11. 2.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
mka;s ldur f.dvke.s,af,a we;s W`M leg .Kk i|yd
iqÿiq ùÔh ixfla;hla fhdackd lrkak'
mka;s ldur f.dvke.s,af,a we;s W`M leg .Kk n f,i
.ksuq'
wNHdih 1
^1& my; oS we;s j.ka;sj, i|yka ixLHd i|yd ùÔh ixfla; fhdackd lrkak'
(i) ú,l we;s u,a .Kk
(ii) l=Uqrl isák ù l=re,a,ka .Kk
(iii) ;eô,s j,a,l we;s f.ä .Kk
(iv) mdif,a we;s isiq fïi .Kk
(v) mehl oS tla;rd ykaoshla miqlr hk jdyk .Kk
(vi) kq. .fia t,a,S isák jjq,ka .Kk
(vii) wo oskfha mdif,a isiqkaf.a meñKSu
(viii) mdif,a 8 fY%aKsfha bf.kqu ,nk isiqka .Kk
lsß msá ñ, remsh,a 50lska jeä úKs' uq,ska ;snQ ñ,
remsh,a x kï kj ñ, remsh,a x+50 la fõ'
^2& my; oS we;s f;dr;=re weiqfrka ksjeros W;a;rh f;dard háka brla w¢kak'
^1& ksu,af.a jhi wjqreÿ n fõ' wks,a" ksu,ag jvd wjqreÿ 5lska jeäuy,a h' wks,af.a
jhi lSho @
(i) wjqreÿ 5n (ii) wjqreÿ 5 n (iii) wjqreÿ 5n (iv) wjqreÿ 5n
^2& uf.a Wi fikaá óg¾ x fõ' u,a,S" ug jvd fikaá óg¾ 10 lska wvqh' u,a,Sf.a Wi
fikaá óg¾j,ska lSho@
(i) 10x (ii)
10
x
(iii) 10x (iv) 10x
^3& miq.sh jif¾ f.j;af;a wdodhu remsh,a m fõ' fï jif¾ wdodhu miq.sh jif¾
wdodhu fuka mia .=Khla fõ hehs wfmalaId lrhs' fï jif¾ wfmalaIs; wdodhu
remsh,a lSho @
(i) 5m (ii) 5
m (iii) 5m (iv)
5
m
12. 3.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^4& .il jid isá .srjqka .Kk 4 fõ' .srjqka x ixLHdjla bka bj;a jQfha kï tu .fia
b;sß jQ .srjqka .Kk lSho @
(i) 4x (ii) 4 x (iii) 4x (iv)
4
x
^5& uf.a <Õ ;snQ uqoaor .Kk u fõ' tajd iudk j kx.s,d ;sfokdg fnod fokq ,eìKs'
tla wfhl=g ,enqKq uqoaor .Kk lSho@
(i) 3u (ii) 3u (iii) 3u (iv)
3
u
^3& icd;Sh f.dvj,a ;=klg fjka lrkak'
2x 10 11x 3y 8 3
4y 5x 15x 6y 14 x
4y 10
2x
^4& ksjeros W;a;rh fidhd" hd lrkak'
(i) 3 2 8
3 11
4 7 4
10 2 5
5 3 12
m m m
m m m
m m m
m m m
m m m
(ii) 3 10
5 2 5
12 2
20 15 3
20 10 11
m m x
m m m
x x m
m m m
x x x
13. 4.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^5& .=K lr" ksjerÈ W;a;rh" bÈßfhka we;s ;s;a br u; ,shkak'
(i) ........
5 2 10
(ii) ........
2 2x x
(iii) ........
3 m
(iv) ........
5 2 10m m
(v) ........
10 4x
(vi) ........
5 6x
(vii)
2
........
x x x
(viii) ........
2x x
(ix)
2
........
5 3 15a a a
(x) 7 2 ......m m
^6& wod< .Ks; l¾uhg wkqj j.=fõ ysia;eka mqrjkak'
+ 2 3 7 10 15
4
10
2
5
x
x
x
4 2 4 3
7x
2 15x
5 3x
^7& wod< .Ks; l¾uhg wkqj j.=fõ ysia;eka mqrjkak'
2 4 10 -3 n
5 10 -15
10
2
3 12
x n x
m m
m
a a
14. 5.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^8& m%ldYkj, tl;=j ,efnk fia ysia;eka mqrjkak'
(i) 2 3
4 5
..... 8
x y
x y
y
(ii) 3 7
5 2
8 .....
m n
m n
m
(iii) 7 6
2 3
..... 9
a b
a b
b
(iv) 4
3 5
. 4 .....
x y
x y
x
^9& iq`M lrkak
(i) 3 9 2 3
12 ..........
x x y y
x
(ii) 4 6 2 8
........................
x y x y
(iii) 6 2 8 5
4 ............
m m n n
m
(iv) 9 7 3 5
.....................
