1. Συναγωγές στην Ελλάδα
Ιεροί τόποι μιας άλλης εποχής...
Μια εργασία του 2ου ΕΠΑΛ Κιλκίς για το
2ο Μαθητικό Θεολογικό Συνέδριο 2016

2. Θέλησα να συνεχίσω την έρευνά μου για την
Εβραϊκή ιστορία αυτής της πόλης(Ζάκυνθος) και
μέσα σε πέντε λεπτά ήμουν στο Δημαρχείο.
Όταν είπα στον υπάλληλο στη ρεσεψιόν τι ζητούσα,
εκείνος με ρώτησε αν είχα ήδη επισκεφθεί τη
συναγωγή. Η ερώτηση αυτή είχε γίνει εντελώς
φυσικά λες και μιλούσε για κάτι συνηθισμένο.
"Συγνώμη;" Νόμιζα ότι δεν είχα ακούσει καλά. "Μια
συναγωγή σ’ αυτό το νησί;"
The Jerusalem Post 13.12.09
Της Leora Goldberg

3. Η παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα
μαρτυρείται ήδη από το 300-250 π.Χ. σε μία
επιγραφή που βρέθηκε στην Αττική. Η αρχαιότερη
συναγωγή της διασποράς υπάρχει στο νησί της
Δήλου από τον 1ο αιώνα π.Χ.
Τον 15ο αι. ο εβραϊκός πληθυσμός της Ελλάδας
αυξήθηκε μετά τις διώξεις στη Δυτική Ευρώπη. Η
ανοχή της θρησκείας τους από το Οθωμανικό
κράτος συνετέλεσε σε αυτό.

4. Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους
παραχωρήθηκαν στους Εβραίους ίσα πολιτικά
δικαιώματα με τους υπόλοιπους Έλληνες. Ο
πληθυσμός τους μετά τους Βαλκανικούς πολέμους
εκτινάχτηκε στους 100.000.
Δυστυχώς η γερμανική κατοχή και τα στρατόπεδα
συγκέντρωσης αποδεκάτισαν το 87% του
εβραϊκού πληθυσμού της χώρας. Οι κοινότητες
πολλών πόλεων χάθηκαν και οι συναγωγές
γκρεμίστηκαν.

5. Σήμερα λειτουργούν εννέα συναγωγές στην
Ελλάδα. Έχουμε όμως μαρτυρίες και φωτογραφίες
και από άλλες που πλέον δεν υπάρχουν. Για τους
Εβραίους επισκέπτες της χώρας μας η αναζήτηση
στοιχείων για τις παλιές εβραϊκές κοινότητες και
συναγωγές και η επίσκεψη σε αυτές είναι ένα
προσκυνηματικό ταξίδι στην πολύπαθη ιστορία
του λαού τους που η Ελλάδα για αιώνες
αγκάλιασε και φιλοξένησε. Ας αρχίσουμε λοιπόν
αυτό το ταξίδι σε τόπους γεμάτους μνήμες και σε
μνήμες από τόπους που δεν υπάρχουν πια...

6. Η Συναγωγή για τους Εβραίους είναι ότι και ο
ναός (η Εκκλησία) για τους Χριστιανούς. Η λέξη
μπέιτ κνεσέτ στα εβραϊκή σημαίνει “οίκος
συνέλευσης"‫כנסת‬ ‫בית‬. Στα ελληνικά η ονομασία
αυτή προκύπτει από το ρήμα “συνάγω” και
σημαίνει τόπος συνέλευσης. Πρόκειται για τον
τόπο λατρείας της ιουδαϊκής θρησκείας στον
οποίο μπορεί να εισέλθει ο καθένας ανεξαρτήτως
θρησκεύματος. Περιορισμοί υπάρχουν στις
συναγωγές των λεγόμενων Ορθόδοξων Εβραίων
καθώς εκεί η είσοδος στις γυναίκες επιτρέπεται
μόνο σε ορισμένες τελετές και υπάρχει ειδικός
χώρος γι' αυτές.
‫כנסת‬ ‫בית‬ ‫כנסת‬ ‫כנסתבית‬ ‫בית‬

