Voices of panchayat presidents newsletter - issue no.39

jÄHf Cuh£á murh§f¥ bg© jiyt®fË‹ T£lik¥ò
cŸsh£á murh§f¥
ãuâÃâfË‹ Fuš
No. 39- 2017

FOCUS
22 cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 39
ÄHf¤âš ïJtiu cŸsh£á¤ nj®jš njâ
m¿É¡f¥glÉšiy. cŸsh£á¤ nj®jiyjv â ® b f h Ÿ s M £ á m â f h u ¤ â š
ïU¥gt®fS¡F ga« V‰g£oU¡»wJ. k¡fŸ
r¡âÆ‹ Ûjhd ga« mJ. ïisP®fŸ Ûjhd ga«
mJ. bkÇdhÉY« beLthrÈY« bgU« âushf
x‹¿izªjk¡fŸr¡âÆ‹Ûjhdga« mJ!
vdnt, ïisP®fŸ, kh‰W muáaiy ÉU«ò«
ne®ikahdt®fŸ gy® cŸsh£á¤ nj®jÈš
ngh£oÆl nt©L«. x›bthU »uhk¥ gŠrha¤âY«
go¤j ïisP®fŸ FiwªjJ 10 eg®fshtJ
fsÄw§f nt©L«. bt‰¿, njhšÉ všyh« ã‹ò.
ešynjh® mDgt« »il¡F«. muáaÈ‹
mo¥gilia¥ òÇªJ¡ bfhŸsyh«. jÉu,
cŸsh£á¤ nj®jš fs« v‹gJ muáaš
f£áÆdU¡fhdJ k£Lkšy; mJ vtUila
FL«g¢ brh¤J« mšy. mJ bghJ nkil v‹gij
cz®¤jyh«. K‹ònghy jtWfŸ brŒJÉl
KoahJ. nfŸÉ nf£f eh§fŸ ïU¡»nwh« v‹gij
cz®¤jyh«. vªj xU ÉõaK« FWfyhd btËÆš
mšyhkš bghJbtË¡F tU«nghJjh‹ #dehaf«
jiH¡F«. jÉu, cŸsh£á¥ ãuâÃâÆ‹ gÂ v‹gJ
rhjhuzx‹wšy.ÃiwantiyïU¡»wJ.
efukakh¡f« mJ rh®ªj Étrha¤J¡fhd
j©Ù®¥ g‰wh¡Fiw, FoÚ®¥ ãu¢áid ït‰iw
všyh« gh®¤Ô®fŸ. ïJngh‹w ãu¢áidfS¡F
cŸsh£á mik¥òfŸ msÉnyna vËâš Ô®î
fhz ïaY«. ekJ mo¥gil ãu¢áidahd Ú®
Ã i y f i s Û £ l h n y b g U « g h y h d
ãu¢áidfS¡F¤ Ô®î »il¤J ÉL«. ï‹W
b g U « g h y h d V Ç f Ÿ M ¡ » u Ä ¡ f ¥ g £ L
mehijfshf »l¡»‹wd. fhŠáòu« kht£ l¤â‹
TLthŠnrÇ VÇÆ‹ bgU« gu¥ig M¡»uÄ¤j
Mfha¤ jhkiu jhtu§fŸ mj‹ ïiz¥ò fhšthŒ
tÊahf _‹W ».Û bjhiyÉš ïU¡F« Mj}®
VÇtiuguÉÆU¡»wJ.
rÛg¤âš nfhit ïisP®fŸ Rkh® 300 ng® tiu
x‹W âu©L ng%® VÇia¤ ö® thÇÆU¡ »wh®fŸ.
c§fŸ C®... c§fŸ VÇ...c§fŸ cÇik!
- o.vš.rŠÓÉFkh®
http://www.tehelka.com/wp-content/uploads/2015/10/UP-Adivasi1.jpg
Mfha¤ jhkiu M¡»uÄ¥ã‹ ãoÆš ïU¡F« TLthŠnrÇ VÇ.

kJ¡fiu t£l¤âš btŸsÿ® Fs¤J¡F tU«
thŒ¡fhšfŸ M¡»uÄ¡f¥g£LŸsd. ïjdhš,
Fs¤J¡F¤ j©Ù® tªJ 15 M©Lfsh» É£ld.
R ‰ W t £ l h u ¤ â š Ã y ¤ j o Ú ® K ‰ ¿ Y k h f
t w © L É £ l J . j ‰ n g h J m n j F G É d ®
M¡»uÄ¥ò¡F vâuhfî« Fušfis vG¥ã
tU»‹wd®. Mdhš, r£l¥gona jÄHf¤â‹
bgU«ghyhd VÇfisí« vËjhf ö®thu Koí«.
v¥go?
áy M©LfS¡F K‹ò tiu VÇfŸ, Fs«, F£il
cŸË£l Ú®ÃiyfËš »uhk k¡fŸ, ÉtrhÆfŸ
t©lš k© vL¡f Koahj Ãiy ïUªjJ. Mdhš,
flªj 2015-« M©L br¥l«g® khj« jÄHf muR
âU¤j¥g£l X® murhizia btËÆ£LŸsJ.
gyU« m¿ahj ïªj murhizia cŸsh£á¥
ãuâÃâfŸ m¿ªJ¡bfhŸtJ Äfî« mtáa«.
VÇfËš t©liy mŸStij tiuaiw brŒa
x›bthU kht£l¤âY« kht£l M£áa®
jiyikÆš xU FG mik¡f¥g£LŸsJ. k©ly
tUthŒ mYty®, ntsh© â£l ïa¡Fe®, ïiz
ïa¡Fe®, bghJ¥ gÂ¤Jiw bra‰bgh¿ahs®,
fÅk ts¤Jiw Jiz ïa¡Fe® mšyJ cjÉ
ïa¡Fe® M»nah® ïj‹ cW¥ãd®fshf
ïU¡»wh®fŸ.
x›bthU kht£l¤âY« v›tsî VÇfŸ
ïU¡»‹wd. vªbjªj VÇfËš v›tsî
M¡»uÄ¥òfŸ ïU¡»‹wd? v›tsî Óik¡
fUnty ku§fŸ ïU¡»‹wd? v›tsî t©lš
k© goªJŸsJ? »uhtš k© v›tsî cŸsJ?
rîL k© v›tsî cŸsJ? vªbjªj njitfS¡F
k© mË¡fyh«? v›tsî MH« tiu¡F«
mŸsyh«? cŸË£l Éõa§fis ïªj¡ FG
Ô®khÅ¡F«. ã‹ò t©lš k© vL¡f nt©oa
VÇfË‹ g£oaiy kht£l M£áa® mYtyf«
cŸË£l bghJ ïl§fËš it¥gh®fŸ. mâš
t©lš k© vL¡f bghJ k¡fS¡F miH¥ò
ÉL¡f¥gL«.
mj‹go ÉtrhÆfŸ mšyJ cŸq®tháfŸ
x›bthUtU« å£L cgnahf¤J¡F mšyJ
Étrha¥ ga‹gh£L¡F 30 fd Û£l® tiuÆš
t©lš k©iz ïytrkhf vL¤J¡bfhŸsyh«.
ïj‹go njhuhakhf 10 áW yhÇ nyhLfŸ tiu
t©lš »il¡F«. ïj‰F nkš k© njit v‹whš
mªjªj kht£l¤âš Ã®zÆ¡f¥gL« áW
f£lz¤ij f£o vL¤J¡bfhŸsyh«. Mdhš, 10
nyhLfŸ v‹gnj xU eL¤ju ÉtrhÆ¡F
nghJkhdjhf ïU¡F«. VÇfËš nrU« t©lš
Äfî« tskhdJ v‹gjhš bra‰if cu« cŸË£l
bryîfis btFthf Ä¢r« ão¡fyh«. VÇ¡FŸ
t©liy mŸsî« áy ÃgªjidfŸ ïU¡»‹wd.
cŸq®¢ NHiy¥ bghW¤J v›tsî MH« tiu
t©lš k© mŸsyh« v‹W kht£l M£áa®
jiyikÆyhd FGnt Ô®khÅ¡F«. bghJthf
gh®¤njhkhdhš VÇÆ‹ fiuÆ‹ cau« v›tsî
ïU¡»wnjh, mijÉl ïUkl§F MH« tiu
k£Lnk VÇ¡FŸ t©liy mŸsyh«. VÇÆ‹
cŸgFâÆš fiuia x£o k© vL¡f¡ TlhJ. fiu
gyådkh»ÉL« v‹gjhš fiuÆš ïUªJ r‰W
jŸË VÇÆ‹ cŸ gFâÆš k£Lnk t©liy vL¡f
nt©L«. t©liy vL¥gj‰fhf¡ fiuia
cil¤J jÅahf rhiy nghl¡ TlhJ. fiuÆ‹
rhiyia k£Lnk ga‹gL¤j nt©L«. fiuia¢
nrj¥gL¤j¡ TlhJ. vL¤j k©iz VÇ¡FŸ
FÉ¤Jit¡f¡TlhJ.
jÄHf¤âš xU áy kht£l§fis¤ jÉu nk‰f©l
murhiz v§F« eilKiw¥gL¤j¥g£lJnghy
bjÇaÉšiy. flªj M©L Mf°£ khj«
b g u « g ÿ ® k h t £ l ¤ â š b r a š g £ L t U «
‘j©ÙU¡fhd bghJ nkil' mik¥ã‹
ï i s P ® f Ÿ ï j i d ¥ g a ‹ g L ¤ â ¡
bfh©oU¡»wh®fŸ. bgu«gÿ® kht£l¤âš
òJ¡F¿¢á VÇ, tl¡F khjÉ VÇ, Fs¤ö® F¥g‹
VÇ M»ait Ú©l M©L fshf ö® thu¥glhkš
ïUªjd. mjid¤ ö®thu¡ nfhÇ gšntW kD¡fŸ
mË¤J« gy‹ ïšiy. ïjdhš, xU§»izªj
ïisP®fŸ nk‰f©l murhizia ïiz¤J,
mj‹ mo¥gilÆš ÉtrhÆfŸ t©lš k©iz
vL¡f mDkâ¡f nt©L« v‹W kht£l M£áa®
eªjFkhÇl«kDmË¤jd®.
ïisP®fË‹ M®t¤ij gh®¤j M£áa®
cldoahf gÂfis KL¡»É£lh®. mj‹go
_‹W VÇfËY« ÉtrhÆfŸ jhuhskhf t©lš
k©iz vL¤J¡ bfh©lh®fŸ. VÇí« ghâ
msî¡F ö®thu¥g£oU¡»wJ. Û©L« mL¤j
Étrha¥ gÂfŸ bjhl§F«nghJ ÛjÄU¡F«
t©liyí« ÉtrhÆfŸ vL¤J¡ bfhŸs mDkâ
mË¡f¥ g£LŸsJ. mnjrka« nk‰f©l murhiz
Æš FiwghLfS« ïU¡»‹wd. ÉtrhÆfS¡F«
c Ÿ q ® k ¡ f S ¡ F « t © l š k © i z
vL¤J¡bfhŸs mDkâ¡F« mnj murhiz
tÂfßâahf ‘»uhtš' k‰W« ‘jiu'ia bt£o¡
bfhŸsyh« v‹»wJ. ïJ VÇfisna K‰¿Y«
mÊ¡F«braš.
3cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 39

