj;ajdf.k hdug fm<fUk mqoa.,hdf.a iqjsfYaIs;dj jkqfha ieu jsgloSu us;@YS,S wdl,amj,ska iukajs;j ;udf.a yeisrSuz rgdj wkHhkaf.a is;a fkdrsfok mrsos f.dvkZ.d .ekSug tu mqoa.,hka ;`< mj;sk iqjsYd, oCI;djhhs'65 fu;a;d ixl,amfhys Z{dk jsNd.Sh me;slv uZ.ska mqoa.,hdf.a iudc iuznJO;djhkays oS tlS mqoa., udkisl iajNdjh ljrdldrfhka nqoaOsuh odhlFjhla iudc iuznJO;d f.dvkeZ.Su yd f.dvkZ.d .kq ,enQ iudc iuznJO;djhka uekjska mj;ajdf.k hEu 204
  • 17. msKsi ,ndfokafkaoehs jsuid ne,Su is|=lrkq ,nhs' lsishuz mqoa.,fhl` yqol,dj jikafka kuz fyda tlS mqoa.,hd iudchla ;`< iudc iuznJO;d fkdm;ajhs kuz tlS mqoa.,hdf.a nqoaOsuh mCIh ms<snZoj t;ruz |=rglg jsuid l@shdlsrSu wjYH fkdjk lreKls' ukao yqfola TzkEu iFjfhl`f.a uQ,sl wjYH;d wju jYfhka fyda ix;Dma; lsrSu cSjk ksoyi iqrlaIs; lsrSula fia ie,lsh yelsh' wd;audrA:lduSnj fudayh we;sjSug fya;`jls' fudayfhka uq,djQ ;eke;a;d wkqka lmgsluska /jgSug l,amkd lrhs' lmgslu hkq m@{dj fyda m@{dj we;slr.ekSug udrA.h fkdfjz' lmgslu fudayh yd iuznkaOh' m@{dj fyda {dkh iuznkaO jspdr mQrAjl wjia:dj, oS Z{dk jsNd. jsurAYk wjYHh' {dk jsNd. uQ,OrAu msrslaiSfuz oS ;ks mqoa.,fhl` fyda iudchg M,odhlj cSj;ajSfuz w.h jsjsO odrAYkslhska yd wd.uz l;!Djreka ksid meyeos,sfjz' kuq;a iudc me;slv iuznJO {dk jsNd. uQ,OrAu js.@ylr ne,Sfuz oS th yqfola ;ks mqoa.,fhl`f.a iSus; nqoaOsuh wjYH;d blaujd .sh iajrEmhla mj;S' tysoS jsjsO iudc wjYH;d uekjska ix;Dma; lsrSu msKsi ,ndfok nqoaOsuh odhlFjh ms<snZoj jsurAYkh lsrSu Z{dk jsNd.hg wh;ah'66 wfkl`;a ishZM me;slvj, odhlFjh ,enSu ksid iudc moaO;sfha taldnoaO;dj uekjska meje;ajSu flfrys fldmuK Wmfhda.S;djla olajkafkaoehs hk lreK flaJ|@fldg f.k fu;a;d ixl,amfha iudc me;slv ielfia' iajNdjfhkau fu;a;d ixl,amh iudc me;slv fnfyjska jsoHudk ixl,amhls' lsishuz mqoa.,fhl` yqol,dj fjfikjdg jvd iudch iuZ. iyfhda.fhka lghq;` lsrSfuz oS us;@YS,S wdl,am we;slr.ekSu w;HjYHh' tnejska ksrdifhkau mqoa.,hd us;@YS,Sj iyfhda.fhka lghq;` lsrSfuz oS fu;a;d ixl,amfhys iudc me;slv m@fhda.slj l@shdjg kZ.kafka fjz' fu;a;d ixl,amfhys wjidk ksIaGdj jkqfha o fulS iudc me;slvu fjz' fuys woyi mqoa.,fhl` ;udyg muKla fkdj iudchg;a jevodhl mqoa.,fhl` njg mrsjrA;kh jSuhs'67 usksiqka ;`< ksirA.j mj;sk wd;audrA:lduSnj myjhdug fulS iudc me;slv Tyq ;`< uekjska jrAOkh jsh hq;`h' mQrAK iudc.; osjsfmfj;la .; lrkakd wd;audrA:ldusfhla fkdfjz' wfkla w;g lsis|= osfkl wd;audrA:lduSfhl`yg mrsmQrAK iudcYS,S osjsfmfj;la .; l< fkdyel' nq|=ka jykafiaf.a mrdrA:lduS prs; iajNdjh isysm;a lr.ekSu uZ.ska fuz lreK ukdj jgyd.; yelsh' ;ud;a wkH mqoa.,hkq;a w;r is;ska we;slr f.k isgskakd jQ iSud iuzfNaoh is;ska |=rej hkqfha o wd;audrA:lduS iajNdjh wvq jQ ;rugh' wd;audrA:h ;uka yd wkqka w;r jsYd, udkisl mjqrla we;s lrjkq ,nhs' fuz mjqr nsZo oefukqfha jv jvd;a jOkh lr.kq ,enQ fu;a;d ixl,amh uZ.sks' lsishuz mqoa.,fhl` b;d fydZo iudcYS,s osjs fmfj;la .; lrkq ,nkafka tu mqoa.,hdf.a isf;ys wd;audrA:lduS is;sjs,s fkdue;s jk ;rug fu;a;d ixl,amh jrAOkh jS we;s jsg muKs' fu;a;d ixl,amh mqoa.,fhl` iudc cSjs;h hym;aj .; lsrSu msKsi fmd<njk yqre lrjk ixl,amhls' fiiq idrOrAu w;rska fu;a;d ixl,amhg iqjsfYaIs ia:dkhla jeo.;alula ,efnkafka fiiq idrOrAu wrA:j;a jkafka fu;a;d ixl,am mqoa., uki ;`< l@shdldrS jkafka kuz muKla nejsks' mrs;Hd.h .;fyd;a fjkhuz flfkl`yg hula 205
  • 18. mrs;Hd. lsrSfuz is;la bmfokafka fu;a;d ixl,amfhys n,mEu ksidh' wkHhkag Wmldr lsrSu msKsi lsishuz mqoa.,fhl` fm<fnkafka tu mqoa.,hdf.a isf;ys wkHhka ms<snZo us;@YS,S wdl,am we;s nejsks' fuz fya;`j ksid idrOrAu isf;ys yg.ekajSug fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh b;du;a il@Sh f,i wjYHfjz'tmuKla fkdj fuf,i fu;a;d ixl,amh isf;a kej; kej;;a frdamKhjSug mjd iduQysl meje;au fya;`jk nj meyeos,sj oelajsh yelsh' fu;a;d ixl,amh iudc cSjs;fhysoS;a mqoa.,sl cSjs;fhys oS;a tl yd iudkj mqoa.,hdyg jeo.;a jkafka ukaoehs fidhd ne,Sfuz oS th ;ud yd fiiq wh w;r we;s tla;rd wdldrhl iduQysl .sjsiqula jeks fohla nj fmkS hhs' isf;a uD|= jkqfha fu;a;d ixl,amh jrAOkhjSu ksid nj tys wdNdihg ,la jQ mqoa.,hdg jegyS hd yelsh' i;Hh jYfhka thg fya;`j iudch yd mqoa.,hd w;r fmd|= tlZ.Fjhla we;sjSuhs'fuz us;@Fjh u; idOkSh udkisl iuznJO;d f.dvkZ.d.ekSug usksiqka fndfyda|=rg W;aiqlfjz'68fuu udkisl iuznJO;d yg.efkkqfha fu;a;d ixl,amh l@shd;aul jk fudfydf;ys oS jsjsO mqoa.,hskaf.a udkisl iajNdjh flfrys fu;a;d ixl,amh n,mEu ksidh'tysoS udkisl miqnsu lsishuz tlZ.Fjhlg meusKSu is|=fjz'fuz ksid we;sjk us;@YS,S wdl,am" us;@YS,S yeZ.Suz yd us;@YS,S prAhd ksid iEu mqoa.,fhl`gu ;ud yd ndysr wh hkqfjka iSud lr olajk nj us:Hdjla nj jegfya' fuf,i is;ska f.dvkZ.d ;sfnk ndysr f,dalh ms<snZo udkisl mjqr us;Hdjla nj jegfykakg mgka .kS' us;@YS,S wdl,amj,ska iukajs; udkj iudch jqj o fnod fjkafldg ie,lSu neyeroud iudc talSh;ajh iqrlaIs; lr.kS' fuh iudc taldnoaO;djfhys wdruzNl wjia:dj jYfhka o yZ|=kajd osh yelsh'fujka iudc taldnoaO;dj uZ.ska ukd uki YsCIKh lr.kq ,nk udkj lKavdhula l@shd;auljkafka o yqfola flaj, jYfhka fkdfjz' fmd|= iduQysl yeZ.Sfuka iukajs; udkj iudchla jYfhks'69 i;H jYfhkau iudc talShFjfhys yd iduQysl pska;kfhys uQ,sl moku fu;a;d ixl,amhhs' fu;a;d ixl,amh mqoa., ps;a; wNHka;rhg m@fjzYj tys ;ekam;aj mqoa., l@shdldrSFjh iudc iuznJO;d uekjska yiqrjkq ,nhs'iudc inZo;d idrA:ljSu uZ.ska fu;a;d ixl,amfha l@shdldrSFjhg iudc foayh k;`fjz' mqoa., l@shdldrSjfhys yd iudc ls@hdldrSFjfhys tald;ausljSu ke;fyd;a tlajSu fu;a;d ixl,amfhys Wmrsu iudc M,h fia iudc jsoHdZ{hska jsiska yZ|=kdf.k ;sfnz' usksid iajNdjfhkau iudcSh iFjfhls' iudc cSjs;hg iy iudcYS,SNdjhg Wm;skau usksid ,eoshdj olajkafkls' th Tyqqf.a iychhs' huz flfkl` wmrdOhla l< jsg kS;s bosrsfhys jrolrefjl` jk nj Tmamq jQ jsg ta iZoyd ,ndfok oZvqju isr.; lsrSu jkafka kuz Tyq isr.; lrkq ,nhs'fuysoS is|=lrk l@shdj,sfha moku kuz Tyqg ,ndfok oZvqju f,i lsishuz ksYaps; ld,iSudjla olajd udkj iudcfhka fjkafldg ;enSuhs' cSjs;dka;h olajd jQ isr oZvqjula kuz ta jrolref.a cSjs;h ld,h mqrd ushhk f;lau kej; iudc weiqrlg bvlv fkd,efnz' udkjhd iajNdjfhkau iudc i;ajfhla nejska fuh Tyqg YdrSrsl fukau udkisljo ,ndfok oKavkhla fia ie,lsh yelsh' iudc weiqrska fjkalsrSu fN#;slj fukau udkislj o wod< mqoa.,hdg ,nd fokafka |=la fjzokd iy.; mSvkhls' fuuZ.ska Tyqg ;udf.a wjfndaO fldgf.k bka ksjeros ms<sfj;g meusKSug wjldY ie,iSu wod< oZvqjuz ,ndoSfuz mrudrA:hhs' 206