7. Πάντοτε οι συναγωγές είναι στραμμένες προς την
κατεύθυνση της Ιερουσαλήμ. Οι ραββίνοι είναι οι
θρησκευτικοί δάσκαλοι που είναι και υπεύθυνοι
για το χώρο αυτό.
Μέσα στις συναγωγές συναντάμε:

8. 1. Την Εχάλ ή Κιβωτό,
κατασκευή από πέτρα ή
ξύλο στην οποία
φυλάσσονται τα ιερά
βιβλία του Νόμου
(Τορά).Έχει είτε τη μορφή
εσοχής ή ντουλάπας είτε
μικρού δωματίου με
ράφια. Καλύπτεται με
χρυσοκέντητη κουρτίνα.
Μπροστά της υπάρχει ένα
αναμμένο λυχνάρι,
σύμβολο της Επτάφωτης

9. 2. Το Βήμα (μπιμά η
τεϊβά), ένας άμβωνας
από ξύλο απέναντι
από το Εχάλ. Από
εκεί γίνεται η
ανάγνωση των
κυλίνδρων του
Νόμου.

10. 3. Η Χου-πα είναι η
τέντα κάτω από την
οποία τελούνται οι
γάμοι.

11. 4. Το Μικβέ είναι ένας
χώρος για βάπτισμα
ή για καθαρμό πριν
από την προσευχή.
Το νερό εκεί δεν
πρέπει να είναι
στάσιμο.

12. 5. Ο Γυναικωνίτης που
διαχωρίζεται από το
χώρο των ανδρών με
ξύλινο καφασωτό ή
είναι σαν
υπερυψωμένος
εξώστης.

13. Στην Ελλάδα υπάρχουν συναγωγές στις πόλεις
εκείνες στις οποίες από παλιά υπήρχε εβραϊκός
πληθυσμός. 31 εβραϊκές κοινότητες υπήρχαν τη
δεκαετία του 1930. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο
Πόλεμο και τον αφανισμό του 87% του ελληνικού
εβραϊκού πληθυσμού πολλές συναγωγές
εγκαταλείφθηκαν, πουλήθηκαν ή κατεδαφίστηκαν.
Σήμερα εν λειτουργία συναγωγές υπάρχουν σε
εννέα πόλεις της Ελλάδας.

14. Η συναγωγή του Βόλου

15. Στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου υπήρχαν
Εβραίοι ήδη από τον 1ο αι. μ.Χ. Στην περιοχή της
Νέας Αγχιάλου οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν
εβραϊκές επιτύμβιες πλάκες που χρονολογούνται
από το 325 μ.Χ. ως το 641 μ.Χ. Μαρτυρία για την
ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα της περιοχής
έχουμε και από τον Ισπανό ραββίνο και περιηγητή
Βενιαμίν μπεν Γιονά που έγραψε το Οδοιπορικό
του τον 12ο αι.μΧ.

16. Η πρώτη κατασκευή συναγωγής στο λιμάνι της
Μαγνησίας έγινε το 1865 με δωρεές πλουσίων
Εβραίων στην ίδια θέση που βρίσκεται και
σήμερα. Έτσι αντικαταστάθηκε η πρόχειρη ξύλινη
κατασκευή που μέχρι τότε εξυπηρετούσε τις
λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων. Η λειτουργία
της ξεκίνησε το 1870 και το 1943 την ανατίναξαν
οι Γερμανοί κατακτητές. Το 1948 χτίστηκε νέο
κτίριο που επίσης καταστράφηκε από τους
σεισμούς του 1955.

17. Η συναγωγή Βόλου το 1948

18. Το 1960 κτίστηκε το κτίριο που λειτουργεί μέχρι
σήμερα.