1. K‹Diu
1992š murik¥ò rhrd¤âš brŒa¥g£l 73tJ
âU¤j¤â‹ _y« cŸsh£á mik¥òfŸ Ãiy
bg‰wd. ïªâahÉš xU tYthd nt®¡fhš
#dehaf¤ij¡ f£L« neh¡f¤Jl‹ mªj¢ r£l¤
âU¤j« bfh©Ltu¥g£lJ. ntW brh‰fËš
brhštjhdhš, cŸsh£á v‹w áªjidÆ‹
mo¤jskhf ïU¥gJ murik¥ò rhrd¤âš
bgh¿¡f¥g£LŸs K‰ngh¡fhd #dehaf
kh©òfnsahF«. 73tJ r£l¤ âU¤j« “r_f¡
f £ l i k ¥ ã ‹ t Y t h d f U É ” v ‹ W
á¤jÇ¡f¥gL»wJ. r_f kh‰w¤â‰fhd Äf¥ bgU«
M‰wiy mJ âwªJÉ£LŸsJ. (ghDkâ vâ®
c¤âuãunjrkhÃytH¡F,2010).
Mdhš, cŸsh£á¤ nj®jšfËš ngh£oÆL«
cÇikia xU tu«ò¡F c£gL¤J»w ngh¡F
r£lÄa‰WnthÇilna V‰g£LŸsJ. AÇahdh
muR, cŸsh£á¤ nj®jš nt£ghs®fŸ j§fsJ
åLfËš fÊ¥giw mik¤âU¡f nt©L«,
Fiwªjg£r fšÉ¤ jFâfis¥ bg‰¿U¡f
nt©L« v‹bwšyh« Ãgªjid Éâ¤JŸsJ.
uh#°jh‹ khÃy¤âY«Tl, fšÉ¤ jFâÆ‹
mo¥gilÆš k¡fŸ bjhifÆš ghâ¡F« nk‰g£l
nt£ghs®fis¤ jFâ Ú¡f« brŒj nj®jš,
c ¢ r Ú â k ‹ w « ï i l ¡ f h y ¤ j i l É â ¡ f
kW¤JÉ£ljhš, V‰fdnt elªJ KoªJÉ£lJ.
ïj‹_y«, mL¤j nj®jY« jilÆ‹¿¤ bjhlu
tÊbrŒa¥g£lJ. ntW áy khÃy§fS« Tl
cŸsh£á¤ nj®jÈš ngh£oÆL»wt®fS¡F áy
f£L¥ghLfisÉâ¤JŸsd.
uh{ghyh vâ® AÇahdh muR tH¡»š AÇahdh
gŠrha¤J uh{ (âU¤j«) r£l« -2015 murik¥ò
rhrd¥ ó®tkhf bršYgoahF« v‹W c¢rÚâk‹w«
T¿íŸsJ. ïªj¤ Ô®¥ò V‰fdnt cŸs cŸsh£á
mik¥ò¡F xU Äf¥bgÇa rthyhf tªJŸsJ.
nj®jÈš th¡fË¥gJ, ngh£oÆLtJ v‹w Äf
mo¥gilahd Foik cÇikÆ‹ ÛJ ïªj¤ Ô®¥ò
xU gy¤j moahF«. ï¤Ô®¥ã‹ _y«, bgU«gFâ
k¡fË‹, F¿¥ghf, bg©fŸ rhâ mL¡»š Ñœ
ÃiyfS¡F¤ jŸs¥g£nlh®, rKjha¤â‹ ïju
xJ¡f¥g£l ãÇÉd® M»nahÇ‹ nj®jš cÇik
g¿¡f¥g£LŸsJ.
c¢rÚâk‹w¤â‹ xU c¢rf£l¤ jtW v‹W«,
ã‰ngh¡F¤jdkhdJ v‹W« ïªj¤ Ô®¥ò
É k ® á ¡ f ¥ g £ L Ÿ s s J j t W v d
Ék®á¡f¥g£LŸsJ. bghU¤jk‰w fU¤jh¡f§fŸ
ïj‹_y« K‹D¡F¡ bfh©Ltu¥g£LŸsd. ïJ
e« K‹dhš xU r§flkhd nfŸÉia it¡»wJ:
“th¡fË¡F« taJ¡F tªj k¡fËš, ghâ¡F«
nk‰g£l k¡fË‹ nj®jš cÇikia f£lik¥ò¥
ó®tkhf jŸSgo brŒJŸs AÇahd khÃy« xU
#dehafkhfÚo¡»wjhïšiyah?”
AÇahdh gŠrha¤J uh{ (âU¤j«) r£l«-2015
uh{ghyh tH¡»š vâ®gh®¥ò¡FŸshd AÇahdh
gŠrha¤J uh{ (âU¤j«) r£l« -2015 1994M«
M©o‹ AÇahdh gŠrha¤J uh{ r£l¤â‰F¥
gâyhf bfh©Ltu¥g£ljhF«. cŸsh£á
mik¥òfË‹ vªjbthU gjÉ¡F« ngh£oÆl
K ‹ t U » w t ® f s J k D ¡ f i s ¤ j Ÿ S g o
brŒtj‰fhd 5 òâa fhuz§fis òâa r£l«
TW»wJ.mitã‹tUkhW:
1. g¤J M©LfS¡F¡ Fiwahj áiw¤
j©lid¡FÇa F‰wÉaš tH¡FfËš
F‰w¢rh£LfŸgâîbrŒa¥g£lt®fŸ.
uh{ghyh vâ® AÇahdh muR tH¡»š c¢rÚâk‹w¤â‹ nkšj£L¥ gh®it
áij¡f¥gL« #dehaf«
-mDuh¡ gh°f®
uh{ghyh vâ® AÇahdh khÃy muR tH¡»š c¢rÚâk‹w« mË¤JŸs Ô®¥ò Éthj¤â‰FÇa x‹whf¥
gh®¡f¥gL»wJ. AÇahdh gŠrha¤J uh{ (âU¤j«) r£l«-2015 murik¥ò rhrd¥ó®tkhf bršyhJ v‹W
m¿É¡f¡nfhÇ jh¡fš brŒa¥g£l mªj tH¡if Úâk‹w« jŸSgo brŒJŸsJ. cŸsh£á¤ nj®jÈš
ngh£oÆLtj‰F fšÉ¤ jFâ, tÇ gh¡» cŸË£l áy f£L¥ghLfis Éâ¤JŸs mªj¢ r£l« khÃy th¡fhs®fËš
bgU«ghyhndhiu ngh£oÆl Koahjt®fshf kh‰¿íŸsJ. c¢rÚâk‹w« jdJ Ô®¥ã‹ _y«, Fok¡fË‹
mo¥gilahd r_f cÇikfisí« muáaš cÇikfisí« v¥go ghJfh¡f¤ jt¿ÆU¡»wJ v‹gij ï¡f£Liu
MuhŒ»wJ.

2. Kj‹ik ntsh©ik T£Lwî t§» mšyJ
kht£l k¤âa T£Lwî t§», mšyJ kht£l
Kj‹ik ntsh© Cuf nk«gh£L t§»¡F
âU¥ã¢ brY¤j nt©oa fl‹ gh¡»ia
brY¤j¤jt¿at®fŸ.
3. Ä‹rhu¡f£lz«gh¡»it¤âU¥gt®fŸ
4. F ¿ ¥ ã £ l F i w ª j g £ r f š É ¤ j F â
ïšyhjt®fŸ
5. j§fŸ FoÆU¥ãl¤âš brašgL« fÊ¥giw
ïšyhjt®fŸ.
muáaš fs¤âš brašgL»w _‹W ng® ïªj¢
r£l¤ij vâ®¤J tH¡F¤ bjhL¤jh®fŸ. mt®fŸ
cŸsh£á¤ nj®jÈš ngh£oÆl ÉU«ãat®fŸ,
Mdhš mt®fŸ ahU¡Fnk F¿¥ã£l Fiwªjg£r
fšÉ¤ jFâ ïšiyba‹gjhš ngh£oÆl Koahkš
nghdJ. òâa ÉâfŸ K‰¿Y« Ãahak‰wit,
jh‹njh‹¿¤jdkhdit, murik¥ò rhrd¤â‹
14tJ r£l ciuia ÛW»wit v‹W mt®fŸ
thâ£lh®fŸ. nkY«, th¡fhs®fS¡F nj®jÈš
ngh£oÆl cŸs cÇikia murik¥ò rhrd
cÇikÆ‹ ÛJ Ãahak‰w f£L¥ghLfis ïªj
ÉâfŸ V‰gL¤âíŸsd v‹W« mt®fŸ
thâ£lh®fŸ.
k¡fË‹ nj®jš cÇikia â£lÄ£L g¿¥gJ
v ‹ g J A Ç a h d h k h Ã y m u R ¡ F « , c ¢ r
Úâk‹w¤J¡F« V‰fdnt gH»¥nghdJjh‹. Rkh®
10 M©LfS¡F K‹ò AÇahdh muR, ïu©L
FHªijfS¡F nkš cŸst®fŸ áy F¿¥ã£l
cŸsh£á¥ gjÉfS¡F ngh£oÆl KoahJ vd
r£l« bfh©LtªjJ. n#›£ vâ® AÇahdh muR
tH¡»š (2003) Ô®¥gË¤j c¢rÚâk‹w« mªj¢
r£l« bršYgoahF« v‹W m¿É¤jJ. mJ Äfî«
r®¢ir¡F cŸshdJ. mªj¤ Ô®¥ig¢ rh®ªJjh‹
ï¥nghJ uh{ghyh tH¡»Y« c¢rÚâk‹w«
Ô®¥gË¤JŸsJ. ï¤jifa r£l§fŸ ÚâKiw¥go
Ãaha¥gL¤j¥g£oU¥gjhY«, eh£o‹ Äf ca®ªj
Úâk‹w¤jhš C¡FÉ¡f¥g£oU¥gjhY«, nj®jš
cÇikia¥ g¿¡»w ïªj¥ ngh¡F, ïnjnghš, k‰w
khÃy§fisí« r£l« bfh©Ltu C¡FÉ¡»w
<®¥òÉirahfkhWtj‰fhdthŒ¥òŸsJ.
2. uh{ghyh tH¡»š c¢rÚâk‹w¤ Ô®¥ò:
Ék®rd¥ ãuâgÈ¥òfŸ
1.1 th¡fË¡F« cÇik / ngh£oÆL« cÇik
Ku©ghlhd r£l§fŸ F¿¤J Éthâ¤j Úâk‹w«,
nj®jÈš th¡fË¡F« cÇikí« ngh£oÆL«
c Ç i k í « F o k ¡ f Ë ‹ m u r i k ¥ ò r h r d
cÇikfshF« v‹w Koî¡F tªjJ. ãíávš vâ®
ïªâa muR (2003), n#›£ vâ® AÇahdh muR (2003)
M»a tH¡FfËš mË¡f¥g£l Ô®¥òfisna
c¢rÚâk‹w« jdJ ïªj Koî¡fhd ãujhd
mo¥gilahfvL¤J¡bfh©lJ.
Zah« nj› ãujh¥ á§ vâ® ehtš »nõh® ahj›
(2000), nf. »UZz_®¤â vâ® ïªâa muR (2010)
M»a tH¡FfËš mË¤j Ô®¥òfËš, th¡fË¡F«
cÇikí« ngh£oÆL« cÇikí« btW« r£l
cÇikfns v‹W c¢rÚâk‹w« T¿ÆUªjJ.
ï¥nghJ mâÈUªJ c¢rÚâk‹w« khWgL»wJ.
r £ l « F ¿ ¤ j r Ç a h d Ã i y g h L F ¿ ¤ J
m ¿ a h i k í l ‹ K ª i j a Ô ® ¥ ò f Ÿ
mË¡f¥g£LŸsd v‹W«, r£l¤ij nghJkhd
msÉ‰F Muhahkš m¤Ô®¥òfŸ tH§f¥g£LŸsd
v‹W«c¢rÚâk‹w«T¿íŸsJ.
nj®jÈš th¡fË¡F« cÇik, ngh£oÆL« cÇik
M»ait bjhl®ghd ntW áy Ô®¥òfis¥
òw¡fÂ¤JÉ£L uh{ghyh tH¡»‹ Ô®¥ò
mË¡f¥g£LŸsJ. n#›£ tH¡»‰F Xuh©L¡F
K‹ Koî brŒa¥g£l ïªâa muR vâ® #dehaf
Ó®âU¤j§fS¡fhd r§f« (2001) tH¡»š
Ô ® ¥ g Ë ¤ j c ¢ r Ú â k ‹ w « t h ¡ f Ë ¡ F «
(r£l¥goahd) “cÇik” k‰W« (r£l ciu 19(1)(a)Æš
c Ÿ s f U ¤ J b t Ë ¥ g h £ L R j ª â u ¤ â ‹ )
th¡fË¡F« Rjªâu« M»a ïu©ilí«
ntWgL¤â¡ fh£oíŸsJ. c¢rÚâk‹w¤â‹
Ô®¥ãšã‹tUkhWTw¥g£LŸsJ:
“ekJ murik¥ò rhrd¤â‹ Ñœ r£l ciu 19(1)(a)
ng¢R Rjªâu¤â‰F« fU¤J btË¥gh£L¢
Rjªâu¤â‰F« tÊ brŒ»wJ. th¡fhs®fË‹ ng¢R
mšyJ fU¤J btË¥ghL v‹gJ nj®jiy¥
bghW¤jtiuÆš th¡F¥ gâî brŒtijí«
cŸsl¡»ajhF«; mjhtJ th¡fhs® th¡F¥ gâî
brŒtj‹ _y« ngR»wh® mšyJ jdJ fU¤ij
btË¥gL¤J»wh®. ïªj neh¡f¤â‰fhf,
nj®ªbjL¡f¥gl nt©oa nt£ghs® g‰¿a jftš
f£lhakhf¡»il¡fnt©L«.”
th¡fË¡F« “cÇik” r£l¥ó®tkhdJ v‹W«,
Mdhš th¡fË¡F« Rjªâu« murik¥ò rhrd
mo¥gilÆyhdJ v‹W« brhštj‹ “m®¤j«”
v‹d? “Fok¡fŸ x›bthUtU¡F« nj®jÈš
ngh£oÆL»w cÇikia tH§fhkš, jdJ

