water sampling

1. การเก็บตัวอย่างน้า
รองศาสตราจารย์ศิวพันธุ ์ชูอินทร ์
วทม. วิทยาศาสตร ์สิ่งแวดล้อม (TU)
วทบ. วิทยาศาสตร ์เคมี (KMUTT)
สาขาวิชาวิทยาศาสตร ์สิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัย
ราชภัฏสวนสุนันทา
เอกสารประกอบการสอน
วิชา การสารวจและตรวจติดตามคุณภาพ
สิ่งแวดล้อม

2. การเก็บตัวอย่างน้า
1. ข้อควรพิจารณาในการเก็บตัวอย่างน้า
2. เครื่องมือและอุปกรณ์
3. การเก็บตัวอย่างน้า
4. การรักษาสภาพตัวอย่างน้า
5. วิธีการตรวจสอบคุณภาพน้า

3. ข้อควรพิจารณาในการเก็บ
ตัวอย่างน้า1. ชนิดของแหล่งน้า ประเภท
อุตสาหกรรม
2. เครื่องมือและอุปกรณ์การเก็บ
ตัวอย่างน้า
3. จุดเก็บตัวอย่างน้า
4. วิธีการเก็บตัวอย่างน้า
5. การรักษาสภาพตัวอย่างน้า
6. การควบคุมคุณภาพการเก็บ
ตัวอย่าง
7. การบันทึกข้อมูลสภาพการเก็บ
ตัวอย่างน้า
ตัวอย่างน้า ~ ตัวแทนของแหล่งน้า ณ
จุดที่สุ่มเก็บ

4. เครื่องมือและอุปกรณ์การเก็บ
ตัวอย่างน้า1. เครื่องเก็บตัวอย่างน้า
2. ขวดเก็บตัวอย่าง
3. ภาชนะเก็บรักษาตัวอย่างน้า
4. อุปกรณ์ตรวจวัดคุณภาพน้าใน
ภาคสนาม
5. อุปกรณ์ อื่น ๆ เช่น ปากกา เครื่อง
GPS

5. เครื่องเก็บตัวอย่างน้า
 แบบอัตโนมัติ (atomatic
sampler)
 แบบธรรมดา (manual sampler)

6. ขวดเก็บ
ตัวอย่างน้า ขวดโพลีเอทิลีน
 ขวด HDPE
 ขวดแก้วบอโรซิลิเกต
 ขวดสีชาปากกว้าง

7. ขวดเก็บตัวอย่าง
น้า BOD, Acidity และ Solids ควรใช้ขวด
พลาสติกในการบรรจุ เพราะพลาสติกจาก
ขวดบรรจุ
 Total phosphate, COD, TKN, Nitrate
+ Nitrate และ Ammonia ควรใช้ขวด
พลาสติกชนิด Polyethylene (PE) หรือ
เทียบเท่า
 FOG ใช้ขวดแก้ว

8. ขวดเก็บตัวอย่างน้า
 BOD และ SS
 SS, TDS, TS และ Nitrite
 Sulphate, Nitrite, Fluoride และ
Chloride
 COD, Ammonia, TKN, TP และ Nitrate
 Trace metals และ Mercury

9. จุดเก็บตัวอย่างน้า
 น้าทิ้งจากอุตสาหกรรม
ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์
 เพื่อตรวจสอบคุณภาพน้าว่า
เป็ นไปตามมาตรฐานกาหนดหรือไม่ เก็บ ณ
จุดปล่อย
 เพื่อตรวจสอบระบบบาบัดน้าเสียของโรงงาน
 จุดรวมของน้าทิ้งก่อนเข้าระบบบาบัด
 จุดรวมน้าทิ้งที่ระบายออกจากระบบบาบัด
แล้ว
 หรืออาจจะเก็บจากทุก ๆ ขั้นตอนของ

10. จุดเก็บตัวอย่างน้า
 น้าทิ้งชุมชน
 เก็บตัวอย่างน้าที่ปลายท่อระบายน้า
โสโครก
 แต่อาจจะเก็บที่จุดอื่นได้ตามความ
เหมาะสม

11. น้าจากแม่น้า ลาน้าและ
แหล่งอื่น ๆการผสมกัน
ของน้า
จานวน
จุด
จุดที่เก็บ
1. ผสมกันไม่
ดี
6 W/4, W/2, 3W/4 ที่
ความลึก 0.2D
และ 0.8D
2. ผสมกันดี
ในแนวยาว
3 W/4, W/2, 3W/4 ที่
ความลึก 0.6D
3. ผสมกันดี
ในแนว
ขวาง
2 W/2, ที่ความลึก 0.2D
และ 0.6D

12. การเก็บ
ตัวอย่างน้า การเก็บแบบจ้วง (grab sampling)
 การเก็บแบบผสม (composite sampling)
เป็ นช่วงเวลา
 การเก็บแบบรวม (integrated sampling)
เก็บหลายจุด