a c a c
^10& m<uq m%ldYkfhka fojk m%ldYkh wvq lrkak'
(i) 2 3 2x , x (ii) 3 4 3y , y
(iii) 5 2 4a , 3a (iv) 4 2 3b , b
^11& j.=j, ysia;eka mqrjkak'
(i)
x x + 5
10 15
15 20
20 25
25
(ii) n n - 10
20 10
30
40
50
(iii) m m3
5 15
6 18
8
10
(iv)
10
x
x
20 2
30
50
70
(v)
20 4
30
40
60
x x
5
15. 6.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^12& j.=j, i|yka ysia fldgqjg .e<fmk m%ldYk fhdokak'
(i)
6 10
8 12
10 14
12 16
x
(ii)
15 10
20 15
25 20
30 25
x
(iii)
12 6
14 7
16 8
20 10
m
(iv)
4 20
10 50
12 60
15 75
t
^13& .=K lrñka j.= mqrjkak' ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
i'
3 5
2 2 6
m n
m
2 3 ........ ........
2 5 ......... .........
m
n
ii'
4 10
5 5
p x
p
5 4 .......... ..........
5 10 ......... ..........
p
x
^14& § we;s m%ldYkh m%idrKh l< úg ,efnk W;a;rh fidhd hd lrkak'
1'
i. 4 7 5 35
ii. 5 7 12 60
iii. 10 4 4 35
iv. 12 5 10 40
x x
x u
m x
u m
2'
i. 2 10 10 30
ii. 3 5 20 2
iii. 4 8 15 3
iv. 5 2 6 4 32
x x
x x
x x
x x
4 28x
16. 7.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^15& oS we;s ñkqï wkqj rEmfha fldgiaj, j¾.M, i|yka lrkak'
(a)
x
x 5
x2
.................
(b)
m
m 7
5 .................m5
........ .................
^16& i'
oS we;s ñkqï weiqfrka rEmfha fldgqj,
j¾.M, i|yka lrkak'
ii' iïmQ¾K rEmfha os. lSh o @ ................
4n
m<, lSh o @ ''''''''''
iii' uq`M rEmfha j¾.M,h os. yd m<, weiqfrka 4 ..............n
iv' uq`M rEmfha j¾.M,h l=vd fldgia y;f¾ tl;=jla f,i 2
n
^17& oaúmo m%ldYk .=Klr W;a;r ,nd.kak'
i'
2
2
5 10
10 5 10
10 ......... .........
......... .........
c c
c c c
c c
c
ii'
2
2 5
5 2 ........ ........
........ ........ ........
........ ........ ........
x x
x x
x
iii'
10 5
5 10 ...........
...................................
...................................
x x
x x
iv'
7 10
.......... 7 ...........
...................................
...................................
x x
x
v'
4 5
5 4 ...........
...................................
...................................
x x
x x
n
n 4
3
n
2
.................
........ .................
25. 16.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
3'0 ùÔh m%ldYkj, l=vdu fmdÿ .=Kdldrh
fmr mÍlaIKh 3
ksjerÈ W;a;rh háka brla w¢kak'
1' x yd y ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(i) x fõ' (ii) y fõ' (iii) x y fõ' (iv) 2 2
x y fõ'
2' 5 iy 2 p ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(i) 10 fõ' (ii) 10p fõ' (iii) 2p fõ' (iv) 7p fõ'
3' 2" 3x iy y ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(i) 6x fõ' (ii) 6xy fõ' (iii) xy fõ' (iv) 6 fõ'
4' 2
2 ,3 ,4a b a ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(i) 2
24a b fõ' (ii) 3
24a b fõ' (iii) 3
12a b fõ' (iv) 2
12a b fõ'
5' 6 ,9p q iy 2
q ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(i) 2
6pq fõ' (ii) 6 pq fõ' (iii) 2
18pq fõ' (iv) 2
18 p q fõ'
26. 17.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
ùÔh mo lsysmhlska fnÈh yels l=vdu ùÔh moh"
tu ùÔh moj, l=vdu fmdÿ .=Kdldrh f,i ye¢kafõ'
5a iy 2
2ab ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh fidhuq'
5 5a a
2
2ab 2 a b b
5 iy 2 ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh 10 fõ'
a ys jeäu n,h a fõ'
b ys jeäu n,h 2
b fõ'
5a iy 2
2ab l=vdu fmdÿ .=Kdldrh 2
10ab
2 2
4 ,6 ,3xy y x ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh fidhuq'
2
4 2 2xy x y y
6 2 3y y
2
3 3x x x
4" 6 yd 3 l=vdu fmdÿ .=Kdldrh 2 2 3 12
x ys jeäu n,h 2
x x x
