Μια παρουσίαση για την τοπική ιστορία της πόλης των Γιαννιτσών. Τα οθωμανικά μνημεία της ιερής πόλης των Τούρκων.

1. Αφροδίτη Πιπεράρη & Μαρία Χαριτωνίδου
Γιαννιτσά
Η ιστορία της πόλης μου

2. Βρες τα Γιαννιτσά στο Google Earth.

3. Τα Γιαννιτσά είναι πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας στο νομό Πέλλας και στο δήμο Πέλλας.
Βρίσκονται χτισμένα στις προσβάσεις χαμηλών λόφων (υψόμετρο 40μέτρα) του Πάικου πάνω στο δρόμο
Θεσσαλονίκης - Έδεσσας. Ο πληθυσμός τους είναι περίπου 37.000 κάτοικοι.
Τα Γιαννιτσά είναι σπουδαίο γεωργικό κέντρο γιατί βρίσκονται σε μια μεγάλη και εύφορη
πεδιάδα, την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας. Ένα μεγάλο τμήμα της πεδιάδας αυτής, πολύ κοντά
στην πόλη, προήλθε από την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Η λίμνη είναι γνωστή από το
Μακεδονικό Αγώνα (1903-1908). Ήταν ένας βάλτος πυκνός και δύσβατος και αποξηράθηκε γιατί ήταν
εστία ελονοσίας. Στη θέση του τώρα υπάρχουν πολύ γόνιμα χωράφια που καλλιεργούνται με βαμβάκι,
καλαμπόκι, σιτάρι, όσπρια, λαχανικά κ.ά. Βόρεια από την πόλη βρίσκεται το όρος Πάικο.
Οι έρευνες των αρχαιολόγων απέδειξαν ότι τα Γιαννιτσά κατοικούνταν εφτά χιλιάδες χρόνια
πριν γεννηθεί ο Χριστός. Ήταν ένας προϊστορικός οικισμός. Συγκεκριμένα βρέθηκαν σπουδαίοι αρχαίοι
οικισμοί στον Πενταπλάτανο και στο Αρχοντικό.
Το ελληνικό φύλο Βοττιαίοι είναι οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι της πεδινής Μακεδονίας. Στη
συνέχεια οι Μακεδόνες είναι ο βασικός λαός που ζει και δρα ιστορικά στην περιοχή με πιο γνωστούς
βασιλιάδες τον Φίλιππο και τον γιο του Αλέξανδρο.
Στα Βυζαντινά χρόνια στη θέση Παλαιά Αγορά των Γιαννιτσών υπήρχε ένας σημαντικός
οικισμός που πιθανόν ονομαζόταν Βαρδάρι.
Περίπου στα 1380 τούρκικα στρατεύματα ήρθαν εδώ με αρχηγό τους το Γαζή Αχμέτ Εβρενός
Μπέη. Η περιοχή ήταν ιδανική από στρατιωτική άποψη. Μια τεράστια πεδιάδα για την συγκέντρωση
των στρατευμάτων, την άνετη μετακίνησή τους και τη διατροφή τους. Από το βορρά την προστάτευε από
εισβολείς το βουνό Πάικο κι από τον νότο η λίμνη. Επίσης ο δυνατός αέρας Βαρδάρης δεν έφτανε ως
εδώ αλλά σταματούσε στην Πέλλα. Στο μικρό χωριουδάκι με το όνομα Βαρδάρι και στη γύρω περιοχή
εγκαταστάθηκαν με τον καιρό πολλοί Τούρκοι ως μόνιμοι κάτοικοι κι έδωσαν στην περιοχή το όνομα
Γενιτζέ που σημαίνει Νέα Πόλη.

4. Μόλις ο επισκέπτης έστριβε από την Εγνατία Οδό και έμπαινε στην πόλη των Γιαννιτσών
αντίκριζε το τζαμί του Ισκεντέρ Μπέη, το Μεγάλο Τζαμί όπως το έλεγαν οι κάτοικοι.
Έτσι λεγόταν και η συνοικία της περιοχής, συνοικία του Μεγάλου Τζαμιού.
Χτίστηκε γύρω στο 1510-1511 από το δισέγγονο του Γαζή Εβρενός, τον Ισκεντέρ Μπέη.
Το 1667 έπεσε ο τρούλος του τζαμιού και τρία χρόνια μετά ο Σουλεϊμάν Μπέης τον επισκεύασε.
Είναι πολύ πιθανόν στη θέση του να υπήρχε από παλιά ένα τζαμί που είχε χτίσει ο ίδιος ο Γαζή Εβρενός
και ο απόγονος του αποφάσισε να το ανακατασκευάσει.
Το τεράστιο αυτό τζαμί εντυπωσίαζε όλους, μουσουλμάνους και χριστιανούς
με τον όγκο και τη μεγαλοπρέπεια του.
Ο μιναρές του φαινόταν από μακριά ειδοποιούσε τον επισκέπτη ότι πλησίαζε στα Γιαννιτσά.
Ο Ισκεντέρ Μπέης πέθανε λίγα χρόνια αργότερα το 1519 στην Αλβανία,
και μεταφέρθηκε στα Γιαννιτσά όπου θάφτηκε.
Το τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη, το Μεγάλο Τζαμί

5. Σήμερα σώζεται ένα μέρος του τεμένους σε πολύ άσχημη κατάσταση.

6. Ποιος ήταν όμως ο Γαζή Εβρενός; Ο Γαζή Εβρενός
ήταν ένας σπουδαίος στρατηγός του σουλτάνου Μουράτ Β΄. Η
παράδοση λέει ότι είχε κατακτήσει πάρα πολλά μέρη, σχεδόν
όλη τη Μακεδονία. Είναι αυτός που κατέκτησε και το Βαρδάρι
από τους Βυζαντινούς.
Ο σουλτάνος για να τον ανταμείψει του είπε να
τρέξει με το άλογό του από την αυγή μέχρι την άλλη αυγή κι
όσα μέρη περάσει θα είναι δικά του. Ο Γαζή Εβρενός έτρεξε και
οριοθέτησε όλη την πεδιάδα μας με 96 χωριά. Ο Σουλτάνος του
την έδωσε για βακούφι. Αυτός και αργότερα τα παιδιά του θα
εισέπρατταν το φόρο της δεκάτης από τους χωρικούς για τον
σουλτάνο. Την νέα πόλη του, το Γεννιτσέ Βαρδάρ, την κόσμησε
με σημαντικά δημόσια κτήρια.
Κατασκεύασε έναν μεντρεσέ, ένα καραβάν-σεράι που πρόσφερε τροφή και στέγη στους
ταλαιπωρημένους ταξιδιώτες της Εγνατίας Οδού, ένα ιμαρέτ (φτωχοκομείο), ένα μεσκίτ (μικρό τζαμί),
ένα καμίι (τζαμί για την προσευχή της Παρασκευής), ένα υδραγωγείο και ένα χαμάμ. Ο Γαζή Εβρενός ή
αλλιώς ο Γαζή Μπάμπα όπως τον αποκαλούσαν για αιώνες οι κάτοικοι των Γιαννιτσών ήταν ο γενάρχης
της ένδοξης οικογένειας των Εβρενός. Οι γιοι του, ο Ισά Μπέης και ο Αλή Μπέης, έγιναν γενναίοι
πολεμιστές και σπουδαίοι διοικητές σαν τον πατέρα τους. Η οικογένεια των Εβρενός διοίκησε την
περιοχή για 500 χρόνια μέχρι το 1912 που απελευθερώθηκαν τα Γιαννιτσά. Τότε ζούσε εδώ ο 33ος
απόγονός της.
Ο Γαζή Εβρενός πέθανε το 1414 και θάφτηκε στα Γιαννιτσά λίγο παρακάτω από το ρολόι της
πόλης. Το 1417 πάνω από τον τάφο του χτίστηκε ένα μαυσωλείο, δηλαδή ένα κτίριο ταφικό μνημείο.
Γύρω από τον τάφο του εξακολούθησαν να θάβονται μέλη της οικογένειάς του. Αργότερα
χρησιμοποιήθηκε και σαν τέμενος δηλαδή σαν ναός προσευχής.

7. Τα λουτρά του Γαζή Εβρενός
Είναι το παλιότερο τούρκικο μνημείο των Γιαννιτσών
Τα έχτισε ο ίδιος ο Γαζή Εβρενός μετά το 1390.
Βρίσκονται λίγα μέτρα από το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός.
Ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή μας πληροφορεί
ότι ήταν ένας πολύ ευχάριστος τόπος συγκέντρωσης,
πολυτελέστατος, στολισμένος με όμορφα χαλιά.
Τα λουτρά λειτουργούσαν ως τις αρχές του 20ου αιώνα.

8. Το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός την εποχή της Τουρκοκρατίας

9. Το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός σήμερα
Αποκαταστάθηκε το 2006-2008 με πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού
και σήμερα μπορούμε να το επισκεφτούμε ως ιστορικό μνημείο της πόλης μας.