13. หลักในการเก็บ
ตัวอย่างน้า1. ก่อนการบรรจุน้าตัวอย่างลงในขวดเก็บ
ตัวอย่าง จะต้องล้างขวดเก็บตัวอย่างด้วยน้า
ตัวอย่าง
2. ปริมาณน้าตัวอย่างที่เก็บ
2.1 เพื่อหาปริมาณสารอินทรีย์เช่น BOD
จะเก็บน้าตัวอย่างจนเต็มขวด
2.2 เพื่อหาปริมาณสารที่ถูกออกซิไดซ ์ได้
ง่ายในอากาศเช่น NH3 จะเก็บน้าตัวอย่างจน
เต็มขวด

14. 2.3 เพื่อวิเคราะห์ทางจุลินทรีย์ โดยทั่วไปจะ
เก็บตัวอย่างน้า ไม่เต็มขวด โดยจะเหลือ
กันและมีการเติมอากาศเพื่อให้มีอากาศที่
เพียงพอ
2.4 กรณีที่จะต้องมีการส่งตัวอย่าง จะเก็บ
ตัวอย่างน้าโดยเหลือที่ว่างภายในขวดไว้
ประมาณ 1% เพื่อรองรับการขยายตัวอัน
เนื่องมาจากความร้อน
หลักการดาเนินการ
เก็บตัวอย่าง

15. 3. ในการเก็บตัวอย่างเพื่อวิเคราะห์หาปริมาณ
สารที่ถูกออกซิไดซ ์ได้ง่ายด้วยอากาศ จะต้อง
ระวังให้มีการสัมผัสกับอากาศน้อยที่สุด
4. ควรแช่ตัวอย่างไว้ในภาชนะที่มีอุณหภูมิต่า
เช่น แช่ในถังโฟมที่มีน้าแข็งเป็ นตัวอย่าง
รักษาความเย็น เป็ นต้น
หลักการดาเนินการเก็บ
ตัวอย่าง

16. การรักษาสภาพตัวอย่างน้า
สาเหตุที่ต้องมีการรักษาตัวอย่างน้า
1. เพื่อชะลอปฏิกิริยาทางชีววิทยา
2. เพื่อชะลอการเปลี่ยนแปลงเคมี
3. เพื่อลดการระเหยของน้า
- ควบคุม pH
- เติมสารเคมี
- แช่เย็น

17. วิธีการ
รักษา
สภาพ
กลไกการรักษา
สภาพ
พารามิเตอร ์
ที่ต้องการ
วิเคราะห์
1. เติม
HNO3
ละลายโลหะและ/หรือ
ป้ องกันการตกผลึก
โลหะ
2. เติม
H2SO4
1. ยับยั้งการ
เจริญเติบโตของ
จุลินทรีย์
2. สร้างเกลือโดย
จับกับเบสในรูป
สารอินทรีย์
1. สารอินทรีย์
เช่น
ซีโอดี
ไขมัน
2. แอมโมเนีย
การรักษาสภาพตัวอย

18. วิธีการ
รักษา
สภาพ
กลไกการรักษา
สภาพ
พารามิเตอร ์
ที่ต้องการ
วิเคราะห์
4. เติม
HgCl2
ยับยั้งการ
เจริญเติบโตของ
จุลินทรีย์
ไนโตรเจน
ฟอสฟอรัส
5. การ
แช่เย็น
หรือ
แช่
แข็ง
ยับยั้งการ
เจริญเติบโตของ
จุลินทรีย์
สภาพกรด
สภาพด่าง
สารอินทรีย์บี
โอดี
กลิ่น
การรักษาสภาพตัวอย

19. ฉลากติดขวดเก็บตัวอย่างน้า

20. ฉลากติดขวดเก็บตัวอย่างน้า

21. ฉลากติดขวดเก็บตัวอย่างน้า

22. วิธีการตรวจสอบคุณภาพน้า
ในแหล่งน้าผิวดินที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการตรวจสอบ
1 สี กลิ่นและรส
(Colour, Odour,
Taste)
-
2 อุณหภูมิ
(Temperature
)
Thermometer
วัดขณะทาการเก็บ
ตัวอย่าง
3 กรด-ด่าง (pH) pH meter
4 ออกซิเจนละลาย
(DO)
Azide Modification

23. ที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการตรวจสอบ
6 Total Coliform
Bacteria
Multiple Tube
Fermentation
Technique7 Fecal Coliform
Bateria
8 ไนเตรต (NO3)
ในหน่วยไนโตรเจน
Cadmium
Reduction
9 แอมโมเนีย (NH3)
ในหน่วยไนโตรเจน
Distillation
Nesslerization
หรือ Distillation
titration