y ys jeäu n,h 2
y y y
2
4 ,6xy y yd 3 2
x ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh
2 2
12x y fõ'
wNHdih 3
(1) A fldgfia we;s ùÔh moj, l=vdu fmdÿ .=Kdldrh B fldgiska f;dard hd
lrkak'
A B
2 2
2 2
2
3 ,
,
2 ,3
2 ,6 ,5
3 ,4
5 ,10
7 ,21
b c
xy yz
x y
a ab a
x y y
a b a
bc b
2 2
2
2 2
6
12
21
30
10
3
xy
x y
bc
xyz
ab
a b
bc
27. 18.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
(2) jryka ;=<ska ksjerÈ ms<s;=re f;dard ysia;eka mqrjkak'
ùÔh mo l=vdu fmdÿ .=Kdldrh ms<s;=re
2
( ) 3 ,2 ,i a b ab ..................................... 2 2
6 ,6 ,6ab a b ab
( ) 3 ,4 ,5ii xy y x .................................... 20 ,60 ,12xy xy xy
2 2
( ) 6 ,5 ,iii a b ab ab .................................... 2 2 2 2 2 2
6 ,30 ,30 ,30a b ab a b a b
2 2 2
( ) 5 ,8 ,4iv p q r ................................... 2 2 2 2 2 2 2
40 ,40 ,40 ,4p q r pqr p qr p q r
( ) 6,3 ,8v x b ................................... 48 ,24 ,144 ,36bx bx bx bx
(3) (i) isg (iv) olajd m%Yak i|yd ksjerÈ ms<s;=r háka brla w¢kak'
(i) 3p yd 8 ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(a) 24 fõ' (b) 24 p fõ' (c) 12 p fõ' (d) 16 p fõ'
(ii) 2 2
5 ,7 ,x y xy ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(a) 35xy fõ' (b) 2
35x y fõ' (c) 2 2
35x y fõ' (d) 2
35xy fõ'
(iii) 5 ,2a ab yd 2
3a ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(a) 30ab fõ' (b) 2 2
30a b fõ' (c) 2
30a b fõ' (d) 2 2
30a b fõ'
(iv) 2 2
6 ,9 ,2xy x y ys l=vdu fmdÿ .=Kdldrh"
(a) 2 2
08x y fõ' (b) 2 2
54x y fõ' (c) 2 2
18x y fõ' (d) 18xy fõ'
(4) my; § we;s ùÔh moj, l=vdu fmdÿ .=Kdldrh fidhkak'
2 2 2
2
2 2 2
2 2
2
( ) ,4 ,8
( ) 4,6 ,8
( ) 5 ,10 ,2
( ) , ,
( ) 12,8 ,4
i ab a b a b
ii a b b
iii ab a b ab
iv p q pq pq
v k k
28. 19.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
4'0 ùÔh Nd.
fmr mÍlaIKh 4
^1& my; oelafjk Nd. w;ßka ùÔh Nd. f;dard tajd háka brla w¢kak'
3
( )
7
i ( )
3
a
ii ( )
2
b
iii
a
1
( )
4
iv
2
( )v
P
3
( )
x
vi
x
^2& yrh x jq ùÔh Nd.hla yd ,jh y jq ùÔh Nd.hla ,shkak'
^3& isg ^6& f;la .eg¨ i|yd ksjerÈ W;a;rh háka brla w¢kak'
^3&
2
5 5
x x
iq¿ l< úg W;a;rh jkafka"
3
( )
10
x
i h
3
( )
25
x
ii h
3
( )
5
x
iii h
6
( )
25
x
iv h
^4&
3p p
r r
iq¿ l< úg ,efnk W;a;rh jkafka"
2
2
3
( )
p
i
r
h
2
( )
p
ii
r
h ( ) 2iii ph 2
2
( )
p
iv
r
h
^5&
2 7
3
x
y
g iudk jkafka"
14
( )
3
x
i
y
h
3
( )
14
y
ii h
21
( )
x
iii
y
h
14
( )
3
x
iv h
^6&
3
4
a
y
ys mriamrh
4
( )
3
i fõ
4
( )
3
a
ii
y
fõ
4
( )
3
y
iii
a
fõ
3
( )
4
iv fõ
^7& isg ^10& f;la .eg¨ iq¿ lrkak'
^7&
1 1
2a a
^8&
3 5
y y
^9&
5
2 10
x x
^10&
16 4
9 15
a ab
29. 20.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
4'1 ùÔh Nd.
yrfha fyda ,jfha fyda yrh ,jh foflysu fyda
ùÔh mo fyda úÔh m%ldYk iys; Nd. ùÔh Nd. fõ'
wNHdih 4'1
1' rjqu ;=<ska ùÔh Nd. f;dard fldgqj ;=< ,shkak'
Nd.j,g fuka u ùÔh Nd.j,g o ;=,H Nd. ,súh yels h'
2 2
2 3 2 4 6 4
, .....
3 6 9 2 3 8 2
x x x p p
x x x q q
1 2 3
3 6 9
2' 1 jk fldgqfõ we;s ùÔh Nd.h i|yd .e,fmk ;=,H Nd.hla 2jk fldgqfjka
fidhd hd lrkak'
5
a
a
x
3
a
1
2
1
7 1
1
1x
5
3
x
1
1
x
x
5
8
a b
a
1 2
2
3
2
5
1
2
2
3
a
a
y
a
x
6
15
5
10
2
4
2
6
6
9
y
a
a
a
x
30. 21.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
5 5
a a
5
2
5
a a
a
wNHdih 4'2
mshjr iïmq¾K lsÍu i|yd fldgq ;=<g .e,fmk ixLHdj ,shkak'
1'
2
5 5
x x
2'
6
7 7
p p
2
5
5
x
6
7
p
3'
3 2
8 8
x x
4'
2
4 4
p p
2x
5'
2 3
a a
3
6
a
^2 iy 3 ys l='fmd'.= ie,lSfuka&
4'2 ixLHd;aul yr iys; ùÔh Nd.