ÉU¥g¥go xU nt£ghsiu¤ nj®ªbjL¡»w
cÇikia tH§fhkš, th¡fË¡F« cÇikia
k£L« xnu khâÇahf tH§Ftj‹ bghUŸ v‹d?”
ï¡nfŸÉ¡F c¢rÚâk‹w«jh‹ gâš brhšy
nt©L«.
nkY«, “Úâk‹w« jdJ tuyh‰¿š Kj‹Kiwahf,
nj®jÈš ngh£oÆLtbj‹gJ xU murik¥ò rhrd
cÇikah v‹gJ F¿¤J Koî brŒ»wJ. ïªj xU
fhuz¤â‰fhfnt murik¥ò rhrd¤â‹ 145tJ
r£l ciuÆš brhšy¥g£LŸsgo, ïªj tH¡if
IªJ ÚâgâfŸ bfh©l mk®Él« x¥gil¡f
nt©oa bghW¥ò Úâk‹w¤â‰F cŸsJ. ïj‰fhd
xU nfhÇ¡if K‹it¡f¥g£l nghâY« Úâk‹w«
mij¢ brŒaÉšiy, mj‹ Ô®¥ãš ïJ g‰¿ vJî«
F¿¥ãl¥glî«ïšiy.”(b#Œá§2015)
th¡fË¡F« cÇik v‹w fU¤jh¡f« bjhl®ghd
Kªija gy Ô®¥òfŸ, r£l¤â‹ rÇahd ÃiyghL
F¿¤j òÇjÈ‹¿ tH§f¥g£LŸsjhf Úâk‹wnk
T¿íŸsJ. Úâk‹w¤â‹ mQFKiwia mªj¤
Ô®¥òfS« f£L¥gL¤j¡Toajhf cŸsd. mªj¤
Ô®¥òfËš j‰nghJ Úâk‹w¤J¡F cl‹ghL
ïšiyba‹whš, ïjid ï‹D« ÉÇthd
mk®Él« x¥gil¡f nt©L«. Mdhš, mijí«
Úâk‹w« brŒaÉšiy. ïJ F¿¤J gh¡Ì (2015)
ã‹tUkhWTW»wh®:
“taJ tªnjhU¡fhd murik¥ò rhrd¥ó®t
th¡FÇik g‰¿a jtwhd òÇjY¡F Úâk‹w«
tªâU¡»wJ v‹W Twyh«. murik¥ò rhrd¤â‹
3 2 6 t J r £ l c i u ï ª j c Ç i k i a
cWâ¥gL¤J»wJ. nj®jÈš ngh£oÆLtJ,
th¡fË¥gJ M»a ïu©L¡Fkhd cÇikia
ïªj¢ r£l ciu tH§F»wJ. murik¥ò rhrd
cÇikfis r£l cÇikfnshL nr®¤J¥
gh®¡f¡TlhJ. cjhuzkhf, murik¥ò rhrd¤â‹
tÊfh£L¡ bfhŸiffËš r_f, bghUshjhu,
g©gh£L cÇikfŸ muR Ã®thf¤â‰F,
r£l§fisí« bfhŸiffisí« cUth¡Ftâš,
“mo¥gil cÇikfŸ” vd brhšy¥g£LŸsd. r£l
ciu 300A xU murik¥ò rhrd cÇikia
tH§F»wJ. mJ brh¤JÇik bjhl®ghd Kªija
r£l ciuÆš (31) cŸs És¡f¤J¡FÇa áy
m«r§fis¡ bfh©LŸsJ. ïâš xU cÇikia
nr®¥gbj‹whnyh Éy¡Ftbj‹whnyh mj‰F
murik¥ò rhrd¤âš âU¤j« brŒjhf nt©L«.
ï›thW brŒa¥gL« r£l¤âU¤j§fŸ mid¤J«
murik¥ò rhrd¤â‹ mo¥gil¡ f£lik¥ãš
c Ÿ s r h u h « r k h d n f h £ g h L f S ¡ F
c£g£litahF«.”
Mfntjh‹, ïªj¡ F¿¥ã£l tH¡F xU ÉÇthd
m u i k ¥ ò r h r d m k ® É ‹ g Ç Ó y i d ¡ F
c£gL¤j¥g£oU¡f nt©L«. Mfntjh‹, ïªj¤
Ô®¥òV‰f¤j¡fjhfïšiy.
3.2 jFâ Ú¡f«
nj®jÈš ngh£oÆL»w cÇik¡F murik¥ò
rhrdnk Vnjh xU tifÆš áy tu«òfis
Ã®zÆ¤JŸsJ. k¤âa muR«, khÃy muRfS«
n j ® j È š n g h £ o Æ L t j ‰ f h d j F â i a
kW¥gj‰fhd Éâfis r£l¥go bfh©LtUtj‰F
tÊ brŒJŸsJ. murik¥ò rhrd¤â‹ r£l ciu
243F F¿¤Jc¢rÚâk‹w«ã‹tUkhWT¿íŸsJ:
“r«gªj¥g£l r£l k‹w¤â‰fhd nj®jšfŸ F¿¤j
n e h ¡ f ¤ â ‰ f h f F ¿ ¥ ã £ l f h y f £ l ¤ â š
eilKiwÆš cŸs vªjbthU r£l¤jhš mšyJ
r£l¤â‹ Ñœ jFâ Ú¡f« brŒa¥gL« vªjbthU
egU« Cuh£á cW¥ãduhf ïU¥gj‰fhd jFâí«
Ú¡f¥g£ltuh»wh®. ntW tifahf¢ brhštjhdhš,
r£lk‹w cW¥ãduhtj‰fhd jFâ mšyJ
j F â Æ ‹ i k M » a i t C u h £ á f Ë ‹
cW¥ãd®fS¡F« bghUªJtjhF«. khÃy
r£lk‹w cW¥ãduhf ïU¥gJ bjhl®ghd
ï¤jifa jFâfisí«, jFâÆ‹ikfisí«
ehlhSk‹w« k£Lnk tiuaW¡f Koí«
v‹whY«Tl, r«gªj¥g£l khÃy r£lk‹w« xU
C u h £ á Æ ‹ c W ¥ ã d Ç ‹ j F â Ú ¡ f ¤ i j
tiuaW¡F« mâfhu¤ij r£l ciu 243F
tH§F»wJ.”
mo¥gil cÇikfis¥ nghynt murik¥ò rhrd
cÇikfS« áy Ãahakhd f£L¥ghLfS¡F
c£g£litjh‹ v‹gJ c©ikna. MÆD«, r£l
ciu 14‹go (òâa Ãiyahd cÇa eilKiw) mšyJ
Ã a h a k h d t i f ¥ g h £ o ‰ f h d g i H a
tiuKiwÆ‹go, ï¤jifa f£L¥ghLfŸ
Ã a h a k h d i t a h f ï U ¡ f n t © L « ,
jh‹njh‹¿¤jdkhf ïU¡f¡TlhJ; njáa
Úâ¤Jiw Ãakd§fŸ Miza« bjhl®ghd
tH¡»š (2015) mo¥gilahd f£lik¥ò¡ nfh£ghL
F¿¤J jdJ cl‹gho‹ikia btË¥gilahf
m¿É¤j Úâgâ bryhnk°t®, ïªj tH¡»š
K‰¿Y« giHa tiuKiwia¢ rh®ªâUªjh®

v‹gJ«, AÇahdh khÃy¢ r£l« ÃahakhdJjh‹
v‹W T¿aJ« Ku©ghnlahF«. ï¥nghJ
ï¥gobahU nfŸÉ vG»wJ: Ãiyahd cÇa
eilKiw¡F Mjuthf ÉÇthd mk®îfŸ
Ô®¥gË¤âU¡»wnghJ, ïu©L ÚâgâfŸ bfh©l
xUFGmj‰Fkhwhf¢bršyKoíkh?
nkY«, 1919š lh¡l® m«ng¤f® T¿aij
(Ô©l¤jfhjt®fshf xJ¡f¥g£lt®fsJ
Ãiyikfis¥ g‰¿aJ v‹whY«Tl) ï§nf
ÃidîT®tJbghU¤jkhdjhF«:
“FoíÇik v‹gJ (1) jÅkÅj Rjªâu«, (2)
jÅkÅj ghJfh¥ò, (3) jÅ cilik¡fhd
cÇikfŸ, (4) r£l¤â‹ K‹ rkÃiy, (5)
kdrh£á¥go brašgL« Rjªâu«, (6) fU¤J k‰W«
ng¢R Rjªâu«, (7) T£l« TLtj‰fhd cÇik, (8)
eh£o‹ murh§f¤âš ãuâÃâ¤Jt cÇik, (9)
muáš mâfhu¥ gjÉÆš ïU¥gj‰fhd cÇik
ngh‹w cÇikfË‹ fyitahF«.” ãÇ£oZ muR
jdJ go¥goahd ts®¢áÆš, jdJ ïªâa
Fok¡fS¡F ïªj cÇikfis tH§»ÆU¡»wJ
v‹W Twyh«. ãuâÃâ¤Jt cÇik, muá‹ xU
mâfhu¥ gjÉÆš ïU¡F« cÇik M»a ïªj
ïu©Lnk FoíÇikia¡ f£lik¡»w Äf
K¡»akhdcÇikfshF«”.
murik¥ò rhrd¤â‹ _‹whtJ ghf¤âš cŸs
c Ç i k f Ÿ ( b r h ¤ J Ç i k j É ® ¤ J ) g ‰ ¿ ¡
F¿¥ãL«nghJjh‹ m«ng¤f® ï›thW TW»wh®.
F¿¥ghf, mâš, ãuâÃâ¤Jt cÇik, gjÉ cÇik
M»ait ïšiy. “ãuâÃâ¤Jt cÇik, muá‹ xU
mâfhu¥ gjÉÆš ïU¡F« cÇik M»a ïªj
ïu©Lnk FoíÇikia¡ f£lik¡»w Äf
K¡»akhd cÇikfshF«” v‹W m«ng¤f®
TW»wnghJ, muR¥ ãuâÃâ¤JtK« muR¥ gjÉí«
x‹¿ÈUªJ x‹W ãÇ¡f¥g£ljšy, khwhf,
ïu©L« FoíÇik v‹gnjhL ïizªj
m«r§fshF«v‹gJtÈíW¤j¥gL»wJ.
“m«ng¤fÇ‹ fU¤J mt® murik¥ò rhrd¡
FGÉY«, ã‹d® ïWâ¥gL¤j¥g£l murik¥ò
rhrd¡ f£lik¥ãY« ãuâÃâ¤Jt jFâ
Ú¡f§fis v›thW Ãaha¥gL¤âdh® v‹gJ
F¿¤J áy bjËîfS¡F tu cjî«. VbdÅš,
murik¥ò rhrd ciuÆ‹ mo¤jskhf, murik¥ò
rhrd¥ó®tkhd â£l¤âš ãuâÃâ¤Jt¤â‰F«,
gjÉ¡F« cŸs g§F k‰W« ïl« F¿¤j cWâahd
Ãiygh£il mtuJ fU¤J btË¥gL¤J»wJ,”
v‹»wh® gh£oah (2015). Mfnt, ïªj cÇikfis
xÊ¤J¡f£L« Ka‰á el¡»wbj‹whš mij Äf
tYthd KiwÆš Ãaha¥gL¤J»w bghW¥ò
muR¡FïU¡»wJ.
A Ç a h d h k h Ã y r £ l ¤ â ‹ _ y «
bfh©Ltu¥g£LŸs jFâ Ú¡f§fŸ, cŸsh£á¤
nj®jšfËš ngh£oÆL»w cÇikfis ghug£rkhd
KiwÆš f£L¥gL¤J»‹wd v‹gJ kDjhuÇ‹
thj«. MÆD«, ïij Úâk‹w« V‰fÉšiy.
Fok¡fËš xU gFâÆd® j§fsJ cÇikia
ga‹gL¤J« thŒ¥ig¤ j£o¥g¿¡f muR
Kaš»wbj‹whš mij c¢rÚâk‹w« ÄFªj
ftd¤njhL gÇÓÈ¤âU¡f nt©L«. Úâk‹wnk
ã ‹ t U k h W T ¿ Æ U ¥ g J f t d ¤ â š
bfhŸs¤j¡fJ:
“ b g h J ¢ r £ l ¤ â È U ª n j h , e i l K i w ¢
r£l¤âÈUªnjh murik¥ò rhrd¤âÈUªnjh
tU»w xU cÇikia¡ f£L¥gL¤Jtbj‹gJ
r£l§fis Ãiwnt‰Wtj‰fhd cÇa mik¥ãš
bfh©L tu¥gL« r£l¤â‹ _ykhfnt eilbgw
nt©L« v‹gJ V‰W¡bfhŸs¥g£l xU r£l¡
bfhŸifahF«... m¤jifa r£lk‹w mik¥ghš
bfh©Ltu¥gL« x›bthU r£lK« murik¥ò
rhrd V‰ghLfS¡F c£g£ljhf ïU¡f nt©L«
v‹gJ« ekJ murik¥ò rhrd¤â‹ Ñœ
V‰W¡bfhŸs¥g£lxUr£l¡bfhŸifahF«.”
RU¡fkhf¢ brhštjhdhš, murik¥ò rhrd¤â‹
14tJ r£l ciuÆ‹ Ñœ ghFghL fh£l¥gL»wJ
v‹gJjh‹ mo¥gilahd ãu¢rid v‹»wnghJ,
ïªâa murik¥ò rhrd¤â‹ TWfshf cŸs
ãuâÃâ¤Jt« k‰W« nj®ªbjL¡f¥g£l gjÉ¡fhd
cÇikfÆ‹ j‹ik, K¡»a¤Jt« M»at‰¿‹
mo¥gilÆš ïjid Äf¡ fwhuhd gÇÓyid¡F
c£gL¤JtJ«, murh§f« jdJ elto¡ifia
Ãaha¥gL¤Jtj‰fhd rÇahd Mjhu§fis
mË¡FkhW tÈíW¤JtJ« Úâk‹w¤â‹
bghW¥ghF«. Mdhš, c¢rÚâk‹w« ï›thW
brašgl¤ jt¿É£lJ. jdJ tH¡fkhd 'neh¡f«-
bjhl®ò' v‹w mQFKiwia¤jh‹ Úâk‹w«
ifah©LŸsJ.
3.3 #hå¤ vâ® AÇahdh muR Ô®¥ã‹ ãiH
(2003)
#hå¤ tH¡»š brŒj mnj jtiw¤jh‹ ï¥nghJ«
Úâk‹w« âU«gî« brŒâU¥gjhf¤ bjÇ»wJ.
AÇahdh gŠrha¤J uh{ r£l« 1994‹ xU Éâ,