10. Ο τάφος του Γαζή Εβρενός μέσα στο Μαυσωλείο

11. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας όταν την πόλη κυβερνούσε ο εγγονός του Γαζή Εβρενός, ο Αχμέτ
Μπέης Εβρενόσογλου, το Γενιτσέ Βαρδάρ έγινε μια λαμπρή πόλη. Ήταν κι αυτός ένας σπουδαίος
στρατιωτικός αρχηγός και διοικητής σαν τον παππού του. Έργα και κτήρια που είχε αφήσει πολιτιστική
κληρονομιά ο παππούς του, συνέχισε τη λειτουργία τους με μεγάλη οργάνωση και λαμπρότητα. Το Γενιτσέ
Βαρδάρ ήταν μια πόλη με πολλά τζαμιά, σχολεία, φτωχοκομεία, μεγάλη οργανωμένη αγορά, χάνια για τους
ταξιδιώτες κ.ά. Οργάνωσε το Μπεζεστένι που ήταν ένα κτήριο από πέτρα με έξι εξαίσιους τρούλους και
τέσσερις σιδερένιες πόρτες, όπου υπήρχαν εργαστήρια και πουλούσαν πολύτιμα εμπορεύματα και το
Μεντρεσέ, που για αιώνες υπήρξε η σημαντικότερη θρησκευτική σχολή της Μακεδονίας. Κατασκεύασε ένα
σύστημα ύδρευσης που επέτρεψε τη μεταφορά νερού από το Πάικο στα Γιαννιτσά διοχετεύοντας καθαρό
νερό στις βρύσες και τις αυλές των σπιτιών. Το 1520 υπήρχαν 739 σπίτια τούρκικων οικογενειών, 25 σπίτια
χριστιανικών και 24 σπίτια εβραϊκών οικογενειών.
Με την πάροδο των χρόνων το Γενιτσέ Βαρδάρ μεγάλωσε κι άλλο κι έγινε μια σπουδαία και
πλούσια τούρκικη πόλη. Όπως μαθαίνουμε από περιηγητές που πέρασαν από το 1640 και μετά, είχε 17
συνοικίες και 1500 πέτρινα αρχοντικά σπίτια σκεπαστά με κεραμίδια, ωραίους κήπους, μονοπάτια, βρύσες
και αμπέλια. Είχε 17 τζαμιά με μεγαλύτερο το εξαίσια στολισμένο τζαμί του Ισκεντέρ Μπέη (απόγονου του
Εβρενός) μέσα στην αγορά αλλά και το τζαμί του Γαζή Εβρενός και του Σεΐχη Ιλαχή. Ήταν πνευματικό,
θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της Κεντρικής Μακεδονίας. Με έξοδα των θρησκευτικών ιδρυμάτων
που είχαν δικά τους χωράφια, λειτουργούσαν 7 σχολεία όπου διδάσκονταν μόνο τα αγόρια και 3 εστιατόρια
μόνο για φτωχούς. Υπήρχαν 740 καταστήματα στην αγορά και το μπεζεστένι. Υπήρχαν 3 δημόσια και 70
ιδιωτικά λουτρά, 9 χάνια για εμπόρους και το καραβάν-σεράι δωρεάν για τους περαστικούς. Ήταν ένα από
τα φιλανθρωπικά ιδρύματα του Γαζή Εβρενός όπου νύχτα μέρα σταματούσαν 500-600 καβαλάρηδες
ταξιδιώτες και είχαν δίπλα σε κάθε τζάκι φαγητό, ψωμί, κερί κι ένα σακί ζωοτροφή για κάθε άλογο. Κάρα
που σέρνονταν από βουβάλια πηγαινοέρχονταν καθημερινά στη Θεσσαλονίκη.
Η πόλη, λοιπόν, ήταν πέρασμα πολλών περιηγητών, προσκυνητών, δασκάλων, εμπόρων, και
στρατιωτών κι όλοι αυτοί έδιναν ζωή, κίνηση και χρήματα στον τόπο. Εδώ έζησαν πολλοί άνθρωποι της
γνώσης και του πνεύματος. Όλοι έλεγαν ότι με το όνομα Γενιτσέ υπήρχαν πολλές πόλεις αλλά το Γενιτσέ
Βαρδάρ ήταν ο πιο παλιός και τιμημένος, ο πιο εύφορος και κοσμημένος τόπος προσκυνήματος όπου οι
προσευχές στον Αλλάχ έφταναν ως τον ουρανό γιατί εδώ ήταν θαμμένος ο Γαζή Εβρενός και οι απόγονοί του.

12. Ο πύργος του ρολογιού
του Σερίφ Αχμέτ
Στην πόλη υπήρχε κι ένα ψηλό ρολόι με πύργο.
Πέντε τέτοια ρολόγια υπήρχαν σ΄ όλη την Ελλάδα:
στην Κομοτηνή, στο Διδυμότειχο, στην Κοζάνη, στα
Γρεβενά και στα Γιαννιτσά.
Το δικό μας είναι το πιο παλιό.
Το έχτισε ένας απόγονος του Εβρενός,
ο Σερίφ Αχμέτ το 1753
για να τιμήσει τους γονείς του και το Ισλάμ,
όπως γράφει σε δύο μαρμάρινες πλάκες
που διατηρούνται ως σήμερα πάνω στο ρολόι.
Είναι το παλαιότερο ρολόι όλων των Βαλκανίων.
Έχει ύψος πάνω από 20 μέτρα.
Οι Τούρκοι το είχαν και ως παρατηρητήριο
για να ελέγχουν της περιοχή.
Ο πύργος αποτελείται από 3 μέρη:
τη βάση, τον κορμό και τη στέγη.
Στο εσωτερικό του υπάρχει ξύλινη σκάλα
που ανεβαίνει ως τη στέγη.
Στη στέγη υπήρχε η καμπάνα.
Τα χτυπήματα της καμπάνας έλεγαν την ώρα.

13. Ο Αχμέτ Μπέης Εβρενόσογλου,
εγγονός του Γαζή Εβρενός,
ήταν αυτός
που συνεχίζοντας
το έργο του παππού του,
ανέδειξε τα Γιαννιτσά
(τότε Γεννιτσέ Βαρδάρ)
ως ένα από τα σημαντικά
πνευματικά κέντρα
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τα χρόνια της διοίκησης του
ονομάστηκαν
η χρυσή εποχή των Γιαννιτσών
στην Τουρκοκρατία.
Στον Τουρμπέ λοιπόν,
πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα,
ότι ήταν θαμμένος
Ο Αχμέτ Μπέης Εβρενόσογλου.
Όπως αποκαλύφθηκε όμως
από μια αναφορά
του Εβλιγιά Τσελεμπή,
το κτήριο αυτό ήταν
διδασκαλείο αρρένων
και αργότερα, όπως μαρτυρούν
οι παλιοί κάτοικοι της πόλης,
τεκές Δερβίσηδων.
Ο Τουρμπές
Ο Τουρμπές βρίσκεται λίγα μέτρα βόρεια
του Πύργου του Ρολογιού.

14. Το Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή
Στα Γιαννιτσά είχε έρθει και ο σεΐχης Ιλαχή.
Ο σεΐχης Ιλαχή ζούσε στην Κωνσταντινούπολη.
Ήταν ένας μορφωμένος και φωτισμένος Τούρκος
φιλόσοφος και δάσκαλος του Ισλαμισμού.
Ο εγγονός του Γαζή Εβρενός,
ο Αχμέτ Μπέης Εβρενόσογλου,
λένε ότι ήταν μαθητής του στην Κωνσταντινούπολη
και όταν ήρθε στα Γιαννιτσά,
τον κάλεσε στο Γενιτσέ Βαρδάρ
για να διδάξει τον Ισλαμισμό.
Πράγματι ο σεΐχης Ιλαχή ήρθε εδώ,
κι αγάπησε πολύ την πόλη.
Έμεινε και δίδασκε μέχρι να πεθάνει.
Όταν πέθανε θάφτηκε στο τζαμί που είχε τ΄ όνομά του.
Εκεί αργότερα θάφτηκε και ο Αχμέτ Μπέης Εβρενόσογλου
δίπλα στον αγαπημένο του δάσκαλο.
Τα λουτρά του Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου
Δίπλα στο Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή βρισκόταν τα Λουτρά του Αχμέτ Μπέη.
Όπως και το τζαμί χτίστηκε από τον εγγονό του Γαζή Εβρενός, τον Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου.
Ήταν ένα από τα τρία δημόσια λουτρά της πόλης.
Ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή είχε πει ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες
γιατί μέσα στα λουτρά ήταν κρυμμένες επτά μαγικές πέτρες από τον τάφο του Μωυσή
που έβγαζαν φωτιά και έβραζε το νερό στο καζάνι του λουτρού.

15. Τα Γιαννιτσά λοιπόν έγιναν η ιερή πόλη των Τούρκων γιατί εδώ είχαν θαφτεί
o μεγάλος Τούρκος στρατηλάτης Γαζή Αχμέτ Εβρενός Μπέη με την οικογένειά του και o σεΐχης Ιλαχή.
Για 500 χρόνια αμέτρητοι Τούρκοι έρχονταν απ΄ όλα τα μέρη για να προσκυνήσουν.

16. Η Οικία του Εμίν Μπέη
Ο Εμήν Αγάς ήταν ο τελευταίος απόγονος του Γαζή Εβρενός που διοίκησε την περιοχή μέχρι το 1912.
Έχτισε το σπίτι αυτό στις αρχές του 20ου αιώνα, σε πολύ ωραίο σημείο της πόλης,
απέναντι από το ρολόι, για να μένει με την οικογένειά του.
Είναι ένα όμορφο διώροφο, νεοκλασικό κτήριο.
Ευτυχώς το μνημείο δεν καταστράφηκε καθόλου από τους πολέμους που ακολούθησαν.
Αναστηλώθηκε δύο φορές και διατηρείται σε άριστη κατάσταση.
Από το 1930 έως το 1985 στέγαζε το Νοσοκομείο Γιαννιτσών.
Στις 1985 το Νοσοκομείο Γιαννιτσών μεταφέρθηκε σε άλλο κτίριο.
Σήμερα φιλοξενεί το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