Nd. tl;= lsÍfï § wvq lsÍfï § fuka u ùÔh Nd. tl;= lsÍfï § yd
wvq lsÍfï § o tu Nd.j, yrh iudk lr.; hq;= h'
5 10
x x
2
10
3
10
x x
x
2 3
b b
3 2
6
5
6
b b
b
2
6 9
y y
3 4
18
7
18
y y
y
31. 22.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
6'
2
3 6
p p
4
6
p
7'
2
3 4
a a
8
11
a
a
8'
2
3 4
x x
9'
2
6 9
x x
3
12
x
3
18
x
10'
2
4 5
x x
11'
5
9 4
p p
4
6
x
x
20 p
12'
1 2 3
5 5
a a
13'
1 3
3 6
x x
1
5
5
a
2 1
6
2
6 6
x
^3 yd 6 ys l=' fmd' .= ie,lSfuka&
^3 yd 4 ys l=' fmd' .= ie,lSfuka&
32. 23.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
4'3 yrfha ùÔh mo iys; ùÔh Nd. tl;= lsÍu iy wvq lsÍu
5 2x
x x
2 5
3x xy
5 2
7
1 1
2
2 1
2
1
x
x
x x
x
x
wNHdih 4'3
^1& my; oelafjk ùÔh Nd. iq¿ lrkak'
2 3 5
3
2 15
3
y
xy
y
xy
^ x yd 2x ys l=' fmd' .= 2x &
^3x yd xy ys l=' fmd' .= 3xy &
2
2 5
( )
3 2
( )
5 1
( )
4 2
( )
3
3 1
( )
2
3 2
( )
2 3
4 2
( )
5
i
a a
ii
p p
iii
x x
iv
a a
v
p p
vi
p p
vii
xy x
4 1
( )
5 2
viii
x x
2
2
2 1
( )
3 4
5 1
( )
12 5
2 1
( )
2
ix
x x
x
xy x
x
xi
yz y
33. 24.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
4'4 ùÔh Nd. .=K lsÍu
ùÔh Nd. folla .=K lsÍfuka ,efnk .=Ks;h" tu Nd.hka ys ,jhka ys .=Ks;h ,jh
jYfhka o yrhka ys .=Ks;h yrh jYfhka o we;s Nd.hg iu fõ'
a c a c ac
b d b d bd
ùÔh Nd.hla mQ¾K ixLHdjlska .=K lsÍfï §" Nd. .=K lsÍfï § fuka u ,jh mQ¾K
ixLHdfjka .=K lrkq ,efí'
3
3
a a
b b
fõ'
2 2
2
2
14
a y
y a
3
3
a a
b b
fõ'
4 9
3 2
a
a
2 3
1
1
4 9
3 2
2 3
6
1
a
a
wNHdih 4'4
^1& A fldgfia we;s Nd.j, .=Ks;h B fldgfia we;' tajd .e,fmk mßÈ hd lrkak'
A B
2
1 1
2 1
5 3
1
2 1
7 2
1
3
2
2
5 4
2
x y
a
b x
x
x
x
y
p q
q p
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
(vi)
(vii)
1
3
1
7
1
2
15
10
x
y
xy
a
bx
p
^fmdÿ idOlj,ska fn§fuka&
2 1 2
2 1
7
2
14
1
7
7 1
a y
y a
a
34. 25.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^2& my; a, b, c yd d .eg¨ ms<sn| j § we;s m%ldYh i|yd ksjerÈ W;a;rh háka
brla w¢kak'
1 3 3 1 1
( ) ( ) ( ) ( )
3 7 3 7 14 2 14
x a y
a b c d
x y
by; a, b, c yd d .=Ks; w;=frka W;a;rh f,i
1
7
,efnkafka"
(i) c g muKs' (ii) a g iy d g muKs' (iii) a g iy b g muKs'
(iv) a g iy d g muKs'
^3& my; § we;s ùÔh Nd.j, .=Ks;h ,sùu i|yd ysia;eka iïmq¾K lrkak'
^yrh yd ,jh fmdÿ idOlj,ska fnokak'&
2 2
2
( )
4
b
i
a b
2 2
2
4
b
a b
2
3
( )
4 3
p pq
ii
q
2
3
4 3
p pq
q
^yrh yd ,jh fmdÿ idOlj,ska fnokak'&
35. 26.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
2 2
2
3
( )
27
a b
iii
b a
2 2
2
3
27
a b
b a
^4& my; oelafjk Nd. iq¿ lrkak'
4'5 ùÔh Nd.hl mriamrh
ùÔh Nd.hl yrh iy ,jh udre lsÍfuka ,efnk ùÔh Nd.h uq,a ùÔh
Nd.fhys mriamrh f,i y÷kajhs'
a
b
ys mriamrh
b
a
fõ'
wNJdih 4'5
1' .e,fmk mßÈ ùÔh Nd.h yd tys mriamrh hd lrkak'
