Materi Wawacan Bahasa Sunda

1. Oleh :
Iqbal Amrullah (17)
XII MIPA 3

2. Wawacan dina sastra sunda wawacan
teh nyaeta hiji karangan anu ditulis dina wangun
pupuh. Eusina ngebrehken hiji gunggungan carita
anu ngandung hiji tema. Caritana panjang,
sabab diwangun ku loba palaku anu ngalalakon
sarta jalan caritana loba bagianana.
Wawacan kaasup kana wangun fiksi.
Nyaeta naon-naon anu dicaritakeun
sagemblengna ukur rekaan atawa imajinasi
pangarang.
A. PENGERTIAN WAWACAN

3. 
Seni macakeun wawacan sok disebut beluk.
Kecap wawacan téh asalna tina kecap 'waca'
anu hartina 'maca', ku kituna bisa disebutkeun
yén ayana wawacan di tatar sunda téh sabada
masarakatna geus barisaeun maca, umumna di
kalangan pasantrén jeung para ménak.
A. PENGERTIAN WAWACAN

4.  Wawacan téh nya éta mangrupa carita anu
didangdingkeun jeung digelarkeunana dina puisi
pupuh.
 Ditilik tina wangunna, carita wawacan téh
mangrupa carita anu kauger ku guru lagu, guru
wilangan, sering gunta-ganti pupuh, jeung
umumna paranjang.
 Ari maca wawacan biasana sok ditembangkeun,
disebutna beluk. ayana éta beluk biasana
dipidangkeun lamun aya salametan, kariaan,
atawa aya anu ngalahirkeun, jeung réa-réa
deui.
B. CIRI-CIRI WAWACAN

5.  Mangrupa karangan narasi (carita)
 Jalan caritana panjang
 Kaasup kana wangun karangan ugeran
 Dianggit maké patokan pupuh
 Ditepikeunana ditembangkeun (beluk)
 Parapalakuna umumna jalma linuhung
 Kanyahoan nu ngarang jeung waktu nulisna
 Jalan caritana umumna ngandung unsur pamohalan
 Dipidangkeun di nu hajatan, saperti salametan orok,
khitanan, gusaran, kawinan, jeung salametan sabada
panén.
B. CIRI-CIRI WAWACAN

6. 
Tadi geus disebutkeun yén maca wawacan téh sering
gunta-ganti pupuh. Ari pupuh anu sok ditembangkeun
taya lian kinanti, asmarandana, sinom, jeung
dangdanggula, sedengkeun pupuh nu séjén mah teu
pati sering dipaké. Aya hiji wawacan anu numutkeun
panalungtikan Dr. Mikihiro Moriyama, peneliti
Kabudayaan Sunda ti Jepang, jadi tonggak
ngembangna modernitas di golongan urang sunda.
B. CIRI-CIRI WAWACAN

7. 
Wawacan kasebut nyaéta Wawacan Panji Wulung
anu ditulis ku R.H. Moehamad Moesa, Penghulu
Kabupatén Garut dina jaman kolonial. Dina bukuna
Sumanget Anyar: Kolonialisme, Budaya Citak, sarta
Sastra Sunda Abad ka-19 (2005), Moriyama
nétélakeun: "Wawacan Panji Wulung nyaritakeun
usaha panyatur dina ngembangkeun dunia modern
saluyu jeung tuwuhna jaman ku cara ngawanohkeun
konsép anyar ka nu mmaca, éta sababna wawacan
ieu ditapsirkeun minangka gambaran tumuwuhna
moderenisasi dina nulis basa Sunda".
B. CIRI-CIRI WAWACAN

8. 
Ditilik tina sajarahna, gelarna wawacan téh sabada sastra sunda kapangaruhan
ku sastra jawa, pangpangna Mataram. Dina abad ka-17 M, asupna wawacan ka
tatar sunda téh babarengan jeung asupna basa Jawa ka wilayah Jawa Barat, ku
pangaruhna kakawasaan Mataram.
C. SAJARAH WAWACAN
Saterusna basa Jawa téh mangrupa basa
resmi nu digunakeun ku pamaréntahan
mangsa harita, nepikeun ka pertengahan
abad ka-19. Sanggeus kitu tulisan basa
sunda téh digunakeun deui di Jawa Barat.

9. Eusi wawacan rupa-rupa, aya nu nyaritakeun carita Nabi (
Wawacan Nabi Paras, Wawacan Mi'raj Kangjeng Nabi
Muhammad SAW, Wawacan Sajarah Ambiya, Wawacan
Layang Syékh jsb ), babad ( Babad Cirebon, Babad
Banten, Babad Timbanganten, Babad Dogdog, jsb ),
nepikeun wawacan anu eusina ngeunaan tatanén jeung
ubar aya sabab leuwih bisa dibaca ku masarakat ti batan
ditulis dina wangun prosa lancaran. Tapi lolobana
wawacan mangrupa wangun fiksi boh éta dina basa Sunda
boh wawacan nu ti basa Jawa saperti : Wawacan
Rengganis, Wawacan Damarwulan, Wawacan Angling
Darma, Wawacan Dewa Ruci.
D. PAPASINGAN WAWACAN

10. 
Nilik kana wangunna, wawacan ngabogaan struktur
saperti
 Manggalasastra (alofon): eusina neda widi katut
muji sukur ti anu nulis ka Nu Maha Kawasa katut
solawat ka Kangjeng Rosul;
 Eusi: guluyurna carita ti mimiti nepi ka tamat;
 Bagian panutup (kolofon): eusina titimangsa
ditulisna éta wawacan
E. STRUKTUR WAWACAN

11.  Conto Manggalasastra (alofon)
Kasmaran kaula muji
ka Gusti Ajawajala
nu murah ka mahluk kabéh
jeung muji utusanana
Kangjeng Nabi Muhammad
nya éta Nabi panutup
miwah muji sahabatna
(wawacan Rengganis)
E. STRUKTUR WAWACAN
 Conto Kolofon
Tamatna kaula ngarang
Pukul tujuh malem Kemis
di tanggal tujuh welasna
kaleresan bulan April
taun Kangjeng Maséhi
saréwu dalapan ratus
jeung genep puluh dua
marengan hijrahna Nabi
saréwu dua ratus tujuh puluh dalapan
(Wawacan Panji Wulung)

12. 
 H.Abdul Salam nulis Wawacan Rengganis
 R.Soeriadiredja nulis Wawacan Purnama Alam.
Awal abad ke-20:
 R.Memed Satrahadiprawira nulis:Wawacan Enden Saribano
 R.Satjadibrata nulis:Wawacan Sastra-sastri.
 Tubagus Djajadilaga nulis:Wawacan Kidung Sunda.
 Mas Natawisastra nyadur:Wawacan Bispuradja.
F. WAWACAN NU GEUS DIBUKUKEUN

13.  R.H. Boerhan Kartadiredja nulis Wawacan
Natasungkawa.
 M.Kartadimadja nulis Wawacan Jaka Sundang.
F. WAWACAN NU GEUS DIBUKUKEUN
 R.Machjar Angga Kusumah Dinata nulis Wawacan Nalaka Suraboma
 Engka Widjaja nulis Wawacan Lutung Kasarung.
 Nyi R. Siti Hadidjah nulis Wawacan Rusiah Nu Kasep.
 M.A.Salmun nyadur Arjuna Wiwaha dina wangun wawacan
dijudulan Mintaraga.
 M.Sastradiredja menyadur Wawacan Damar Wulan jeung Wawacan Prabu
Udayana.