19. Το κτίριο της συναγωγής Βόλου στη συμβολή των
οδών Πλάτωνος, Μωυσέως και Ξενοφώντος

20. Η συναγωγή της Λάρισας

21. Η τρίτη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα
ήταν αυτή της Λάρισας. Από τον 1ο αι. μ.Χ.
κατοικούσαν Εβραίοι στην περιοχή όπως φαίνεται
από τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Πολλοί Εβραίοι διωγμένοι είτε από άλλες περιοχές
της Ελλάδας είτε από τη Δυτική Ευρώπη κατέφυγαν
στην πόλη της Λάρισας με αποτέλεσμα μια
ακμάζουσα ισραηλιτική κοινότητα.

22. Πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο 7 συναγωγές
εξυπηρετούσαν τις ανάγκες περίπου 1120
Εβραίων στην πόλη. Σήμερα, για τους 330 που
έχουν απομείνει λειτουργεί η συναγωγή Ετς Χαγιίμ
(Δέντρο της Ζωής). Χτισμένη στα 1860, χωρίς
ιδιαίτερο διάκοσμο και αφού χρησιμοποιήθηκε ως
στάβλος για τα άλογα των Γερμανών στην Κατοχή,
τώρα αποτελεί το πνευματικό και θρησκευτικό
κέντρο των λαρισαίων εβραίων και έχει έντονη
παρουσία στη ζωή της πόλης.

23. Εκδήλωση για το Ολοκαύτωμα στη συναγωγή
Λάρισας

24. Η Συναγωγή της Βέροιας

25. Δύο εβραϊκές οικογένειες έχουν απομείνει στην
όμορφη πόλη της Μακεδονίας. Εκεί που και ο
Απόστολος Παύλος μίλησε στην συναγωγή της
όταν την επισκέφτηκε. Η εβραϊκή παρουσία στην
πόλη μαρτυρείται από την εποχή πριν τον Χριστό.
Η συναγωγή διατηρείται σε άριστη κατάσταση
αλλά πλέον δε λειτουργεί. Ανοίγει μόνο όταν την
επισκέπτονται Εβραίοι από άλλες περιοχές.

26. Το άριστα διατηρημένο εσωτερικό της συναγωγής
Βέροιας

27. Το κτίριο της συναγωγής, κτισμένο από πέτρα,
βρίσκεται στο κέντρο της Μπαρμπούτας, της
παλιάς εβραϊκής συνοικίας. Ακόμη διασώζεται το
Μικβέ πίσω από αυτήν. Χτίστηκε το 1850 στη
θέση παλαιότερης συναγωγής ύστερα από εντολή
του ίδιου του Σουλτάνου. Είναι ένα κομψό κτίριο
εναρμονισμένο με τον περιβάλλοντα χώρο που
αναστηλώθηκε πρόσφατα.

28. Λεπτομέρεια από τη συναγωγή Βέροιας

29. Συναγωγή Κέρκυρας

30. Αναφορές του 12ου αιώνα (Γρηγορόβιος- Βενιαμίν
μπεν Γιονά) κάνουν λόγο για παρουσία ενός μόνο
Εβραίου στο νησί. Η κατάσταση άλλαξε από τον
13ο αιώνα και μετά τους διωγμούς των Εβραίων
της Ισπανίας στο νησί θα εγκατασταθούν αρκετοί
από αυτούς. Δύο εβραϊκές κοινότητες υπήρχαν, η
Απουλιανή και η Ρωμανιώτικη. Σήμερα αυτές οι
κοινότητες έχουν πια ενωθεί καθώς περίπου 100
Εβραίοι έχουν παραμείνει στο νησί.

31. Το Εχάλ στη συναγωγή Κέρκυρας

32. Το 1537 καταστράφηκε η πρώτη συναγωγή των νέων
Εβραίων κατοίκων και χτίστηκε νέα συναγωγή
(Μιντράς ή VECCIA) η οποία κάηκε και ξαναχτίστηκε
το 1926. Οι γερμανικοί βομβαρδισμοί την
κατέστρεψαν – όπως και μεγάλο μέρος της εβραϊκής
συνοικίας.

