เดือนเมษายน พ.ศ. ๒๔๖๓ สมเด็จฯ พระบรมราชชนกได้ขอพระบรมราชานุญาตเสกสมรสกับนางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ ต่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ เมื่อได้รับพระบรมราชานุญาตแล้ว ได้จัดให้นางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ เดินทางกลับมาเมืองไทยเพื่อการอภิเษกสมรส โดยเจ้าคุณชนินทรฯ ผู้ดูแลนักเรียนทุนในสหรัฐอเมริกาเป็นผู้จัดการเดินทางให้แก่นางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ และนางสาวเบสส์ บูสเก้ต์ (Miss Bess Bousquet) เลขานุการของเจ้าคุณชนินทรฯ ที่ได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ร่วมเดินทางครั้งนี้ ....... กว่าจะถึงกรุงเทพฯ ก็ล่วงเดือนกรกฎาคม หรือใช้เวลาเกือบ ๔ เดือน

1. ทรงอภิเษกสมรส
ในช่วงปลายปี พ.ศ. ๒๔๖๓ นี้ได้เกิดเหตุการณ์สําคัญอย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาตั้งแต่ครั้ง
เสด็จกลับมาสยามเพื่อมาร่วมงานถวายพระพันปีหลวงฯ ในช่วงเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๔๖๓ โดยสมเด็จฯ
พระบรมราชชนกได้ขอพระบรมราชานุญาตเสกสมรสกับนางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ ต่อพระบาทสมเด็จพระ
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ เมื่อได้รับพระบรมราชานุญาตแล้ว ได้จัดให้นางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ
เดินทางกลับมาเมืองไทยเพื่อการอภิเษกสมรส โดยเจ้าคุณชนินทรฯ ผู้ดูแลนักเรียนทุนในสหรัฐอเมริกาเป็น
ผู้จัดการเดินทางให้แก่นางสาวสังวาลย์ ตะละภัฎ และนางสาวเบสส์ บูสเก้ต์ (Miss Bess Bousquet)
เลขานุการของเจ้าคุณชนินทรฯ ที่ได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ร่วมเดินทางครั้งนี้
การเดินทางจากบอสตัน แมสซาจูเซต เพื่อกลับมาอภิเษกสมรสที่เมืองสยามนั้นใช้เวลาค่อนข้าง
นาน มีการแวะพักกลางทางในหลายเมือง เช่น ชิคาโก้ และเมืองซานฟรานซิสโก เพื่อลงเรือเดินสมุทรเต็น
โยมารู (S.S. Tenyo Maru) ซึ่งมีการแวะพักที่หมู่เกาะฮาวาย ฮอนโนลูลู ทั้งยังต้องแวะพักที่ญี่ปุ่นนานถึง ๓
สัปดาห์เพื่อเปลี่ยนเรือ จากนั้นก็ยังต้องแวะพักที่เซี่ยงไฮ้ กว่าจะถึงกรุงเทพฯ ก็ล่วงเดือนกรกฎาคม หรือใช้
เวลาเกือบ ๔ เดือน ซึ่งในระหว่างนี้ สมเด็จพระพี่นาง เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนาได้ทรงเล่าประทานไว้ในหนังสือ

2. --  พระราชประวัติสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก หน้า ๓๙ --
“แม่เล่าให้ฟัง” ว่า ”... แม่ไม่ได้มีโอกาสพบทูลหม่อมฯ มากนัก เพราะตั้งแต่เสด็จกลับกรุงเทพฯ ไม่ได้ทรงหยุดงาน
เลย ... “