ïu©L FHªijfS¡F nkš cŸs vtU« »uhk
Cuh£á¤ jiytuhfnth cW¥ãduhfnth, mšyJ
Cuh£á x‹¿a cW¥ãduhfnth mšyJ kht£l
x‹¿a cW¥ãduhfnth ïU¡f KoahJ v‹W
TW»wJ. ïJ murik¥ò rhrd¥go rÇahdjšy
vd¡T¿ 14, 21, 25 M»a r£l ciufË‹ Ñœ tH¡F¤
bjhlu¥g£lJ. _‹W ÚâgâfŸ bfh©l mk®î
tH¡if¤ jŸSgo brŒjJ. “nj®jÈš Ã‰»w
cÇikahdJ murik¥ò rhfd¤â‹ xU K‹ndho
cÇikašy v‹gjhš, r£l ciu 14‹ Ñœ
gF¤jhuhŒªJ brašgL¤j¥gL« bfhŸiffŸ
ïj‰F¥ bghUªJtjhF«,” v‹W mªj mk®î
T¿aJ (gh£oah 2015). Úâk‹w« jdJ Ô®¥ãš
T¿ÆU¥gJtUkhW:
“ ï j ‰ f h d t i f ¥ g h L á w ¥ g h f
tiuaW¡f¥g£LŸsJ, áw¥ghd KiwÆš
K ‹ D z u ¤ j ¡ f j h f î « c Ÿ s J . ï u © L
FHªijfS¡F nkš cŸst®fis, ïu©L
FHªijfS¡F nkš ïšyhjt®fËlÄUªJ
bjËthf¥ ãÇ¤J¥ gh®¡f Koí«. mªj ïUtU«
ïu©L ntWg£l t®¡f§fis¢ nr®ªjt®fŸ. xU
t®¡f¤ij ï‹bdh‹¿ÈUªJ m¿th®ªj KiwÆš
bjËthf ntWgL¤â¥ gh®¤jâÈUªJ ït®fŸ
tif¥gL¤j¥g£LŸsd®. ïªj¢ r£l¤â‹ _y«
Ãiyeh£l ÉU«g¥gL»w xU neh¡f«, FL«g
ey/FL«g¡ f£L¥ghL â£l¤ij k¡fËilna
gutyh¡FtjhF«. C¡fkË¥gâšiy v‹w
V‰gh£o‹ _y« ïªj neh¡f¤ij mila, jFâ Ú¡f
r£l¥ ãÇî Kaš»wJ. ï›thW tif¥gL¤Jtâš
v›Éj jh‹njh‹¿¤jdK« ïšiy. FHªijfË‹
v©Â¡if, mjhtJ ïu©L FHªijfŸ v‹gJ,
r £ l « r h ® ª j P h d ¤ â ‹ m o ¥ g i l Æ š
Ô®khÅ¡f¥g£oU¡»wJ. ïªj v©Â¡if
TLjyhfnth Fiwthfnth ïUªâU¡f¡
TL«jh‹. ïªj v©Â¡if muá‹ bfhŸif
K o î r h ® ª j j h F « . ï â š , Ú â k ‹ w «
jiyÆLtj‰»šiy(Ô®¥ã‹8tJg¤â).”
“#hå¤ tH¡»š c¢rÚâk‹w« brŒj mo¥gilahd
ãiH, Cuh£áfS¡F r£l¥ó®t m§Ñfhu«
tH§Ftâš ïu©L khWg£l neh¡f§fis
C¡FÉ¤jjhF« (1) xU neh¡f« muáaš
g§nf‰ò¡F«, j‹dh£á Ã®thf¤â‰Fkhd xU
cÇikia cUth¡FtjhF«. mj‰fhf, ïJtiuÆš
r£l¥ó®t mâfhu mik¥òfËš ïl«bgWtj‰fhd
t h Œ ¥ ò f Ÿ k W ¡ f ¥ g £ l t ® f S ¡ F m ª j
thŒ¥òfis¤ âwªJÉl¥gL»wJ. (2) k‰bwhU
neh¡f« ï¤jifa mik¥òfŸ áy F¿¥ã£l
elto¡iffËš <LgLtijí«, áy ïy¡Ffis
K‹bdL¤J¢ brštijí« C¡FÉ¥gjhF«.
ïu©lhtJ neh¡f¤ij miltj‰fhf Kjš
neh¡f¤â‰F¡ f£L¥ghL Éâ¥gJ v‹gJ
nghÈ¤jdkhd thjkhF«. 'neh¡f«-bjhl®ò' v‹w
r£l¤ njit¡F <LbfhL¤J Ã‰gj‰fhf xU r£l¤
âU¤j« brŒa¥gL»wnghJ, mJ ãujhd r£l¤â‹
neh¡f¤Jl‹ mšyJ mj‰F mâfhukË¡»w
m u r i k ¥ ò r h r d ¥ ó ® t k h d r £ l ¤ â U ¤ j
V‰gh£Ll‹ x¤âirªjjhf ïU¡f nt©L«.” (uh«
2015)
ïnjngh‹w xU thj«jh‹ uh{ghyh tH¡»Y«
K‹it¡f¥g£lJ. #hå¤ tH¡F¤ Ô®¥ig¢ rh®ªJ,
uh{ghyh tH¡»š c¢rÚâk‹w«, th¡FÇik,
#dehaf eilKiwÆš g§nf‰F« cÇik M»ait
n g h ‹ w m o ¥ g i l c Ç i k f i s É l á y
bfhŸiffS¡F K‹DÇik mË¡»w jtiw
c¢rÚâk‹w«brŒjJ.
3.4 jh‹njh‹¿¤jd« F¿¤j nrhjid
n k ‰ T ¿ a r £ l ¤ â U ¤ j ¤ i j g Ç Ó È ¤ j
c¢rÚâk‹w«, mJ jh‹njh‹¿¤jdkhd
nfh£ghlhf ïU¡»wjh v‹gij gÇnrhâ¡f
n t © L « v ‹ w m o ¥ g i l i a ¤ j Ÿ S g o
brŒJÉ£lJ. murik¥ò rhrd¤â‹ brašâ£l«,
mj‹ K‹DiuÆš m¿É¡f¥g£LŸsgo xU
#dehaf, FoauR toÉyhd murh§f¤ij
ÃWîtJjh‹; mªj¤ â£l¤njhL bghUªjhj
vªjbthU r£lK« gF¤j¿t‰wjhF«, Mfnt mJ
jh‹njh‹¿¤jdkhdjhF« v‹W kDjhu®fŸ
thâ£ld®.
Úâk‹w« Mªâu khÃy muR k‰W« X®° vâ®
bk¡blhbtš ÃWtd« tH¡»‹ Ô®¥igna bgÇJ«
rh®ªâUªjJ (1996). “jh‹njh‹¿¤jdkhf
ïU¡»wJ mšyJ Ãahak‰wjhf ïU¡»wJ v‹W
k£L« brhštj‹ _y« vªjbthU r£l¤ijí«
jŸSgo brŒJÉl KoahJ. xU r£l« bršyhJ
v‹W m¿É¥gj‰F K‹ghf, VnjD« xU tifÆš
murik¥ò rhrd¥ó®tkhf cWâa‰w Ãiy ïU¥gJ
f©l¿a¥glnt©L«,”v‹WÚâk‹w«T¿aJ.
MÆD«, bk¡blhbtš tH¡»š c¢rÚâk‹w«
“jh‹njh‹¿¤jd«” ïU¡»wjh v‹gj‰fhd
gÇnrhjidia K‰¿Ykhf¡ ifÉ£LÉlÉšiy.
xU r£l« jh‹njh‹¿¤jdkhdJ v‹gij Ã%ã¡f
n t © L k h d h š , m u r i k ¥ ò r h r d â £ l «

rh®ªjjhfnt mJ brŒa¥gl nt©L« v‹W
Úâk‹w« T¿íŸsJ. murik¥ò rhrd¤âš
brŒa¥g£l 73tJ âU¤j«, “g£oaš rhâÆd®,
g£oaš gH§FoÆd® k‰W« bg©fŸ cŸË£l
e È î ‰ w ã Ç É d ® n g h â a m s É š
ãuâÃâ¤Jt¥gL¤j¥glÉšiy” v‹w Ãiyikia
kh‰WtJ v‹w neh¡f¤â‰F K‰¿Y« vâuhf, xU
c Ÿ s h £ á r £ l ¤ i j A Ç a h d h m u R
bfh©LtªJŸsJ. ïªj¥ òâa r£l«, AÇahdhÉš
cŸs g£oaš rhâ¥ bg©fËš 68 rjåj¤âdU«,
g£oaš rhâ M©fËš 41 rjåj¤âdU«
cŸsh£á¤ nj®jÈš ngh£oÆLtij¤ jL¡»wJ.
murik¥ò rhrd¥ó®tkhf V‰f¤j¡f vªjbthU
mo¥gilíÄ‹¿ ïªj¢ r£l« bfh©Ltu¥
g£LŸsJ.
nkY«, khšng É°teh¤ M¢rh®ah vâ® kfhuhZouh
khÃy muR tH¡»š (1998), c¢rÚâk‹w¤â‹ xU
mk®î r£l§fis vâ®¤J tH¡fhLtâš ïªj
jh‹njh‹¿¤jd« v‹w m«r¤ij njit¥g£lhš
vL¤J¡bfhŸtj‰F tÊ brŒâU¥gJ bjËthf¤
bjÇ»wJ. g«ghŒ thlif¡ f£L¥gh£L¢ r£l¤âš
áy Éâfis¥ gÇÓÈ¤j mªj mk®î ã‹tUkhW
T¿aJ:
“thlif¡ f£L¥gh£L r£l« ngh‹w, r_f¢
r £ l § f i s ¥ b g h W ¤ j t i u Æ š , k h W g £ l
ey‹fS¡»ilna xU rk Ãiyia r£l«
nk‰bfhŸs nt©L«. midtU¡F« Ãaha« tH§f
r£l« Kay nt©L«. rKjha¤â‹ xU ãÇî¡F
Ãahak‰wjhfî«, ï‹bdhU ãÇî¡F bghU¤jk‰w
Mjha« mšyJ ghJfh¥ig tH§Ftjhfî«
ïU¡f¡TlhJ.”
Úâk‹w« jdJ Ô®¥ãš ï›thW T¿aJ:
“ ï ª j ¤ Ô ® ¥ ã š b t Ë ¥ g L ¤ j ¥ g £ L Ÿ s
fU¤JfSl‹ x¤âirªJ bršyhkš j‰nghija
r £ l É â f i s n k Y « É Ç î g L ¤ J t J
jh‹njh‹¿¤jdkhdJ, murik¥ò rhrd¤â‹
14tJ r£l ciuia ÛWtJ v‹gjhš bršyhjjhF«.
Mfnt,mJv›ÉjgaDk‰wjhF«.”
kh®oah bfÄ¡fš° vâ® ïªâa muR tH¡»š (2004),
xU nkšKiwpL brŒtj‰F K‹ghf xU
K‹bjhif brY¤j¥gl nt©L« v‹w Ãgªjid
bršYkh v‹w nfŸÉ tªjJ. mJ Ãahak‰wJ,
xL¡FKiwahdJ v‹W T¿a c¢rÚâk‹w«,
ïWâahf jh‹njh‹¿¤jd« v‹gj‹ mo¥gilÆš
mªj¢r£l«bršyhJvdm¿É¤jJ.
ïªÃiyÆš, bk¡blhbtš tH¡»‹ Ô®¥ig k£L«
rh®ªJ, “jh‹njh‹¿¤jd«” ïU¡»wjh v‹gJ
F¿¤j gÇnrhjidia Úâk‹w« jŸSgo brŒjJ
rÇahdjšy (AÇahdh cŸsh£á r£l¤âš)
Éâ¡f¥g£LŸs f£L¥ghLfŸ v¥go murik¥ò
rhrd â£l¤Jl‹ bghUªJ»‹wd? ïJF¿¤J
c¢rÚâk‹w« xU Rna¢irahd kâ¥Õ£il¢
brŒâU¡fnt©L«.
khšng, kh®oah M»a ïu©L tH¡FfË‹
Ô®¥òfS« uh{ghyh tH¡F¤ Ô®¥ã‹ 34tJ
mo¡F¿¥ãšjh‹ ïl« bg‰WŸsd. k‰wgo ïªj
m«r§fŸ F¿¤j Rna¢irahd kâ¥ÕLfŸ vJî«
brŒa¥glÉšiy. khwhf, c¢rÚâk‹w« ã‹tUkhW
T¿aJ:
“xU r£l« ‘jh‹njh‹¿¤jdkhdJ' v‹w
mo¥gilÆš mJ murik¥ò rhrd¤J¡F vâuhdJ
v‹W m¿É¡F« ntiyia ïªj eh£o‹
Úâk‹w§fŸ brŒtâšiy v‹gJ bjËî.
VbdÅš, m¤jifa ntiyÆš kh©òfŸ F¿¤j
kâ¥ÕLfŸ brŒa¥gl nt©oíŸsJ. r£lÄa‰W«
ïl§fË‹ KoîfŸ F¿¤j Phd¤ij, F¿¥ã£l
r£l« murik¥ò rhrd¤â‹ áy F¿¥ghd
V‰ghLfis ÛWtjhf ïUªjhy‹¿, Úâk‹w§fŸ
gÇÓÈ¥gâšiy.”
ïªj¢ NHšfËš, ïªj tH¡»š ïu©L ÚâgâfŸ
bfh©l mk®î, ïâš jh‹njh‹¿¤jd«
ïU¡»wjh v‹w nfŸÉ bghU¤jk‰wJ v‹w
Koî¡F¥ nghÆU¡f¡TlhJ. khwhf, ïjid xU
ÉÇthd mk®É‹ gÇÓyid¡F¡ bfh©L
br‹¿U¡fnt©L«.
3.5 fšÉ¤ jFâ
murik¥ò rhrd¡ FGÉš ïl«bg‰¿Uªj uhn#ªâu
ãurh¤ cŸË£l gy bgÇat®fŸ ehlhSk‹w /
r£lk‹w cW¥ãd®fS¡F Fiwªjg£r¡
fšÉ¤jFâ Ã®zÆ¡f¥gl nt©Lbk‹gij
tYthf K‹it¤jh®fŸ. ïij ãujk® #tA®yhš
neU ÃuhfÇ¤jh®. “ïJ K‰¿Y« #dehaf¤J¡F¥
òw«ghdJ”v‹Wmt®T¿dh®(r¢rh®2015).
j i y i k t H ¡ F i u P ® j d J t h j ¤ â š ,
“ngh£oÆLtj‰fhd fšÉ¤jFâ nr®¡f¥g£lj‹
neh¡f« áwªj Ã®thf¤ âwD¡fhf cŸsh£á
mik¥òfËš K‹Djhuz¥ ãuâÃâfis¡
bfh©LtUtJjh‹, 73tJ murik¥ò rhrd¤â‹
neh¡fnk mJjh‹” v‹W T¿dh®. r£l¤âš