33. Η συναγωγή που λειτουργεί ως σήμερα χτίστηκε
την εποχή της Αγγλοκρατίας και ονομάστηκε
Nuova (νέα). Κτίριο ιταλικού τύπου, αρχιτεκτονικά
εναρμονισμένο με την περιοχή στην οποία
βρίσκεται, λειτουργεί σε όροφο καθώς παπικό
διάταγμα ζητούσε να μην υπάρχει επαφή των
Χριστιανών με τις λατρευτικές τελετές των
Εβραίων. Το κωδωνοστάσιο είναι του 1864 και στο
εσωτερικό της υπάρχει ξύλινο τέμπλο.

34. Κετουμπά (γαμήλια συμβόλαια) από την Κέρκυρα

35. Συναγωγή της Κω

36. Πολύ παλιά η ιστορία της εβραϊκής κοινότητας σε
αυτό το νησί των Δωδεκανήσων. Ο ιουδαίος
ιστορικός Ιώσηπος αναφέρεται στην παρουσία
Εβραίων εκεί ήδη από την εποχή του Δεύτερου
Ναού. Στο Α' Μακκαβαίων 15,23 γίνεται λόγος για
τους Εβραίους της Κω. Την εποχή που το νησί
κατείχαν οι Ιωαννίτες ιππότες εκδιώχθηκαν όλοι οι
εβραίοι κάτοικοι-επέστρεψαν το 1522. Το 1685
ξέρουμε ότι υπάγονταν στον αρχιραββίνο της
Ρόδου.

37. Εσωτερικό συναγωγής Κω

38. Ο Ελιέζερ Ταρσία έχτισε συναγωγή στο νησί στα
1747. Η συναγωγή καταστράφηκε στο σεισμό του
1933. Το νέο κτίριο που χτίστηκε αμέσως μετά
βρίσκεται στην οδό Αλέξανδρου Διάκου 4 κοντά
στο λιμάνι. Ο εβραϊκός πληθυσμός μειώθηκε στη
διάρκεια του 19ου αι. και η νέα συναγωγή κάλυπτε
τις ανάγκες 140 ανθρώπων. Το 1944 και αφού
κατασχέθηκε η περιουσία τους, οι Εβραίοι της Κω
μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς και μόνος ένας
επιζών επέστρεψε.

39. Ασημένια πλάκα στη μνήμη της εβραϊκής
κοινότητας Κω που εκδιώχθηκε από τους Ναζί
(23/6/1944). Ακολουθούν όλα τα ονόματα ανά
οικογένεια.

40. Η συναγωγή σήμερα λειτουργεί ως πνευματικό
κέντρο του Δήμου.

41. Το άστρο του Δαβίδ στη συναγωγή της Κω

42. Η συναγωγή της Χαλκίδας

43. Μια πόλη με έντονη την παρουσία του εβραϊκού
στοιχείου ήδη από τα χρόνια μετά την καταστροφή
του Ναού το 586 π.Χ. Ο περιηγητής Ραβίνος
Βενιαμίν μπεν Γιονά το 1159 αναφέρεται στους
πολυάριθμους συμπατριώτες του που ζουν στην
πόλη.
Έξι φορές καταστράφηκε η συναγωγή και πάντα
ξαναχτιζόταν στο ίδιο μέρος. Σήμερα βρίσκεται
στην οδό Κώτσου (πρώην οδός Άνω Πύλης που
διέσχιζε την εβραϊκή συνοικία).

44. Η συναγωγή Χαλκίδας με τις πολυκατοικίες γύρω
της

45. Το 140 τ.μ. κτίσμα που υπάρχει σήμερα χτίστηκε
το 1855 με χρήματα που έδωσε η Δούκισσα της
Πλακεντίας. Η πυρκαγιά του 1854 που κατέστρεψε
το προηγούμενο κτίριο κατέκαψε όλα τα αρχεία
της κοινότητας, χειρόγραφα και κειμήλια. Σώθηκαν
μόνο τρεις παλιοί κύλινδροι.
Μεγάλες ζημιές υπέστη με το σεισμό του 1894.
Στα τόξα πάνω από τα παράθυρα
ενσωματώθηκαν επιτύμβιες στήλες από το
εβραϊκό νεκροταφείο που καταστράφηκε τον 16ο
αι. Στο προαύλιο υπάρχει μια κιτριά για τον
εορτασμό της Σκηνοπηγίας.