17. Τα χρόνια περνούσαν και φτάνουμε στον 19ο αιώνα. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα η πόλη
γνώρισε μεγάλη ακμή. Είχε 10.000 σπίτια και 50.000 κατοίκους. Σιγά σιγά οι χριστιανικές οικογένειες
πληθαίνουν. Η τούρκικη λάμψη της πόλης έχει αρχίσει να σβήνει. Από 20 τζαμιά έχουν απομείνει τα 8.
Οι περιηγητές και προσκυνητές που πέρασαν εκείνη την εποχή από εδώ, κατέγραψαν ότι η τούρκικη
πολυάριθμη πόλη που κάποτε πλούτιζε από το εμπόριο, τώρα καταρρέει και ερημώνει. Αιτίες ήταν ότι η
περιοχή μας από τις αρχές του 19ου αιώνα υπέφερε από φοβερούς λοιμούς και σεισμούς με
αποτέλεσμα να πάθει μεγάλες καταστροφές. Το 1747 λόγω λιμού δεν υπήρχαν σιτηρά. Το 1817
υποφέρει και η Έδεσσα από μέγα λιμό. Το 1830 γίνεται μεγάλος σεισμός. Το 1839 μεγάλη χολέρα
σκοτώνει το 80% του τούρκικου πληθυσμού. Πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να φύγουν για να
γλυτώσουν. Τα μεγάλα τούρκικα κτίρια, μαγαζιά, χάνια, λουτρά, τζαμιά ερημώνουν.
Την ίδια εποχή στη νότια Ελλάδα, έχει γίνει η επανάσταση και η Ρούμελη με το Μοριά.
Η Στερεά Ελλάδα και η Πελοπόννησος είναι πια ελεύθερο ελληνικό κράτος με βασιλιά τον Όθωνα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο πληθυσμός της πόλης πρέπει να φτάνει γύρω στις 13.000-14.000.
Οι 6.000 χιλιάδες είναι χριστιανοί. Οι Τούρκοι έμεναν στην νότια πλευρά της πόλης, δηλαδή πάνω στην
Εγνατία, σ΄ όλες τις περιοχές από τη πλατεία Μάγγου προς την Εγνατία, ανατολικά, στην περιοχή της
Αγίας Παρασκευής και δυτικά, στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου. Οι Έλληνες έμεναν στη βόρεια πλευρά
της πόλης. Οι χριστιανικές συνοικίες είναι:
•ο Κάτω Μαχαλάς ανατολικά της πλατείας Μάγγου με 99 σπίτια
•η Τζουμρά στην περιοχή του 1ου Γυμνασίου με 131 σπίτια
•η Μπουτσάβα, στην περιοχή του 2ου Δημ. Σχολείου με 228 σπίτια όπουέμεναν οι πιο εύποροι χριστιανοί
•ο Επάνω Μαχαλάς ή Βαρός στην περιοχή της Μητρόπολης με 449 σπίτια
•το Πορόι στην περιοχή πάνω από τη Μητρόπολη
Συνολικά έχουμε 11 τούρκικες συνοικίες με 1483 σπίτια και 5 χριστιανικές συνοικίες με 925
σπίτια. Την εποχή αυτή έρχονται στην περιοχή οι πρώτοι πρόσφυγες και αυξάνεται ο πληθυσμός. Αυτοί
ασχολούνται μόνο με τη γεωργία. Στην πόλη ζουν και λίγοι Εβραίοι. Οι μουσουλμάνοι μιλούσαν
Τούρκικα. Οι χριστιανοί ήταν δίγλωσσοι, μιλούσαν ελληνικά και μια σλάβικη διάλεκτο (όπως
διαπιστώνουμε από επιγραφές σε σταυρούς).

18. Ο πλάτανος στην Μπουτσάβα

19. «Στους δρόμους του τουρκικού τμήματος, τους στενούς κατωφερικούς και
καλντεριμοστρωμένους περπατούσαν αγέρωχοι οι μπέηδες ρίχνοντας αγριωπές
ματιές στους χριστιανούς. Τα σεράγια με τους ψηλούς τοίχους, τα καφασωτά
παράθυρα, τους μεγάλους και σύδεντρους κήπους σκόρπιζαν κάτι βαρύ σαν
μελαγχολία ανατολική. Από τα τζαμιά με τους υπερύψηλους μυτερούς
μιναρέδες, που ορθώνονταν προκλητικοί μες την αγκαλιά του ουρανού, έφευγε
στου δειλινού το μούχρωμα ο δυνατός και γοητευτικός ύμνος του Χότζα για να
διαλαλήσει τη δόξα του Αλλάχ και του Προφήτη του και να θυμίσει στους
χριστιανούς την τούρκικη κυριαρχία... Τότε βασίλευε η υπερηφάνεια των
Τούρκων κυριάρχων και ο τρόμος των Βουλγάρων κομιτατζήδων... Λίγο
παρακάτω από το Μαυσωλείο είναι το Σεράγι Εμίν Βέη, αρχοντικό μέγαρο με
Ο Ηλίας Βουτιερίδης που επισκέπτεται τα Γιαννιτσά το 1909 δίνει μια ωραία περιγραφή των συνοικιών:
θαυμάσιο κήπο περιτριγυρισμένο από ψηλούς τοίχους κισσοσκεπασμένους, όπου κανένας απλός θνητός
και τούρκος δεν μπαίνει εύκολα. Στη μέση σχεδόν της τούρκικης συνοικίας, σε κάποιο ψήλωμα ακίνητο
από το χρόνο δείχνεται υπερήφανο το μόνο αξιόλογο μνημείο της Οθωμανικής δεσποτείας και
αρχοντιάς. Είναι οι τάφοι των κατακτητών. Ένα μεγάλο μαυσωλείο, που το περισσότερο μέρος του
σκεπάζεται από άγρια χόρτα, τα οποία δίνουν στο μαυσωλείο μια όψη ερημητηρίου που το αντίκρισμά
του γεννάει το σεβασμό και τη μελαγχολία μαζί. Τάφοι μαρμάρινοι υψώνονται εκεί, στολισμένοι με
συμπλέγματα συμβολικά, με αραβουργήματα, με βαφές χρυσοκόκκινες και χρυσοπράσινες, με ρητά από
το Κοράνι, με επιγραφές επίχρυσους, με διάφορα άλλα στολίδια μουσουλμανικού γούστου.
Μες τη χριστιανική συνοικία οι δρόμοι μοιάζουν με χαντάκια. Τα σπίτια χαμηλά,
κακοφτιαγμένα, ταπεινά. Ξεχωρίζει ανάμεσα από όλα το μητροπολιτικό κτήριο που είναι κάπως παλιό,
αλλά ευρύχωρο οικοδόμημα με επιβλητικό εξωτερικό. Δίπλα του η Ελληνική εκκλησία, μεγάλη και
καλοφτιαγμένη και κοντά της τα ελληνικά σχολεία. Κτίριο στερεό, κτισμένο από πέτρα και χωρισμένο σε
τμήματα αρρένων και θηλέων. Τα ελληνικά σπίτια συγκοινωνούν το ένα με το άλλο. Έχουν κοινές αυλές
ανθοφυτεμένες που χωρίζονται κάπου κάπου με χαμηλό φράχτη και οι διάδρομοί τους είναι και δρόμοι
που χρησιμοποιούνται για την αναμεταξύ τους συγκοινωνία».
1874 - 1941

20. Κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας η σημερινή Παλιά Αγορά ήταν το εμπορικό
κέντρο της πόλης. Πάνω στη σημερινή Εγνατία οδό, υπήρχαν πολλά καταστήματα, εργαστήρια,
αποθήκες, ταβέρνες και χάνια για τους ταξιδιώτες. Η περιοχή ήταν γνωστή ως «ο δρόμος με τα χάνια».
Μπροστά στα χάνια υπήρχε μια παλιά βρύση με πολλούς κρουνούς να ξεδιψούν οι ταξιδιώτες και τα
ζώα τους. Εδώ ήταν και τα κέντρα διασκέδασης της πόλης. Υπήρχε η ζωαγορά σε έκταση 50 στρεμμάτων,
η αγορά πετρελαιοειδών, η λαχαναγορά, η ψαραγορά, η σιταγορά κ.ά. Ακόμη τα τούρκικα καφενεία και
το Δημαρχιακό καφενείο με πολυελαίους τσόχες και ναργιλέδες. Το μπεζεστένι στέγαζε μαγαζιά
τροφίμων, μπακάλικα, μανάβικα, χασάπικα, ψαράδικα κ.ά. Νότια από την Εγνατία ήταν τα βυρσοδεψία
και ένας ανοιχτός χώρος προσευχής για τους Τούρκους.

21. Όταν οι Τούρκοι κατέκτησαν την περιοχή μας, έβαλαν Έλληνες και Αλβανούς να φρουρούν τα
ορεινά χωριά, τους δρόμους που περνούσαν πολλοί ταξιδιώτες φορτωμένοι με εμπορεύματα και όλα τα
επικίνδυνα μέρη. Αυτοί οι φρουροί λέγονταν αρματολοί.
Πολλοί Έλληνες δεν άντεχαν τον τούρκικο ζυγό και βγαίνανε στα βουνά. Ζούσαν εκεί σαν
αγρίμια. Την ημέρα εξασκούνταν στον πόλεμο και τις νύχτες έκαναν επιδρομές σε πόλεις και χωριά για
να εκδικηθούν τους Τούρκους. Ήταν οι λεγόμενοι κλέφτες.
Πολλές φορές κάποιοι αρματολοί γίνονταν κλέφτες και κάποιοι κλέφτες γίνονταν αρματολοί.
Η δουλειά των αρματολών ήταν να προσέχουν χωριά, δρόμους, μέρη και περάσματα και να
εισπράττουν ένα μικρό φόρο για τον σουλτάνο. Όμως αυτοί, πολλές φορές, αντί για αυτόν το μικρό
φόρο, έπαιρναν πολλά λεφτά από τους φτωχούς χωρικούς και τους εμπόρους και τα κρατούσαν για τον
εαυτό τους. Όταν ο σουλτάνος το μάθαινε, ήθελε να τους διώξει και τότε αυτοί γίνονταν κλέφτες στα
βουνά. Γίνονταν μεγάλες ομάδες και έκαναν φοβερές επιδρομές. Τότε ο σουλτάνος έστελνε το στρατό
του για να τους βρει και να τους σκοτώσει. Έτσι γίνονταν μάχες πάνω στα βουνά. Στο τέλος ο σουλτάνος
σταμάτησε να βάζει Έλληνες αρματολούς και έβαζε μόνο Αλβανούς που είχαν γίνει Μουσουλμάνοι.
Όταν ξέσπασε η επανάσταση στην νότια Ελλάδα, οι άνθρωποι στην περιοχή μας άκουσαν,
έμαθαν και φούντωσε μέσα στην καρδία τους ο πόθος για ελευθερία. Αλλά οι φτωχοί γεωργοί και οι
έμποροι δεν ήταν εύκολο να πολεμήσουν τους χιλιάδες Τούρκους με τον δυνατό οργανωμένο στρατό.
Οι κλέφτες και οι αρματολοί όμως στα βουνά, έγιναν άγριοι οπλαρχηγοί και ήταν οι πρώτοι
που πολέμησαν για να διώξουν τους Τούρκους και να ελευθερωθούμε.