  • 19. jrolrej mqkre;a:dmk lsrSug yelshdjla oZvqju;`< .enzjsh hq;`h'boska usksid ;`< iudchSh iFjfhl` jYfhka iduQyslj osjs f.jSfuz iych ke;fyd;a iycdYdj fkdue;s kuz" Tyq isr.; fldg ;enSu uZ.ska Tyqg ovqjuz ,ndoSu f;areula fkdue;s l@shdjla njg m;a fjz' fuys iduQysl cSjs;h hkqfjka woyia jkafka ta mqoa.,hd jvd;a oevs ldhsl yd udkisl inZo;d mj;ajk ta iudchSh inZo;d meje;ajSfuka je<lSuhs' ta wkqj udmsh"|+ore"wUqieus"ys; us;`re"Z{d;Ska jeks ;ud jvd leu;s mqoa.,hska yd inZo;d meje;ajSu iSud lsrSu isr.; lsrSu ksid is|=fjz' ta Tyq jvd leu;s" m@sh lrk iduQysl osjsfmfj;ska fjka lsrSu uZ.ska Tyqg ldhsl yd udkisl wmyiq njla cks; lrjSuhs' huz fyhlska usksid iudchSh iFjfhl` fkdfjz kuz iycfhkau yqol,dj m@sh lrkafkl` jS kuz tjsg by; olajk ,o ovqju ;j|=rg;a oKavkhla fkdj wdYsrAjdohla njg bfnzu mrsjrA;kh fjz' ulaksido h;a iduQysl cSjs;h m@sh fkdlrkafkl`j yqol,dj ;enSu Tyq leu;s foh lsrSula jk fyhsks' huz mqoa.,fhl` jvd leu;s foh ,ndoSu oZvqjula jkafka ke;' oZvqjula jkafka huz mqoa.,fhl` wlue;s Tyqg fjzokdldrS jsh yels foh ,ndoSuhs' ta wkqj usksid iduQysl cSjs;h m@sh lrk ksid tu iudc cSjs;fhka fjka lsrSu msKsi yqol,dfldg isr.; lsrSu uZ.ska oZvqjuz ,ndfokq ,efnz' boska usksidf.a o iycdYdj wkH mqoa.,hka iu. iyfhda.fhka iycSjkfhka iuQmldrfhka l@shdlsrSu kuz ta us;@YS,S nj we;s lsrSu msKsi lsishuz iychla o ksrdhdifhka Tyq ;`< f.dvkeZ.S ;snsh hq;`uh' fuz iych kuz fu;a;d ixl,amhhs' ienjskau fu;a;d ixl,amh neyerska usksia is;a i;ka ;`<g m@fjzY lr.kq ,nkakla fkdj th ksrdhdifhkau ujzl`i ;`< oSu iycfhkau wdfjzKsfhkau usksidg o fiiq iFj jsfYaIhkag o Wreu jkakla f,i fmkajd osh yelsh' usksid fukau fiiq iFj jsfYaIhka o iajNdjfhkau ;ksj fyda yqol,dj yeisrSug jvd rxpq jYfhka .ejiSug jevs ukdmhla olaj;s' fuhg fya;` jYfhka iZoyka l< yelafla Tjqkaf.a wdrlaIdjg ksrdhdifhkau Tjqka ;`< iycfhkau u;`jk iychka f,isks' th ffcj jsoHd;aulj iFj jsfYaIhkaf.a bosrs meje;au iqrCIs; lsrSu iZoyd ksrdhdifhkau mejf;uska tk iyc cdkuh jQ ,CIKhls' usksid o iFj jsfYaIhlg wh;a cSjsfhl` jk nejska fuu ,CIKh usksidg o Wreuh' wE; w;S;fha isgu usksia ckdjdi uq,skau nsys jQ od isg usksid yqre mqre|= jQfha yqol,dj cSj;ajSug fkdj iuQy jYfhka lKavdhuz jYfhka osjs f.jSugh' ixpdrl hq.fha oS mjd usksiqka lKavdhuz jYfhka rglska rglg m<d;lska m<d;lg iuzfm@aIKh jkakg yqre mqre|= jS isgs njg mqrd jsoHd;aul idOl wo mjd jsoHudkh' jsfYaIfhkau f,dal YsIagdpdrfhys jsjsO ck lKavdhuz fndfyda wE; w;S;fha oS tlu ck lKavdhulska mej; wd njg idol we;'tfia meusK jsjsO rgj, jHdma;jSfuka miqj tlS rgj, jsjsO foaY.`Ksl rgdj,g wdfjzKsl iajNdjsl mrsir yd ixialD;sl ;;ajhkag ukdj wkq.; jQ nj jd.a jsoHd;aul mrAfhaIK uZ.ska wkdjrKh jS ;sfnz' bka miqj Tjqka w;r jrA;udkfhys jsoHdudk fN#;sl jsjsO;d yg.kakg we;snj udkj jsoHdZ{hska jsiska ffcj jsoHd;aul idOl iys;j fmkajd oS we;' YsIagdpdrfha tla;rd hq.hl oS rglska rglg ixl@uKhfjuska yqfola ixpdrl osjshla .; lroaoS jqj;a usksiqkaf.a iduQysl yeisrSfuz iychka fkdfjkiaj mej;S ;snsKs' usksid 207
  • 20. l@ufhka YsIagFjfhka ixjrAOkhg m;afj;au udkisl mCIfhka b;d by< nqoaOsuh mrsmdlhg m;ajsh' ta iuZ. udkjhd ;`< mej;s iduQysl prAhd iZoyd olajk iyfhda.S;d ,laIK oshqKq ;,hlg m;ajSfuz m@jK;djhla we;sjsh'tfiau tjeks ,laIK udkj wjYH;d njg wkql@uslj m;ajS ;snsK' udkjhd fN#;sl jYfhka ixjrAOkfha by<u ;,h lrd iuzm@dma; jS isgsh o wfmaCIs; wdOHd;ausl ixjrAOkfha m@;sM, ;ju;a ,nd fkdisgsk nj jrA;udk udkj prAhd rgd wOHhk lrk l, fmkS hhs' ndysrska ixjrAOkfhys m@;sM, iamrAY l< o ta yd ieifZok f,i wfmalaId lrkq ,enQ wdOHd;ausl ksIaGdjg meusKSug mqoa.,hd wfmdfydi;ajSu ;`< iudc foayfha wdOHd;ausl .rd jegSu uekjska ksrEmKhfjz'70 udkjhd ;`< n,mj;ajk wdOHd;ausl ;,h ls,sgs lrk huz huz OrAu;dj,g ksrdhdifhkau k;`jSu fya;`fldgf.k yd tu ;;ajj,g Yla;su;aj uqyqK oSug ;ruz mqoa., wdOHd;auh Yla;su;a fkdjSu fya;`fldgf.k jrA;udk iudch fjz.fhka wOHd;ausl mrsydksh lrd .uka lrk nj fmfkkakg ;sfnz' BrAIHdj" ffjrh" fl@daOh yd m<s.ekSfuz fpz;kdj hk iDKd;aul ixl,amhkaf.a fm<njSu ksid usksidf.a wdOHd;auh wfmaCIs; idrOrAu ksIaGdjg meusKSug wfmdfydi;aj we;' fuz fya;`j ksid iudc ixia:d w;r wiu.sh jrAOkh fjuska mj;S'71 iudc ixia:d tlska tl lvd jegSug mgka f.k we;' fu;a;d ixl,amh fulS wdOHd;ausl ;;ajh kZ.d isgqjSug .; yels fydZou jsiZ|=uhs' fu;a;d ixl,amfhys .enz jkqfha mqoa., .; |=l fukau iudc.; |=l o ix;Dma; lrk wdldrfha b;d oejeka; udkisl bys,a njls' fu;a;d ixl,amh ish cSjs;hg <Z.d lr.ekSu uZ.ska mqoa., fm#reIFjh f.dvkZ.d .ekSug wjYH bvlv ,efnz' tmuKla fkdj iudc.; fm#reIFjh jrAOkh lr .ekSug o fuhska wjldY ie,fia' mqoa.,.; fukau iudc.; oshqKqj i,id .ekSu msKsi fu;a;d ixl,amfhys odhlFjh b;d uy;ah' wkHhkaf.a oshqKqj oel th fu;a is;ska bjiSug bka ;u is;g o i;`gla Wmojd .ekSug o wkHhka yd wkjYH f,i ;rZ.ldrS osjs fmfj;lg fkdf.dia ;ukag ;sfnk m@udKfhka iEySulg m;a jS osjs f.jSug wjYH udkisl jd;djrKh ilia lr fokq ,nkafka fu;a;d ixl,amhhs' w,afmapzP nj hym;a iudc inZo;d f.dvkZ.d .ekSfuzoS jeo.;ah' tfiau iudc inZo;d mj;ajdf.k hEfuys oS mjd w,afmapzP nj w;sYhskau jeo.;ah' myiqfjka kv;a;` l< yelsjSu w,afmapzP;dfjz iqjsfYaIS ,laIKhhs'ieye,a,q osjsfmfj;la .;lrkakd jQ mqoa.,hdg bka w;am;a jk ldhsl yd udkisl iqjh yereKqjsg iudc jYfhka thska ,efnk iykYS,S cSjk rgdj ;`< ;rZ.ldrS nj ksid mek kZ.sk whym;a jsIu iudc .egZMj,ska usksid uqojd ,kq ,nhs' fndfyda jsg .egZM mek kZ.skq ,nkafka;a" huz huz mSvdldrS ;;ajhkayg mqoa.,hskayg uqyqK mEug is|= jkafka;a ;rZ.ldrS nj ksid mek kZ.sk n,h flfia w;am;a lr.kafkaoehs ta ms<snZo we;s jkakd jQ iSudka;sl wjYH;djh usksia iudchg oefkkakgjSfuz oS yd tfia oekqkq jqukdj u; usksiqka ;ud iuZ. isgskakd jQ wkH mqoa.,hka iuZ. lghq;` lrkakg yd jsjsO iudc iuznJO;d meje;ajSug hdfuzoS;a h' jsfYaIfhkau iudc iuznJO;djhka meje;ajSfuz oS th ksis whqrska j.lSulska iys;j yd jsOsu;a whqrska is|= lsrSu iudc moaO;shg wh;a iEu 208
  • 21. mqoa.,fhl`f.au j.lSu yd hq;`lu fjz' fuu hq;`lu yd j.lSu ksis wdldrfhka bgq lsrSug kuz iEu mqoa.,fhl`u wkH mqoa.,hka iuZ. b;du;a iyfhda.fhka iqyoYS,Sj lghq;` lsrSu jeo.;ah' iudchla ;`< iuQmldr meje;au fydZoska is|= jkqfha us;@YS,S wdl,amj,ska huzlsis iudc moaO;shla iukajs;j we;s jsgloSh'72 iuQmdldr meje;au kuz iduQysl osjsfmfj;hs' fuz iudch ;`< wmf.a ffoksl osjs fmfj; ukdj mj;ajd .ekSug kuz wdydr" ksjdi" jia;@" wdrlaIdj jeks wmf.a uQ,sl wjYH;d iuzmQrAK jsh hq;`h' fuz ishZM foau ;ks mqoa.,fhl`yg ksmojsh fkdyel' ta ksid udkjhd l@udkQl~, f,i ixjsOdkh jS iduQysl ksIamdok l@shdj,shl ksr;fjz' udkj iudcfha iEu wfhl`u mdfya ta iduQysl ksIamdok l@shdj,sfha fldgialrejkah' fuu ksIamdok l@shdj,sh NdKav yd fiajd ksIamdok jYfhka jrA.SlrK fldg ;sfnz' fuz fya;`j ksid huz mqoa.,fhl`g fuz iudch ;`< ish meje;au wLKavj mj;ajd.ekSu iZoyd ;j;a mqoa.,fhl` u; wksjdrAhfhkau hefmkakg is|=fjz' ta hemSu iZoyd Y@ufhka fyda fjk;a l@uhlska ;fjl`lg lsishuz us<la f.jSug is|=fjz' fuz us< l@uh tu NdKav yd fiajd ksIamdok l@shdj,sh uZ.ska ;SrKh lrkq ,efnz'flfia fyda fuz fya;`j ksid iudch ;`< usksif.a osjs fmfj; iduQysl yd iuQmdldr meje;aula jS ;sfnz'fuz iuQmdldr meje;afuz wLKavnj yd ksrrAnqo;dj iZoyd fu;a;d ixl,amh b;d wjYH fjz' iudc osjsfha oS fu;a;d ixl,amfhys olakg ,efnk iqjsfYaIS;djh Tyqf.a th ixl,amSh ;,h blaujd m@dfhda.sl ;,hg meusKSuhs' fndfyda ixl,am wdl,amuh ;,fhys oS idrA:l jqj;a" m@fhda.sl ;,fhys oS widrA:l jkqfha tajdfhys lsis|= m@dfhda.sl iajrEmhla .enz fkdjSu ksidhs' kuq;a fuz w;ska fu;a;d ixl,am tys wdl,amuh ;,hg yd iudkju jeo.;a lula m@fhda.sl ;,fhys o fmkajk nejska iudc osjsfhys oS b;d iqjsYd, jeo.;a lula Wreulr .kshs' iyfhda.S;djh yd wkHhka fj; Wmldr lsrSu iudc.; osjsfhys oS fu;a;d ixl,amfhys m@fhda.sl mCIh f,i jsoHudk jk fohhs' fuz Tiafia iudcfhys TzkEu mqoa.,fhl`f.a is; oskd .ekSug;a" wkHhka w;r lemS fmkSug;a" wjldY ie,fia' mQK! kuHYS,S osjs fmfj;la .;lrk iudc fiajlfhl`g uqo,la f.jdj;a ,nd .; fkdyels m@isoaOsh yd wkHhkaf.a is;a oskd .ekSu fuz uZ.ska ksrdhdifhka ,efnz' fu;a;d ixl,amfhys ksrdhdifhkau .enz jk w;sYhskau m@fhda.sl iajNdjh th fkdfhla ldrAhhka iZoyd odhl lr.ekSfuz oS w;sYhskau jeo.;a fjz' tfukau jsjsOdldrfha mqoa.,hka wjk; lr.ekSfuz uy;a n,hla o fu;a;d ixl,amfhys wka;rA.; fjz' idudkHfhka iudc ixia:djkays fukau iudch ;`< l@shd;aul jkakd jQ l`vd iuQy jk wdh;k yd mqoa., lKavdhuz ;`< iuZ.sh yd l@shdldrSFjh jrAOkh lsrSu wrnhd o fu;a;d ixl,amh fnfyjska Ndjs;d lrkq ,nhs' l<uKdlrk fCIa;@fhys oS fndfyda jsg jsjsO jD;a;slhka fu;a;d ixl,amfhys w.h olshs' mqoa.,hka Tjqkaf.a oCI;dj,g wkq.; jk mrsos jsjsO ldrAhhkays ksr; lrjSu ioyd;a" Tjqkaj ukdj yeisrjSu msKsi;a jrA;udkfhys fu;a;d ixl,amh l<uKdlrk l@shdj<sh idrA:lj yiqrjd,Su iZoyd odhl lr .kshs' 209