46. Η συναγωγή Χαλκίδας δια χειρός Νίκου
Εγγονόπουλου

47. Οι Εβραίοι της Χαλκίδας μιλούσαν αποκλειστικά
την ελληνική γλώσσα. Ο πρώτος αξιωματικός που
έχασε τη ζωή του στο αλβανικό μέτωπο ήταν ο
χαλκιδιώτης συνταγματάρχης Μορδοχαίος Φριζής.
Ελάχιστοι Εβραίοι της πόλης έχασαν τη ζωή τους
την περίοδο της κατοχής. Οι κάτοικοι της πόλης
τους προστάτεψαν, μάλιστα ο μητροπολίτης
Γρηγόριος έκρυψε τα ιερά σκεύη της συναγωγής
στο χώρο της Μητρόπολης για να τα διαφυλάξει.

48. Εσωτερικό της συναγωγής της Χαλκίδας

49. Συναγωγή της Πάτρας

50. Οι πρώτοι Εβραίοι ήρθαν στην Πάτρα από τη
Συρία την εποχή του βασιλιά Σεύλευκου του Α'
(323-281 πΧ). Το 1580 στην πόλη υπήρχαν
τέσσερις συναγωγές. Η εβραϊκή κοινότητα της
πόλης διαλύθηκε οριστικά το 1991. Η τελευταία
συναγωγή που βρισκόταν στην οδό Παντάνασσης
κατεδαφίστηκε το 1984.

51. Το εσωτερικό της
συναγωγής στην
Πάτρα

52. Το εσωτερικό της συναγωγής μεταφέρθηκε
στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος

53. Συναγωγή της Καστοριάς

54. Από τον 10ο αιώνα μαρτυρείται η εβραϊκή
κοινότητα στην πόλη αυτή. Η τελευταία συναγωγή,
η Μπεθ Καλ, χτίστηκε το 1830. Η μοίρα των
εβραίων κατοίκων ήταν τραγική, 763 άνθρωποι
μεταφέρθηκαν και εξοντώθηκαν στα ναζιστικά
στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η συναγωγή
κατεδαφίστηκε το 1948.

55. Συναγωγή της Κομοτηνής

56. Ονομαζόταν Μπετ Ελ (Οίκος του Θεού) και
κτίστηκε μάλλον τον 18ο αι. Ως κτίσμα είχε
κάποιες ιδιαιτερότητες-κεντρικός τρούλος κάτω
από τον οποίο βρισκόταν το Βήμα, ενώ το Εχάλ
ήταν στον ανατολικό τοίχο. Την περίοδο της
κατοχής αφού απογυμνώθηκε από την εσωτερική
της διακόσμηση χρησιμοποιήθηκε ως στάβλος.
Κατεδαφίστηκε το 1994.

57. Το εσωτερικό της συναγωγής στην
Κομοτηνή

58. Συναγωγή Τρικάλων

59. Πριν τον πόλεμο του 1940 υπήρχαν 3 συναγωγές
στα Τρίκαλα. Η Kal Sepharadi, η Kal Sikiliani και η
Kal Yavanim. Μόνο η τελευταία σώζεται, χτισμένη
το 1930.

60. Εβραίοι στη συναγωγή των Τρικάλων

61. Συναγωγή στη Ζάκυνθο

62. Δύο συναγωγές υπήρχαν στο νησί: η Κρητική
(από τους Κρήτες πρόσφυγες του 1669) που
καταστράφηκε ολοσχερώς και η Ζακυνθινή που
υπέστη καταστροφές από το σεισμό του 1953.
Πάνω από την κεντρική είσοδο, στο μαρμάρινο
βιβλίο, γράφει: "Σε αυτό το ιερό μέρος βρισκόταν η
Συναγωγή Shalom. Εδώ, την εποχή του σεισμού
του 1953, κάηκαν παλιοί πάπυροι Torah που είχαν
αγοραστεί πριν από την ίδρυση της κοινότητας".