24. ที่
ดัชนี
คุณภาพ
น้า
วิธีการตรวจสอบ
11 ทองแดง
(Cu)
Atomic Absorption -
Direct Aspiration
12 นิคเกิล (Ni ) Atomic Absorption -
Direct Aspiration
13 แมงกานีส
(Mn
Atomic Absorption -
Direct Aspiration
14 สังกะสี (Zn) Atomic Absorption -
Direct Aspiration
15 แคดเมียม Atomic Absorption -

25. ที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการตรวจสอบ
18 ปรอททั้งหมด
(Total Hg)
Atomic Absorption-
Cold Vapour
Technique
19 สารหนู (As) Atomic Absorption –
Direct Aspiration
20 ไซยาไนด์
(Cyanide)
Pyridine-Barbituric
Acid
21 กัมมันตภาพรังสี
(Radioactivity)
- ค่ารังสีแอลฟา
(Alpha)
Gas-
Chromatography

26. ที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการ
ตรวจสอบ
22 สารฆ่าศัตรูพืชและสัตว์ที่มี
คลอรีน
ทั้งหมด (Total
Organochlorine
Pesticides)
Gas-
Chromatog
raphy
23 ดีดีที (DDT)
24 บีเอชซีชนิดแอลฟ่ า
(Alpha-BHC)
25 ดิลดริน (Dieldrin)
26 อัลดริน (Aldrin)

27. วิธีการตรวจสอบคุณภาพน้าทิ้ง
จากโรงงานอุตสาหกรรมและนิคม
อุตสาหกรรมที่ ดัชนีคุณภาพ
น้า
วิธีการตรวจสอบ
1 pH pH Meter
2 TDS ระเหยแห้งที่อุณหภูมิ 103-
105oC 1 ชม.
3 SS กรองผ่านกระดาษกรองใย
แก้ว
4 Temperature เครื่องวัดอุณหภูมิ
วัดขณะทาการเก็บตัวอย่าง

28. ที่ ดัชนีคุณภาพ
น้า
วิธีการตรวจสอบ
7 Cyanide as
HCN
กลั่นและตามด้วยวิธี
Pyridine
Barbituric Acid
8 Fat, Oil and
Grease
(FOG)
สกัดด้วยตัวทาละลาย แล้ว
แยกหา
น้าหนักของน้ามันและไขมัน
9 Formaldehy
de
Spectrophotometry
10 Phenols กลั่นและตามด้วยวิธี 4-
Aminoantipyrine

29. ที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการตรวจสอบ
14 TKN หรือ
Total Kjeldahl
Nitrogen)
Kjeldahl
15 COD Potassium
Dichromate
Digestion
16 โลหะหนัก AAS

30. วิธีการตรวจสอบคุณภาพน้า
ทิ้งจากอาคาร
ที่ ดัชนีคุณภาพน้า วิธีการตรวจสอบ
1 ค่าความเป็ นกรด
ด่าง (pH)
ใช้ pH Meter
2 บีโอดี (BOD) ใช้วิธีการ Azide
Modification
ที่อุณหภูมิ 20 0C 5 วัน
3 Suspended
Soilds
กรองผ่านกระดาษกรอง
ใยแก้ว
4 ค่าตะกอนหนัก วิธีการกรวยอิมฮอฟ์

31. ที่ ดัชนีคุณภาพ
น้า
วิธีการตรวจสอบ
5 TDS ระเหยแห้งที่อุณหภูมิ 103-
105 0C
ในเวลา 1 ชั่วโมง
6 ค่าซัลไฟต์
(Sulfide)
วิธีการไตเตรต (Titrate)
7 TKN วิธีการเจลดาห์ล (kjeldahl)
8 FOG วิธีการสกัดด้วยตัวทาละลาย
แล้วแยกหาน้าหนักของ
น้ามัน

32. แนวทางการติดตามตรวจสอบ
คุณภาพสิ่งแวดล้อม1. การกาหนดวัตถุประสงค์
2. การกาหนดพื้นที่และกาหนดจุดเก็บ
ตัวอย่าง
3. การกาหนดความถี่และช่วงเวลาในการ
ตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม
4. การกาหนดพารามิเตอร ์ที่ทาการ
ตรวจสอบ
5. การสรุปผลการตรวจสอบ

33. กระบวนการในการติดตาม
ตรวจสอบคุณภาพ
การวางแผน
ารเลือกจุดเก็บตัวอย่าง การเลือกวิธีการเก็บตัวอย่าง)
การวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการ
การเตรียมตัวอย่าง การวัด การคานวณผล การบันทึกผล)
การวิเคราะห์และการแปรผล
การจัดทา
รายงาน
การเก็บตัวอย่าง และการตรวจวัดในภาคสนาม
วอย่าง การบรรจุตัวอย่าง การขนส่ง การรักษาสภาพตัวอ
การเก็บรักษาตัวอย่าง)

34. จบ