  • 22. mqrdKfhys f.@da;sl iudc nsysj ;snq hq.fhys mgka kQ;kfhys iduQysl cSjk rgdj olajd iEu ukqIHfhl`f.au ffoksl osjs fmfj; yd fu;a;d ixl,amh b;du;au mq|=udldr f,iska yd jsYajikShFjhlska neZoS we;' tl w;lska th idudkH ukqIH iajNdjh blaujd foajFjh lrd md ;nk ysksuZ.la jeksh' fN#;sl oshqKq jk ;rugu usksid wNHka;rfhka rZM fkdjkafka kuz fu;a;d ixl,amh uZ.ska fcj jsoHd;aulj ksrdhdifhka Tyqf.a yoj; mqnq|= lrjk ukqIHFjfhys mdvu ijka fkdoS isgSug Tyqg lsis|= wjldYhla uska fkdie,fia' neyerska ,efnk iudc iuzmrAlh ksid u;`jk wd.ka;`l ixl,amj,ska usksia uki ls,sgs fkdjkakg usksia ukfiys h:drA:h mru mjs;@ jQ fu;a;d ixl,amhhs' fuhg fydZou ksoiqkla kuz l`vd jsfhys bkakd <orejdhs' <orejkaf.a is;a ixfjzoS nejska yd jevsysgs is;a ;ruz wmjs;@ jS fkdue;s nejska <orejkaf.a f,dalh jevsysgshkaf.a f,dalh ;ruz oafjzIfhka msrS fkd mj;shs' jsfYaIfhkau l`vd orejka b;du;a us;@YS,S nj fmfkkakg ;sfnz' th jevsysgshka mjd ,ecAcdfjka yl`ZMjk iqZMh' wOHdmk jsoHdfjz mqfrda.dushka m@lg wOHdmkZ{hska mjd mjid we;af;a jevysgshka jQ wmg l`vd orejkaf.ka bf.k .; yels jgskd mdvuz mj;sk njhs' ,ud f,dj jevsysgs f,djg jvd iqkaor jkafka tys oafjzIh" fl@daOh yd m<s.ekSfuz fpz;kdj fkdue;s nejsks' wjdikdj jkqfha l@u l@ufhka <orejd jshm;a jS jevsysgs f,djg mshjr ;n;au" jevsysgs f,dalfhys ffkirA.sl .;s ,CIK f,iska yZ|=kd .kakd ,o oafjzI" fl@daO yd jsysxid ixl,amj,g yqremqre|= j Tyq o iDKd;aul is;sjs,sj, fldaIaGd.drhla njg mrsjrA;kh jSuh' lsis|= fya;`jla ksid iudc osjsfhys oS fu;a;d ixl,amhg jvd oafjzIh" fl@daOh yd jsysxidj jsoHd;aul pska;kh wkqj w;am;a lr.kafka b;du;au my< pska;duh yd udkisl ia:rhls' tlS wdfjzokhkaf.ka uqim;aj is|=lrkq ,nk l@shdjka we;euzjsgl oS pdrs;@ jdrs;@" idrOrAu" wdpdrOrAu yd iodpdrd;aul fkdjkakd jQ l@shdjl iajrEmh blaujd f.dia wmrdOhla kdufhka .efkk nrm;, is|=jSuz olajd .uka lrjk ;rug tys m@;sjsmdl nsysiqKqh' fujka nsysiqKq is|=jSuz ksrka;rfhka isrs;la f,i is|=jk iudc ugzgul jrA;udkfhys usksia iudch miqjSu ;`< jrA;udkfhys iudc iuznJO;dj, iajrEmh fl;ruz msrsyS f.dia we;aoehs hkak fijSug fuhg jvd fydZo ksrAKdhlhla ;j;a fkdue;s ;ruzh' oshqKq hehs wmg fkdfhla jr weZ.s,af,ka wek ;ukaf.a ndysr ixjrAOkh usksia YsIagdpdrfhys m@drm@dma; oshqKqj f,i yd tlu ksrAKdhlh jYfhka yqjd olajk fN#;sl jYfhka oshqKq rgj,ska jdrA;djk tnZ|= wmrdO yd is|=jSuz foi wjOdkh fhduq lrk jsg ienjskau Tjqka jsiska wmyg fmkajd fokq ,nk oshqKqj mj;akafka ld iZoyd o hk meKh ksrdhdifhkau keZ.sug wmg is|= fjz' usksia iudch Wkqka yd .kqfokq lrk iajrEmh fuz id my;a ugzgulg jegS we;akuz ksrka;rfhkau ;srsika.; iFjhkaf.a yeisrSuz isyshg kxjhs kuz ienjskau fN#;sl oshqfjys we;s m@;sM,h wod< lr.kq ,nkafka ljqreka jsiska l`ula iZoyd oehs hk .egZMj kej; kej;;a meK kZ.shs' usksidf.a oshqKqj usksid iZoydu kuz ukqIHFjhg tfrysj hkakd jQ fujka ieyeis yd nrm;, ysxidldrS ;;ajhla mek fkdkZ.skq we;' usksiqka tlsfkld flfrys ksrdhdifhkau yg.kakd jQ us;@YS,SFjh mdol fldg.;a fu;a;d ixl,amfhka hqla;j jdih lrkq we;' kuq;a ksrAKdlh f,i Ndjs;d lrkq ,nk rgj, iudc w.h fufia kuz tu iudc moaO;Ska ;`< fu;a;d 210
  • 23. ixl,amh mj;S fyda fu;a;d ixl,amh l@shd;aul jsug iq|=iq mrsirhla iliaj we;soehs jgyd .ekSug wiSre fkdfjz' tnejska fu;a;d ixl,amh l@shd;aul fkdjkakd fyda l@shd;auljSfuz wjYH bvlv uqZMukskau weysrekd jQ ffjrfhka fl@daOfhka |+Is;j .sh iudchla ixjrAOkh uek ne,Sfuz tlu ksrAKdhlh f,i Ndjs;d lsrSu b;du;au wufkda{ jQjla nj jegyS hhs' iudcfhys hy meje;au iZoyd usksia ufkda uQ,hka b;du;au ishquzj .fjzIKh lsrSfuz oS usksid i;` iychla jk fu;a;d ixl,amfhys iudc .;s ,CIK ms<snZoj wjOdkh fhduq lsrSu jeo.;a f,i fmfka' fu;a;d ixl,amh wdl,amhla jYfhka o wdfjzokhla jYfhka o prAhd rgdjla jYfhka o f.k lreKq js.@y lsrSu wOHdmk jsoHdZ{hska jsiska ksrka;rfhka is|=lrk l@shd mgsmdgshls' wOHdmk ufkdajsoHd oDIags fldaKfhka jsYaf,aIKh lrk jsg" mqoa., prAhd uZ.ska m@lg flfrkakd jQ usksia .;s ,CIK ms<snZo t<fUkq ,nk ksrSlaIK yd ks.uk wkd.; ie,iquz ilia lsrSu wrnhd jeo.;afjz' wOHdmk" wOHhk ldrAhNdrh idrA:l lr.; yels wkaofuz hym;a Okd;aul l@ufjzohka ms<snZo ie,iquz iuzmdokh lsrSu msKsi tnZ|= wOHdmk ufkdajsoHd oDIagsfldaK wkqj is|=lrkq ,nk js.@y b;d jeo.;a nj wOHdmk{hskaf.a yeZ.Suhs' fuuZ.ska wOHdmk ldrAhNdrh b;du idrA:l f,i udkj iudc.; l<yels hehs wOHdmkZ{fhda l,amkd lr;s' ck ikaksfjzokh uZ.ska is|= flfrkakd jQ f;dr;`re iuzmdok ldrAhfhys oS mjd buy;a fia bjy,a lr.; yels uQf,damdhhka wOHdmk ufkdajsoHd isoaOdka;hkays wka;rA.;h' jsjsO ldrAhhkaj, oS wjYH jk f;dr;`re iuzmdok ldrAhh kQ;kfha yeZoskafjkqfha f;dr;`re ;dlaIKh hk kusks' thg fya;` jS we;af;a jrA;udk oshqKq ;dlaIsKl fuj,uz imsrs f,dj ;`< f;dr;`re ikaksfjzokh iZoyd iduzm@odhsl fuj,uz f,i Ndjs;d jQ uq|@s; udOH wnsnjd jsoH=;a yd kQ;k ;dlaIKsl ck ikaksfjzok udOH fmruqK .ekSug iu;ajSuhs' fuz hgf;a mrs.Klh yd wka;rAcd,h jvd;a bosrsfhka isgS' kQ;k iudcfha b;du;a n,.;` iudc wjsh njg f;dr;`re ;dlaIKh m;aj we;af;a f,dj mqrd ta iZoyd oevs b,a,qula ksrAudKh jS we;s fyhsks' wo f;dr;`re ;dlaIKh f.da,Sh OkjdoS wdrA:slh ;`< jsYajh tlu .uzudkhla lsrSfuz,d b;d mqZM,a fufyhla bgqlrkq ,nk jsIhla njg m;aj we;af;a tys .enzjk ld,Sk yd laIKsl ikaksfjzok ldrAhNdrh ksidh' hf:dla; ldrAhfhys ksr;`re fhoS isgsk ck udOHfjzoSka ish ldrAhNdrh uekjska yiqrjd,Su msKsi fnfyjska bjy,a lr.kq ,nkqfha fujeks wOHdmk ufkda jsoHd isoaOdka; ;`< wka;rA.; ld,Sk jeo.;alula .kakd lreKqh' tfukau Tjqkayg tys we;s jeo.;alu o wjsjdos;h' iudch ;`< fjfikakd jQ wkH mqoa.,hka iuZ. kssr;`re ixjdohg yd f;dr;`re yqjudrej msKsi mQrAj iQodkula jYfhka Tjqkaf.a prAhd rgd wOHhkh lsrSu myiqjls'th ck ikaksfjzok l@shdj,sh idrA:l lr.ekSug mQrAj iQodkula jYfhka jeo.;ah'73 tfukau ck ikaksfjzokh o jsoHd;aul mokula u; f.dvkeZ.S we;s jsoHdkQl~, jsIhhls'tnejska jsoHd;aul jsOsl@uhkag wkql~,j mqoa.,dka;r ikaksfjzokh idrA:lj is|=l< yelsjsh hq;`h' mqoa., lKavdhuz us;@YS,s wdl,amj,ska iukajs; jQ l< ikaksfjzok l@shdj,sh idrA:l lr.; yelsnj fuys iZoyka tla uQ,OrAuhls'74 jsjsO iudc ;;a;aj hgf;a usksiqka inZo;d w;r lsishuz |=ria;r njla ;ndf.k hym;a ikaksfjzolfhl` jsh fkdyel'tfiau udkj inZo;dj,ska 211