22. Την εποχή της Τουρκοκρατίας δρούσαν σε διάφορες περιοχές οι ληστές. Μαζί τους πήγαιναν
πολλές φορές και οι κλέφτες. Αυτοί οι σκλαβωμένοι Έλληνες διάλεγαν αυτόν τον τρόπο ζωής γιατί δεν
άντεχαν να ζουν κατατρεγμένοι σαν ραγιάδες. Να δουλεύουν από όλη την ημέρα και να δίνουν φόρους
στους Τούρκους. Να ζουν συνεχώς με το φόβο. Προτιμούσαν αυτή την άγρια ζωή αλλά την ελευθερία
τους στα βουνά.
Ληστές υπήρχαν σ΄ όλη την Ελλάδα. Όπως μαθαίνουμε από πολλά φιρμάνια που έστελνε ο
σουλτάνος στο Γενιτσέ, και η περιοχή μας είχε πολλούς διάσημους ληστές που δημιουργούσαν μεγάλα
προβλήματα. Σκότωναν Τούρκους αλλά και Έλληνες. Έκλεβαν και ρήμαζαν τα σπίτια και τις περιουσίες
των βοσκών που το καλοκαίρι έφευγαν από την πόλη και ανέβαιναν με τα κοπάδια τους στα θερινά
βοσκοτόπια του Πάικου. Έπιαναν ανθρώπους και τους κρατούσαν ομήρους μέχρι να δώσουν οι δικοί
τους τα λύτρα που ζητούσαν. Λήστευαν τους εμπόρους και τους ταξιδιώτες στο δρόμο. Έμπαιναν στα
καταστήματα της αγοράς και στο Μπεζεστένι και έκλεβαν χρήματα και εμπορεύματα μεγάλης αξίας.
Έκλεβαν όμορφες, νεαρές κοπέλες.
Σε πολλά μέρη οι επιδρομές των ληστών ήταν τόσο συχνές και άγριες που οι κάτοικοι
αναγκάζονταν να μαζέψουν ό,τι μπορούσαν και να εγκαταλείψουν τα χωριά τους, ψάχνοντας ένα άλλο
πιο ήσυχο μέρος για να ζήσουν. Η περιοχή μας ήταν από τις πιο ήσυχες περιοχές σε σχέση με άλλες.
Ο σουλτάνος έστελνε διαταγές στους βεζίρηδες και στους μπέηδες των περιοχών να διορίζουν
φύλακες για να προστατεύουν τον κόσμο από τους ληστές. Προτιμούσε να γίνονται φύλακες
μουσουλμάνοι έμπιστοι, κάτοχοι σπιτιών που τους εμπιστεύονταν όλοι οι κάτοικοι του τόπου. Οι
βεζίρηδες και οι μπέηδες έψαχναν να βρουν άγριους και ατρόμητους άνδρες για να μπορούν να
αντιμετωπίσουν τους άγριους ληστές. Έτσι πολλές φορές διόριζαν αρματολούς και κλέφτες ή ακόμα
επέλεγαν και αρχηγούς ληστών. Αν οι φύλακες ήταν Έλληνες πάντα υπήρχε ο κίνδυνος να αλλάξουν
θέση και αντί να προστατεύουν να γίνονται οι ίδιοι άγριοι ληστές.
Μέσα σε τέτοιες δύσκολες περιστάσεις ζούσαν και εργάζονταν οι κάτοικοι της Μακεδονίας
οργανωμένοι σε κοινότητες και συντεχνίες και δεμένοι με τις εκκλησίες τους.

23. Στο τεράστιο Οθωμανικό κράτος όλοι οι υπήκοοι πλήρωναν φόρους. Άλλοι φόροι ήταν σε
χρήμα και άλλοι σε είδος. Οι φόροι χωρίζονταν σε τακτικούς και έκτακτους. Ο Γαζή Εβρενός και οι
απόγονοί του είχαν κανονίσει με τα χρήματα από κάποια κτήματα, που λέγονταν βακούφια, να
λειτουργούν θρησκευτικά και κοινωφελή ιδρύματα όπως τζαμιά, φτωχοκομεία κ.ά. Το 1488, 199
οικογένειες ραγιάδων που κατοικούσαν στα βακούφια του Γαζή Εβρενός πλήρωναν τον κεφαλικό φόρο,
δηλαδή φόρο για κάθε κεφάλι-άτομο.
Πολλά από τα χωριά της περιοχής, ανεξάρτητα από το αν ανήκαν στα βακούφια του Γαζή
Εβρενός ήταν τσιφλίκια πλούσιων και σπουδαίων προσώπων. Τα Κουφάλια, η Πέλλα, η Παραλίμνη, το
Ομαλό, το Δροσερό, το Λιτοβόι η Αγροσυκιά, το Άδενδρο κ.ά. Οι ραγιάδες πλήρωναν φόρους και στους
τσιφλικάδες και υπέφεραν από την αγριότητα των εισπρακτόρων όταν δεν είχαν να πληρώσουν. Πολλές
φορές οι φόροι στο κράτος και οι φόροι στον τσιφλικά ήταν τόσο μεγάλοι, η σοδειές δεν ήταν πάντα
καλές και οι ραγιάδες αναγκάζονταν να δανειστούν χρήματα από τοκογλύφους. Αν δεν μπορούσαν να
τα πληρώσουν αναγκάζονταν να δώσουν τα χωράφια τους στον τσιφλικά, να εγκαταλείψουν τα σπίτια
τους και να φύγουν από την περιοχή. Πολλές φορές τα τσιφλίκια άλλαζαν χέρια και οι ραγιάδες ήταν
στο έλεος ενός νέου τσιφλικά.
Όταν γίνονταν πόλεμοι ή ανταρσίες και ο σουλτάνος οργάνωνε τον αυτοκρατορικό στρατό, οι
κάτοικοι της περιοχής μας έπρεπε να στέλνουν στο σουλτάνο χρήματα ή εξοπλισμό ή άντρες. Όπως το
1686 που επαναστάτησαν στην Πελοπόννησο οι Μανιάτες, ο σουλτάνος δίνει διαταγή στο διοικητή των
Γιαννιτσών να στρατολογηθούν οι γενίτσαροι και οι θωρακοφόροι πυροβολητές, αγύμναστα παιδιά με
παιδομάζωμα, συνταξιούχοι και φύλακες των συνόρων και να σταλούν όλοι γρήγορα στο αυτοκρατορικό
στρατόπεδο. Το 1696 ο σουλτάνος δίνει διαταγή όλοι οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, των Σερρών και των
Γιαννιτσών να μαζέψουν 1500 καντάρια πυρίτιδα, 500 εξασκημένες καμήλες για να τα μεταφέρουν στο
Βελιγράδι και 5.000 γρόσια γιατί τα χρειαζόταν ο αυτοκρατορικός στρατός. Το 1772 και το 1798
στρατολογούνται από τα Γιαννιτσά στρατιώτες για τον αυτοκρατορικό στρατό και 45 ναύτες για τον
αυτοκρατορικό στόλο εναντίον των Ρώσων. Το 1821 στην ελληνική επανάσταση ο Αχμέτ μπέης των
Γιαννιτσών με 500 ιππείς και στρατό της πόλης εκστρατεύει για να καταστείλει την επανάσταση στη
Χαλκιδική.

24. Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν στους χριστιανούς να χτίσουν
εκκλησίες. Έτσι οι χριστιανοί δεν μπορούσαν να εκκλησιάζονται. Στα μέσα του 18ου αιώνα ο σουλτάνος
απαγόρευε αυστηρά το χτίσιμο νέων εκκλησιών αλλά επέτρεπε στους χριστιανούς να επισκευάζουν
όσες εκκλησίες ήταν χτισμένες από πολύ παλιά, πριν δηλαδή μας κατακτήσουν. Έτσι οι χριστιανοί
επισκεύασαν τις παλιές εκκλησίες και εκκλησιάζονταν σ΄ αυτές.
Στις αρχές του 19ου αιώνα που το τεράστιο τουρκικό κράτος αρχίζει να παρακμάζει, οι
χριστιανοί ξεσηκώνονται και ζητούν να τους δοθεί άδεια για να χτίζουν εκκλησίες. Οι ξένες δυνάμεις,
προκειμένου να διαφυλάξουν την οθωμανική αυτοκρατορία, πιέζουν τον σουλτάνο κι εκείνος δίνει
άδεια για το χτίσιμο χριστιανικών εκκλησιών σε περιοχές που κατοικούν πολλοί χριστιανοί.Τα Γιαννιτσά,
όπως έχουμε πει, ήταν η ιερή πόλη των Τούρκων επειδή εδώ είχαν ταφεί ο Γαζή Εβρενός, οι απόγονοί
του κι ο σεΐχης Ιλαχή. Τούρκοι προσκυνητές έρχονταν από μακριά για να προσκυνήσουν τους ιερούς
τάφους των προγόνων τους. Για το λόγο αυτό δεν επιτρεπόταν να χτιστεί χριστιανική εκκλησία. Οι
χριστιανοί της πόλης μας εκκλησιάζονταν στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στον Πενταπλάτανο.
Το 1858 οι χριστιανοί κάτοικοι των Γιαννιτσών ζήτησαν από τον Έλληνα Πατριάρχη της
Κωνσταντινούπολης να παρακαλέσει τον σουλτάνο να τους δώσει άδεια για να χτίσουν κι αυτοί τη δική
τους εκκλησία. Ο σουλτάνος στέλνει ένα φιρμάνι στο Βαλή της Θεσσαλονίκης και δίνει την άδεια να
χτιστεί εκκλησία στα Γιαννιτσά. Στο φιρμάνι αυτό γράφει ακριβώς τις διαστάσεις της εκκλησίας, όρους
για το οικόπεδο που έπρεπε να είναι ιδιοκτησία καθαρά ελληνική και όρους για τα χρήματα και το
χτίσιμο. Οι Τούρκοι της πόλης δεν ήθελαν καθόλου το χτίσιμο της χριστιανικής εκκλησίας. Τελικά οι
χριστιανοί επέλεξαν την περιοχή Βαρός. Με πολύ προσωπική εργασία και δωρεά υλικών και χρημάτων
κατάφεραν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να χτίσουν την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
και μάλιστα μεγαλύτερη από όσο έλεγε το φιρμάνι. Το καμπαναριό είναι του 1880 και η καμπάνα έγινε
παραγγελία στη Οδησσό της Ρωσίας. Μέχρι το 1969 πίσω από την εκκλησία υπήρχε κι ένα
Μητροπολιτικό διώροφο κτίριο όπου έμεναν οι Αρχιερατικοί Επίτροποι. Ο Ζώτος Μολοσσός αναφέρει
ότι την εκκλησία καθώς και τα ελληνικά σχολεία δίπλα της τα έκτισε ένας χτίστης Ηπειρώτης, ο Σίνας.
Η εκκλησία από τα εισοδήματά της συντηρούσε τα ελληνικά σχολεία. Επίσης πλήρωνε
κτηματικό φόρο στους Τούρκους και η απόδειξη εκδιδόταν στο όνομα του επίτροπου της εκκλησίας.

25. Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου
Η Μητρόπολη των Γιαννιτσών
Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στο βόρειο τομέα των Γιαννιτσών, στην
παλιά συνοικία Βαρόσι και κατασκευάστηκε κατά την περίοδο 1858-1867. Τα θυρανοίξια
χρονολογούνται το έτος 1867 ενώ κατά άλλους ερευνητές το 1860. Το βέβαιο είναι ότι η κατασκευή της
επιτράπηκε με σουλτανικό φιρμάνι του 1858, το οποίο αναφέρει:
«…επειδή οι Έλληνες αυτοκρατορικοί μου υπήκοοι που διαμένουν στη συνοικία «Βαρός» της
κωμοπόλεως των Γενιτσών δεν έχουν ιερά για την εκτέλεση των ιεροτελεστιών τους, ικετεύουν και
εκλιπαρούν να τους παραχωρηθεί η υψηλή μου άδεια να χτίσουν και να οικοδομήσουν μια εκκλησία…
επάνω σε ιδιόκτητα οικόπεδα τους, που βρίσκονται στο παραπάνω χωριό, μήκους τριάντα δύο πήχεων,
πλάτους είκοσι τεσσάρων και ύψους δέκα. Παρέχοντας την υψηλή και αυτοκρατορική μου άδεια για την
ανέγερση και κατασκευή κατά τον τρόπο αυτό της εκκλησίας που αναφέρθηκε, εξεδόθη αυτοκρατορική
μου διαταγή…».
Από το 1987
η Μητρόπολή μας
έχει χαρακτηρισθεί
από το
Υπουργείο
Πολιτισμού
ως διατηρητέο
μνημείο.

26. Το σουλτανικό φιρμάνι
του 1858,
με το οποίο
παραχωρήθηκε η άδεια
στους χριστιανούς
της πόλης μας
να οικοδομήσουν
την εκκλησία τους.

27. Εκτός από την ελληνική χριστιανική εκκλησία στην πόλη μας υπήρχαν κι άλλες εκκλησίες:
• Η Ουνιτική εκκλησία
Το 1862 υπήρχε ένα ουνιτικό παρεκκλήσι και η λειτουργία γινόταν στη Σλαβική γλώσσα. Το 1865
λειτούργησε για πρώτη φορά ο Καθολικός Ναός του Αποστόλου Παύλου στη συνοικία Βαρόσι. Η
εκκλησία αυτή χτίστηκε με χρήματα που έδωσε η Καθολική εκκλησία της Κωνσταντινούπολης για να
προσηλυτίσει τους κατοίκους της πόλης. Συχνά έρχονταν ιερείς Λαζαριστές από τη Θεσσαλονίκη για να
λειτουργήσουν και να προπαγανδίσουν. Ο ναός αυτός υπάρχει και σήμερα με το ίδιο όνομα.
• Η Βουλγάρικη εκκλησία
Το 1908 χτίστηκε η Βουλγάρικη εκκλησία των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Μετά την απελευθέρωση
της πόλης μας το 1912, η ίδια εκκλησία, με μια μετατροπή που της έκαναν οι χριστιανοί, ονομάστηκε
Κωνσταντίνου και Ελένης και λειτουργεί μέχρι με αυτό το όνομα ως χριστιανικός ναός.

28. Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ειδικότερα μέχρι το 1550 δεν έχουμε στοιχεία και
πληροφορίες για ελληνικά σχολεία στις περιοχές που κατοικούσαν οι Έλληνες. Δεν υπήρχαν σχολεία
γιατί δεν υπήρχαν δάσκαλοι να διδάξουν κι όχι γιατί το απαγόρευαν οι Τούρκοι (δεν έχουμε βρει καμιά
απαγορευτική διαταγή για άδεια λειτουργίας σχολείου). Τους επόμενους αιώνες τα πρώτα σχολεία που
ιδρύθηκαν είχαν σκοπό να κρατήσουν μέσα από τη γλώσσα, το Χριστιανισμό και τον Ελληνισμό. Όπως
για παράδειγμα το 1870 και μετά όταν οι Βούλγαροι έβαλαν στο μάτι τη Μακεδονία, σε πολλές πόλεις
ιδρύονται σχολεία και σύλλογοι για να τα στηρίξουν.
Στα Γιαννιτσά πάντως ελληνικό σχολείο λειτουργούσε πολύ πιο μπροστά. Περίπου το 1650, ο
Τούρκος γεωγράφος Χατζή-Κάλφας αναφέρει στη γεωγραφία του, ότι στο Γενιτσέ Βαρδάρ υπήρχε
ελληνικό σχολείο. Επίσης σ΄ ένα ψαλτήρι του Δαβίδ (εκκλησιαστικό βιβλίο) βρέθηκε ένα χειρόγραφο
σημείωμα του 1810, που έγραφε τα ονόματα του σχολάρχη και του δασκάλου του σχολείου των
Γιαννιτσών. Σχολάρχης ήταν ένας Ναουσαίος ιερέας, ο Κωνσταντίνος και δάσκαλος ήταν ένας Θεσσαλός
που ονομαζόταν κι αυτός Κωνσταντίνος. Το 1873 ο Γραμματέας του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου
Κωνσταντινου-πόλεως Δ. Πλαταρίδης ήρθε στην περιοχή μας για να καταγράψει αναλυτικά τα σχολεία.
"Στα Γενιτσά με 800 τούρκικες οικογένειες και 400 ελληνικές, υπάρχουν 4 ελληνικά σχολεία στα οποία
φοιτούν 210 μαθητές, αγόρια και κορίτσια:
• Σχολαρχείο τριών τάξεων με ένα δάσκαλο και 21 μαθητές
• Δημοτικό σχολείο με 93 μαθητές (Δημοτικό σχολείο για αγόρια)
• Παρθεναγωγείο με 16 μαθήτριες (Δημοτικό σχολείο για κορίτσια)
• Νηπιαγωγείο με 80 νήπια
Στην έκθεσή του περιγράφει: "Τα έξοδά τους τα έχει αναλάβει η εκκλησία. Πριν από αυτά τα 4 σχολεία,
υπήρχε ένα ευτελές γραμματοδιδασκαλείο που δεν λειτουργούσε συνέχεια. Κανείς δεν ήξερε τι σημαίνει
παιδεία και όσοι θέλανε να μάθουν τα παιδιά τους λίγα γράμματα, τα έστελναν αλλού. Κανείς δεν
άκουγε και κανείς δεν έδινε χρήματα για κανονικό σχολείο. Σήμερα όμως οι περισσότεροι κατανοούν
την ανάγκη για μόρφωση και προσπαθούν να στηρίξουν τα σχολεία και να τα κάνουν καλύτερα."
Οι δάσκαλοι έπαιρναν το μισθό τους από την ελληνική κοινότητα.
Ο ελληνοδιδάσκαλος έπαιρνε 6.000 γρόσια, ο δημοδιδάσκαλος 5.000 γρόσια και η νηπιαγωγός 47 λίρες.