ùÔh Nd.h mriamrh
^yrh yd ,jh fmdÿ idOlj,ska fnokak'&
2
2
2
( )
3 2
4 9
( )
3 2
( )
6 4
4 15
( )
3 8
39
( )
13
z z
ii
z
v
z
y y
viii
y
xi
y
pq
xiv
p q
2
11 18
( )
9 5
2 10
5 3
5
( )
5 10
6
( )
4
10 14
7 5
i
c
iv
c
x x
vii
r
x
r
a
xiii
ab
2
2 2
6
( )
4 5
9
3
7 2
( )
14
3
( )
4 6
6
5 9
a b
iii
p
vi
p
y
ix
y
a y
xii
y a
bc b
xv
c
1
3
6
5
2
3
y
a
b
x
y
x
y
3
2
5
6
3
y
x
y
x
b
a
y
36. 27.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
2' ysia;eka iïmq¾K lrkak'
2
( )
p
a
q
ys mriamrh ''''''''''''''''''''''' fõ'
( )b
ys mriamrh 2
3
y
x
fõ'
2
1
( )c
x
ys mriamrh ''''''''''''''''''''''' fõ'
2
( )
25
a
d
b
ys mriamrh '''''''''''''''''''' fõ'
( ) ................e yss mriamrh 2
2
3
a
x
fõ'
4'6 ùÔh Nd. fn§u'
ùÔh Nd. fn§fï § fnÈh hq;= Nd.h ^NdcHh& Ndclfha mriamrfhka .=K
lrkq ,efí'
3
2
x
2 5
x x
1
1
1
2 3
6
2
2
2
x
x
x
x
x
x
^
2
x
ys mriamrfhka .=K lsÍu&
1
1
2
2
5
2
5
2
3 9
5 10
3 10
5 9
2 2
1 3 3
x
x
p p
q q
p q
q p
p p
^
5
x
ys mriamrfhka
.=K lsÍu iy fmdÿ
idOlj,ska fn§u&
^3 ys mriamrfhka .=K lsÍu&
^
9
10
p
q
ys mriamrfhka
.=K lsÍu iy fmdÿ
idOlj,ska fn§u&
37. 28.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
wNHdih 4'6
^1& my; oelafjk ùÔh Nd. fn§fï mshjr iïmq¾K lsÍu i|yd fldgq ;=<g
.e,fmk mo ,shkak'
1 1
( )
1
1
i
x y
x
5 3
( )ii
x x
x
^2& my; oelafjk Nd. iq¿ lrkak'
2
2
2 4
( )
2
x x
iii
a a
x a
a
5 1
( )
6 3
6
( )
5 3
16 4
( )
9 15
3 6
( )
2
x
i
y
iv
y
a ab
vii
ix
y
2
2
2
( )
3 6
( )
2 4
3 6
( )
4
3 9
( )
2 4
y y
ii
z z
v
x x
viii
y y
x y
x
7 2
( )
9 3
4 8
( )
3 9
a a
iii
c y
vi
38. 29.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
5'0 ir, iólrK
fmr mÍlaIKh 5
1' tla tla m%ldYkhg .e<fmk iólrKh hd lrkak'
(i) x foflka fn¥ úg 5 ,efí' 5 5
2
x
(ii) x foflka .=K lr 5 la tl;= l< úg 1 ,efí' 5
2
x
(iii) x foflka fnod 5 la tl;= l< úg 5 ,efí' 2 5 1x
2'
3
2 4
5
x
iólrKfha x ys w.h fidhkak'
3' n ixLHdj 7 ka .=Klr thg 6la tl;= l< úg ,efnk w.h 41 fõ'
(i) by; iïnkaO;dj iólrKhlska olajkak'
(ii) iólrKh úi`§fuka n ixLHdj fidhkak'
4' 3 1 3p p iólrKfha p ys w.h fidhkak'
5'
1
3 4 0
2
x
iólrKh úi`okak'
39. 30.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
f;dr;=re wkqj iólrK f.dvkÕd úi|uq'
fgd*s 10la kx.sg ÿka úg u,af,a fgd*s 40la b;sß
fjhs'
10 40
10 10 40 10
50
p
p
p
u,af,a fgd*s 50la uq,ska u ;snqKs'
jÜáhg ;j u,a 6 la oeuqjfyd;a jÜáfha u,a
.Kk 25ls'
6 25
6 6 25 6
19
x
x
x
uq,ska jÜáfha ;snqfKa u,a 19 ls'
7
3
3
y
y
3 7 3
21y
fmÜáfha ;snqKq ìialÜ .Kk 21 ls'
fujeks lÜg, 10 l we;s fmd;a .Kk 120 ls'
10 120
10
a
a
10
12 0
10
12a
lÜg,hl fmd;a 12la ;sî we;'
fgd*s
we;P
jÜáfha u,a we;x
hd`Mfjda
;=ka fokdg
iuj fn¥ úg
tla wfhl=g
ìialÜ 7 la
,efí.
lÜg,fha
fmd;a ;sfía .
