2. 4ος αιώνας:
Οι μοναχοί Βαρνάβας και Σωφρόνιος ανακαλύπτουν στο όρος
Μελά την εικόνα της Παναγίας,
την οποία σύμφωνα με την παράδοση φιλοτέχνησε ο
Ευαγγελιστής Λουκάς,
και ιδρύουν τη μονή.
3. 7ος αιώνας:
Ο όσιος Χριστόφορος επανιδρύει το μοναστήρι, το οποίο είχε
καταστραφεί.
14ος αιώνας:
Ο Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός χτίζει πύργους, κελιά, ανακαινίζει τα
κτίσματα και εγκαθιστά 40 μόνιμους φρουρούς για την
προστασία της Μονής.
4. Αρχές 15ου αιώνα:
Ο Μανουήλ Γ΄ Κομνηνός προσφέρει στη Μονή σταυρό με
τίμιο ξύλο.
Μέσα 15ου ως 19ο αιώνα:
Οι σουλτάνοι εκδίδουν φιρμάνια και επικυρώνουν
τα προνόμια που παραχώρησαν
οι βυζαντινοί αυτοκράτορες στη Μονή.
5. 1868:
Στη βιβλιοθήκη της Μονής ο ερευνητής Σάββας Ιωαννίδης
βρίσκει το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο για τον Διγενή
Ακρίτα.
1922:
Η Μονή καταστρέφεται από τους Νεότουρκους.
6. 1923:
Λίγο προτού εγκαταλείψουν το μοναστήρι οι μοναχοί
κρύβουν την εικόνα της Παναγίας, τον σταυρό του
αυτοκράτορα Μουνουήλ Γ΄ και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του
Οσίου Χριστόφορου σε κρύπτη.
7. 1930:
Ο τούρκος πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού επισκέπτεται την
Αθήνα και συναντά εκπροσώπους Ποντίων.
Οι τελευταίοι δύο εν ζωή μοναχοί αναλαμβάνουν να
μεταφέρουν τα κειμήλια στην Ελλάδα.
8. 1931:
Η εικόνα της Παναγίας τοποθετείται στο Βυζαντινό Μουσείο και ο
Λεωνίδας Ιασωνίδης ,
υπουργός της κυβέρνησης Βενιζέλου, δηλώνει:
«Εν Ελλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι , αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος .
Με την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος».
9. 1951:
Ο Φίλων Κτενίδης
προχωρεί στη θεμελίωση
του
Ναού της Παναγίας Σουμελά
στο Βέρμιο του Νομού Ημαθίας.