W jaki sposób myślimy o świecie społecznym

1. W JAKI SPOSÓB MYŚLIMY
O ŚWIECIE SPOŁECZNYM
przygotowała PAULA PILARSKA
na podstawie: E. Aronson, T. Wilson, R. Akert
Psychologia społeczna. Serce i umysł.

2. • Jak ludzie podejmują decyzje?
– O tym co zjeść na śniadanie?
– Jaki samochód kupić?
– Czy studiować psychologię czy polonistykę?
• Jak wiele danych przetwarzasz za każdym razem gdy z kimś
rozmawiasz?
• Czy jesteś w stanie wszystkie je zarejestrować, przemyśleć,
zareagować?

3. oszczędność poznawcza
• teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne
uproszczenia myślowe i praktyczne reguły
zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć
rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni
przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji
społecznej
PLUSY i MINUSY?

4. schematy
• struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują
swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów;
schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji
zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy
• Dotyczą: innych ludzi, nas samych, ról społecznych
(bibliotekarz, kelnerka), określone zdarzenia (np.: posiłek
w restauracji)

5. • Jak by to było, gdybyś był / była pozbawiony/a schematów
twojego otoczenia społecznego?
• Gdyby wszystko, co napotykasz, było niezrozumiałe, mylące
i niepodobne do niczego, co już poznałeś?
• Przypominałoby to pobyt
na obcej planecie, gdzie
nic nie jest dla ciebie
jasne.

6. • Procedura jest zupełnie prosta.
• Najpierw posortuj rzeczy na różne grupy.
• Oczywiście jeden stos może wystarczyć, to
zależy, ile jest do zrobienia.
• Jeżeli musisz iść gdzie indziej,
bo sam nie masz odpowiednich
udogodnień, to jest to
następny krok; jeżeli nie,
jesteś już dość dobrze
przygotowany.

7. klasyczny eksperyment Harolda Kelleya 1950
• Studentom ekonomii mówiono, że prowadzący zajęcia wyjechał i tego dnia
gościnnie zastąpi go inny wykładowca.
• Kelley powiedział studentom, że będą oceniać wykładowcę
• Wcześniej otrzymają jego krótką notkę biograficzną.
• Notka zawierała dane o wieku, wykształceniu i dotychczasowej pracy
nauczycielskiej.
• Dostarczała również jednego z dwóch opisów osobowości wykładowcy.
• ”ludzie, którzy go znają, uważają go za osobę raczej chłodną, pracowitą,
krytyczną, praktyczną i zdecydowaną". Druga wersja była identyczna, z tym
wyjątkiem, że określenie „osoba raczej chłodna" zastąpiono określeniem
„osoba bardzo ciepła".

8. klasyczny eksperyment Harolda Kelleya 1950
• Studenci, którzy spodziewali się, że wykładowca będzie
„ciepły", oceniali go znacznie wyżej studenci oczekujący od
niego zachowania „chłodnego",
• Ci, którzy oczekiwali, że wykładowca będzie „ciepły", częściej
również zadawali mu pytania i częściej zabierali głos
w dyskusji.

9. wzbudzanie schematu pod wpływem
zdarzeń poprzedzających
• zwiększanie się dostępności schematu pod
wpływem tego, co było doświadczane
bezpośrednio przedtem

10. efekt pierwszeństwa
• proces, za sprawą którego nasze pierwsze
wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to,
że jej późniejsze zachowanie interpretujemy
w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem
• w pewnych okolicznościach występuje efekt świeżości —
największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu — są
to jednak zjawiska o charakterze wyjątku od reguły

11. efekt pierwszeństwa
• Jones, Rock, Shaver, Goethals i Ward (1968).
• Uczestnicy badania obserwowali studenta, który w teście
wielokrotnego wyboru rozwiązywał trzydzieści problemów
dotyczących związków analogii.
• Student zawsze rozwiązywał poprawnie połowę z nich.
• Ci, którzy widzieli, jak student rozwiązuje poprawnie większość
początkowych problemów, w odróżnieniu od tych, którzy widzieli,
jak wykonuje je źle, uznawali go za bardziej inteligentnego
i pamiętali, że odpowiedział poprawnie na więcej pytań w teście.

12. samospełniające się proroctwo
• zjawisko polegające na tym, że ludzie:
(a) mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co
(b) wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które
(c) powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich
wyjściowymi oczekiwaniami

13. samospełniające się proroctwo
• Myra i David Sadker (1985) w kilku szkołach średnich zaobserwowali występowanie
klasycznego efektu samospełniającego się proroctwa zarówno w stosunku do
chłopców, jak i dziewcząt.
• Nauczyciele swoim zachowaniem bardziej zachęcali chłopców, niż dziewczęta do
śmiałego wyrażania własnego zdania i do aktywności na zajęciach. Większość
nauczycieli zaprzeczała jednak takiemu swojemu zachowaniu.
• Badacze (Sadker, Sadker, 1985) twierdzą, że stereotypy związane z płcią mogą
oddziaływać podświadomie, wpływając na spostrzeganie przez nauczycieli
otoczenia oraz na ich zachowanie w taki sposób, że nie zdają sobie oni z tego
sprawy.

14. • Jak szachiści podejmują decyzje o kolejnym
ruchu?
• Jak podjęłaś / podjąłeś decyzję o wyborze
szkoły?