  • 24. oqriajSfuka yDohdx.u f,i ck ikaksfjzok l@shdj,sfha ksr;jsh fkdyelsh' yels;dla usksiqka fj; iuSm jQ ;rug ck ikaksfjzok ldrAhNdrh jvd;a iM,odhl yd idrA:l fohla njg m;a lr.; yelsh hkak fuhska lshfjz'75 usksiqka yd Tjqkaf.a weoys,s yd jsYajdi ms<snZo wOHhkhkays oS ixikaokd;aul js.@yhka b;d jeo.;afjz' jsfYaIfhkau ;`,kd;aul ixialD;sl wOHhkhkays oS udkj inZo;d jvd oevs lrk iudc ue,shula f,i o fu;a;d ixl,amh Ndjs;d fjz' tnejska mqoa.,hka w;r iqyonj jrAOkh lsrSfuys ,d fu;a;d ixl,amh is|= lrkakd jQ fufyh ms<snZoj jspdr mQrAjl wjOdkh fhduq lsrSu w;sYhskau jeo.;ah' udkj ps;a; wNHka;rfha ksokaj we;s udkqIsl yeZ.Suzj,g fu;a;d ixl,amfhys wkqn,h ,enSu ksid mqoa.,fhla ;j;a mqoa.,fhl`g fyda mqoa., fldgzGdYhlg wdlrAYkh fjz' fuh isoaOdka;hla jYfhka i;Hjk lreKls' m@fhda.slj ksrSCIKh fldg ne,Q l, o by; lS ks.ukh yd tlZ.jSug wjldY ie,fikq we;' jrA;udkfhys fukau udkj YsIagdpdrfhys b;d we; hq.j, oS mjd udkj prAhdj fu;a;d ixl,amh weiqrska fmdaIK jQ njg jsjsO mqrd jsoHd;aul idOl yuqjS we;' b;d we; w;S;fha oS f.da;@sl iudc i;`j mej;s jsjsO wd.usl ixfla; uZ.ska tlS f.da;@j, ishZMu idudcslhka tlg neZo ;nd .kakd ,oS' ta iZoyd tla tla f.da;@fhys idudcslhka w;r taldnoaO;djh uekjska mj;ajd .ekSu msKsi ta tla tla f.da;@hgu wkHkH jqKq wd.usl ixfla;hka" foaj ixl,amhka yd wNspdr jsOSka ksrAudKh jsh' fu;a;d ixl,amh yd iuznJO wd.usl woyia iy wNspdr jsOSka wdruzN jQfha;a" l@udkQl~,j jrAOkh jkakg jQfha;a" tla tla mqoa.,hd w;r mej;sh hq;` jQ iudc iuznJO;dfjz udkqIsl iajrEmh yd wksjdrAhh;djh wE; w;S;fhys jsiQ usksia iudch mjd ms<sf.k ;snQ nejsks' jrA;udkfhys iudch Tjqka jsiska w;am;a lr.kakd ,o fN#;sl oshqKqjg idfmaCIlj bosrshg hd hq;` jqj;a" uq,a hq.fhys mej;s iudc iuznJO;d mjd jrA;udk hq.h jk jsg msrsyS f.dia" nsZo jegS we;af;a wiSus;j kQ;k usksid fm<fUk fl@daOh yd oafjzIh hk Ndjd;aul ixl,amhkays wdNdihg k;`jSu ksidh' fu;a;d ixl,amfhys iudc Ndjs;dfjz we;s wfkla wka;h jkqfha usksia iudch ksrdhdifhkau iyfhda.S iuznJO;djhka mj;ajkafka kuz Tjqka w;r iudc iuznJOdjhka ms<snZo jQ .egZM wju kuz tlS iudcfhys jdih lrkakd jQ mqoa.,hka o ksrdhdifhkau fu;a;d ixl,amh Tiafia iajlSh pska;kh fufyhjSug W;aiy lrkqfha ish iudc iuznJO;djhka uekjska mj;ajd .ekSu flfrys Tjqka olajk repsh ksidh' tfukau iudc iuznJO;djhkag tla jk kj idudcslhka o ish merKs idudcslhkaj wkq.ukh lruska ;uka jsiska o fu;a;d ixl,amh uekjska Ndjs;d lsrSug fydZoska yqre mqre|= fjz' kuq;a fulS lreK jrA;udkfhys oS ta wdldrfhau l@shd;aul fkdfjz' ta fjkqjg mqoa.,hd bosrsfhys we;af;a ;ukag fkdue;s iem jsyrK wkHhska jsiska mrsyrKh lrkq n,uska Wkqka flfrys BrAIHdj nyq, fpz;kdfjka hqla;j iudc iuznJO;djhka f.dvkZ.d .kakd yd mj;ajkakd jQ mqoa.,hka iukajs; jQ oaafjzIfhka |+Is; jQ fuz iudc moaO;shhs' fuz iudc moaO;shg wh;ajk iudc ixia:d iEu tllau 212
  • 25. mdfya fuz fya;`j ksid jrA;udk hq.h jk jsg" oreKq nsZo jegsulg ,laj iudc iuznJO;d jskdY jS f.dia we;' oshqKqfjys tlu yd wjidk ksrAKdhlh usksid jsiska w;am;a lr.kakd ,o fN#;sl ixjrAOkh f,i ie,lSu ksid jrA;udk iduch fufia fuz wdldrfhka oreKq lvd jegSulg yd uy;a iudc mrsydkshlg m;aj we;' ta ksid fuz iudcfhys fjfikakka osjs f.jkqfha b;du;au oevs wiykfhka l< lsrSfuka yd |=llsks' fuz fya;`j ksid jrA;udkfhys fndfyda fokd w;r wOsl reOsr mSvkh" oshjevshdj" ixlSrAK yDo frda." jsjsO iakdhq wdndO yd oreKq udkisl frda. ;;ajhka jrAOkhjSfuz iuzNdjs;dj wOsl jS ;sfnz' fuz whqrska mqoa., ldhsl yd udkisl ;;ajh msrsyS hdug fya;` jS we;af;a" oafjzI uQ,slj udkj inZo;d meje;ajSuhs' jrA;udk hq.fhys cSj;ajk usksiqkaf.a prAhd rgdj oevs f,i jslD;s yd wiuzu; iajrEmhlg mrsjrA;kh jSu o iqjm;a lsrSu |=Ialr jQ nshlre jsjsO frda. jHdma;shg tla fya;`jlaj we;'76 idudkHfhka usksia l@shdldrluz yeisrSuz ksrdhdifhkau md,khlska f;drj .,dhdug wjYHlrk bvlv ie,eiajqjfyd;a" th iudkHfhka ukqIHFjh jrAOkh lrkakd jQ osYdjg fkdj ukqIHFjfhka o my< ;srsika iFj ugzgu olajd l@shd;auljSfuz iuzNdjs;djla jsoHudk fjz' kuq;a usksid nqoaOsuh w;ska wiia udkisl ugzgula yd oshqKq ixialD;sl mrsirhla Wreu lr.kq ,enQ iFj fldgzGdYhls' fuz fya;`j u; usksidf.a iEu iudc iuznJO;djhlau Tyqf.a wdOHd;ausl yd ndysr YlH;djhkag yd;amiskau ieifZok mrsoafoka f.dvkZ.d .ekSug;a" mj;ajd .ekSug;a ksirA. l`i,;djhla usksid i;`jsh hq;`uh' fuz ksirA. l`i,;djh udkjhd jsiska w;am;a lr.; hq;af;a md,khlska f;drj usksia wdl,am" wdfjzok yd usksia l@shdldrluz ksoe,af,a is|= lsrsug bvoSu uZ.ska fkdj" jsOsu;a ixhuhla" md,khla iys;j ld,hla uqZM,af,a yqre mqre|= lrjSu uZ.sks' udkj pska;kh" udkj ffp;isl ugzgu huz ;;ajhlg ixjrAOkh lsrSug kuz m<uqj is;g ksrka;rfhka wiSus;j .,d tk is;sjs,s flfrys usksid ksrka;rfhka wjOsfhka yd isysfhka hqla;j lghq;` lsrSug yqre mqre|= jS isgsh hq;`h' tjsg mqo.,dka;r iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSfuz oS yd mj;ajdf.k hEfuz oS tla tla mqoa.,hdf.a ffp;isl ugzguz yd mqoa., fjzu;a;;djhg wkql~,jk mrsoafoka jrska jr iudc iuznJO;d mj;ajkakd jQ rgdfjys iajrEmh jsp,kh lsrSu uZ.ska tys ukd meje;au iqrCIs; yd ia:sridr njg m;a l< yelsh'77 fndfydajsg jkafka" fjkia jkakd jQ iudc miq;,h fya;`fldg f.k mqoa.,hka ;`< iajNdjfhka mj;sk jsp,khjSug olajk wlue;s iajrEmh ksidu fjkiajk iudc ;;ajh flfrys is; ;`< oafjzIhla Wmojdf.k ta wkqj lghq;` lsrSug mqoa.,hd fm<nSuhs' tjsg mqoa.,hka jsiska f.dvkZ.d .kakd yd mj;ajkakd jQ iudc iuznJO;djhka idrA:ljSug we;s bvlv wju fjz' idrA:l iudc iuznJO;djhla iZoyd w;HdjYHu idOlh kuz yels;dla bjiSu ;ud ;`< .`K OrAuhla f,i jrAOkh lr .ekSug;a" us;@YS,S wdl,amj,ska hqla;j wkHhka iuZ. lghq;` lsrSug yqre mqre|= jSu;a fjz' iudc iuznJO;d meje;ajSfuz oS yd kj iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSfuz oS wkH mqoa.,hka ienjskau wfmaCId lrkqfha ;uka mj;ajkakd jQ fyda 213
  • 26. f.dvkZ.d .kakd jQ iudc iuznJO;djhka ;`<ska m<uq fldgu ;uka ;Dma;su;ajSu yd ;ukaf.a wjYH;djhka tuZ.ska imqrd .ekSuhs' tfia ;Dma;su;ajSu yd wjYH;djhka imqrd .ekSu ishZM fokdf.au wruqK kuz ishZM fokdu tl f,iskau tls wruqK YdlaId;a lr.ekSu iZoyd ffOrAhhu;aj ls@hdlrkafka kuz ishZM fokdgu ;uka n,dfmdfrd;a;`jk wruqK jk wd;au ;Dma;sh yd wjYH;djhka bgqjSu hk lreKq iuzmQrAK lr.ekSfuz wjYH bvlv tuZ.ska ,nd.; yelsjkq we;' kuq;a ienjskau wm cSj;ajk ienE iudcfhys iajrEmh t;ruz idOdrK idulduS yd h:drA:jdoS fohla fkdfjz' wixjsOs; iudc iuznJO;djhkaf.ka fyns fnfyjska w;Dma;sfhka l,af.jk mqoa.,hka nyq, ixlSrAK iudchla wm yuqfjz we;' ;uka n,dfmdfrd;a;` jkakd jQ ienE iekiSu yd ;Dma;sh ienjskau <Z.d lr .ekSug fndfyda fofkl`g fyda gsl fofkl`g wjxlju wjYH jqj;a" iEu flfkl` ygu ta wjYH;djh ta wdldrfhkau ienjskau we;ehs wmg iy;sl jsh fkdyelsh' wmg ksrAjHdcj wjxlju mejiSug yels jkafka ta iZoyd wm;a huz muKl wjxl odhlFjhla Wmrsufhka oelajQjd hk ldrKh muKs' tfia kuz fiiq ish,a, ffojh u;g nerlr tys wjidk m@;sM,h brKug mjrd ksyZvj isgSu jsoHd;aul pska;khg mgyeksh' iudc iuznJO;djhkays h:d iajrEmh fijSu ffojhg ndr lrkjd kuz tys kshu ijrEmh jsoHd;aul miqnsulska fy<slr .ekSu iZoyd wjYH bvlv weysrS hkq we;' kuq;a tf,i lsrSfuz wjYH;djhla ienjskau we;s fkdfjz' kshu iudc iuznJO;djhkays iajrEmh jsoHd;aul pska;kh uZ.ska myod .; yelsh' jsoHd;au; pska;kfhys Wmfhda.S;djh jkqfhao fuys oS iudc iuznJO;djhka ksis wdldrfhka jsurAYkhkag yiqlr .ekSu msKsi iyh jSuhs' iudc iuznJO;djhkays meyeos,sj olakg ,efnk Okd;aul jsmrAhdihka yg.efkkqfha th jvdla udkqIsluh uqyqKqjrlska hqla;j mj;sk l,h' iudc iuznJO;djhka udkqIsluh jYfhka usksia iudch ;`< fjfikakd jQ iEu mqoa.,fhl`ygu pska;kuh m@fndaOh is;g tla lrhs' fulS pska;kuh m@fndaOh fifkyi" f.