nr®¡f¥g£l ïªj Éâ¡F¤ bjÇÉ¡f¥g£l
vâ®¥ig¤ jŸSgo brŒj Úâgâ rh«ny°t®
ã‹tUkhWT¿dh®:
“mila nt©oa neh¡fkhf¡ Tw¥gLtJ
gF¤j¿î¡F¥ bghUªjhjJ v‹nwh, r£l¤â‰F
khwhdJ v‹nwh, r£l¤â‹ â£l¤JlD«
neh¡f¤JlD« mšyJ murik¥ò rhrd¤â‹ 9tJ
ghf¤âš cŸs V‰ghLfSlD« bjhl®g‰wJ
v‹nwh Tw KoahJ. rÇ-jtW, ešyJ-bf£lJ vd
ntWgL¤â¥ gh®¥gj‰fhd M‰wiy kÅj®fS¡F¡
fšÉk£LnktH§F»wJ.”
ï ª j t h j « c ¢ r Ú â k ‹ w ¤ â ‹ n k š j £ L
m Q F K i w i a Ä f m â f g £ r k h f
btË¥gL¤J»wJ. ehL KGtJ«, fšÉ gÆyhj,
v©z‰w gy K‹dhŸ Cuh£á¤ jiyt®fŸ (ïªj
tH¡»‹ kDjhu®fŸ c£gl) M‰¿íŸs áw¥ghd
gÂfis ïªj¤ Ô®¥ò K‰¿Ykhf ÃuhfÇ¡»wJ
(khd› Fkh® 2015). fšÉÆ‹ _ynk fšÉ¢
rh‹¿jœfŸ m¿î¡F« ò¤ârhÈ¤jd¤J¡F«
jiyik¤ jFâfS¡F« rh‹wË¥gitahf cŸsd
v‹Wthâl¥gL»wJ.
m¿î v‹gJ mDgt¤â‹ _ynk »il¥gjhF«.
áwªj bjhiyneh¡F¥ gh®it bfh©oUªjtuhd
fhkuh#®, ca®Ãiy¥ gŸË¡F nkš br‹wâšiy.
Mdhš mt®jh‹ jÄHf¤âš ïytr gŸË¡
fšÉia¥ gutyh¡»dh®, kâa czî¤ â£l¤ij¡
bfh©L tªjh®. ï‹W ehL KGtJ« gŸËfËš
kâa czî¤ â£l« brašgL¤j¥gL»wJ (Ãrh®
2012).
ïªj¢ r£l¤â‹ _y«, ntW mid¤J¤ jFâfS«
cŸs bg©fËš 50 rjåj¤â‰F nk‰g£nlhU«,
g£oaš rhâ¥ bg©fËš 68 rjåj¤âdU«, g£oaš
rhâ M©fËš 41 rjåj¤âdU« cŸsh£á¤
nj®jšfËš ngh£oÆl¤ jFâa‰wtuh»wh®fŸ
v ‹ W c ¢ r Ú â k ‹ w n k x ¥ ò ¡ b f h Ÿ » w J .
ïUªjnghâY«, ï›tsî ÉÇthd gFâÆd®
ngh£oÆLtâÈUªJ Éy¡» it¡f¥gLtJ xU
ãu¢ridašy v‹W Ô®¥ò TW»wJ. ïJ F¿¤J
ï›thWTw¥g£LŸsJ:
“murik¥ò rhrd¥ó®t gjÉfS¡F k¡fËš áy
ãÇÉd® tUtij¤ jil brŒtJ murik¥ò
rhrd¥ó®tkhf V‰f¤j¡fJjh‹ v‹whš ï¤jifa
ãÇÉdÇ‹ v©Â¡if rh®ªj msîfŸ ï›thW
jFâÆH¡f¢ brŒtj‰fhd tiuaiwahdJ,
m¤jifa tiuaiw gšntW mik¥òfS¡F¤
nj®jš el¤Jtij rh¤âak‰wjh¡»ÉlhJ v‹w
Ã i y Æ š , m u r i k ¥ ò r h r d ¥ ó ® t k h f
V‰f¤j¡fJjh‹, mâš ntWghL vJî« ïšiy
v‹gJv§fŸfU¤J.”
ï§F Xšfh blšÈ° vâ® g«ghŒ khefuh£á
tH¡»š (1986) c¢rÚâk‹w« mË¤j Ô®¥ò
ÃidîTu¤j¡fJ. thœthjhu cÇik, j§FÄl
cÇik F¿¤J myáa c¢rÚâk‹w«, ïJ bjhl®ghf
K«ig eilghijtháfSila nfhÇ¡ifia¤
jŸSgo brŒjJ. ãÇAh‹K«ig khefuh£á
Ã®thf¤jhš btËna‰w¥g£lt®fŸ mt®fŸ.
ï§nf nkhrkhd m«r« v‹dbt‹whš AÇahdh
khÃy k¡fŸ, mt®fSila F‰wkšyhj xU
jtW¡fhfj©o¡f¥gL»wh®fŸ.
VbdÅš, fšÉ mšyJ fšÉÆ‹ik ïu©L¡Fnk
bghW¥ng‰f nt©oaJ murh§f«jh‹. k¡fŸ
x‹W« jh§fŸ fšÉ f‰f KoahJ v‹W
k W ¡ f É š i y . m i d t U ¡ F « , j u k h d
g Ÿ Ë ¡ f š É i a t H § F t â š m u R
njhšÉailªâU¡»wJ v‹whš (60 M©L
fhy¤â‰F nkyhf muR ïâš njhšÉailª-
âU¡»wJ v‹gnj c©ik) mj‰fhd j©lidia
vj‰fhfFok¡fŸmDgÉ¡fnt©L«?
“fšÉa‰wt®fshf ïU¡fnt ÉU«ò»nwh«” v‹W
k¡fŸ Koî brŒaÉšiy v‹w kDjhuÇ‹
thj¤âš Ãaha« ïU¥gij c¢rÚâk‹w« fhz¤
jt¿É£lJ. “j§fsJ fhJfËš <a« fhŒ¢á
C‰w¥g£lnghJ, j§fS¡F m¿î nt©lh« v‹W
jÈ¤JfŸjh‹ brh‹dh®fsh? nkš rhâ
Mzhâ¡f eilKiwfshš j§fsJ åLfS¡FŸ
moikahf ïU¥gJ v‹gJ bg©fŸ vL¤j
Koîjhdh? ïªj tuyh‰W mÚâfŸ ï‹iwa
ïªâahÉY« bjhl®tj‰F eh«jh‹ fhuz«. eh«
mªj mÚâfis xÊ¤J¡f£l jt¿É£nlh« v‹gJ
k£Lkšy, mªj ghFgh£L eilKiwfis bjhl®ªJ
fil¥ão¡fî«brŒ»nwh«”(fhu¤2015).
2009M« M©o‹ fšÉ cÇik¢ r£l« 2010M«
M©L tiuÆš AÇahdhÉš brašgh£L¡F
tuÉšiy. ïªj¢ r£l¤â‹ _y« fšÉ bgw¡Toa
taJ tu«ig¡ flªJÉ£l j‰nghJ, bgÇat®fshf
cŸs k¡fŸ ï¥nghJ fšÉ bgw ÉU«ãdhY«Tl,
gŸËÆš br‹W gÆy KoahJ, mt®fis vªj¥
gŸËí« nr®¤J¡bfhŸshJ. m¥goÆU¡F«nghJ
j§fŸ Ãiyik¡F vªjtifÆY« bghW¥ghf
KoahJ.

cŸsh£á mik¥òfË‹ brašghL bgUksî¡F
nkhrkhf ïU¥gj‰F«, fšÉÆ‹ik¡F« r«gªj«
ïU¡»wJ v‹W muR vªj Mjhu¤ijí« jh¡fš
brŒaÉšiy. c¢rÚâk‹wnk Tl ãôávš vâ®
ïªâamuRtH¡»š(2003)ã‹tUkhWT¿íŸsJ:
“g£ljhÇfshfî«, KJÃiy¥ g£ljhÇfshfî«
j F â b g ‰ W Ÿ s g o ¤ j t ® f s h š
(ehlhSk‹w/r£lk‹w) mit¡F cŸnsí«
btËnaí« áw¥ghf k¡fS¡F gÂah‰w Koí«,
áwªj KiwÆš brašgl Koí« v‹gJ c©ik
Ãytu§fis¡ fhz kW¥gjhF«... ïJ jÅkÅjÇ‹
Fzey‹fŸ, flik cz®î, k¡fË‹ ey‹ rh®ªj
m¡fiw M»at‰iw¢ rh®ªjjhF«. ïªj¡
Fzey‹fŸ fšÉ bg‰wt®fS¡F k£Lnk
cÇaitmšy.”
ï§nf 2005š AÇahdhÉ‹ KjyhtJ mid¤J
kfË® Cuh£áaik¥ã‹ jiytuhf ïUªjtÇ‹
rhjidfis¥g‰¿¡ F¿¥ãLtJ bghU¤jkhdjhf
ïU¡F«. m¥nghJ, bj‹»H¡F AÇahdhÉ‹
Ú«nfjh v‹w »uhk¤â‹ Cuh£á¤ jiytuhf
ïUªjt® mõ]ã fh‹. mtUl‹ Cuh£á
cW¥ãd®fshf ïUªjt®fŸ 9 bg©fŸ. ïªj 10
bg©fS«, bg© áR¡bfhiyia vâ®¤J
bt‰¿fukhf fU¤J¥ ãu¢rhu« nk‰bfh©ld®.
fLikahd j©Ù®¥ g‰wh¡Fiw ÃyîtJ
mt®fsJ kht£l«. m§nf, j§fsJ »uhk¤âš 20
nkh£lh® g«òfis ït®fŸ ÃWt¢ brŒjd®.
Ú«nfjh»uhk¤ijxUthŒ¡fhYl‹ïiz¤jd®.
ViHfS¡fhf 50 åLfŸ f£l¢ brŒjd®.
mtUila K¡»akhd rhjid »uhk¤â‹
b j h l ¡ f ¥ g Ÿ Ë i a e L Ã i y ¥ g Ÿ Ë a h f
juKa®¤âajhF«. 2008š AÇahdh khÃy muR
Ú«nfjh »uhk¤ijí«, mjDila go¥g¿t‰w,
cW¥ãd®fŸ midtU« bg©fshf cŸs
Cuh£áiaí«, xU “K‹khâÇ »uhk«” v‹W
m ¿ É ¤ j J . g Ÿ Ë Æ ‹ c Ÿ f £ L k h d ¤ i j
nk«gL¤Jtâš K‹dÂÆš Ã‹w ïªj Cuh£á¤
jiyt®fŸ, fšÉÆšiy v‹w fhuz¤jhš,
nj®jÈš ngh£oÆl Koahkš jL¡f¥gLtâš
v›tsîKu©!
AÇahdhÉ‹ Cuh£á¤ nj®jšfËš ngh£oÆl
jFâa‰w xU eg®, khÃy r£lk‹w¤ nj®jÈY«
ehlhSk‹w k¡fsit¤ nj®jÈY« ngh£oÆl
Koí«! ï¥gobahU jhWkhwhd Ãiyikia
AÇahdh r£l« V‰gL¤âÆU¡»wJ. “ïªj ca®
g j É f S ¡ F t u v › É j f š É ¤ j F â í «
njitÆšiy v‹whš, F¿¥ã£l fšÉ¤jFâ
ïšyhjt®fŸ Cuh£á¤ nj®jšfËš, jiyt®fshf
nj®ªbjL¡f¥gLtJ xUòwÄU¡f, ngh£oÆlnt
KoahJ v‹gJ xU bfhLikahd mÚâahf
ïU¡»wJ,”v‹»wh®Ia®.
cŸsh£á¤ nj®jšfËš ngh£oÆLtj‰F¡
fšÉ¤jFâ njit v‹gij m§ÑfÇ¤jj‹ _y«
c¢rÚâk‹w«, thŒ¥òfŸ kW¡f¥g£l k¡fS¡fhd
“Úâ¡F xU gy¤j moia¡ bfhL¤âU¡»wJ,”
v‹W Ia® TW»wh® (2015). Û©L« ViHfS«,
xL¡f¥g£l k¡fS«jh‹ nkhrkhd ghâ¥ò¡F
cŸsh»wh®fŸ. k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l
ãuâÃâfshf brašgL« thŒ¥ãÈUªJ mt®fŸ
bghU¤jk‰wKiwÆšxJ¡»it¡f¥gL»wh®fŸ.
3.6 ÃYitfŸ Éâ
T£Lwî t§»fS¡F âU¥ã¢ brY¤j nt©oa
fl‹fËš ÃYit it¤âU¥ngh®, Ä‹rhu¡
f£lz« brY¤Jtâš ÃYit it¤âU¥ngh®
M»nah® cŸsh£á¤ nj®jÈš ngh£oÆL«
jFâa‰wt®fsht® v‹W âU¤j¥g£l r£l¤â‹
ãÇî 175(1), r£l¡TWfŸ (t), (v) TW»‹wd.
“ÉtrhÆfŸ, F¿¥ghf 5 V¡fU¡F Fiwthf Ãy«
cŸs ÉtrhÆfŸ, Étrha ïLbghUŸfË‹
ÉiyfŸ fLikahf ca®ªJŸs ÃiyÆš,
gÆ®fS¡fhd Mjuî Éiy Äf¡Fiwthf
ïU¡F« ÃiyÆš mâfÇ¤J¡bfh©nl nghF«
b f h L i k a h d f l ‹ b e U ¡ f o Æ š
á¡»ÆU¡»wh®fŸ v‹gJ všnyhU¡F« bjÇªj
x‹whF«. ÉtrhÆfË‹ j‰bfhiy¥ ãu¢rid
mâfÇ¤J¡bfh©nl nghtij¤ jL¤J ÃW¤j
n t © L b k ‹ w h š f l ‹ Ã t h u z « c £ g l ,
ÉÇthdbjhU cjÉ¤ â£lK« bjhl®¢áahd
muR¤ jiypL« njit,” v‹W TW»wh® ãUªjh
fhu¤(2015).
MÆD«, Úâk‹w« ï›thW T¿íŸsJ:
“murik¥ò rhrd¤â‹ Ñœ nj®ªbjL¡f¥g£l xU
gjÉÆš ïU¥gj‰fhd cÇikia áy NHšfËš
x›thjjhf ïU¡»w xU m«rkhf fl‹ Ãiyik
ï U ¡ » w J v d m u r i k ¥ ò r h r d ¤ i j
cUth¡»at®fŸ m§ÑfÇ¤âU¡»wh®fŸ.
â t h y h » É £ l j h f m ¿ É ¡ f ¥ g £ l x U t ®
ehlhSk‹w« mšyJ khÃy r£lk‹w¤âš
cW¥ãduhtj‰fhd jFâia ïH¡»wh® v‹W
Kiwna r£l ciu 102 (1)(c), r£l ciu 19 (1)(c)