63. Στον περίβολο της συναγωγής μαρμάρινες
επιγραφές εκφράζουν την ευγνωμοσύνη των
εβραίων του νησιού προς τους κατοίκους και ιδίως
προς τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και το
δήμαρχο Λουκά Καρρέρ.

64. Όταν ο Γερμανός διοικητής στην Κατοχή ζήτησε
κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων του νησιού,
ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Δημητρίου, με
λαμπρές σπουδές στη Γερμανία, του έδωσε ένα
χαρτί με δύο μόνο ονόματα: το δικό του και αυτό
του δημάρχου.

65. Συναγωγή της Άρτας

66. Η συναγωγή της Άρτας καταστράφηκε την
περίοδο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Η εβραϊκή
κοινότητα της πόλης υπήρχε από πολύ παλιά, η
πρώτη μαρτυρία είναι αυτή του Βενιαμίν μπεν
Γιονά το 1173. Τότε περίπου πρέπει να χτίστηκε η
πρώτη συναγωγή, γνωστή ως Γκρέκα. Από τους
500 εβραίους που ζούσαν στην πόλη πριν τον
πόλεμο, ελάχιστοι επέζησαν. Η κοινότητα
διαλύθηκε το 1959 και το οικόπεδο της συναγωγής
παραχωρήθηκε στο δήμο.

67. Η κατεστραμμένη συναγωγή στην Άρτα

68. Συναγωγή στην Αίγινα

69. Από τις δύο συναγωγές που πρέπει να υπήρχαν
στο νησί σώζεται μόνο τμήμα του δαπέδου της
μιας – στο αρχαιολογικό μουσείο πλέον.
Χρονολογείται γύρω στα 300 μ.Χ. και γράφει στα
ελληνικά: «Εγώ, ο Αρχισυνάγωγος Θεόδωρος,
έκτισα αυτή τη συναγωγή από τα θεμέλια….»

70. Συναγωγή Χανίων

71. Είναι η μοναδική συναγωγή που υπάρχει στην
Κρήτη. Κτίστηκε γύρω στα 1560 όταν εβραίοι
δούλεψαν εθελοντικά στο χτίσιμο των τειχών της
πόλης και οι Ενετοί τους έδωσαν μια γκρεμισμένη
εκκλησία (της Αγίας Αικατερίνης) που τη
μετέτρεψαν σε συναγωγή. Παλιά υπήρχαν δύο
συναγωγές με κοινή αυλή, η Beth Shalom και η
Kahal Kadosh Etz Hayyim. Η πρώτη
καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των
Γερμανών το 1941. Οι εβραίοι της πόλης
επιβιβάστηκαν σε ένα πλοίο που το βύθισε
βρετανικό υποβρύχιο.

72. Το 1995 το κτίριο που
ως τότε
χρησιμοποιούνταν ως
στάβλος και
χωματερή
αποκαταστάθηκε και
ξεκίνησε ξανά η
λειτουργία του.

73. Η συναγωγή των Χανίων πριν την αποκατάστασή
της

74. Η Συναγωγή της Ρόδου

75. Η παλαιότερη σωζόμενη συναγωγή στην Ελλάδα.
Ονομάζεται Kalah Kadosh Shalom (Ιερό
Εκκλησίασμα της Ειρήνης) και λειτουργεί όποτε
παραστεί ανάγκη για κάποια τελετή ή στις μεγάλες
γιορτές με ραββίνο που έρχεται γι' αυτό το λόγο.
Παλαιότερα υπήρχαν άλλες πέντε συναγωγές στο
νησί.

76. Πρόκειται για μνημείο
του 1577. Το 1930
κατασκευάστηκε και
γυναικωνίτης. Στη
διάρκεια του πολέμου
η βιβλιοθήκη Yeshiva
στην οποία οδηγούσε
η δυτική αυλή
καταστράφηκε.

77. Το εσωτερικό είναι
τυπικό σεφαραδίτικο
και η τράπεζα
προσευχής βρίσκεται
στο κέντρο.

78. Το πάτωμα καλύπτεται
από άσπρα και
μαύρα βότσαλα
όπως συνηθίζονταν
τότε στα
Δωδεκάνησα.