#rjh" us;@YS,S iajNdjh" mfrdamldrh iy iyfhda.h jeks fmd|= nj .enzjqkq yeZ.Suz mdol lrf.k is|=lrkq ,nkakd jQ prAhd ,CIK uZ.ska neyerska jsoHdudk fjz' jsoHd;aul pska;kh Tiafia iudc moaO;shla js.@yfldg tys iuznJO;djhka w;r mj;akd udkqIsl uqyqKqjr fy<s fmfy<s lr .; yelsh' udkqIsl yeZ.Suz jrAOkh jkqfha fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,enSu ksidh' idudkHfhka ps;a;fjz.sl yeZ.Sula fyda Ndjd;aul mCIfhys hulg wh;a jk ixl,am jsYaf,aIKh lr jsjrKh lsrSu msKsi lsishuz jsoHdkQl~, jsOsl@uhla Ndjs;d l< fkdyel' ufkda jsoHdfjzoS huz huz udkisl .;s ,CIK js.@y lr jsYaf,aIKh fldg oelajSu msKsi bjy,a lr.kq ,nkakd jQ l@ufjzohla f,i wod< ixl,amh we;s mqoa.,hdf.a iudc l@shdldrSFjh ndysrska ksrSCIKh lr ta wkqj jsjsO ks.ukhkaj,g t<USfuz yelshdjla mj;S' fuu l@ufjzoh idudkHfhka wrA: olajkq ,nkafka prAhdjdoh jYfhks' ufkda jsoHdfjz jsjsO isoaOdka; yd uQ,OrAu f.dvkeZ.S we;af;a udkj prAhd jsjsO wdldrfhka ksrSCIKh lsrSu uZ.sks' fuys we;euz isoaOdka; iFj prAhdj ksrSlaIKh lsrSfuka o we;euz isoaOdka; usksia prAhd ksrSlaIKh lsrSfuka o f.dvkeZ.S we;' mqoa.,.; prAhdj iduQysl prAhdjg n,mdkq ,nkafka 214
  • 27. fldhs wdldrfhkaoehs jsjsO mrAfhaIK uy;a rdYshla mqoa., lKavdhuz jsYd, m@udKhla Ndjs;d lsrSu uZ.ska ksrSCIKh fldg we;' tfiau lKavdhuz prAhdjka mqoa.,.; prAhdj flfrys we;s lrjk n,mEu o fuysoS wjOdkhg ,lalr ;sfnz' mqoa.,hd yd lKavdhuz flfrys n,mdk mrsir jeks fjk;a idOl flfrys o fuysoS ie,ls,a, fhduq jS ;sfnz' lsishuz iudc moaO;shla ;`< o ta iudc moaO;sh ;`< fjfik udkjhkaf.a udkj l@shdldrSFjh yd Tjqka jsiska f.dv kZ.d .kakd jsjsO iudc iuznJO;djhkaj, iajrEmh jsOsu;aj jsYaf,aIKh lsrsu iZoyd Ndjs;d lrkq ,nk fuj,u f,i usksia udkisl l@shdldrSFjh msg;g fmkajk tlu iajrEmh jk ndysr prAhdjka oelajsh yelsh' fuu ndysr prAhdjka ksrSCIKh lsrSfuzoS meyeos,ju fy<s jQ b;du;a jeo.;a lreKla jkqfha tlsfkld fj; ;oska wdldrAYKh jqKq tfiau b;d iyfhda.fhka osjs fmfj;la .; lrkq ,nk udkj lKavhuz ;`< jsjsO m@;sjsfrdaOdjhka w,amjsu fya;`fldgf.k Tjqka w;r mq|=udldr iuZ.shla ;snqKq nj yd tlS iuZ.sh fya;`fldgf.k tu iudc iuznJO;djhkaj, iajrEmh o jvd;a hym;a yd idulduS ksrrAnqo tlla jQ njhs' fuz wkqj tlS iudc moaO;sh ;`< fjfikakd jQ udkjhska Tjqfkdjqka tlsfkldg m@;s Wmldr lr.ksuska yels;dla wrAnqoj,ska jshqla;j osjs f.jhso tu iudch fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,nd we;ehs ks.ukh l< yelsh' fu;a;d ixl,amh kshudldrfhka l@shd;aul jkakd jQ iudch ika;Dma; iudchla jYfhka yZ|=kajdoSug o yelsh'78 th wdrA:sl jsoHd kHdhkag wkql~,j yqfola NdKav yd fiajd mrsfNdackh uZ.ska ,efnk ndysr ika;Dma;shg jvd oshqKq wNHka;r.; ix;Dma;shls' fuu ix;Dma;sh Wmfhda.S;djh jYfhka wdrA:sl jsoHdj ;`< wrA: olajkq ,efnz' flf;la wOsl;r iqL jsyrK f.kk NdKav yd fiajdjla jqj;a os.ska os.gu mrsfNdackh lsrSu ;`<ska usksidg ;j |=rg;a we;sjkqfha iqLhla fkdj lsishuz tmd jSuls' l<lsrSuls' fuh l@udkQl~,j we;sjkakla jk w;r fuys wdrA:sl jsoHdfjz ySkjk Wmfhda.S;djh f,i js.@ylr olajhs' nq|=iuh ;`< |=lL ,CIKh f,i oelafjkqfhao flf;la wOsl;r iqL jsyrKhla mjd os.ska os.g jskaokh lsrSfuzoS thska l<lsrSug m;ajk iajNdjhhs' wiykldrS ;;ajhhs' usksid NdKav yd fiajd mrsfNdackh lsrSfuka ,nkqfha o wjidk js.@yfha os udkisl i;`gu jk nejska iDcqju udkisl i;`gla ix;Dma;shla NdKav yd fiajd mrsfNdackhlska f;drj ,nd.; yels kuz iajNdjfhka f,dalfhys wdrA:sl NdKav yd fiajdjkaf.a ysZ.lu yd ta ysZ.;djh ksidu tajd Wkqka w;r ;rZ.ldrS f,i w;am;a lr.ekSfuz wjYH;djh ksid yg.kq ,nkakd jQ w;Dma;slr wdYdjkaf.ka .yk jrA;udk iudchg fuuZ.ska ,nd.; yels udkisl iykh wus, fohla jkq we;'79 usksiqka fndfyda jsg iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSfuz oS Tjqkaf.a fm#oa.,sl reps wrepsluz yd wdfjzKsl usksia .;s iajNdjhka wkqj tajdg wkq.; jk mrsos" lghq;` lsrSug jevs keUqrejla olajk nj fkdfhla jsg ksrSCIKhg yiqj we;s ;j;a lreKls' fuysos ;u ;ukaf.a wdfjzKsl iajNdjhkag wkql~,jsu iZoyd orK ,o m@h;akhkays oS Tjqka jsiska f.dvkZ.d .kakd ,o fyda f.dvkZ.d .ekSug huzlsis m@h;akhla orK ,o iudc iuznJO;djhla fj;akuz tu iudc iuznJO;djhkays iajrEmh o jsOsu;a ;,fha isg wjsOsu;a 215
  • 28. ;,hg ixl@uKh fjz' fndfyda jsg w;S; ld,hg jvd jrA;udkfhys iudc iuznJO;djj, jsOsu;anj wju w.hla f.k we;snj olakg ,efnz' iudc wkqjrA;kfha oS mqoa., prAhd woyia yd iyc wdfjzKsl iajNdjhka o jsoHudk jQfha ixlSrAK ;;ajfhks' tjsg iudcfhys fjfikakd jQ usksiqka w;r mj;akd jQ mqoa., prAhdfjz iajrEmh o jsmrs;j f.dia wjsOsu;a iajrEmhlg m;aj we;' we;euzjsg jsOsu;a iuznJO;d meje;ajSug jvd;a repshla olajkakd jQ mqoa.,hka yd mqoa., lKavdhuz fuz fya;`fjka oevs wiSre;djhlg o uqyqK meug is|= fjz' wjsOsu;a iuznJO;djhka mjka;d jQ mqoa.,hkaf.a prAhdj w;r lsishuz .egSula iudc moaO;shla ;`< oS is|=jk nejska iudch o fjz.fhka ;j ;j;a jsmrAhdihkag ,lafjz' fuz .egqu iodld,sl yd wksjdrAh .egquls' mrsKdukh jSu hkqfjka wm yZ|=kajk iudc jsldYh is|=jSug fndfyda |=rg fun|= iudc .egSuz uQ,slfjz' we; w;S;fha oS ;snQ iudch yd jrA;udk iudch w;r wo mj;sk jsYd, fjki ksrAudKh jS ;sfnkqfha fulS iudc .egSuzj, m@;sM,hla jYfhka hehs fmkajd osh yelsh' jsjsO u;jdo w;r is|= jk fujeks .egSuz iudcfha jsldYhg Wojzjla usi ydkshla we;s fkdlrhs' tfy;a iudcfhys fjfikakd jQ fndfyda fofkla jsfYaIfhkau jevsuyZM mrmqr is;kqfha fuhska iudch jskdYhg m;ajk njhs' iudch |+IKhg m;ajk njhs' fuf,i iudc .egSuz uZ.ska is|=jk w;`re jsmdl w;r fydZo jsmdl fukau krl jsmdl o we;' tys fydZo krl uZ.yer krl jsmdl foh muKla wjOdkh fhduq lr ta ieu jsglu iudc .egSuzj,ska iudch jskdY fj;ehs ks.ukhlg meusKSu w;sYhska u fnd<Zo jQjls' fn#oaO ixorANh ;`< wks;H ,CIKh uZ.ska jsYaf,aIKh lrkq ,nkafka o fulS iudc .egSuz ksid yg.efkk jsmrsKduS ;;ajhhs' tysoS ksrka;rfhka fjkiajk nj ishZM ixialdr OrAuhkays wksjdrAh ,CIKhla nejska th ms<sf.k ta wkqj iajlSh pska;kh ilialr .ekSu msKsi wjYHjk l@shdudrA.h meyeos,s lrfokq ,efnz' fulS jsmrsKduS ,CIKh mqoa., ps;a; ika;dkh ;`< muKla fkdj bka neyer iudc mrsirfhys,d o tl f,iu jeo.;a jk nj nq|=iuh wjOdrKh lrhs' iudc .egSuzj, fydZo m@;sM, Wodlrkafka fu;a;d ixl,amh n,mEu uZ.ska jk w;r wys;lr m@;sM, Wodlrkafka fl@daOh" ffjrh" BrAIHdj" m<s.ekSfuz fpz;kdj jeks wdl,amhkaf.a n,mEu ksidh' iudch fjkiajk nj yd iudc .egSu iajNdjsl fohla kuz thska Wlyd.; hq;af;a fydZo m@;sM, muKls' fuz .egSu ksid tlsfkld flfrys oafjzIh is;g we;`ZM fkdjSug kuz iudcfhys fjfik ishZMu fokd ;`< cks; l< hq;af;a o jv jvd;a jrAOkh l< hq;af;a o fu;a;d ixl,amhhs' fu;a;d ixl,amh ksid ;uka yd wkHhka w;r mj;skakd jQ iSudiys; wd;audrA:lduS udkisl mjqr is;ska bj;alr oud w;sYhskau mqZM,a ukilska iudch foi n,d lghq;` lsrSug usksiqka fm<fuz' tjsg ;Kaydj" fl@daOh" BrAIHdj" udkh m<s.ekSfuz fp;kdj usksia is;a ;`<ska ;`rkaj f.dia iuZ.sh" us;@Fjh" iyfhda.h yd iycSjkh usksiqka ;`<g m@fjzY fjz'80 jsoHd;aul pska;kh Tiafia iudc iuznJO;d jsYaf,aIKh lsrSfuz oS uqyqK fokakg is|=jk B<Z. .egZMj jkqfha iudc .egSuz ;`<ska we;sjk m@;sM,j, iajNdjh ljrdldroehs ksrSCIKh lsrSuhs' jsoHd;aul pska;kh ;u pska;k l@ufjzoh f,i Ndjs;dlrkq ,nk jsoHdZ{hska jsiska fuz iZoyd meyeos,s lrfokq ,nk Wmdh udrA.h kuz kj jsIhhla Tiafia 216