40. 31.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
wNHdih 5
^1& my ; t l at l ai ól r K f hay i|yd .e<fmk W;a;rhg hd lrkak'
^1& 5 15y 16
^2& 2 18y 12
^3& 2 17y 20
^4& 4 16y 10
^5& 25 7 12y 19
^2& my; tla tla iólrKfha x i|yd .e<fmk W;a;rhg hd lrkak'
^1& 2 12x 4
^2& 3 5 17x 15
^3& 3
4
x
3
^4& 2 7
3
x
6
^5&
5
3 8
3
x
12
^3& iólrKfha B<Õ mshjr iïmQ¾K lsÍu i|yd fldgq ;=<g .e<fmk ixLHd ,shkak'
1' 1
5
1
5
5
p
p
p
2' 12 20
12 20
32
x
x
x
3' 5 50
5 50
x
x
x
4' 2 4 11
2 4 11
2
2
y
y
y
2
y
2
1
3
2
y
43. 34.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
fomi u w{d; mo we;s úg iólrK úi|uq
^8& ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
(i) 3 4 5
3 3 4 5
4 2
4 2
2
2
a a
a a a
a
a
a
a
(ii) 4 3 10
4 3 10
3 6
3
1
2
1
2
y y
y y
y
y
y
(iii) 4 6 7
6 7
6
6
2
2
x x
x
x
x
^fomiska u 3a bj;a lsÍu&
^fomiska u 4y bj;a lsÍu&
^fomiska u 4x bj;a lsÍu&
44. 35.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
(iv) 5 16 4 2
5 16 4 2
9 16 2+
18
18
y y
y y
y
y
(v) 2 1 2
2 2
2 2
2
a a
a a
a a
^9& ;rdosfha fomi ;=,kh lrñka Ok w{d; yd hkq úYd,;ajfhka iudk RK
w{d; f,i f.k my; oelafjk iólrK úi|kak'
^ hkq + u.ska ,efnk w.h fõ'&
1' -2 4
2 2 4
2 2 2 4 2
2 6
2 2
3
x
x
x
x
2' 2 -10
3' 1 11
^fomig u 4y tl;= lsÍu&
^fomig 16la tl;= lsÍu&
^jryka bj;a lsÍu&
^fomiska u a bj;a lsÍfuka&
^fomiska u 2la wvq lsÍu&
61. 52.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
wNHdih 8
^1&
by; LKavdxl ;,fha ,l=Kq lr we;s ,laIH i,ld ksjeros W;a;rh háka brla w|skak'
(i) B ,laIHfha LKavdxl jkafka ^3"1& $ ^1" 3&
(ii) ^-3" 2& ,laIHh jkafka (D / C)
y
x0 1 2 3 4 5
5
4
3
2
1
-1
-2
-3
-4
-5
A (3, 4)
B
C D
E
62. 53.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
(iii) E ,laIHfha LKavdxlh jkafka ^-2" -4& $^2" 4&
^2& my; oelafjk LKavdxl ;,fha ,l=Kq lr we;s ,laIH weiqfrka wid we;s m%Yakj,g
ms<s;=re" oS we;s W;a;r w;ßka f;darkak'
1' P ,laIHfha y LKavdxl jkafka"
(i) 4 h (ii) ^0" 4& h (iii) ^4"0& h (iv) 0 h
2' F ,laIHfha LKavdxl jkafka"
(i) ^6" 3& h (ii) ^6" -3& h (iii) ^-6" -3& h (iv) ^-3" 6& h
3' M ,laIHfha LKavdxl jkafka"
(i) ^3" 0& h (ii) ^0" -3& h (iii) ^0" 3& h (iv) ^-3" 0& h
4' R ,laIHfha x LKavdxl jkafka"
(i) 2 h (ii) -6 h (iii) ^2" -6& h (iv) ^-6" 2& h
5' Q ,laIHfha LKavdxl jkafka"
(i) ^2" 0& h (ii) ^-2" 0& h (iii) ^0" 2& h (iv) ^0" -2& h
6' E ,laIHfha x LKavdxl jkafka"
(i) -4 h (ii) -2 h (iii) 2 h (iv) 4 h
-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7
5 -
4 -
3 -
2 -
1 -
-1 -
-2 -
-3 -
-4 -
-5 -
P
E
FM
N
O
R
Q
71. 62.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
3 3
2 3 3 4 12
1
3
2
3
3
3
y x y x
y x x y
y x
x
y
x y
2 1y x g iudka;r j yd 0,3 ,laIHh yryd hk f¾Ldj
m%ia;drh iy iólrKh .e<mSu i|yd
m%ia;drh iólrKh fhdod.;a Wmdh ud¾. fudkjd o @
b`.s fudkjd o @
A
B
C
D
E
F
G
H
I
^8& (i) oS we;s tla tla x w.hg wkqj j.=fõ b;sß ysia;eka iïmQ¾K lrkak'
3 2 1 0 1 2 3 4
2 .... 4 .... 0 .... .... 6 ....