79. Συναγωγή Ιωαννίνων

80. Πρωτεύουσα των ελληνόφωνων Εβραίων
(ρωμανιωτών) τα Ιωάννινα, πλήρωσαν βαρύ φόρο
αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η εβραϊκή κοινότητα μαρτυρείται από τη βυζαντινή
περίοδο – με χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β' το
1319 ορίζεται “ελευθερία και ανενοχλησία” για τα
μέλη της. Πολλοί εβραίοι της Ισπανίας βρήκαν εκεί
καταφύγιο μετά την εκδίωξή τους. Πλέον λίγοι
έχουν απομείνει στην πόλη και η συναγωγή
λειτουργεί μόνο στις μεγάλες γιορτές.

81. Παλιά φωτογραφία
από την εβραϊκή
γειτονιά της πόλης
των Ιωαννίνων

82. Η συναγωγή ονομάζεται Kahal Kadosh Yashan
Yanina (Ιερή Παλιά Κοινότητα/Συναγωγή
Ιωαννίνων) ή Μέσα Συναγώγι, και πιθανόν
χτίστηκε στη θέση παλαιότερης. Είναι το πιο
μεγάλο και εντυπωσιακό θρησκευτικό κτίριο των
Ελλήνων Εβραίων. Δύο εντοιχισμένες επιγραφές
δίπλα στις πόρτες αναφέρουν ως έτος κτίσης το
5586 (1826), και μία στην εξωτερική τοξωτή πύλη
δηλώνει ως έτος κτίσης αυτής το 1897 οπότε και
γνωρίζουμε ότι έγιναν σημαντικές αλλαγές στην
αρχιτεκτονική του κτιρίου.

83. Η πύλη της συναγωγής
στα Ιωάννινα

84. Στην αυλή υπάρχει μαρμάρινος νιπτήρας και
πέτρινο πηγάδι. Το κυρίως οικοδόμημα είναι
ορθογώνιο, χωρισμένο σε πέντε κλίτη και ένα
επιπλέον στο βορινό τοίχο που χρησιμεύει ως
γυναικωνίτης.

85. Το εσωτερικό της συναγωγής Ιωαννίνων

86. Δίπλα βρισκόταν το Μιντάν, μια μικρότερη
συναγωγή που καταστράφηκε την περίοδο της
Κατοχής. Το κτίριο που υπάρχει σήμερα διεσώθη
καθώς το χρησιμοποίησε η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη
και όταν επέστρεψαν οι επιζώντες Εβραίοι τόσο
αυτό όσο και τα ιερά κειμήλια τους παρεδόθησαν
ανέπαφα.

87. Συναγωγές Θεσσαλονίκης

88. Πότε ακριβώς εγκαταστάθηκαν Εβραίοι στη
Θεσσαλονίκη δε μπορούμε να πούμε με
βεβαιότητα. Σίγουρα ήρθαν κάποιοι το 140 π.Χ.
από την Αλεξάνδρεια, και ξέρουμε ότι ο
Απόστολος Παύλος μίλησε στη συναγωγή της
πόλης. Αυτή η πρώτη συναγωγή ονομάζεται Ετς
Αχαίμ (δέντρο της ζωής). Το 1492 σεφαραδίτες
(ισπανοεβραίοι) ήρθαν στην πόλη και στα τέλη του
19ου αιώνα ο εβραϊκός πληθυσμός της ήταν
περίπου 70.000.

89. Εβραίοι ψαράδες στη Θεσσαλονίκη

90. Περίπου 50 συναγωγές υπήρχαν στην πόλη την
εποχή εκείνη αλλά καταστράφηκαν στην πυρκαγιά
του 1917 όπως και το μεγαλύτερο μέρος της
εβραϊκής συνοικίας. Ανάμεσα σε αυτές και η
συναγωγή Μπεθ-Ελ που το 1891 είχε χτιστεί στο
κέντρο της πόλης.