  • 29. ish pska;kh fufyhjSuhs' tu jsIhh kuz" iudchSh jsoHd flaIa;@hg wh;a jsjsO jsIhhka fjz' iudc jsoHdj" kS;sh" wmrdO jsoHdj" wOHdmk jsoHdj" ufkda jsoHdj" udkj jsoHdj" f;dr;`re ;dlaIKh yd ck ikaksfjzoh jeks usksia l@shdldrluz ms<snZo js.@yhka jsoHd;aul pska;khg wkqj jsYaf,aIKh fldg js.@yfldg ne,Su wruqK lruska nsys jQ jsjsO jsIhm: ish,a, iudchSh jsoHd f,i jsoHdZ{hska jsiska wrA: olajd we;' fuz hgf;a fuys tk ljr jsIhl fyda Ydia;@Sh YslaIK l@ufjzohla hgf;a iudch js.@y fyda jsYaf,aIKh l<;a" is|=lr n,kafka usksia jgskdluz mdol lr.kakd ,o iudc .egSuzys w;`reM, ms<sno jsYaf,aIKhls'81 tys kHdh isoaOdka; udkj prAhdj mdolj f.dvkeZ.S we;' ta Tiafia udkj prAhd mdol jQ iudc yeiSrSuzys jsjsO;ajh ms<snZo ks.ukhkag meusKSu;a" udkj prAhd ms<snZo jsoHdkQl~, l@u jsYaf,aIKh;a olakg ,efnz' ta wkqj iudch ms<snZo jsoHd;aul pska;kh mdol lrf.k jsYaf,aIKhla is|= lrkq ,nkafka iudc jsoHdZ{hska jsisks' iudc jsoHdfjzoS Wml,amk" ksheos" iuzmrSCIK wdosh Ndjs;d lr.ksuska is|= lrkq ,nkafka iudc jsoHd kHdh isoaOdka; weiqrska iudc l@shdldrSFjh uekjska wOHhkh lsrSuhs' ufkda jsoHdfjys prAhdjdoh js.@y lr oelajSfuz oS usksiqkaf.a yd i;`kaf.a ndysr prAhdrgdjka fjkiajk iajrEmh wkqj tu usksiqkaf.a yd i;`kaf.a ps;a;fjz.sl miqnsu iliajk wdldrh lsishuz jsHd;aul l@u fjzohlg wkqj fmkajd oSu msKsi jsoHd;aul pska;kh Ndjs;d lrkakdla fukau iudc jsoHdZ{hska jsiska lsishuz iudc moaO;shla ;`< udkjhkaf.a yeisrSuz rgdjka wOHhkh lsrSfuz wruqKska Wps; f,i iajlSh kHdhhka" yd isoaOdka; Ndjs;d lruska usksia prAhdjka ms<snZoj huz huz ks.ukhkag t<USu iudc jsoHd;aul mrAfhaIKhkays ldrAhNdrh fjz' tu kHdh yd isoaOdka; uZ.ska if;HCIKh lrkq ,nkafka usksia yeisrSuzys huz huz jsp,Hhkah' usksia yeisrSuzys wfmaCIs; ;;ajh kuz iyfhda.h yd iuZ.shhs'82 fuh iudc iuznJO;djhkays uq,au mqrelhs' iudc taldnoaO;djh we;s jkafka iuZ.sh yd us;@YS,S yeZ.Su uZ.ska we;s lrkq ,nk iyfhda.h lrKfldg f.kh' fuz wkqj fu;a;d ixl,amh Ndjs;djSfuz oS udkj prAhdj uZ.ska uefkk m@;sM,h uZ.ska iudch flfrys fld;ruz |=rlg th Wmhqla; jS we;soehs jg.; yel' tuZ.ska usksiqka fl;ruz |=rlg fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,nd ;sfnzo hkak lshfjz' jsjsO iudc ixia:d w;r idrA:l iudc inZo;d f.dvkeZ.Sfuz ldrAhNdrfha oS fu;a;d ixl,amh iqjsYd, jeo.;alula .kakd jQ ixl,amhla nj ta ms<snZo ,enS we;s iudc idOl uZ.ska meyeos,s fjz'83 iudc inZo;d w;r mej;sh hq;` .re;ajh" udkqIsl iajrEmh yd idOdrK;ajh iZoyd fu;a;d ixl,amfhys wdNdih fkduZoj ,efnz' iudc ixia:d w;r mej;sh hq;` jsOsu;anj we;slrjSu msKsi fu;a;d ixl,amfha .enzjk iudc w.h nyq,j Wmfhda.Sfjz' iudc inZo;dj, jsoHd;aul iajrEmh h:drA:jdoS f,i jsYaf,aIKh lsrSu iZoyd;a" js.@yfldg oelajSu iZoyd;a fu;a;d ixl,amh idrA:l f,i bjy,a lrf.k we;' fu;a;d ixl,amfhys mj;skakd jQ us;@YS,S nj iyfhda.h jeks lreKq idrA:l iudc iuznJO;djhla f.dvkeZ.Su iZoyd uy;a fia wdOdr Wmldrj;a fjz' tfuka hym;a ps;a;fjz.sl wdl,amhka we;slr .ekSu tfiau tjeks ps;a;fjz.hka mqoa., jYfhka iudc jYfhka M,odhsl f,i Ndjs;hg .ekSu iZoyd fu;a;d 217
  • 30. ixl,amfhys jsoHduk Wmfhda.S;djh lsisfia;a wu;l l< fkd yel' fiiq ps;a; ixl,amhkag idfmaCIlj fu;a;d ixl,amh Ndjs;fha oS meyeos,sju jsoHudkjk ir< nj;a meyeos,s l@shdldrSFjh;a mqoa., jsIu;djhlska f;drj Ndjs;fhys we;s iq.u iajNdjh;a ksid jeks iqjsfYaI;d .Kkdjla fu;a;d ixl,amfhys jgskdlu Tmj;a lrhs' tfukau fu;a;d ixl,amfhys wNHka;rfhys .enzjk nJOkSh iajNdjh ksidu" iudc taldnoaO;djh msKsi uy;a fia Wmfhda.S lr.; yels m@Odku ixl,amh f,i fiiq ps;a; ixl,amhka jrAOkh lsrSfuys,d mdol lr.ekSfuz yelshdj" fu;a;d ixl,amfhys nyq, jYfhka wka;rA.;h' usksia pska;kh yd pska;k rgdj ilia lsrSfuz l@shdj<sfhys oS fu;a;d ixl,amfhys wka;rA.; huz huz ixcdkk" wdfjzok yd prAhd ,CIK fiiq ps;a; ixl,amhka iuZ. b;du;a idrA:l f,i ixfhdackh lsrSu uZ.ska jvd;a iudcdkqfhda.S ps;a; .;s iajNdjhka f.dvkxjd.; yelsh'84 iudchla ia:r .Kkla yd fCI;@ .Kklska iukajs; moaO;shls' huz iudc moaO;shla jsjsO iudc ixia:d w;r inZo;d uy;a rdYshlska ilia jS we;' iudc inZo;d w;r mej;sh hq;`jkqfha wd;audrA:lduS nfjka jshqla; mrdrA:lduS udkqIsl iajrEmhls' mrdrA:lduSnj ksid iudch ;`< fjfik udkjhskag ldhsl yd udkisl jYfhka iykYS,S nj ysusfjz' kuq;a huz fyhlska udkj iuznJO;djhkays jsYajikSh iajNdjh nsZo jegSulg ,la jqjfyd;a udkj is;a i;kays .enzjk iykYS,S nj m,dhkq we;'oevs wd;audrA:lduS is;sjs,s j,ska usksia iudch frda.S jSug fya;`jk uQ,sl fya;`j thhs' udkj ohdj yd udkj ys;jdoS nj /ZoS mj;skafka w;sYhskau ixfjzoSjQ;a ysff;IS jQ;a udkj iuznJO;d moaO;shla w;frys muKs'85 tfia fkdjQ jsgl oS tlS udkj iuznJO;djhkays iajrEmh udkqIsl nfjka jshqla; hdka;@sl l@shdldrSFjhlg muKla iSud jkq we;'86 tjsg tu udkqIsl iuznJO;djhkays h:d iajrEmh <f;;a nj usY@ jQ us;@YS,S wdl,am flfrka |=riaj hkq we;' kQ;k iudcfha iudc inZo;dj, udkqIsl iajrEmh us;@YS,S wdl,am j,ska f;drjSug fya;`jo fuhhs' udkj inZo;dj, .enzjk udkqIsl iajrEmh ms<snZo cSj jsoHd;aul me;a;la o we;' fuu cSj jsoHd;aul me;slv uZ.ska wkdjrKh jkqfha udkj ffcj l@shdj,sfha wLKav meje;au ;yjqrejSu iZoyd udkjhdf.a ffu;@S mQrAjl meje;au wksjdrAh wjYH;djhla njhs' fuf,dj jdih lrk iEu jrA.hlgu wh;a cSjSkaf.a cSj jsoHd;aul ksrrAnqo wLKav meje;au rZod mj;skqfha usksid ffcj ys;jdoS nj flfrys olajk ys;lr wdl,amh u;nj kQ;k jsoHd;aul mrAfhaIK uZ.ska ;yjqre jS ;sfnz' th ienjskau tfia fkdjqkq l, iuia; ffcj meje;afuys iunr;djh |=re jS hhs' iuia; ffcj f,dalhg usksid we;`ZM fjk;a cSjska fukau Ydl jrA. o wh;ah' usksidg fuz usys;,h u; ksrrAnqo meje;aula we;sjSug kuz udkj prAhdj ffcj ys;jdoS nj flfrys fhduqjsh hq;`h' ;ud wjg mrsirfha iu;`,s;nj msKsi olajk Okd;aul wdl,am u; cSjSkaf.a ksfrda.Snj o jrAOkh fjz'87 usksia prAhd hdka;@sl iajrEmhg mrsjrA;khjSu l@uj;a njla rys; f,i wiSus; mrsir iuzm;a mrsfNdackhg;a tajd |+IK lsrSug;a fya;`jls' iuia; ffcj f,dj yd mrsirh flfrys mej;sh hq;` udkqIsl yd us;@YS,S nj jshelS hdu ksid fujeks wlghq;` iZoyd myiqfjka fm<fUz' usksid 218