29. Το Ελληνικό σχολείο ήταν δίπλα στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (τη Μητρόπολη της
πόλης μας). Για την ανέγερσή του υπάρχουν διαφορετικές πληροφορίες. Ο Ζώτος Μολοσσός αναφέρει
ότι ο Σίνας, ένας πρόσφυγας Ηπειρώτης, έκτισε το σχολείο και την εκκλησία.
Την 1η Μαρτίου 1888 ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά από απροσεξία των εργατών που
επισκεύαζαν τη στέγη του σχολείου. Η πυρκαγιά θα έκαιγε το ναό και όλη τη συνοικία. Όλοι οι κάτοικοι
μαζί με τον επίτροπο έτρεξαν να τη σβήσουν. Την επόμενη μέρα ο επίτροπος τους μάζεψε όλους και
συγκέντρωσαν 200 λίρες, παρά την οικτρή οικονομική τους κατάσταση. Στις 13 Μαρτίου μπήκε ο
θεμέλιος λίθος του καινούριου μεγάλου σχολείου και την ίδια μέρα οι κάτοικοι έδωσαν άλλες 45 λίρες.
Το σχολείο θα κτιζόταν λιθόκτιστο μήκος 35μ και πλάτος 18μ. Ζήτησαν οικονομική βοήθεια από την
Αθήνα που τότε ήταν ελεύθερο Ελληνικό κράτος και την Κωνσταντινούπολη. Η Επιτροπή ενίσχυσης των
ελληνικών σχολείων έστειλε 30 Οθωμανικές λίρες.
Από το 1869 ως το 1912 που απελευθερώθηκε η πόλη, στα Γιαννιτσά δίδαξαν πολλοί
δάσκαλοι, δασκάλες και νηπιαγωγοί. Πολλοί από αυτούς ήταν Γιαννιτσώτες.
Στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας σύνολο 645 αγόρια και κορίτσια φοιτούσαν σ΄ όλα
τα σχολεία και νηπιαγωγεία της πόλης. Έκαναν Ελληνικά από Αναγνωστικό, Γραμματική, Ελληνική
ιστορία, Εκκλησιαστική ιστορία, Αριθμητική, Γεωμετρία, Φυσική, Πατριδογνωσία, Εκκλησιαστική
μουσική, Ωδική, Καλλιτεχνικά, ξένες γλώσσες (Γαλλικά, Λατινικά, Τούρκικα). Γιόρταζαν τους τρεις
Ιεράρχες, την 25η Μαρτίου και πήγαιναν εκδρομές. Έπαιρναν ενδεικτικά, ελέγχους, βραβεία και δώρα.
Στα φτωχά παιδάκια έδιναν και ρούχα. Στο τέλος της χρονιάς έδιναν προφορικές εξετάσεις σε επιτροπή
από τη Θεσσαλονίκη και έπαιρναν το απολυτήριό τους. Από τα σχολεία περνούσαν τακτικά Έλληνες
επιθεωρητές και έκαναν εκθέσεις για τη λειτουργία τους.
Εκτός από τα σχολεία που λειτουργούσαν μέσα στη πόλη μας, λειτουργούσαν και σχολεία σε
πολλά χωριά της περιοχής μας. Οι δάσκαλοι στα χωριά πληρώνονταν ή από τους ίδιους τους μαθητές ή
από την εκκλησία ή από τον φιλεκπαιδευτικό σύλλογο Γιαννιτσών. Σε μερικά χωριά που δεν είχαν
σχολεία οι μαθητές πήγαιναν στο σχολείο του κοντινού χωριού.

30. Εκτός από τα ελληνικά σχολεία στην πόλη μας υπήρχαν κι άλλα σχολεία:
• Το Ουνιτικό σχολείο
Από το 1861 οι Ουνίτες προσπάθησαν να παρασύρουν τις φτωχότερες οικογένειες της πόλης με πολλές
υποσχέσεις για φοροαπαλλαγές, δάνεια και χρηματική βοήθεια και να τις προσηλυτίσουν στην Ουνιτική
εκκλησία. Ζητούσαν να πάνε τα παιδιά τους στο Ουνιτικό σχολείο με την υπόσχεση να τα σπουδάσουν
μετά στη Θεσσαλονίκη. Τελικά οι υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν και οι Ουνιτικές οικογένειες παρέμειναν
πολύ λίγες.
• Το Βουλγαρικό σχολείο
Από το 1890 υπάρχουν Βουλγάρικα εξαρχικά σχολεία. Την περίοδο 1900-1904 εγκαταστάθηκαν στην
περιοχή μας Βουλγαρικά αντάρτικα σώματα που τρομοκρατούσαν τους κατοίκους και πίεζαν του
Έλληνες δασκάλους. Πολλοί Έλληνες από φόβο έστειλαν τα παιδιά τους σε εξαρχικά σχολεία. Με τον
αγώνα των Μακεδονομάχων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Βούλγαρους, οι κάτοικοι
της περιοχής μας οπλίστηκαν με θάρρος κι έστειλαν πάλι τα παιδιά τους στα ελληνικά σχολεία παρά τον
κίνδυνο.
• Το Σερβικό σχολείο
Όταν το 1885 η Βουλγαρία πήρε την Ανατολική Ρωμυλία, άνοιξε η όρεξη της Σερβίας για να πάρει και
αυτή τη μερίδα της από τη Μακεδονία. Έτσι ίδρυσαν το Μορφωτικό σύλλογο "Άγιο Σάββα" για να
μαζέψουν μαθητές να ιδρύσουν σέρβικο σχολείο και να κάνουν προπαγάνδα στους κατοίκους.
Δωροδόκησαν τις Τούρκικες αρχές και το 1897 ίδρυσαν το Σέρβικο σχολείο στη συνοικία Μπουτσάβα. Το
σχολείο είχε λίγους μαθητές κυρίως Ελλήνων που είχαν Σέρβους συγγενείς και ένοιωθαν κάποια
υποχρέωση ή φτωχών Ελλήνων που έστελναν τα παιδιά τους εκεί γιατί το σχολείο έδινε στους μαθητές
ρούχα και παπούτσια. Το 1909 λειτούργησε και δεύτερο Σέρβικο σχολείο στον Άνω Μαχαλά. Οι Έλληνες
τότε παραπονέθηκαν γιατί οι Σέρβοι για να πάρουν την άδεια από τους Τούρκους για το νέο σχολείο
δήλωσαν ψέματα ότι είχαν 90 μαθητές αντί για 43.
• Τα Τουρκικά σχολεία
Στα Γιαννιτσά, την ιερή πόλη των Τούρκων, υπήρχαν επτά σχολεία για μαθητές και δύο Οθωμανικά
ιεροσπουδαστήρια για τους Ιεροδίκες και τους δασκάλους.

31. Στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας τεράστιες ήταν οι δυσκολίες για να λειτουργήσουν
σωστά τα ελληνικά σχολεία:
• Οι Τούρκοι ήταν πολύ αυστηροί με την επιλογή των δασκάλων, οι οποίοι έπρεπε να είναι υπήκοοι
του Οθωμανικού κράτους.
• Οι κάτοικοι της Μακεδονίας μιλούσαν την ελληνική γλώσσα αλλά με την φοβερή πίεση των
Βουλγάρων ο κόσμος είχε μάθει να μιλάει τη σλάβικη διάλεκτο. Οι μαθητές δυσκολεύονταν να κάνουν
μαθήματα στα ελληνικά.
• Οι δάσκαλοι δυσκολεύονταν να διδάξουν γιατί δεν γνώριζαν τρόπους διδασκαλίας που να
προσεγγίσουν τα παιδιά την ελληνική γλώσσα. Πολλές φορές ήταν πολύ αυστηροί και οι μαθητές
δυσανασχετούσαν.
• Σε πολλές περιπτώσεις οι δύο εθνικές φυλές της Μακεδονίας, Έλληνες και Βούλγαροι, ήταν δύσκολο
να ξεχωρίσουν μετά από τόσα χρόνια συμβίωσης και ανάμειξης.
• Στο τέλος τα χρόνια ήταν γεμάτα αναταραχές και φόβο από τους εξαγριωμένους Βούλγαρους.
Στη περίοδο 1900-1905 τα χωριά της περιοχής μας δεινοπαθούν από βουλγάρικα αντάρτικα
σώματα που τρομοκρατούν τους κατοίκους και πιέζουν τους δασκάλους. Στη Μακεδονία μας, που ήταν
ακόμη κομμάτι του τουρκικού κράτους, λειτουργούν ελληνικά και βουλγάρικα σχολεία. Οι Βούλγαροι
απειλούν τους δασκάλους ότι θα τους σκοτώσουν αν διδάσκουν στα σχολεία ελληνικά γράμματα,
ιστορία και θρησκεία. Ο Βούλγαρος Πέτκωφ το 1904 διέταζε τους Έλληνες κατοίκους να στέλνουν τα
παιδιά τους σε βουλγάρικα σχολεία. Οι Έλληνες αναγκάζονται να δηλώσουν σχισματικοί, δηλαδή οπαδοί
της Βουλγάρικης Εκκλησίας, για να σώσουν τη ζωή τους. Τα ελληνικά σχολεία και οι εκκλησίες
παραμένουν κλειστές. Όμως βαθειά στην καρδιά τους οι Έλληνες παραμένουν πιστοί στον Ελληνισμό και
στην θρησκεία τους.

32. Ο Μακεδονικός αγώνας (1904 - 1908)
α
Στη Μακεδονία που τότε ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
πολεμούν μεταξύ τους Έλληνες, Βούλγαροι και Τούρκοι.
Οι Έλληνες αγωνίζονται να ελευθερώσουν την πατρίδα τους.
α
Οι Βούλγαροι θέλουν τη Μακεδονία αυτόνομη
για να μπορέσουν ύστερα να την προσαρτήσουν στο κράτος τους.
Έτσι οργανώνουν αντάρτικες ομάδες, κομιτάτα,
στέλνουν πράκτορες και πιέζουν τους κατοίκους, τους ιερείς και τους δασκάλους
να δηλώσουν ότι ανήκουν στην ανεξάρτητη βουλγάρικη εκκλησία.
α
Οι Έλληνες αναγκάζονται να δηλώσουν σχισματικοί,
δηλαδή οπαδοί της Βουλγάρικης Εκκλησίας, για να σώσουν τη ζωή τους.
Τα ελληνικά σχολεία και οι εκκλησίες παραμένουν κλειστές.
Όμως βαθειά μέσα στην καρδιά τους οι Έλληνες
παραμένουν πιστοί στον Ελληνισμό και στην θρησκεία τους.
α
Η Ελλάδα αντιδρά στα σχέδιά τους με την οργάνωση του Μακεδονικού κομιτάτου
που συντονίζουν ο πρόξενος στη Θεσσαλονίκη Λάμπρος Κορομηλάς,
ο υποπρόξενος στο Μοναστήρι Ίων Δραγούμης και δεσποτάδες όπως ο Γερμανός Καραβαγγέλης.
α
Συγχρόνως αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς από την Αθήνα,
ο Κων/νος Μαζαράκης, ο Τέλλος Αγαπηνός (Άγρας)
και οπλαρχηγοί από όλες τις περιοχές της Ελλάδας μαζί με ντόπιους Έλληνες,
σχηματίζουν αντιστασιακές ομάδες για την προστασία της Μακεδονίας.
α
Οι ελληνικές κοινότητες και οι πολιτιστικοί σύλλογοι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο,
οι Μητροπόλεις και η ελληνική κυβέρνηση ενισχύουν τα ελληνικά σχολεία της περιοχής
και περιφρουρούν τις εκκλησίες.