x
x
(ii) 2y x kï by; iïmQ¾K lrk ,o j.=jg wkqj x w.h 2 jk úg y w.h
lSh o @
111. 102.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
W;a;r
1'0 ùÔh ixfla; yd ùÔh m%ldYk
fmr mÍlaIKh 1
^1& 5x ^2& 4 m n ^3& 5 15x ^4& 2 3x ^5& 2
2p p ^6& ( ) 3 2i x
( ) 4 2 1ii x ( ) 3 2iii x x
wNHdih 1
^1& (i) x (ii) y (iii) a (iv) b
(v) m (vi) p (vii) k (viii) q
^ùÔh ixfla; i|yd bx.%Sis fydäfha ´kE u isïm,a wl=rla fhoSu ksjeros h'&
^2& ^1& (iii) wjqreÿ 5n ^2& (iv) 10x ^3& (iii) 5m
^4& (ii) 4 x ^5& (iv)
3
u
^3&
2 , 11 ,
5 , 15 ,
x x
x x
x
4 , 3 ,
6
y y
y
10, 8
3
14
^4& (i) 3 +2 8m m m
+3 11
4 +7 4
10 +2 5
5 +3 12
m m m
m m m
m m m
m m m
(ii) 3 - 10m m x
5m m m
x x m
m m m
x x x
-2 5
12 - 2
20 -15 3
20 -10 11
^5& (i) 10 (ii) 2x (iii) 3m (iv) 10m
(v) 40x (vi) 30x (vii) x2
(viii) 2x2
(ix) 15a2
(x) 14m2
^6&
+
4
10
2
5
x
x
x
2
4+2
10+2
+2
2 +2
5 +2
x
x
x
3
4+3
10+3
+3
2 +3
5 +3
x
x
x
7
4+7
10+7
+7
2 +7
5 +7
x
x
x
10
4+10
10+10
+10
2 +10
5 +10
x
x
x
15
4+15
10+15
+15
2 +15
5 +15
x
x
x
112. 103.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^7& x
5
2
3
x
m
m
a
2
10
2
2
4
6
x
m
m
a
4
20
4
4
8
12
x
m
m
a
10
50
10
10
20
30
x
m
m
a
-3
-15
-3
3
-6
-9
-
x
m
m
a
n
5
2
3
m
m
a
n
nx
n
n
n
^8& (i) 6x (ii) 9n (iii) 9a (iv) 9y
^9& (i) 5y (ii) 6 14x y (iii) 3n (iv) 6 2a c
^10& 1(i ) x 2 1(ii) y 2 1(iii ) a 1(iv ) -b
^11& (i) 5x x
10
15
20
25 30
(ii) 10n n
20
30 20
40 30
50 40
(iii)
3mm
5
6
8 24
10 30
(iv)
10
x
x
20
30 3
50 5
70 7
(v)
5
x
x
20
30 6
40 8
60 12
^12& (i) 4x (ii) 5x (iii)
2
m
(iv) 5t
^13& (i) 2 10 , 2 6, 2 10n m n (ii) 5 20 , 5 50 , 5 20, 5 50p x p x
^14& ^1& (i) 4 28x (ii) 5 35x (iii) 10 40m (iv) 12 60u
^2& (i) 20 2x (ii) 15 3x (iii) 4 32x (iv) 10 30x
^15& (a)
x
2
5x......
(b)
m
2
7m......
5m 35......
......
113. 104.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
^16& (i)
n2
4n......
3n 12............
(ii) 3n (iii) 4 3n n (iv) 2
4 3 12n n n
^17& (i)
2
2
10 5 50
15 50
c c c
c c
(ii)
2
2
5 2 5
5 2 10
7 10
x x x
x x x
x x
(iii)
2
2
5 10 5
5 10 50
5 50
x x x
x x x
x x
(iv)
2
2
10 7 10
10 7 70
3 70
x x x
x x x
x x
(v)
2
2
5 4 5
5 4 20
9 20
x x x
x x x
x x
2'0 ùÔh m%ldYk iy idOl
fmr mÍlaIKh 2
^1& ( ) 2 2i x ( ) 3ii y y ( ) 5 1iii p ^2&
3
3
p q r q r
q r p
^3& a b a b ^4&
2
2 2
1 2 1
1 2
x x x
x x x
x x
^5&
2
6 3 2 1
3 2 1 1 2 1
2 1 3 1
x x x
x x x
x x
^6& 9 4 9 4
5 13
65
wNHdih 2
^1& (i)
√
(ii) (iii) (iv)
√
(v)
√
(vi) (vii)
√
(viii)
√
^2& (i) 2
25 1a (ii) 15n n (iii) 5 4 3m (iv) 2 1u u
(v) 3 1a a (vi) 6 2p p (vii) 2
13 1c (viii) 2
25 2t
(ix) 2
10 3 2x (x) 2 1a a (xi) 7 2x x
^3& (i) 1a (ii) 3x (iii) 5 u (iv) ke;
(v) 12t (vi) 6x
^4& (i)
m x y n x y
x y m n
(ii)
3
3
m n a m n
m n a
(iii)
4 15 4
4 15
n n n
n n
(iv)
10 7 10