  • 31. laf,aY .skafkka oefjk jsg" isf;a wmjs;@nj wOsl jQ jsg Bg ieifZok f,i ndysr mrsirh mjd wys;lr whqrska mrsjrA;khg ,lajk nj nq|=iufhys wjOdrKh lr ;sfnz' we;euz ngysr jsoHd;aul yd kQ;k ;dlaIKsl wdl,am usksid we;`ZM fiiq iuia; iFj m@cdj mrsir ys;lduSnfjka fldg is;kakg wkqn, yd osrs ,ndfohs' kuq;a nq|=oyu wkqn, fokqfha usksid we;`ZM fiiq ffcjSkaf.ka iukajs; mrsirh flfrys ffu;@S mQrAjlj is;kakg yd l@shdlrkakgh' mrsirh flfrys ys;lr f,i ms<smeoSu iuia; cSjfhau ys;iqj msKsi jk nj fuys wrA:hhs' ngysr yd fmros. pska;k l@u fol w;rska jvd;a ffcj ys;jdoS nj ,nd fokafka nq|=iuh m@uqL fmros. ixialD;sh nj fmkajd osh yelsh' fmros. ixialD;sh ;`<;a nq|=iufhys fuu mrsirh iuznJO idlpzPd fnfyjska is|= jQ nj nqoaO foaYkd wkqj meyeos,s fjz'88 uq,a nq|=iufhys iZoyka mrsir ys;jdoS iajrEmh nq|=iuh b;du;a iS>@fhka ixialD;sl .;jSu flfrys ;oskau n,mdk ,o lreKls' nqoaO foaYkd ;`< ksrka;rfhkau iZoyka jkafka usksid ;uka flfrysu;a wkH cSjSka flfrys;a mrsirh flfrys;a mej;sh hq;` us;@YS,S wdl,amhhs' udkj ys;jdoS njska hqla;j oevs us;@YS,S ms<sfj;la wkq.ukh lsrSu ;`<ska uZ.ska muKla usksidg usysu; u; jvd;a iunr iqjodhs osjs fmfj;la .; l< yels nj tys oS fmkajd oS ;sfnz'89 tfiau tjka usksfil`yg fndfyda frda.dndO wju nj o ishZM f,#lsl oshqKqj Tyq lrd laIKslj <Z.d jk nj o jevs |=rg;a fmkajd oS ;sfnz' usksia yeisrSuz us;@YS,S wdl,amhlska hqla;j iliajsh hq;` wdldrh wfkl`;a ukqIHhska yd ffiq iFjhska iuZ. l@shdl< hq;` iajrEmh uekjska jsYaf,aIKh lsrSu uZ.ska o meyeos,s lrfokq ,nkqfha us;@YS,S yeisrSuz rgdj iudc iuznJO;d meje;ajSfuz oS yd mj;ajkakd jQ iudc iuznJO;djhka jsOsu;a wdldrhlska ilia lr.ekSfuzys oS mej;sh hq;` jQ yd iliajsh hq;` jQ iajrEmhhhs' tfiau Bg wod< jkakd jq fiiq .`Kdx.hka o biau;` fldg olajd we;'90 usksiqka ;`< iajlSh ps;a; wNHka;rfhys we;s jk yd we;s jsh yels wys;lr wdl,am" ixl,am" wdfjzok iukhlg m;alr iqjodhs udkisl iajNdjhlska iukajs; jSu ;`<ska iym;a iudc iuznJO;d f.dvkZ.d .ekSu msKsi jvd;a Wps; udkisl jgdmsgdjla ;uka ;`< ksrAudKh lr .; yels wdldrh nq|=iuh jsia;r lr fohs' fulS usksia yeisrSuz rgdfjys ;sfnkakd jQ wdfjzokd;aul iajrEmh mjd ilia jsh hq;af;a o Ndjd;sYh jsh hq;af;a o us;@YS,S miq;,hla u; nj fmkajd fokq ,nhs' usksid iajNdjfhkau wdfjzokYS,S iFjfhl` kuz Tyqf.a pska;k ud;@hka mej;sh hq;` jkafka wdfjzokhka iukh jk whqrsks'91 ;on, wdfjzokhkaf.ka msreKq wdfjzokYS,S yeisrSuz rgdjka iys; usksiqka iykYS,S iudc rgdjlg Wps; fkdjkq we;' tnZ|= mqoa.,hka iudcfhys jdih lsrSu lsisfjl`yg keje;ajsh fkdyel' tfiakuz tnZ|= mqoa.,hkayg iudc moaO;sh ksrjq,aj meje;su msKsi lsishuz fjfyila ord iajlSh wdfjzokhka usksia iudchg ys;lr jk iajrEmfhka kej; ilialr .ekSug Wps; udrAf.damfoaYkh nq|=iuh uZ.ska ,ndfoa' nq|=iuh uZ.ska tnZ|= mqoa.,hkayg ,ndfokakd jQ fulS udrAf.damfoaYk jsOsl@uhka lsisfia;au ;djld,sl jsiZ|=uz f,i ie,lsh fkdyelafla tlS ieu jsOs l@uhlau uekjska 219
  • 32. w;ayod n,d w;sYhskau m@fhda.slj m@;HCI fldgf.k bka wk;`rej fmkajd fokq ,nk l@ufjzohla nejsks' tfiau tu l@ufjzohka ilaij we;af;a Bg ksis nqoaOsuh mrsmdlh fhda.H whqrska we;s ish is;a i;kays lsis|= wys;lr wdfjzokhla fkdue;s ishZM wys;lr wdfjzohka iajlSh is;a i;ka ;`<ska uqZM ukskau m@ySK l<d jQ W;`uz mqoa.,hkaf.a cSjk w;aoelSuz weiqrska jSu tys m@fhda.sl jgskdluz ;j;a Tma kxjhs'92 nq|=iuh usksiqka yd Tjqkaf.a pska;khka flfia iliajsh hq;`oehs fmkajd fokq ,nkafka o iudc jsma,jhla we;slrkq ,enqfha o lsis|= ysxiduh l@shdudrA.hlg wj;SrAK fkdfjuska jSu nq|=iufhys we;s b.ekajSuzj, jgskdlu f,djg fmkajd fohs' uq,ska iudch fjkia lsrSug W;aiy oerSu m@dfhda.sl fkdjk l@shdjls' iudch hkqfjka woyia jkqfha mqoa.,hska rdYshlf.a tl;`jla jk fyhska m<uqj mqoa.,hd fjkia lsrSu jvd m@fhda.sl lghq;a;la nj nq|=iufha meyeos,s lr oS ;sfnz' ta wkqj mqoa.,hd ilia jQ l, iuia; iudch o ta wkqj ilia lsrSu b;d myiqfjka is|= l< yelsh' mqoa., wdl,am fjkia lsrSu yd uekjska ilia lsrSu Tiafia iudch fjkia lsrSu yd iudc .uka uZ. ksjeros osYdjlg ilia lsrSu nq|= iufhys m@Yia; hehs wkqu; lr ;sfnz' nq|=iuh wkqj jvd;a jeo.;a jkqfha mqoa.,hd i;` jspdr mQrAjl pska;k ksoyihs' isysh msysgqjd lghq;` lsrSug wjldY ie,iSug is;Sfuz yd jsuiSfuz ksoyi wjYHh' mqoa., flaka|@Shj iudc l@shdldrSFjh ksjeros udj;g fhduq lsrSfuz oS iudch jsiska idjoH wrA:l:k imhk ,o jsjsO iudc ixl,amj,g ksjeros mrsmQrAK wrA:l:k bosrsm;a lsrSug nq|=iuh yeujsloSu W;aiqljS ;sfnz'i;HdjfndaOh msKsi mej;s wka;jdoS l@ufjzohkag uqZMukskau wjk;fkdfjuska yd m@;sfCIamfldg uqZMukau fy<doelSulska f;drj lsis|= oDIagsjdo ms,s.ekSula rys; ueZ|=uz l@ufjzohl Ndjs;dj nq|=r|=ka jsiska m@fhda.slj fmkajd oS we;' mej;s idjoH iudc ixl,am ioyd nq|=r|=ka jsiska iajlSh kj wrA: js.@yhka Bg iq|=iq Wmdh udrA. Ndjs; fldg wjia:dfkdaps;j bosrsm;a lrwe;' fuz fya;`j ksid nq|=iuh b;d flgs l,lska iuia; Ndr;h mqrdu jsYd, f,i jHdma; jQ nj mqrd jsoHd;aul yd ft;sydisl idOl wkqj fmfka'93 fu;a;d ixl,amfhys we;s nsh jsrys; Ndjh ksidu th m@Z{dj W;amdo lsrSfuys ,d iu;a luz olajhs' nsh we;s jsg ishZM nqoaOsh hgm;a fjz' yeZ.Suz biau;` jS nqoaOsh hgm;a jk nejsks' kuq;a fu;a;d ixl,amfha mj;skqfha lsis|= laf,aYdjrKhlg hgm;a fkdjk iajNdjhls' tuZ.ska jsorAYkd yd udrA.M, m@Z{d flfkl` ;`< we;slr.; yelsh' p;`rdrAh i;Hh fkdokakd nj ksid we;sjk ;Kaydj keue;s laf,aY wdjrKh |=re lrkq ,nkafka kej; th yg.ekajSug fya;`jk wjsoHd ufkda uQ,h o isZo nsZo ouusks' fulS wjsoHd ufkda uQ,h yg.ekSug m@Odk fya;~ka jk rd. oafjzI yd fuday hk idOl ;`k uq,skqmqgd oeuSu |=laLfha wjidkhhs' ishZM fida |=la ixld yg.kq ,nkqfha fulS idOl ;`fkys n,mEug yiqjSu uZ.sks' iudc cSjs;h ;`< oS nsh rys; Ndjh iudc taldnoaO;djh flfrys w;sYhskau bjy,a fjz' uq,skau mqoa.,fhl` ;ud ;`< nsh rys; iajNdjhla we;s lr .ekSu uZ.ska ;j |=rg;a tlS mqoa.,hd ygu iudch jsIfhys nsh rys; iajNdjhla we;s lr.ekSu flrys n,mdkq ,nhs' iudc.; osjsh mqrdj nsh rys; iajNdjh 220
  • 33. uQ,slju yg.kq ,nk fu;a;d ixl,amh m@Z{dj wjOslrkq ,nhs' m@Z{d iuzmkak mej;`uz we;s mqoa.,hd iuia; iudch flfrys o ;ud flfrys o nsh fkdolsk mqoa.,fhl` njg m;afjz' fujeks mqoa., fm#reIhla iliajSug fu;a;d ixl,amfhys wdNdih ,enSu wjYHfjz' tfukau iudc cSjs;h wrA: iuzmkak jkqfha o funZ|= mqoa., fm#reIhla we;sjgloSh'94 ish osjs meje;au ksjeros f,i ilia lr.ekSu mrsmQrAK mqoa., fm#reIhla yd ksrrAnqo iudc meje;aula wrnhd w;sYhskau jeo.;afjz' ienjskau mxpYS, m@;smodfjka wrA:j;a jkqfha o fujeks nsh rys; iudc jgdmsgdjla usksidg Wreu lr oSuh' usksid iajNdjfhkau wfkla ishZM iFj jrA.hd fukau nsh iycfhka /f.k meusfKk cSjsfhls' Wmkayeu i;ajfhlau urKhg nsh fjz' oZvqjuska ;e;s .ks;s' th Wmudjg f.k ;ud yd iudkfldg is;d wfkla wh flfrys udkqIslj ms<smeoSu ffu;@sh oelajSfuz fhda.H l@uhhs' th udkjhd we;`ZM ishZM cSjkaf.a ksrrAnqo meje;au yd nsh rys; nj msKsi mj;S' fu;a;d ixl,amh iudc l@shdldrS;ajh ;`< oelsh yels iq,N ,laIKhla jkafka tf,i nsh rys; nj ishZM cSjska uekjska N`la;sjsZosk jsgloSh' hg;a msrsfihska iudcfhys cSj;a jk tla mqoa.,fhl` fyda fu;a;d ixl,amfhka hqla; jqjfyd;a ta ;eke;a;df.a wdY@fhka fiiq idudcslhskag ,efnk udkisl iykh b;d jsYd,h' iudcfha fjfik mqoa.,hska tlsfkld flfrys ffu;@sh jHdma; lr yerSug W;aiqljSu tlS iudch nsh rys; m@Z{d iuzmkak iudchla njg m;a lsrSfuz uQ,sl mokuhs' fu;a;d ixl,am jrAOkh uZ.ska usksiqka ;`< iykYS,S meje;au yd iudc taldnoaO;djh we;s lsrSug yelshdj ,efnkq we;'95 usksia iudch jsgska jsg fkdfhl`;a mrsjrA;kSh iajNdjh ,la jSu jsYaj idOdrK jQ OrAu;djhla f,iska ie,fla' fjkia fkdjkakd jQ iudchla ;nd fjkia fkdjkakd jQ lsishuz uQ< modrA:hlaj;a fkdue;s hehs ie,flk nejsks' boska iudch wkjr;fhka fulS fjkia jSfuz l@shdj<shg uqyqK mdhs kuz tnZ|= fjkiajSula ;`< usksid iudcfhys fiiq mqoa.,hka iuZ. lghq;` lsrSfuz oS jv jvd;a us;@YS,S osjs meje;aulg fhduq jSu uZ.ska fjkia jkakd jQ usksia ixl,amh yd wdl,am l@udkQl~, wkaouska usksidf.a ffp;isl ixjrAOkh msKsi odhl lr .ekSfuz jsYd, iuzNdjs;djla we;s nj fmfkkakg ;sfnz' fjkiajSu ;`<u usksia yeisrSuz yd l@shdldrSFjhka wkHhkaf.a ys; iqj ie,iSfuz wruqK lrd fhduq jQ jsg tu fjkiajSu usksidg uy;a wdYsrAjdohla lr.; yelsh'96 jrA;udkfhys fulS iudcfhys jsp,H;djh fu;a;d ixl,amh weiqfrka ilia lr fkd.ekSfuz nshlre m@;sjsmdlh kuz hf:dla; fjkiajSu ixialD;sl iudc yd fm#oa.,sl jYfhka tla tla mqoa.,hd flfrys yd iuia; iudch flfrys;a b;du;au wys;lr wkaouska n,md we;s iajNdjhka jsoHudk jSuhs' fjkiajSu ;`< usksia yeisrSfuz ys m@;scdkkd;aul md,kh yd ixjsOdkh uZ.ska tlS fjkialu usksidf.au hym; iZoyd Ndjs;d lr.ekSug yelshdj we;s w;r tlS wruqK fu;a;d ixl,amh mdolj l@shd;aul jsh hq;`h'97 usksia prAhd uZ.ska iudchg is|= jk whym;a n,mEu wju lr.ekSfuz wruqKska hqla;j th lsishuz jsOsl@uhlg wkqj f.dvkeZ.Su w;HjYH fjz' iSud lsrSuz yd jsOsu;a lsrSuz 221