33. Στην κεντρική Μακεδονία, στο σημερινό κάμπο των Γιαννιτσών υπήρχε η λίμνη που σχηματιζόταν από
τα νερά των ποταμών Νίτσε, Πάικου και του Λουδία. Στα βόρεια της λίμνης είναι η πόλη των Γιαννιτσών
και γύρω από αυτήν πολλά χωριά. Η ζωή μέσα στη λίμνη είναι δύσκολη.
Το καλοκαίρι η ελονοσία οργιάζει και το χειμώνα τα νερά παγώνουν. Το κλίμα βαρύ και υγρό.
Αυτή τη λίμνη την εκμεταλλεύονται οι κάτοικοι των γύρω χωριών για να ζήσουν.
Όμως όταν άρχισαν οι συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν .
Η λίμνη των Γιαννιτσών υπήρξε σημαντική για τον αγώνα γιατί οι δύσκολες συνθήκες ζωής σ΄αυτήν
αποτελούσαν τέλειο κρησφύγετο για τους πολεμιστές και κυρίως, όποιος είχε τον έλεγχο της λίμνης,
έλεγχε ουσιαστικά τους δρόμους που οδηγούσαν στη Βέροια, Νάουσα και τα Βοδενά (Έδεσσα).
Η πόλη των Γιαννιτσών λόγω της θέσης της κοντά στη λίμνη, πρόσφερε πολλά στον Μακεδονικό Αγώνα.
Πολλοί Γιαννιτσώτες εντάχθηκαν και πολέμησαν στα Ελληνικά αντάρτικα σώματα. Άλλοι πρόσφεραν τις
υπηρεσίες τους ως οδηγοί, μεταφορείς και πράκτορες των καπεταναίων της λίμνης.
Βούλγαροι κομιτατζήδες χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο τους την λίμνη των Γιαννιτσών
τρομοκρατούσαν τους Ελληνικούς πληθυσμούς για να πετύχουν τον εκσλαβισμό τους.
Ο κυρίως αγώνας στην περιοχή, έγινε στο Βάλτο των Γιαννιτσών και στα γύρω χωριά.
Ήταν πολύ δύσκολος διότι γινόταν μέσα σε υγρά χαρακώματα, όπου βουλγαρικά και ελληνικά σώματα,
οχυρωμένα σε αγκυρωμένες ιδιοκατασκευές (πατώματα) που στεγάζονταν με καλύβες, επιχειρούσαν
επιδρομές στα γειτονικά χωριά και πολεμούσαν μεταξύ τους.
Ο Τουρκικός στρατός της περιοχής, η δύναμη του οποίου υπολογιζόταν σε 160 περίπου τάγματα
και είχε στην απόλυτη εξουσία και διοίκησή του τρία βιλαέτια (Θεσ/νίκης, Μοναστηρίου, Κοσσόβου),
δεν μπόρεσε να θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή της λίμνης. Απέφευγε τα ύπουλα νερά της, όπου
παραμόνευαν ο βούρκος, η ελονοσία και οι κομιτατζήδες.

34. Η στρατηγική σημασία της λίμνης εντοπίστηκε έγκαιρα και από τις Ελληνικές δυνάμεις.
Το Γενικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης ήταν το πραγματικό αρχηγείο του Μακεδονικού αγώνα
και το κέντρο λήψης όλων των αποφάσεων. Κατέστρωνε σχέδια, έδινε εντολές σε οπλαρχηγούς,
ανεφοδίαζε με οπλισμό τα ανταρτικά σώματα, έστελνε εκπαιδευτικούς στα Ελληνικά σχολεία
και γενικά επόπτευε και συντόνιζε τα πάντα.
Το αρχηγείο του αγώνα, μετέφερε σταδιακά από το φθινόπωρο του 1904 τον αγώνα στην λίμνη,
στέλνοντας κρυφά πολλούς νέους και ικανούς αξιωματικούς μεταμφιεσμένους σε χωρικούς, εμπόρους
και κληρικούς, με σκοπό την οργάνωσή του και την ισχυροποίηση των Ελληνικών θέσεων.
Oι ιδιαίτερες συνθήκες του βάλτου και το βαρύ ανθυγιεινό κλίμα, υποχρέωναν το Προξενείο
να αλλάζει πολύ συχνά τους καπεταναίους των σωμάτων. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων
(1904 έως 1908) πέρασαν από την περιοχή οι αξιωματικοί: Κ.Μπουκουβάλας (Πετρίλος),
Μιχ. Αναγνωστάκος (Ματαπάς), Τέλλος Απαπηνός (Τέλλος Άγρας), Γ.Δεμέστιχας (Νικηφόρος)
και πολλοί άλλοι, που όλοι τους συνεργάστηκαν πολύ στενά με ντόπιους αρχηγούς.
O πιο σημαντικός από όλους αυτούς ήταν ο Γκόνος Γιώτας ο ήρωας των Γιαννιτσών.
Ήταν "το στοιχειό της λίμνης". Έδωσε πολλές μάχες με τους άνδρες του σκοτώνοντας Τούρκους
και Βουλγάρους. Σκοτώθηκε στα 1911 σε ενέδρα που του έστησαν.
Σημαντικοί Γιαννιτσιώτες Μακεδονομάχοι ήταν επίσης, οι οπλαρχηγοί:
Ιωάννης Βελούλας, Δημοσθένης Βαφόπουλος, Διονύσιος Γιώτας, Αριστείδης Δοβαντζής
και οι ιερείς: Δημήτριος Οικονόμου και Αργύριος Παπαργυρίου.
Έτσι ναυάγησε η προσπάθεια των Βουλγάρων να αλλοιώσουν την Εθνική συνείδηση των κατοίκων της
Μακεδονίας. Η Μακεδονία απελευθερώθηκε αργότερα από τον ελληνικό στρατό στους Βαλκανικούς
πολέμους 1912-1913.

35. Η λίμνη των Γιαννιτσών

36. Το σώμα των Καπετάν Γκόνου Γιώτα και Απόστολου Ματόπουλου

37. Ο καπετάν Άγρας (όρθιος στο κέντρο) με το σώμα του

38. Στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία
στις αρχές του 20ού αιώνα (Οκτώβριος 1906 - Ιούνιος 1907),
παρακολουθούμε τη ζωή και τις περιπέτειες των ανταρτών
μέσα και γύρω από τον βάλτο της λίμνης των Γιαννιτσών.
Εκεί Έλληνες και Βούλγαροι πολεμούν ανελέητα
για το ποιος από τους δύο θα επικρατήσει στην περιοχή,
κάτω από τη μύτη των οθωμανικών στρατευμάτων
που κάνουν τα στραβά μάτια.
Κεντρικοί ήρωες της ιστορίας είναι
ο Αποστόλης και ο μικρός του φίλος Γιοβάν,
δυο ορφανά παιδιά που υπηρετούν ως οδηγοί
στο πλευρό του καπετάν Άγρα και των συντρόφων του,
μυώντας μας στα σκοτεινά μυστικά του Βάλτου.

39. Μακεδονικός Αγώνας 1904 - 1908
Έλληνες Μακεδονομάχοι - Βούλγαροι Κομιτατζήδες
«Στα μυστικά του βάλτου»

40. Η λίμνη των Γιαννιτσών στον Μακεδονικό Αγώνα
Από το 10ο Δ.Σ. Γιαννιτσών
για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους

41. Ανεφοδιασμός Μακεδονομάχων στο κρησφύγετό τους
στη βαλτώδη λίμνη των Γιαννιτσών.
Από το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη

42. Η μάχη των Γιαννιτσών
19 και 20 Οκτωβρίου 1912
Μετά την απροσδόκητη νίκη του στο Σαραντάπορο,
ο ελληνικός στρατός είχε τον έλεγχο της Δυτικής Μακεδονίας
και άρχισε να προχωρά για την απελευθέρωση της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης.
Μπροστά σ΄αυτόν τον κίνδυνο, ο τούρκος στρατηγός Χασάν Ταξίν Πασάς,
αποφάσισε να πολεμήσει τον ελληνικό στρατό στα Γιαννιτσά, την ιερή πόλη των μουσουλμάνων.
Η περιοχή πρόσφερε σημαντικά στρατιωτικά πλεονεκτήματα.
Βόρεια είχε το βουνό Πάικο και νότια τη βαλτώδη λίμνη των Γιαννιτσών .
Η μάχη ξεκίνησε στις 19η Οκτωβρίου και κράτησε δυο μέρες.
Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις έπρεπε να περάσουν μία γέφυρα στο ρέμα της Μπάλιτζας.
Κάτω από καταρρακτώδη βροχή, τα ελληνικά στρατεύματα είχαν πολλές απώλειες και δυσκολίες.
Έως το βράδυ, είχαν περάσει τη γέφυρα και περικύκλωσαν τον τουρκικό στρατό.
Ο τουρκικός στρατός μη μπορώντας να αντιδράσει, άρχισε να υποχωρεί.
Η έφοδος του ελληνικού στρατού ήταν ορμητική.