m¿É¡»‹wd. 58(1)(c), 66 (1)(c) M»a r£l
ciufË‹ gydhf, ïªj¤ jFâÆH¥ò Éâ FoauR¤
jiyt®, FoauR Jiz¤ jiyt® M»a
gjÉfS¡F« ÉÇtil»wJ ... âthyh»É£ljhf
m¿É¡f¥g£lt®fŸ gšntW nj®ªbjL¡f¥g£l
bghJ¥ gjÉfS¡F tu¤ jFâa‰wt®fŸ vd,
m u r i k ¥ ò r h r d ¤ i j c U t h ¡ » a t ® f Ÿ
fUâÆU¡»wnghJ, xU khÃy r£lk‹w« T£Lwî
t§»fS¡F fl‹ gh¡» it¤âU¥gt®fŸ mšyJ
Ä‹rhu¡ f£lz§fËš gh¡» it¤âU¥gt®fS«
Cuh£áfËš nj®ªbjL¡f¥g£l ãuâÃâfshf
ïU¥gj‰F¤ jFâa‰wt®fŸ v‹W m¿É¥gâš
murik¥ò rhrd ßâahf v‹d FH¥g« V‰gL«
v‹gJv§fS¡F¥òÇaÉšiy.”
xUtiu âthyh»É£lt® vd m¿É¥gâš
â£lt£lkhd eilKiwfŸ cŸsd. Mdhš, xUt®
Ä‹rhu¡ f£lz« gh¡» it¤âU¥gnjh, t§»¡
fl‹ gh¡» it¤âU¥gnjh, mt® mªj gh¡»fis
c©ikÆnyna brY¤j Koahj ÃiyÆš
ïUªjhY« ïšyhÉ£lhY« mt® jhdhfnt jFâ
Ú¡f« brŒa¥gL»wh® v‹gij Úâk‹w« ftd¤âš
bfhŸs¤ jt¿É£lJ (mnyh¡ ãur‹d Fkh®, 2015).
âthyh»É£lt®fis¤ jFâ Ú¡f« brŒtj‰fhd
xU Éâ AÇahdh gŠrha¤J uh{ r£l« -1994š
ïU¡»wJ v‹gijí« Úâk‹w« ftd¤âš
v L ¤ J ¡ b f h Ÿ s ¤ j t ¿ É £ l J v ‹ g J «
R£o¡fh£l¥g£LŸsJ.
ïªj gh¡»fis brY¤j nt©L« v‹gJ,
ïªâahÉ‹ “vËa kÅj®” ÛJ Rk¤j¥gL« TLjš
RikahF«. bkhÏªj®á§ »š vâ® jiyik nj®jš
Miza® tH¡»š (1978) c¢rÚâk‹w« mË¤j
Ô®¥ãš, “xU ãuâÃâ¤Jt muR mik¥ãš nj®jÈš
nt£ghsuhf ngh£oÆL« cÇikia¥ ga‹gL¤â
ãujk® gjÉ¡nfh FoauR¤ jiyt® gjÉ¡nfh
ca®tj‰F xU vËa kÅjU¡FŸs cÇikia
j£o¥ g¿¤JÉl KoahJ.” v‹W T¿íŸsJ. Úâgâ
É.M®. »UZzŒa® mË¤j ïªj¤ Ô®¥ig
AÇahdhr£l«ÛW»wJ.
j‰nghija tH¡»š Ô®¥gË¤JŸs c¢rÚâk‹w«,
“ ï ª â a h É ‹ » u h k ¥ ò w k ¡ f Ÿ , F ¿ ¥ g h f
Étrha¤Jiwia¢ rh®ªj k¡fŸ fl‹ ãu¢ridÆš
á¡»ÆU¡»wh®fŸ,” vd x¥ò¡bfh©LŸsJ.
“fl‹ bgh¿ÆÈUªJ j¥ã¡f Koahjt®fshf
eh£o‹ gšntW gFâfËY« gy® j‰bfhiy
brŒJbfh©oU¡»wh®fŸ v‹gJ c©ikna,”
v‹W« Úâk‹w« x¥ò¡bfh©LŸsJ. ï›thW
x ¥ ò ¡ b f h © L Ÿ s n g h â Y « , A Ç a h d h É š
ï¤jifa r«gt§fŸ òw¡fÂ¡f¡Toa msî¡F
Äf¡ Fiwthfnt Ãfœ»‹wd v‹W«, VbdÅš,
eh£o‹ ntW áy gFâfnshL x¥ãLifÆš
AÇahdh tskhf cŸsJ v‹W«, mªj khÃy muR
T¿aijc¢rÚâk‹w«V‰W¡bfh©LŸsJ.
c¢rÚâk‹w« T¿íŸs fhuz§fËš Äfî«
mâ®¢á mË¥gJ, nj®jš v‹gJ “ÄFªj bryî
V‰gl¡Toa Étfhu«” vd T¿ÆU¥gJjh‹.
“Mœªj flÅš á¡»íŸs xUt® nj®jÈš
ngh£oÆl KaštJ bghJthf mÇjhd x‹whfnt
ïU¡F«. VbdÅš, mJ mt®fsJ bghUshjhu¤
âwD¡F m¥gh‰g£ljhf ïU¡F«,” v‹W Úâk‹w«
T¿ÆU¡»wJ. mt®fŸ ngh£oÆLtj‰fhd cÇik
bgUksî¡F nfh£ghL rh®ªjJjhnda‹¿ c©ik
el¥ò rh®ªjjšy v‹W Úâk‹w« gh®¡»wJ. xU
jÅkÅj® jd¡FŸs cÇikia ga‹gL¤Jtj‰F
áuk¥gL»wh® v‹gj‰fhf mªj cÇikia j£o¥
g¿¤JÉl Koíkh v‹w nfŸÉ vG»wJ. nkY«,
KjÈš k¡fŸ V‹ fl‹ th§»dh®fŸ v‹w
nfŸÉí« vG»wJ. ï¡nfŸÉ¡fhd vËa gâš
ï¥go¤jh‹ ïU¡f Koí«: cŸsh£á¤ nj®jÈš
ngh£oÆl ÉU«ãajhš mt®fS¡F¥ gz«
njit¥g£oU¡»wJ(nfhZ,2016).
“Úâk‹w«, th§»a flid âU¥ã¢ brY¤j
ïayhjtU¡F« nt©Lbk‹nw Éâia Û¿¢
brašgl Kašgt®fS¡F« ïilna ntWgL¤â¥
gh®¥gJ m¿î¥ó®tkhd m¿É¥ghf ïU¡F«.
K j y h t J ã Ç É d U ¡ F x U É â É y ¡ i f
cUth¡FtJ Xusî¡F Ãahakhd Kothfî«
ãuâgÈ¡f¡ TL«. khwhf, 'ï¤jifa ÃiyikÆ‹
Ãaha¤j‹ik' F¿¤J Koî brŒa nt©oaJ
r£lÄa‰w nt©oa ïl«jhnda‹¿ Úâk‹w«
mšy v‹W Úâk‹w« T¿ÆU¡»wJ. ï›thW
T¿ÆU¥gj‹ _y« xUt® jh‹ th§»a flD¡fhf
j©o¡f¥gLtJ Ãaha«jhdh v‹gij gÇÓÈ¡»w
jdJ flik¥ bghW¥ig Úâk‹w« trâahf¤
jŸSgo brŒâU¡»wJ,” v‹W TW»wh® khd›
Fkh®.
3.7 fÊ¥giw ãu¢rid
AÇahdh khÃy muR jdJ thj¤âš, 1985 Kjš
fÊ¥giw f£o¡bfhŸs ÉU«ò« FL«g§fS¡F
ÃâíjÉ mË¡F« â£l« brašgh£oš ïUªJ
tU»wJ v‹W«, tWik¡ nfh£L¡F Ñœ