91. Η συναγωγή Μπεθ-Ελ

92. Συναγωγή Μοναστηριωτών

93. Η κεντρική συναγωγή της Θεσσαλονίκης που
θεμελιώθηκε το 1925. Για το χτίσιμό της
πρόσφεραν χρήματα η Ίντα Αροέστη (γι' αυτό και
αφιερώθηκε στη μνήμη στο συζύγου της Ισαάκ)
και οικογένειες που είχαν έρθει από το Μοναστήρι
(απ' όπου και η ονομασία της). Τα εγκαίνιά της
έγιναν το 1927 από τον τοποτηρητή της
Αρχιρραβινείας Θεσσαλονίκης Χάϊμ Ραφαέλ
Χαμπίμπ.

94. Την περίοδο της κατοχής ο Ερυθρός Σταυρός τη
χρησιμοποίησε ως αποθήκη και έτσι δεν
καταστράφηκε. Μετά την απελευθέρωση, οι
διασωθέντες Εβραίοι συγκάλεσαν εκεί συνέλευση
για να οργανώσουν ξανά την κοινότητά τους. Το
1978 υπέστη καταστροφές από το σεισμό και
διέκοψε τη λειτουργία της μέχρι την
αποκατάστασή τους.

95. Το εσωτερικό της
Συναγωγής
Μοναστηριωτών

96. Συναγωγή Γιαδ Λεζικαρόν

98. Συναγωγή Γιοσούα Αβραάμ Σαλέμ
Μικρή συναγωγή στον
οίκο ευγηρίας Σαούλ
Μοδιάνο.

99. Συναγωγές Αθήνας

100. Πληροφορίες για Εβραίους στην Αθήνα έχουμε
σχετικά αργά, τον 1ο αι. μ.Χ. Ο Αγρίππας ο Α' σε
επιστολή του στον Γάιο Καλλιγούλα αναφέρεται
στην παρουσία τους στην πόλη.

101. Συναγωγή Ετς Χαίμ

102. Η παλαιότερη από τις δύο εβραϊκές συναγωγές
της πρωτεύουσας. Ρωμανιώτικη συναγωγή που
χτίστηκε το 1904 και βρίσκεται στο Θησείο. Οι
ηλικιωμένοι την ονομάζουν “Γιαννιώτικη”. Το Βήμα
βρίσκεται στον δυτικό τοίχο και η Εχάλ στον
ανατολικό. Στο ισόγειό της στεγάζει τα γραφεία της
κοινότητας και λειτουργεί μόνο στις μεγάλες
γιορτές.

103. Το εσωτερικό της
συναγωγής Ετς Χαίμ
στην Αθήνα.

104. Συναγωγή Μπεθ Σαλώμ

105. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Ετς Χαίμ και
είναι μεγαλύτερη και πιο καινούργια – χτισμένη το
1935. Το όνομά της σημαίνει “Οίκος της Ειρήνης”
και είναι σεφαραδίτικη. Εξωτερικά έχει επένδυση
από μάρμαρο Πεντέλης.

106. Το εσωτερικό της δε
θυμίζει τις υπόλοιπες
ελληνικές
συναγωγές. Αυτή
καλύπτει τις ανάγκες
της εβραϊκής
κοινότητας της
πόλης.

107. 2ο ΕΠΑΛ Κιλκίς
Μαθητές
Δεληγιώργης Χρίστος
Ευθυμιάδης Γιώργος
Υπεύθυνη καθηγήτρια
Μαρία Κατσαβέλη

108. Πηγές
www.el.wikipedia.org
www.el.wiktionary.org
www.users.sch.gr
www.jct.gr
www.jewishrhodes.org
www.jewishmuseum.gr
www.travelioannina.com
www.athensattica.gr

109. www.enet.gr
www.eviaportal.gr
www.monumenta.org
www.hri.org
www.archaiologia.gr
www.ioanninajewishlegacy.com
www.anemourion.blogspot.gr
www.kis.gr
www.corfu.gr

110. www.abravanel.wordpress.com
www.kosvioce.gr
www.kosvoice.gr
www.thebest.gr
www.istorikakastorias.blogspot.gr
www.egiannina.wordpress.com
Www.telospanton.com