43. Στις 11 το πρωί της 20ης Οκτωβρίου οι πρώτες ελληνικές μονάδες
με αρχηγό τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο και το Επιτελείο του,
μπήκαν στην πόλη των Γιαννιτσών.
Στην πόλη τότε κατοικούσαν μουσουλμάνοι και χριστιανοί (ελληνόφωνες και σλαβόφωνες).
Οι χριστιανοί τους υποδέχονταν μέσα σε παραλήρημα χαράς και ζητωκραυγών.
Αμέσως άρχισε μεγάλη Δοξολογία στο ναό της Παναγίας
μπροστά σε αξιωματικούς, στρατιώτες και κατοίκους της πόλης.
Η εικόνα των Τούρκων στρατιωτών που ξεχύθηκαν στους λασπωμένους δρόμους ήταν φρικτή.
Ο ελληνικός στρατός τους καταδίωξε μέχρι την Πέλλα.
Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν φοβερά εξαντλημένοι από την διήμερη μάχη.
Οι Τούρκοι διέφυγαν προς τη Θεσσαλονίκη και οχυρώθηκαν εκεί, αποφεύγοντας την αιχμαλωσία.
Πίσω στα Γιαννιτσά η Τουρκική συνοικία παραδόθηκε στις φλόγες, και τα λάφυρα ήσαν άφθονα.
Υπήρξαν 3000 αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώτες, 25 πυροβόλα από τα 30, και 2 πολεμικές σημαίες.
Δεν υπάρχει σαφής εικόνα του αριθμού των νεκρών.
Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού ήταν βαριές:
Νεκροί: 10 αξιωματικοί και 178 στρατιώτες
Τραυματίες: 29 αξιωματικοί και 756 στρατιώτες
Η μάχη των Γιαννιτσών ήταν η σπουδαιότερη και φονικότερη μάχη του Α΄Βαλκανικού πολέμου του 1912
για τον ελληνικό στρατό, διότι άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Αμέσως μετά την μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις, αφού επισκεύασαν τις γέφυρες που είχαν καταστρέψει
οι Τούρκοι, πέρασαν την ανατολική όχθη του Αξιού και άρχιζαν να ετοιμάζουν την είσοδό τους
στην Θεσσαλονίκη.

44. Η μάχη των Γιαννιτσών

45. Σε ανάμνηση της μάχης των Γιαννιτσών
στήθηκε το Ηρώο στην είσοδο της πόλης το 1925.
Είναι ένα άγαλμα του γλύπτη Γρηγορίου Ζευγώλη.
Το άγαλμα αναπαριστά τον φτερωτό χρόνο
και στα πόδια του η μάνα Ελλάδα
που αγκαλιάζει τον γιο της, σκοτωμένο στρατιώτη.
Για να μας θυμίζει τους πολεμιστές που έδωσαν την ζωή τους
για την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους, το 1912.

46. Η αποξήρανση της λίμνης
Μετά την Μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες ήρθαν από τη Μ. Ασία
και εγκαταστάθηκαν σε οικισμούς και πόλεις της περιοχής γύρω από τη λίμνη.
Επειδή δεν υπήρχαν αγροτικές εκτάσεις για να μπορέσουν να ζήσουν οι νέοι κάτοικοι
και επειδή τα περιστατικά της ελονοσίας από τα κουνούπια ήταν πάρα πολλά,
κρίθηκε απαραίτητο να αποξηρανθεί η λίμνη.
Η έκταση της ήταν 10.000 στρέμματα, ενώ άλλα 340.000 στρέμματα ήταν βάλτος.
Η αποξήρανση της λίμνης ξεκίνησε το 1928.
Την ανέλαβε η αμερικάνικη εταιρεία "New York Company Foundation".
Διοχέτευσε τα νερά της λίμνης μέσω του ποταμού Λουδία στον Θερμαϊκό κόλπο.
Παράλληλα, η ίδια εταιρεία κατασκεύασε και τη μεγάλη γέφυρα του Αξιού ποταμού το 1933.
Η γέφυρα αυτή είχε μήκος 560 μέτρα και πλάτος 5 μέτρα.
Τα βασικά έργα αποξήρανσης τέλειωσαν το 1936
και δόθηκαν στους ακτήμονες 288.750 στρέμματα εύφορης γης.
Σήμερα στο σημείο της λίμνης
απλώνεται ένας εύφορος κάμπος
με πολλές καλλιέργειες
που συμβάλει
στην οικονομική
και επιχειρηματική
ανάπτυξη
της γύρω περιοχής
Βαθυκόρος κατά την αποξήρανση της λίμνης

47. Η Γερμανική κατοχή
Ο γερμανικός στρατός εισέβαλε στα Γιαννιτσά στις 11 Απριλίου 1941.
Στις 20 Απριλίου 1941 εγκαθίσταται προσωρινά μία μεραρχία Αυστριακών
και οι κάτοικοι μαρτυρούν τη βίαιη συμπεριφορά τους.
4 τυχαίες εκτελέσεις σε διάφορα σημεία της πόλης.
Η αλλαγή του κλίματος διαπιστώνεται προς το τέλος του έτους 1943.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 1943 ο Δήμος Γιαννιτσών με επικεφαλής το Δήμαρχο, Θωμά Μαγκριώτη
και τη βοήθεια των τοπικών, ποδοσφαιρικών ομάδων οργανώνουν διαδήλωση στην πόλη
και επιδίδουν στο Γερμανό Φρούραρχο κείμενο διαμαρτυρίας
κατά της πρόθεσης των Γερμανών να παραχωρήσουν την κεντρική Μακεδονία στους Βουλγάρους.
Στις 13 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοί συλλαμβάνουν γύρω στους 50 πολίτες,
τους οποίους μεταφέρουν στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη.
Στις αρχές του 1944 εκτελούν τους 13, ενώ οι υπόλοιποι αφήνονται ελεύθεροι.
Το ίδιο διάστημα οι Γερμανοί εισβάλουν για πρώτη φορά στο χωριό Ελευθεροχώρι Γιαννιτσών.
Επιδίδονται σε πλιάτσικο, αρπάζουν και καταστρέφουν. Σε αυτή την επίθεση δεν υπήρξαν θύματα.
Στις 23 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους εκτελούν κατοίκους του Ελευθεροχωρίου
και πυρπολούν το χωριό. Το χωριό καίγεται και ο τόπος ερημώνει.

48. Ο ομαδικός τάφος
Στις 5 Αυγούστου 1944 ο Αυστριακός στρατιώτης Otmar Dorne εγκατέλειψε το γερμανικό στρατό.
Εντάχθηκε στο 30ο Σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ στο βουνό Πάικο μαζί με πολλούς κατοίκους της περιοχής.
Τότε ο λοχία των SS, Φριτς Σούμπερτ που διοικούσε στα Γιαννιτσά, γνωστός για την σκληρότητά του,
αποφάσισε μια ομαδική εκτέλεση στις 14 Σεπτεμβρίου 1944.
112 άνθρωποι εκτελέστηκαν εκείνη τη μέρα.
Ανάμεσά τους ήταν και ο Δήμαρχος Γιαννιτσών, Θωμάς Μαγκριώτης.
Το ένα τρίτο της πόλης καταστράφηκε από φωτιά.
Οι Γιαννιτσώτες έφευγαν από την πόλη
και κρύβονταν σε καλύβες στα χωράφια του βάλτου.
Ο γερμανικός στρατός εγκατέλειψε τα Γιαννιτσά
στις 3 Νοεμβρίου του 1944.

49. Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Γιαννιτσών
Το Μουσείο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1997
από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών “Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ”
με σκοπό την προβολή της ιστορίας και της λαογραφίας του τόπου μας.
Στο Μουσείο μπορεί να δει κανείς εικόνες από τα προϊστορικά Γιαννιτσά,
την αναπαράσταση του βάλτου των Γιαννιτσών κατά το Μακεδονικό Αγώνα,
φωτογραφίες και κειμήλια Μακεδονομάχων που σκοτώθηκαν στη μάχη των Γιαννιτσών κ.ά.
Όλο το υλικό του Μουσείου συγκεντρώθηκε και συνεχίζει να συγκεντρώνεται
με μεγάλη προσπάθεια και φροντίδα των ανθρώπων της Εταιρείας,
των πολιτών και οικογενειών της πόλης αλλά και της γύρω περιοχής.
Το μουσείο στεγάζεται σ’ ένα προκατασκευασμένο κτίριο πίσω από το Πολύκεντρο.
Ο χώρος είναι πολύ μικρός και γι αυτό η υπεύθυνη επιτροπή του μουσείου αναζητά έναν καλύτερο.
Σήμερα το μουσείο είναι κλειστό λόγω κατασκευαστικών έργων.

50. Αναζήτηση πληροφοριών
σε βιβλία και λευκώματα τοπικής ιστορίας
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΧΑΤΖΗΣ
Γιαννιτσά 2003
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ 1912
ΤΕΛΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ
Ημερολόγιο 2012
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΣΙΑ
Ν. ΠΕΛΛΑΣ
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΛΕΥΚΩΜΑ
ΔΗΜΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ
ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΚΕΦΑΛΙΔΟΥ
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ 2007
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΛΕΥΚΩΜΑ
ΔΗΜΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ
ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΚΕΦΑΛΙΔΟΥ
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ 2005

51. Βρήκαμε πληροφορίες
στην επίσημη ιστοσελίδα
της πόλης μας www.giannitsa.gr
για την ιστορία της πόλης
την εποχή της Τουρκοκρατίας
και τα οθωμανικά μνημεία.
Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο
Παλαιότερη ιστοσελίδα
Νέα ιστοσελίδα