  • 34. wjYH jkqfha tnejsks' mxpYS, m@;smodj ieliS we;af;a udkj prAhdj jsOsu;aj ilia lsrSu Wfoidh' tmuKla fkdj usksia prAhd iudc wNsjDoaOsh we;slsrSu Wfoid jsjsO wdldrfhka odhl lr.; yel' YS,h" mrs;Hd.h jeks prAhd ixialrK l@u ieliS we;af;a ta wkqjh' tfiau mxpYS, m@;smodj uZ.ska yZ|=kajd fokq ,enQ prAhd ixialrK l@ufjzoh lsishuz wd.usl ixl,am moaO;shlg iSud jQ fldg oelajsh fkdyels irAj ld,Sk yd irAj idOrK wdpdr OrAu moaO;shla f,i oelajsh yel' mxpYS, m@;smodfjys jsoHudk jk wdpdr OrAu moaO;sh uZ.ska iudch fj; ;s<sK lrkq ,nkafka o fulS wjYH;dhjhka iZoyd irs,k wdldrfha jsiZ|=uls' iEu iudc wjYH;djhlau mqoa., wjYH;djhla fkdfjz' tfiau iEu mqoa., wjYH;djhlau iudch wjYH;djhla o fkdfjz' kuq;a iEu mqoa., wjYH;djhlau iudc wjYH;djhla iuZ. o iEu iudc wjYH;djhlau mqoa., wjYH;djhla iuZ. o lsishuz iajrEmhlska iuznJO fjz' we;euz jsg fulS iuznJO;djfhys iajrEmh u;`msgska jsoHdudk jQjla jsh yels w;r we;euz jsgl oS ta wdldrfhka u;`msgska fkdj wNHka;rj jsysfok iajNdjhla jsh yelsh' we;euz jsgl oS fuz fohdldrfhys iuznJO;djhka mjd jsoHudk jsh yelsh' mqoa., wjYH;djhka yd iudc wjYH;djhka w;r lsishuz iduQysl njla tlZ.Fjhla we;s lr.ekSu fu;a;d ixl,amh uZ.ska is|= flfrA' fu;a;d ixl,amfhys iudc Ndjs;dj ilia jkqfha o fuz wdldrfhka mqoa., yd iudc ixorANfhys ,d th l@shd;aul jk iajNdjh wkqjh' fu;a;d ixl,amfhys mqoa., yd iudc l@shdldrSFjh tl iudk jeo.;a lulska hqla; njla .enz jS mj;S' us;@YS,S nj kshu jYfhka oelajSu hkqfjka woyia lrkqfha ;ud yd wkHhka w;r ixcdkk iduHhla f.dvkZ.d .ekSu jk nejsks' tnejska fu;a;d ixl,am ixcdkkh nqoaOs f.dapr iajNdjhla .kq ,nhs' tuZ.ska ishZM wdldrfha oafjzI yeZ.Suzj,ska jshqla; jQ mrsmQrAK udkqIsl wdl,am udkjhd yg Wreu fldg fohs' usksia l@shdldrSFjh iuia; ffcj ys;jdoS nj u; mokuz jk jsg muKla fu;a;d ixl,amh ksid is;g oefkk wdOHd;ausl iqjh jsZoSug usksiqkag wjldY ie,fia' i;H jYfhkau mqoa., fjzu;a;;dj ffcj jsjsOFjh jeks idOl mej;sfha jqj o ishZM fjkialuz yd Nskak repslFjhka mfil ,d iduQyslFjh ;`<ska Tmj;a jQ us;@YS<S wdl,amhkaf.ka iukajs; jsYajSh m@cdjla ilia lsrSfuys ,d fu;a;d ixl,amh ,nd fokafka fkduZo msgqjy,ls' fu;a;d ixl,amfhys iudc Ndjs;dj by< w.hl mj;ska jsg oS muKla th iduQysl iudchla jYfhka yeZoskajSu jvd;a ksrjoH jkq we;' fuhska woyia jkafka fu;a;d ixl,amh jshqla; ixl,amhla fkdj fnfyjska m@fhda.sl ;,fhys rZod mj;akd jQ w.hla njhs' fu;a;d ixl,amfhys jgskdlu ;j |=rg;a Tma kexfjkafka th ixcdkk me;slv blaujd wdfjzok ;,fhys mjd ish il@Sh odhlFjh ,ndfok wdldrfhks' lsishuz iudc moaO;shl oS ixcdkk fCIa;@hg iu.duSj thg iudk w.hla wdfjzok me;slv fj; ;s<sK lrkq ,enSu hym;a ixl,amhl mej;sh hq;` idOkSh ,laIKhls' fm@auh" Nla;sh" fifkyi" jsYajdih" ifydaor;ajh" udkj ohdj yd weoySu jeks jsjsO ffu;@S iy.; nj .enz jQ idrOrAu ixl,am jspdr mQrAjl nj" ffcj ys;jdoSnj" iduQysl;ajh jeks jsjsO udkqIsl w.fha jsp,Hhka ;`,kh lrkq ,nkqfha jsjsO fjkialuz iys;jh' fuys ;`,khjSu hkq n,dfmdfrd;a;`jk udkqIslnjg iudk jk m@udKd;aul w.hla wod, ixl,amfha .enzjk njhs' uska jvd jevs jsp,H m@udKhla ;`,kh l< yelsjSu tu ixl,amfha udkqIsl nj fl;ruz 222
  • 35. mrsmQrAK;ajhg <Z.djS we;soehs jgyd.ekSug idOlhls' fu;a;d ixl,amh hym;a ixl,amhl mej;sh hq;` iEu jsp,Hhlau ;`,kh lrkq ,nk jsjsO udkqIsl jgskdluz tlajr ,ndfokq ,nk idOkSh ,laIK iys; ixl,amhla f,i oelajsh yelsh' jsjsO wd.uzj, oelafjk fndfyda ixl,amj, fuz jgskdlu oel.; fkdyels w;r udkqIsl w.hkays jsp,Hhka w;r fulS mrsmQrAK .e,mSu o jsoHudk fkdfjz' iudc Ndjs;djl oS fujeks .e,mSuz we;s ixl,amhl we;s w.h fuz ksid wjsjdos;h'98 tfiau iudchla hkq fkdfhla wdldrfha Nskak repshlFjhka yd Nskak wjYH;djhka iys; msrsilf.ka iukajs; ixia:duh fohla nejska tjka msrsila ksr;`reju ix;Dma; lsrSu Tjqfkdjqkaf.a wka;rA l@shdldrSFjh uZ.skau is|= jsh hq;a;la ksid ta wka;rA l@shdldrSFjh irAj iudkj yd idOdrK wdldrfhka is|= jSug wjYH miq;,h fu;a;d ixl,amh uZ.ska ksrka;rfhka ilia lr fokq ,nhs'99 fuz fya;`j ksid fu;a;d ixl,amfhys l@shdldrSFjh idudkHfhka us;@Fjfha iSudfjka Tnzng;a jsyso me;sr hkaklaa fjz' iudc foayhl ksrjq,a meje;au ia:sr jYfhkau rZod mj;afka tlS iudch fld;ruz |=rlg fu;a;d ixl,amh fuz wdldrfhka Ndjs;hg f.k ish meje;au ta Tiafia ilia lr .kakjdo hkak u;hs' fuz fya;`j ksid fu;a;d ixl,amfhys iudc w.h yd mqoa., w.h hk folu tl yd iudkj jeo.;a fjz'100 udkj iudch yels;dla iykYS,S mqoa.,hskaf.ka iukajs;jSu fu;a;d ixl,amh wkqka flfrys oelajSfuz tla wruqKls' ;ud Wmudlr .ksuska fiiq wh yd us;@YS,S wdl,am jrAOkh lsrSfuz l@ufjzoh jvd idrA:l lr.; yels jkqfha ;ud m@fhda.sl cSjs;fha oS flf;la |=rlg wkHhka jsIfhys iudkd;au;d m@;sm;a;shla wkq.ukh lrkafka o hk lreK u;h'101 fuz fya;` ksid fu;a;d ixl,amh uQ,slju ;ud flfrys jrAOkh lr wk;`rej fiiq wh flfrys jrAOkh lsrSu iq|=iq fia ie,fla' ;ud Wmudlr ta wkqj wkqka flfrys ys;dkqluzmSj is;kakg fuuZ.ska wjia:dj ie,fik fyhsks' ffu;@S Ndjkdfjys oS ;ud yd wkqka jYfhka o ol`Kq osYdfjz fjfik i;ajfhda" W;`re osYdfjz fjfik i;ajfhda hkdoS f,i osYd jYfhka o ;srsika i;ajhska" ukqIhska" hlaI N~; fm@a; msidp jeks wukqIH i;ajhska" fojshka" n@yauhska jeks i;aj fhdaks jYfhka o lsishuz iSudjla we;`,; ffu;@S ixl,amh m@.`K lrkafka tlajr ish,a, is;ska wruqKq lsrSu |=Ialr fyhsks' kuq;a wjidk mshjfrys oS tu iSud w;sl@uKh lr iSud bj;alr oud ffu;@sh m@.`K lrkq ,nhs' fu;a;d ixl,amh fuz wdldrfhka jrAOkh lrkqfha m<uqj Ndjs;d lrkakdyg m@.`K lsrSfuz myiqj i,ldh' fuz ksid fu;a;d ixl,amh jrAOkh lsrSu wdruzN jkqfha wfkl`;a idudkH ixl,am fuka iSudjg hg;ajh' kuq;a ta ishZM iSud wnsnjd jrAOkh l< yelsjSu fu;a;d ixl,amfha oelsh yels iqjsfYaIS;djhls' fu;a;d ixl,amfhys iSud yd jHdma;sh wdruzNl uq,a woshr ;`< fiiq ixl,amhkays fuka jqj;a tys wjidk l~gm@dma;s wjia:d fiiq mgq ixl,amSh iSud w;sl@uKh lruska mrudorAYS jQ mrsmQrAK ffu;@sh lrd <Z.d jkakla fjz' fuys oS is;g ieye,a,qj yd ikaisZoSu we;sfjz' mqoa., iudkd;au;dj fmroers lr.kq ,enq iudc talSh;ajhlg uZ. yir fy,s lrhs' fuys idlpzPdjk talSh;ajh jkdyS mQrAK fldushqksiagz yd iudcjdoS iudcj, jHqyhkays mrudorAY f,i ie,flk iudc tlSh;ajhg jvd fjkiah' 223