งานอภิเษกสมรสถูกจัดขึ้นในวันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๖๓ ณ วังสระปทุม ถนนพระราม ๑
โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ได้เสด็จมาพระราชทานน้ําสังข์ โดยทรงเจาะจงให้
เป็นวันเดียวกับวันพระราชสมภพของ สมเด็จพระศรีสวรินทราบรมราชเทวี พระพันวสาอัยยิกาเจ้า ใน
ทํานองที่คล้ายจะให้เป็นของขวัญวันมีพระราชสมภพแก่พระมารดา และอีก ๘ วันต่อมา เจ้าพระยายมราช
(ปั้น สุขุม) ได้จัดงานเลี้ยงถวาย๕๓
ก่อนจะเสด็จกลับไปศึกษาต่อ ณ สหรัฐอเมริกาอีกครั้ง ในวันที่ ๔ ตุลาคม
พ.ศ. ๒๔๖๓ โดยได้ทรงพระราชทานทุนพิเศษส่วนพระองค์แก่นายแพทย์ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ในห้องทดลอง
วิทยาศาสตร์ ให้ตามเสด็จไปด้วย (ศ.นพ.เฉลิม พรมมาส๕๔
)
โดยเสด็จพาคณะติดตามไปขึ้นเรือสัญชาติเดนมาร์กชื่อ “จูดแลนเดีย (Jutlandia) ” ที่ปีนัง ได้มี
โอกาสแวะเกาะลังกา ประพาสเมืองโคลัมโบ เมืองแคนดี้ กระทั่งเสด็จถึงปลายทางที่เมืองเจนัว (Genoa)
ประเทศอิตาลี เพื่อประทับรถไฟไปโลซานน์ (Losanne) ประเทศสวิสเซอร์แลนด์ และได้มีโอกาสประพาส
เมืองเบิร์น (Bern) ที่เป็นเมืองหลวงของประเทศสวิสฯ ด้วย จากสวิสฯ ทรงเสด็จต่อฝรั่งเศส แวะที่เมือง
ปารีส แรงส์ และซัวส์ซอง ก่อนเสด็จข้ามไปอังกฤษเพื่อต่อเรือเดินสมุทรไปยังสหรัฐอเมริกา ถึงเมือง
บอสตันในปลายๆ ปี พ.ศ. ๒๔๖๓ เพื่อทรงศึกษาต่อด้านการสาธารณสุขที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ช่วงฤดู
ใบไม้ผลิ และโปรดให้หม่อมสังวาลย์เข้ารับการศึกษาพิเศษ หลักสูตรเตรียมพยาบาล ที่วิทยาลัยซิมมอนส์
(Simmons College) หลังจากจบหลักสูตรเตรียมพยาบาล ก็โปรดให้ย้ายไปเรียนการสาธารณสุขใน
สถานศึกษา (School Health) ในช่วงภาคฤดูร้อนที่ MIT ต่อไป
๕๓
เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ดํารงตําแหน่งนายกเทศมนตรีกรุงเทพฯ ในขณะนั้น ได้จัดงานเลี้ยงฉลองมงคลสมรสให้
อย่างหรูหรา เพื่อตอบแทนที่สมเด็จฯ พระบรมราชชนกได้ช่วยดูแลบุตรชายทั้งสองของท่าน คือ นายประสบ สุขุม (พระ
พิศาลสุขุมวิท) และนายประดิษฐ์ สุขุม (หลวงสุขุมนัยประดิษฐ์) ให้เป็นอย่างดี ระหว่างที่ทรงประทับอยู่ในประเทศ
สหรัฐอเมริกา
๕๔
มีเรื่องเล่าว่า การได้รับทุนของ นพ. เฉลิม พรหมมาศ ผู้มีบทบาทสําคัญในการบุกเบิกงานการแพทย์และสาธารณสุข
ของไทยท่านนี้ เป็นเหตุสืบเนื่องจากการที่สมเด็จพระบรมราชชนกได้เสด็จผ่านตึกวิกตอเรียของศิริราช ทอดพระเนตรเห็น
นายแพทย์หนุ่มกําลังเล็งภาพในกล้องจุลทรรศน์อย่างขมักขะเม้น จึงทรงตรัสถามด้วยความสนพระทัยว่า“โปรเฟสเซอร์ กําลัง
ดูอะไรอยู่ “ ทราบว่ากําลังดูอมีบาที่พระองค์กําลังสนพระทัยอยู่เช่นกัน จึงโปรดให้รับเข้าไว้เป็นนักเรียนทุนส่วนพระองค์