bkh¤jKŸs 8.5 y£r« FL«g§fËš, njhuhakhf 7.2
y £ r « F L « g § f Ÿ ï ª j Ã â í j É i a ¥
ga‹gL¤âíŸsd® v‹W« T¿íŸsJ. ïªj¥
òŸËÉtu¤ij rh®ªJ Ô®¥gË¤JŸs Úâk‹w«,
cŸsh£á¤ nj®jÈš ngh£oÆl å£oš fÊ¥giw
f £ o Æ U ¡ f n t © L « v ‹ w Ã g ª j i d
ÃahakhdJjh‹ v‹W T¿íŸsJ. “ïªâa
»uhk§fËš eilKiwÆš cŸs bghJ ïl§fËš
ky« fÊ¡F« Mnuh¡»ak‰w gH¡f¤ij
xÊ¥gj‰fhd ïªj ghuh£L¡FÇa Éâia Fiw¤J
kâ¥ãLtj‰»šiy,”v‹WT¿íŸsJ.
Mdhš, 2011M« M©L¡fhd k¡fŸ bjhif¡
fz¡bfL¥ò m¿¡ifÆš, ïªâa »uhk§fË‹ 29
rjåj FL«g§fS¡F Ãuªju åL »ilahJ v‹W
bjÇÉ¡»wJ. ïjid Úâk‹w« ftd¤âš
bfhŸs¤ jt¿É£lJ. ånl ïšyhjt®fshš
Ã¢rakhf¡ fÊ¥giw f£l KoahJ. nkY«, 27 rjåj
FL«g§fŸ òš Tiu mšyJ Xiy¡ Tiu
åLfËšjh‹ tá¡»‹wd, 38 rjåj FL«g§fŸ
k©jiuåLfËšjh‹FoÆU¡»‹wd.
25 rjåj FL«g§fŸ x‰iw miw åLfËšjh‹
thœ»‹wd v‹W« mªj¡ fz¡bfL¥ò TW»wJ.
“khÃy muR TW»w òŸËÉtu¤ij m¥gona
vL¤J¡bfhŸtbj‹whšTl, mªj¡ fÊ¥giwfŸ
jiuao rh¡fil V‰ghL vJîÄšyhkš âwªj
ÃiyÆnyna cŸsd v‹gJ bjÇ»wJ. 13.7
rjåj¤â‰F« nk‰g£l FL«g§fŸ fÊîÚ®
vJÄšyhkšjh‹ cŸsd. »£l¤j£l _‹¿š
ïu©L åLfËš âwªj Ãiy rh¡filna cŸsJ,”
v‹Wb#Œá§R£o¡fh£L»wh®.
“vâ®kDjhu®fŸ rÇahf¢ R£o¡fh£oÆU¥gJ nghy,
åLfËš ï‹D« fÊ¥giw ïšiyba‹whš
mj‰F¡ fhuz« k¡fË‹ tWikašy, mt®fsJ
ÉU¥gÄ‹ikjh‹,” v‹W Úâk‹w« T¿íŸsJ.
Úâgâ rh¥nu xU go nkny br‹W, “fÊ¥giw v‹gJ
ï‹iwa K¡»a¤ njitahF«. ïªj Éâ ehL
KGtJ« brašgL¤j¥gl nt©L«,” v‹W fU¤J¡
T¿ÆU¡»wh®. Úâk‹w§fŸ k¤âa muá‹ '°t¢
ghu¤' â£l¤â‰F “K‹dÂ És«gu¤ öj®fshf
kh¿íŸsd” v‹W rÇahf¡ F¿¥ãL»wh® b#Œá§.
J¥òuî v‹gJ«, âwªjbtËÆš ky« fÊ¥gj‰F
Koîf£l¥gl nt©Lbk‹gJ« Ã¢rakhf xU
K¡»akhd bfhŸif ïy¡Fjh‹. Mdhš,
ïj‰fhd Rik muá‹ ÛJ Rk¤j¥glhkš k¡fŸ ÛJ
Rk¤j¥gL»wJ. ÉU¥gÄšiy v‹w Ék®rd¤ij
F¿¥ã£l gy gFâfËš ïªj¤ â£l§fS¡F
V‰g£LŸs njhšÉ, fÊîÚ®¤bjh£ofŸ k‰W«
rh¡filfŸ ngh‹w njitahd cŸf£Lkhd
g‰wh¡Fiw, cŸq® mdÉš â£l¤â‰fhd Ãâ
ntW neh¡f§fS¡F¤ âU¥ãÉl¥ggLtJ,
gukhÇ¥ò¢ bryîfŸ ngh‹w ïju m«r§fËš
bghU¤â¥ gh®¡f Úâk‹w« jt¿É£lJ.
“Úâk‹w¤â‹ f©nzh£l¤âš, fÊ¥giwfŸ
f£l¥g£oUªjhš nghJ«, mit brašgL»‹wdth,
g a ‹ g L » ‹ w d t h , f Ê î Ú ® b t Ë n a ‰ W «
V‰gh£nlhL ïiz¡f¥g£LŸsdth v‹gbjšyh«
ãu¢ridašy, fÊ¥giwfŸ f£l¥g£oUªjhny
m¤Jl‹ murh§f¤â‹ ntiy KoªJÉ£lJ.
â£l¤ij¥ ga‹gL¤â¡bfhŸs¤ jt¿É£lJ
k¡fË‹ F‰w«jh‹,” v‹W Ék®á¡»wh® mnyh¡
ãur‹dFkh®. RU¡fkhf¢ brhštbj‹whš,
fÊ¥giw Ãgªjid F¿¤j Úâk‹w¤â‹ fU¤J
xUÉj “»£l¥gh®it¤j‹ik” cŸsjhfnt
ïU¡»wJ.
4. Ô®¥ã‹ r_f¤ jh¡f§fŸ
AÇahdh r£l¤ij c¢rÚâk‹w« m§ÑfÇ¤j
c l n d n a , m ª j k h Ã y ¤ â ‹ g Š r h a ¤ J ¤
nj®jšfis bjhl®ªJ Mâ¡f« brY¤âtU«
muáaš jiyt®fŸ, òâa r£l¤â‹ ÉâfS¡F
c£g£l bg©fis¤ njl¤ bjhl§»dh®fŸ -
j§fSila cwî¡fhu M©fS¡F âUkz«
brŒJit¥gj‰fhf. ïj‹_y« muáaš Koîfis
vL¡»w mâfhu«, FL«g¤âš ghu«gÇakhf
nj®jšfËš ngh£oÆ£L bt‰¿ bg‰W tªâU¡»w
bgÇat®fË‹ ifÆnyna ïU¡F« v‹W mt®fŸ
e«ãdh®fŸ. go¤j bg©fŸ, c©ikÆnyna
K o b t L ¡ » w t ® f Ë ‹ K f _ o f s h f ¢
brašgLth®fŸ v‹gJ mt®fŸ fz¡F
(A~ã§fl‹ngh°£,2015).
xUt®, jkJ FL«g« bjhl®ªJ cŸsh£á¤
n j ® j š f Ë š M â ¡ f « b r Y ¤ j
nt©Lbk‹gj‰fhf jdJ kfD¡F ïu©lhtJ
âUkz« brŒJ it¤jJ g‰¿ ‘£Ç¥ô‹' VL
bjÇÉ¡»wJ. AÇahdh khÃy¤â‹ nkth¤
kht£l¤âš ï¥go¥g£l nj®jš âUkz§fŸ Ãiwa
elªâU¡»‹wd. bg©fS¡bf‹W xJ¡ÑL
brŒa¥g£l ïl§fËš ngh£oÆLtj‰F, r£l«
tiuaW¤JŸs Fiwªjg£r¡ fšÉ¤jFâ cŸs
bg©fŸ »il¥gJ mÇjhf ïU¥gjhš, go¤j
bg©fis¥ ão¤J ï¥go 'nj®jš neh¡f¤â‰fhd
âUkz«' brŒJ it¥gJ mâfÇ¤âU¥gJ khÃy«

KGtJ« elªâU¡»wJ v‹W 'bl¡fh‹ bAuhš£'
brŒâTW»wJ(2015).
AÇahdh muá‹ ïªj âU¤j¥g£l r£lK«,
c¢rÚâk‹w¤â‹ Ô®¥ò« nr®ªJ mªj khÃy¤âš gy
jhu kz¤â‹ v©Â¡if mâfÇ¥gj‰F
ï£L¢br‹WŸsJ. go¤j kz¥bg©fS¡fhf
tiyåá¤ njL»wh®fŸ. gy khÃy§fËš ïu©L
F H ª i j f S ¡ F n k š ï U ¥ g t ® f Ÿ » u h k
Cuh£áfS¡F«, efuh£áfS¡F« ngh£oÆl
KoahJ v‹w Éâ bfh©Ltu¥g£lij¤ bjhl®ªJ
m§nf V‰g£l Ãiyikia¥ ngh‹wJjh‹ ïJ. ïªj
Éâ tªj ãwF msnthL FHªijfis¥
bg‰W¡bfhŸtj‰F khwhf, FL«g cwîfŸ
Ó®Fiy¡f¥g£ld. kidÉkh®fS«, FHªijfS«
ifÉl¥g£lh®fŸ. nkY«, á¿a FL«g§fËš Tl
M© FHªij¡F¤jh‹ K¡»a¤Jt« ju¥gL»wJ
v‹gjhš fUÉnyna áRÉ‹ ghÈd« m¿tj‰fhd
nrhjidfŸ mâfÇ¤jd. ïJ FHªijfË‹ ghÈd
É»jhu¢rhu¤âš bgU« rÇit V‰gL¤âaJ.
bg©fË‹kf¥ngWRfhjhuÃiyikÓ®FiyªjJ.
“ r h F g o Æ ‹ c ¤ j u t h j k ‰ w Ã i y i k ,
ïLbghUŸfË‹ Éiy ca®î, ÉisbghUŸfË‹
Éiy åœ¢á ngh‹w fhuz§fshš cŸq® msÉš
ÉtrhÆfS¡F« ïju á¿a c‰g¤âahs®fS¡F«
V‰g£l bgU« fl‹ Rik midtU¡F«
bjÇªjnjahF«. ïJg‰¿ nkjF ÚâgâfS«
j§fSila Ô®¥ãš F¿¥ã£LŸsd®. tÇ gh¡»
cŸst®fŸ nj®jÈš ngh£oÆl Koahkš jL¥gJ
v‹gJ j§fSila brhªj mDgt§fË‹ _y«
ÉtrhÆfË‹ Jau§fis neuoahf m¿ªjt®fŸ
cŸsh£á mik¥òfËš j§fŸ fU¤ij¢
brhštj‰fhd thŒ¥ò kW¡f¥gL»wJ v‹nw
bghUŸ,”v‹»wh®nfhZ(2016).
5. #dehaf¤âš e«ã¡if mÊ¥ò
ïªâuh neU fhªâ vâ® uh{ehuha© tH¡»š (1975)
Úâgâ bA¢.M®. f©zh mË¤j Ô®¥ãš,
#dehaf¤âš bjhl®¢áahf nj®jšfŸ eilbgw
nt©L«, k¡fŸ j§fSila ãuâÃâfis Û©L«
nj®ªbjL¡fnth, mt®fis kh‰wnth, òâa
ãuâÃâfis¤ nj®ªbjL¡fnth thŒ¥ò ïU¡f
nt©L« v‹W T¿dh®. nj®jšfŸ Rjªâukhfî«
ne®ikahfî« eilbgW»wnghJjh‹, k¡fŸ
jh§fŸ ÉU«ò»w nt£ghs®fS¡F Rjªâukhf
t h ¡ f Ë ¡ f K o » w n g h J j h ‹ # d e h a f «
jiH¤âU¡F« v‹W« mt® T¿dh®. »nAh£nlh
nAhnyhAh‹ vâ® #¢áš A] tH¡»š (1992),
g¤jhtJ murik¥ò rhrd âU¤j¤ij m§ÑfÇ¤j
c¢rÚâk‹w«, “ekJ murik¥ò rhrd mo¥gil¡
f£lik¥ã‹ xU m§fkhf ïU¥gJ #dehaf«.
r£l¤â‹ M£áí«, Rjªâukhd, Ãahakhd
nj®jšfS« #dehaf¤â‹ mo¥gil m«r§fshf
ïU¥gitahF«,” v‹W T¿aJ. mndh¡ á§ vâ®
gŠrh¥ khÃy¤ nj®jš Miza« tH¡»š (2011)
c¢rÚâk‹w« mË¤j Ô®¥ãš, bghJ thœÉš xU
Ú©l nritÆ‹ mo¤jskhf ïU¥gJ »uhk
msÉyhd #dehafkhF«; ï¤jifa nj®jšfËš
k¡fŸ ngh£oÆl Koahkš jFâÆH¡f¢ brŒtJ
nt®k£lmsÉš #dehaf¤â‰F bgU« Ó®Fiythf
kh¿ÉL«v‹WT¿aJ.
AÇahdh r£l¤ âU¤jK« c¢rÚâk‹w¤â‹
ï¥nghija Ô®¥ò«, ïªâa murik¥ò rhrd¤â‹
mo¥gil m«rkh»a #dehaf¤â‰F xU
ã‹dilnt MF« v‹gJ bjËî. “bghUshjhu
ßâahfî«, rKjha ßâahfî« rk¤Jtk‰w xU
rKjha¤âš r_f msînfhŸfË‹ mo¥gilÆš
#dehaf eilKiwÆš g§nf‰gâÈUªJ Éy¡»
it¥gJ murik¥ò rhrd¤â‹ mo¥gil¡
f£lik¥ig¤jf®¥gjhF«,”v‹»wh®fhu¤(2015).
ïnj c¢rÚâk‹w« 'neh£lh' tH¡»š mË¤j
Ô®¥ãš, “ekJ murik¥ò rhrd mik¥ãš
#dehaf«jh‹ mo¥gilahd m«r«, eh£oš xU
Mnuh¡»akhd #dehaf« ts®tij Rjªâukhd,
Ãahakhd nj®jšfŸjh‹ cWâ¥gL¤J« v‹gâš
ïUntW fU¤JfŸ ïšiy. 'Ãahakhd' v‹W
brhš»wnghJ mJ mid¤J k¡fS¡F« rkkhd
thŒ¥ò v‹nw bghUŸgL«,” v‹W T¿aJ. mªj¤
Ô®¥ò¡F ne®khwhf, uh{ghyh tH¡»‹ Ô®¥ò
tªJŸsJ. gšntW jFâÆH¥ò ÉâfŸ âU«g¤
âU«g xnu ãÇit¢ nr®ªj k¡fis¤jh‹
F¿it¡»‹wd. ïªÃiyÆš c¢rÚâk‹w¤â‹
ïªj¤ Ô®¥ò, ÉË«òÃiy¡F¤ jŸs¥g£l
r_f§fis¢ nr®ªj k¡fŸ j§fËš ïUªnj
j§fSila ãuâÃâfis nj®ªbjL¤J¡
bfhŸtij Äfî« fodkh¡»íŸsJ. gŠrha¤J
uh{ mik¥òfË‹ ã‹DŸs f©nzh£l«
Ã¢rakhfÚ®¤J¥ngh»wJ.
nkY«, nt®k£l msÉyhd #dehaf mik¥òfË‹
ÛJ xU MHkhd e«ã¡ifÆ‹ik btË¥gL»wJ.
ïªj¤ Ô®¥ãš mo¥gilahf cŸs fU¤J n#›£
vâ® AÇahdh muR tH¡»Y« ïU¡»wJ. muR