15. HEURYSTYKI WYDAWANIA SĄDÓW
uproszczone reguły wnioskowania, którymi
posługują się ludzie, by wydawać sądy
w sposób szybki i efektywny.
„heurystyka” pochodzi od greckiego słowa
oznaczającego „odkrywać"

16. heurystyka dostępności
• nieformalna reguła umysłowa, na mocy której
ludzie wydają sądy kierując się tym, jak łatwo
mogą coś przywołać do świadomości

17. heurystyka dostępności
1. Znajomy podwozi Cię do domu? Czy zapniesz pasy? Od
czego to zależy?
2. Czy więcej jest lekarek czy lekarzy?
3. Czy więcej jest wyrazów zaczynających się na literę „r”, czy
takich w których „r” jest trzecia literą?
4. Czy częściej zdarzają się morderstwa czy samobójstwa?
5. atak rekina, zamach terrorystyczny, katastrofa lotnicza

18. eksperyment Harveya Hornsteina `75
• Wpływ wysoce dostępnego przykładu na zachowanie ludzi
• O.b. przed eksperymentem siedzą kilka minut w poczekalni
• radio – informacja nt. brutalnego morderstwa albo akt wielkiej wspaniałomyślności
• Następnie o.b. bierze udział w grze na pieniądze z innym uczestnikiem badań
• O.b. może wybrać kooperację albo rywalizację
• zachowanie ludzi zależało od tego, które z doniesień zostało przeczytane w ich
obecności
• osoby, które usłyszały o ofiarodawcy nerki, były bardziej skłonne do współdziałania
z partnerem niż osoby, które usłyszały o morderstwie.
• Te różne doniesienia zwiększyły w umysłach o.b. dostępność przykładów
zachowań: prospołecznych i antyspołecznych.

19. heurystyka reprezentatywności
• uproszczona metoda wnioskowania
polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś
dokonuje się na podstawie stopnia
podobieństwa do przypadku typowego

20. Eksperyment Tversky i Kahnemana `83
1. Linda ma 31 lat, jest niezamężna, otwarta i bardzo inteligentna.
Ukończyła studia filozoficzne. Jako studentka była bardzo zaangażowana
w kwestie dyskryminacji rasowej i sprawiedliwości społecznej, a także
uczestniczyła w demonstracjach antynuklearnych.
• który z następujących opisów Lindy jest bardziej prawdopodobny:
• „Linda jest kasjerką w banku" czy
• „Linda jest kasjerką w banku i działa w ruchu feministycznym".
2. Poprzez zastosowanie tej strategii np. leżącego na ulicy człowieka częściej
uznamy za pijanego niż za chorego.

21. heurystyka reprezentatywności
• Przez wieki, zakładano, że lekarstwo zwalczające
chorobę musi w jakiś sposób przypominać jej
symptomy
• Płuca lisa muszą być specjalnym środkiem na astmę,
ponieważ to zwierzę cechuje wyjątkowo rozwinięta
zdolność oddychania. Kurkumina ma jaskrawy żółty
kolor, co wskazuje na to, że leczy żółtaczkę. (Mill, 1974)

22. heurystyka
zakotwiczenia/dostosowania
• uproszczona metoda wnioskowania, która polega na
posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem
wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi
na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości
stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują
jej w stopniu wystarczającym
• Jaką długość ma Sekwana?

23. Eksperyment Tverskyego i Kahnemana `74
• prosili o.b. o ocenienie procentu krajów afrykańskich należących do ONZ
• należało określić, czy procent ten jest wyższy czy niższy od pewnej
wartości, wskazanej przez zakręcenie kołem ruletki
• Grupa 1: liczba 10 (tak więc oceniali oni, czy właściwa wartość jest większa
czy też mniejsza od 10%). W tych okolicznościach badani określali
przeciętnie, że prawidłowa odpowiedź to 25%.
• Grupa 2: liczba 65; o.b. szacowały, że prawidłowa odpowiedź to 45%.
• Dokonywane oszacowania były zakotwiczone przez wartość wyjściową,
mimo że badani wiedzieli o jej arbitralnym wyborze.

24. Nadmierna pewność siebie
• Kiedy ludzie są w 100 % przekonani, że znają
odpowiedź, zazwyczaj odpowiadają poprawnie tylko w
85% wypadków.
• Kiedy szansę tego, że znają odpowiedź, oceniają na
75%, zazwyczaj odpowiadają poprawnie tylko w 60%
wypadków (Lichtenstein, Fischhoff, Phillips, 1982).

25. Czy możemy nie popełniać błędów
wynikających z nadmiernej
pewności siebie?
• Badanie Nisbett, Fong, Lehman, Cheng, 1987
• Po dwóch latach studiów słuchacze psychologii i medycyny
wykazywali znaczniejszy postęp w rozwiązywaniu
problemów wymagających wnioskowania statystycznego
niż słuchacze prawa i chemii

26. ZADANIE
1. Co składa się na komunikację niewerbalną?
2. Czemu służy komunikacja niewerbalna?
3. Zastanów się nad uniwersalnym i
specyficznymi (dla kultury, kraju, grupy
społecznej) niewerbalnymi sygnałami.

27. DZIĘKUJĘ