10 7
x x x
x x
(v)
7 8 7
7 8
x x x
x x
114. 105.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
j¾. foll wka;rh
^5& ^1& a b a b ^2& x y x y ^3& m n m n
^4& p q p q ^5& c d c d ^6& 8 3 8 3
^6& (i) 91 (ii) 4 8
32
(iii) 15 10 15 10
= 5 25
125
(iv) 12 7 12 7
5 19
95
(v) 9 4 9 4
5 13
65
^7& ^1&
3 3
3 3
a b a b
a b a b
^2& 2 10 2 10a a
^3&
22
7
7 7
7 7
x y
x y x y
x y x y
^4&
2 2 2 2
2 2 2 2
4
a a b a a b
a a b a a b
b a b
^5&
2 2 2 2
5 3
5 3 5 3
x y
x y x y
^8& ^1& 4 6x x ^2& 10 10x x ^3& 4x x
^4& 12 2x x ^5& 12 11x x ^6& 4 2x x
^7& 6 1x x ^8& 11 9x x ^9& 11 7x x
^10& 3 2x x ^11& 5x x ^12& 11 1x x
^13& 12 5x x ^14& 10 2x x ^15& 7 8x x
^9& ^1& 4 2 3 2x x ^2& 2 3 5x x ^3&
2 2 3 2 1
2 2 3 2 1
x x
x x
fyda
^4& 3 2 3 1x x ^5& 2 1 3 1x x ^6& 2 15 1x x
^7& 2 5 1x x ^8& 5 1 6 1x x ^9& 2 3 5 3x x
^10& 1 4 1x x
115. 106.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
3'0 ùÔh m%ldYkj, l=vdu fmdÿ .=Kdlrh
fmr mÍlaIKh 3
1. 2. 3. 4. 5.iii ii ii iv iii
wNHdih 1
1'
2'
3' 24 35 30 182 2 2 2 2
i p ii x y iii a b iv x y
4' 2
8 24 10 242 2 2 2 2 2 2
i a b ii a b iii a b iv p q v k
2 2
2 2
2
3 ,
,
2 ,3
2 ,6 ,5
3 ,4
5 ,10
7 ,21
b c
xy yz
x y
a ab a
x y y
a b a
bc b
2 2
2
2 2
6
12
21
30
10
3
xy
x y
bc
xyz
ab
a b
bc
ùÔh mo l=vdu fmdÿ .=Kdldrh
2 2
( ) 3 ,2 , 6i a b ab ab
( ) 3 ,4 ,5 60ii xy y x xy
2 2 2 2
( ) 6 ,5 , 30iii a b ab ab a b
2 2 2 2 2 2
( ) 5 ,8 ,4 40iv p q r p q r
( ) 6,3 ,8 24v x b bx
116. 107.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
4'0 ùÔh Nd.
fmr mÍlaIKh 4
1' (ii), (iii),(v), (vi) 2' yrh x jq ´kEu Nd.hla iy ,jh y jq
´kEu Nd.hla fyda
y
x
3' (iii) 4' (ii) 5' (i) 6' (iii) 7'
3
2a
8'
2
15
y
9'
2
4
x
10'
20
3b
wNHdih 4'1
1' 2'
wNHdih 4'2
2
5
3
5
x x
x
6
7
7
7
p p
p
3 2
8
5
8
x x
x
4
2
4
p
p p
3 2
6
5
6
a a
a
4
6
5
6
p p
p
8 3
12
11
12
a a
a
8 3
12
5
12
x x
x
5
a
a
x
3
a
1
1x
5
3
x
1
1
x
x
a b
a
1' 2' 3' 4'
5' 6' 7' 8'
2
3
2
5
1
2
2
3
a
a
y
a
x
6
15
5
10
2
4
2
6
6
9
y
a
a
a
x
117. 108.Ks;h myiqfjka - 3 ùc .Ks;h
9' 10' 11'
12' 13'
3 4
18
7
18
x x
x
10 4
20
14
20
x x
x
20 9
36
11
36
p p
p
1 2 3
5
3 4
5
a a
a
2 1 3
6
2 2 3 3 5
6 6
x x
x x x
wNHdih 4'3
2
7 5 4 10 1 9 4 4 10
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
3 2 6 5
p y
i ii iii iv v vi vii
a p x a p p xy
3
( )
10
viii
x
2
2 2
8 3 25 12 4
( ) ( ) ( )
12 60 2
x y x z
ix x xi
x xy yz
wNHdih 4'4
1' A B 2' (iv)
3' 2 2
2
( )
4
b
i
a b
2
3
( )
4 3
p pq
ii
q
1
2 2
2 1
2
4
b
a b
21
1
1 1
3
4 3
pqp
q
2
2
1 1
2
1
2
a b
a b
2
4 1
4
p pq
p q
1 21 2
1
2
9 1
3
27
ba
iii
b a
1 1
9 1 9
a
2
1 1
2 1
5 3
1
2 1
7 2
1
3
2
2
5 4
2
x y
a
b x
x
x
x
y
p q
q p
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
(vi)
(vii)
1
3
1
7
1
2
15
10
x
y
xy
a
bx
p