jdJ brhªj neh¡f§fS¡fhf tYthd, Mjuthd
fu« Ú£o tÊfh£lkny ïªâahÉ‹ »uhk¥òw
k¡fË‹ ãuâÃâfshf gŠrha¤J mik¥òfŸ
brašgl Koí« v‹gij V‰W¡bfhŸs jahuhf
ïšiyv‹gnjbtË¥gL»wJ.
kfh¤kh fhªâ ekJ #dehaf¤â‹ mo¤jskhf
Cuh£áfŸ âfH nt©L« v‹W ÉU«ãdh®. ïnj
É U ¥ g ¤ i j u h « k n d h A ® n y h Ï a h
btË¥gL¤âdh®. k¡fË‹ vG¤j¿î« fšÉ
É»jK« ï¥nghâU¥gij Él gy kl§F Fiwthf
ï U ª j f h y f £ l ¤ â š m t ® f Ÿ ï › t h W
ÉU«ãdh®fŸ.
xU ü‰wh©L¡F K‹ò tiuÆš, nj®jÈš
th¡fË¡F« cÇikí« ngh£oÆL« cÇikí« xU
áy ãÇÉdU¡F k£Lnk, mJî« brh¤Jilik
ïUªjt®fS¡F k£Lnk, mJî« M©fS¡F
k£Lnk vd ïUªjd. Rjªâu ïªâah FoauR
#dehaf¤â‹ xU mo¥gil cÇikahf taJ tªj
m i d t U ¡ F « t h ¡ F Ç i k v ‹ g i j
V‰W¡bfh©lJ. ïªj #dehaf mo¥gilia¤jh‹
AÇahdh r£l« jiyÑHhf kh‰W»wJ. Fiwªjg£r
f š É ¤ j F â v ‹ g J V i H k ¡ f i s ¤ j h ‹
bgUksî¡F¤ jh¡F«. nghJkhd trâa‰w
gŸËfŸ, Äf¡ Fiwthd Ú®¥ghrd trâfŸ,
gyådkhd fÊîÚ® f£lik¥òfŸ M»aitna
tuyhwhf¡ bfh©l »uhk§fËš thG« k¡fŸ,
mt®fis Él gy kl§F tskhd ÃiyÆš
cŸst®fnshL x¥ãLifÆš, Äf¥ bgUksî¡F
nj®jÈš ngh£oÆL« cŸsh£áÆš bg©fS¡F 50
rjåj ïl§fŸ xJ¡f¥g£LŸs nghâY«, fšÉ
thŒ¥ò kW¡f¥g£l ViH¥ bg©fŸ mªj ïl
xJ¡Ñ£oÈUªJxJ¡»it¡f¥gL»wh®fŸ.
e«Kilaij¥ ngh‹w xU rk¤Jtk‰w rKjha¤âš
r_f msînfhšfË‹ mo¥gilÆš #dehaf
eilKiw¥ g§nf‰ãÈUªJ Éy¡» it¥gJ
ghFghlhd nkšj£L¥ gh®itiana ãuâgÈ¡»wJ.
Cuh£á mik¥òfŸ ï¤jifa nkšj£L¥
gh®itíl‹ ïU¡f¡TlhJ (rªJU, 2015). nkY«,
AÇahdh murh§f¤â‹ ïªj elto¡if muá
njhšÉfis¤jh‹ ãuâgÈ¡»wJ. k¡fË‹ M£á
v‹gJ Koî¡F tªJÉ£ljhf¤ bjÇ»wJ.
Ã¢rakhfïJmurh§f¤â‹M£ájh‹.
AÇahdhÉ‹ òâa r£l« ViHfS¡F vâuhdJ,
jÈ¤JfS¡F vâuhdJ, bg©fS¡F vâuhdJ,
6. Ãiwthf
g z ¡ f h u ® f S ¡ F r h j f k h d J , m â f h u ¢
rh®òŸst®fis cUth¡f¡ToaJ, murik¥ò
rhrd¤J¡nf vâuhdJ v‹W m¿É¥gj‰F khwhf,
c¢rÚâk‹w« xU Énehjkhd fhuz¤ij¢
brhšÈ, Énehjkhd mQFKiwnahL ïªj¢
r£l¤ij m§ÑfÇ¤JŸsJ. “njr¤â‹ muáaš
thœÉš Kiwahf¥ g§nf‰gâÈUªJ k¡fis
C¡fÄH¡f¢ brŒtj‰F x¥òjš mË¤âU¥gj‰F
khwhf, khÃy muR ï›thW nj®jš cÇikia
Éy¡»¡bfhŸtj‰fhd Ãaha§fis KGikahf
ÃWt nt©L« vd c¢rÚâk‹w« tÈíW¤âÆU¡f
nt©L«,”v‹»wh®gh¡Ì(2015).
Úâ¤JiwÆ‹ Rjªâu« F¿¤j bgŒÍ§ kheh£L
m¿¡ifÆš (1995), “Úâ¤JiwÆ‹ xU K¡»a
neh¡f« k¡fËilnaí«, k¡fŸ k‰W« muR¡F
ïilnaí« ghFgho‹¿ r£l¤ij Ã®t»¥gjhF«,”
v‹W Tw¥g£LŸsJ. ÚâgâfŸ xU xÈ¥gâî
vªâu« nghš brašgl KoahJ. khwhf, r£l¤â‹
thrf§fËš cŸs r_f cŸsl¡f« F¿¤J
ÉrhÇ¡»wt®fshf mt®fŸ ïU¡f nt©L«. “xU
ïy¡F rh®ªj mQFKiwahš ïa¡f¥gL»wtuhf”
Úâgâ ïU¡f nt©L« v‹wh® Úâgâ É.M®.
»UZzŒa®. “áy® fUJtJ nghy Úâgâ btW«
eLt® mšy, khwhf, murik¥ò rhrd V‰ghLfËš
»Çah C¡»ahf brašgl nt©oatuhth®,” v‹W«
mt® T¿dh® (jŠrhñ® mâfhÇ vâ® ehfehj Ia®
tH¡F, 1979). “ï¤jifa NHÈ‹ Ãaha¤j‹ikia
Ô®khÅ¡F« mâfhu¤ij r£lÄa‰WnthÇl«
É£lj‹ _y«” c¢rÚâk‹w« jdJ flikia
Ãiwnt‰w¤jt¿ÆU¡»wJ.
Kjyhtjhf, midtU¡F« fšÉiaí« J¥òuthd
NHiyí« tH§f¤ jt¿a muR, mj‰fhd
j©lidia mjdhš ghâ¡f¥g£lt®fS¡F
mË¡»wJ. fšÉ, J¥òuî v‹W tU»wnghJ gy üW
M©Lfshf âÂ¡f¥g£L tªJŸs ghFgh£ilí«,
mj‹ Éisîfis ï‹wsî« jÈ¤ k¡fS« ïju
jhœ¤j¥g£l r_f§fS« mDgÉ¤J tUtijí«
c¢rÚâk‹w« bjÇªnj f©LbfhŸshkš
É£oU¥gjhf¤bjÇ»wJ.
m¤Jl‹, “#dehaf¤â‹ Ûnj xU e«ã¡ifa‰w
m Q F K i w i a ” Ú â k ‹ w ¤ â ‹ Ô ® ¥ ò
btË¥gL¤J»wJ. murik¥ò rhrd¤â‹
mo¥gil¡ TW #dehaf«jh‹ v‹W TW«, K‹ò
n#›L tH¡»Y«, ï¥nghJ uh{ghyh tH¡»Y« mªj
mo¥gil¡ TW á¿Já¿jhf mÇ¡f¥gLtj‰F
mDkâ¡»wJ v‹gJ V‰f Koahjjhf, v›Éj

És¡fK« mË¡f Koahjjhf ïU¡»wJ. ïJ
#dehaf¤â‹ Ûjhd neuo¤ jh¡Fjš v‹W
És¡fkË¡fyh«.
ekJ muáayik¥ò nkY« nkY« mâfkhd k¡fis
cŸsl¡Ftjhf, gâyË¡f¡ flik¥g£ljhf,
n k Y « n k Y « m â f k h d k ¡ f i s ¥
ãuâÃâ¤Jt¥gL¤Jtjhf ïU¡f¢ brŒtj‰fhd
eilKiwÆš gykl§F ghjfkhd jh¡f§fis
ïªj¤ Ô®¥ò V‰gL¤J»wJ. ekJ murik¥ò
rhrd¤â‹ M‹khî¡nf vâuhdjhf, mjid
cUth¡»a m«ng¤fÇ‹ f©nzh£l¤â‰nf
vâuhdjhf ïªj¤ Ô®¥ò mikªJŸsJ. ïªâahÉš
“FoíÇikfË‹ ghJfhty®” v‹W c¢rÚâk‹w«
j‹id¡ T¿¡bfhŸs Koíkh v‹w nfŸÉia
vG¥g nt©oa, mj‹ gšntW jtWfS¡F
gâyË¤jhf nt©Lbk‹W tÈíW¤j nt©oa
neuÄJ.
ï¥nghJ e« K‹dhš ïU¡»w nfŸÉ x‹Wjh‹:
th¡fhs®fËš fÂrkhndh® ngh£oÆl Koahkš
jL¡f¥gL»wnghJ AÇahdh khÃy cŸsh£á¤
nj®jšfŸ vªj msî¡F c©ikÆnyna k¡fis
ãuâÃâ¤Jt¥gL¤JtjhfïU¡fKoí«?
Mjhu«: vfdhÄ¡ & bghÈofš å¡È,
ïjœ LI VL 40, m¡nlhg® 2016.
jÄHf¤â‹ jiyef® br‹id mUnfna, xU »uhk«, ï‹W tiu, Ä‹rhu trâ ïšyhkš, ïUËš
_œ»íŸsJ. ï‹W, mid¤J tifÆY« Ä‹rhu« ï‹¿aikahjjh»É£lJ. k¤âa muR, 'oÍ£lš
ïªâah' â£l¤ij mkšgL¤Jtâš ÔÉu« fh£o tU»wJ. Mdhš jÄHf¤âš, Ä‹rhu ïiz¥ng ïšyhkš
xU »uhk« ïUËš _œ»¡ »l¡»wJ. mâfhÇfË‹ my£áa¤jhš, mªj »uhk¤â‹ ts®¢áí« Äfî« ã‹
j§»cŸsJ.
âUtŸq® kht£l«, âU¤jÂ t£l¤J¡F c£g£lJ beÄÈ Cuh£á. ï§FŸs fhŠrid efÇš, 70¡F«
nk‰g£l åLfËš, 300¡F« nk‰g£l ïUs® ïd¤jt®fŸ tá¡»‹wd®. ïªj »uhk« cUth», 60
M©LfŸ flªJÉ£l nghâY«, Ä‹rhu« c£gl vªj mo¥gil trâfS« brŒa¥glÉšiy. ãujhd
rhiyÆÈUªJ Éy»íŸs ï¡FoÆU¥ig ïiz¡f, rhiy trâí« ïšiy. ïUËš jÉ¤J tU«
ï¡»uhktháfŸ, 25 M©Lfshf, Ä‹rhu trâ nfhÇ tU»‹wd®; Mdhš, mâfhÇfŸ f©LbfhŸsnt
ïšiy.
Cuh£á rh®ãš, ïu©L M©LfS¡F K‹, _‹W NÇar¡â Ä‹rhu bjU És¡F V‰gL¤j¥g£lJ; mit,
35 eh£fŸ k£Lnk ïa§»íŸsd. ã‹, mij rÇ brŒí« Ka‰áí« vL¡f¥glÉšiy. NÇa Ä‹ jfLfŸ
âUl¥g£l ÃiyÆš, f«g§fŸ ifÉl¥g£l ÃiyÆš cŸsd. Ä‹trâ ïšyhjjhš, k©bz©bzŒ
Ãu¥ãa gh£ošfËš âÇ it¤J, És¡fhf ga‹gL¤J»‹wd®. m§FŸs khzt®fŸ, mt‰¿‹ cjÉnahL
jh‹ go¤jhf nt©L«. btËôU¡F ntiy¡F bršnth®, NÇa‹ kiwíK‹nd »uhk¤J¡FŸ
tªJÉL»‹wd®;mj‹ã‹btËÆšnghtâšiy.
»uhk¤âš cŸs áyÇl« k£L« bkhigš ngh‹ cŸsJ; mij, 'rh®{' brŒa, g¡f¤J »uhk cwÉd®
åLfËš bg‰W¡ bfhŸ»‹wd®. Ä‹dQ gÇt®¤jid, oÍ£lš ïªâah ngh‹w â£l§fŸ
mkšgL¤j¥g£L tU« ÃiyÆš, Ä‹rhu« c£gl vªj mo¥gil trâíÄ‹¿, xU »uhk« ã‹neh¡» ef®ªJ
bfh©oU¥gJ, muR ïaªâu¤â‹ mty£rz¤ij fh£L»wJ. jÄHf muR, ïªj »uhk« ÛJ TLjš ftd«
brY¤â,mo¥giltrâfisÃiwnt‰wcldoelto¡ifvL¡fnt©L«.
ïUs® ïd«
oÍ£lš ïªâah
Mjhu«: âdky®, 17 kh®¢ 2017
br‹id mUnf Ä‹rhu¤ijna fhzhj ïUŸ »uhk«!
muR ïaªâu¤â‹ my£áa«

brytÊ¡f nt©oa gz«. Mdhš, v§nf brš»wJ
mJ?
M‰W kzš, »uhid£ jÉ®¤J jÄHf¤âš VÇ k©,
br§fš Nis¡fhd br«k©, fËk©, rîL k©,
behu«ò k©, ruis¡ fš, THh§f‰fŸ, R©zh«ò¡
f‰fŸ, nrh¥ò¡ fš vd¥gL« k©Âš ïUªJ
neuoahf mW¤J vL¡f¥gL« br§fš, irdh
fËk©, fU§fš, #šÈ¡ f‰fŸ, Étrha¤J¡fhd
t©lš k© c£gl bkh¤j« 39 tifahd
áWfÅk§fŸïU¡»‹wd.
jÄHf¤âš ït‰¿‹ xUehŸ njit k£L« Rkh® 50
MÆu« nyhLfŸ. r£l¥go xU nyhL v‹gJ ïu©L
ôÅ£ k£Lnk. Mdhš, r£l¥go všyh«
mo¥gâšiy. yhÇ thlif f£L¥goahfhJ
v‹gh®fŸ. xU yhÇ byhL¡F MW ôÅ£ tiu
mo¡»wh®fŸ. ruhrÇahf _‹W ôÅ£ v‹W
it¤J¡bfh©lhšTl ehŸ x‹W¡F x‹wiu
y£r« ôÅ£ nk‰f©l áW fÅk§fŸ bt£o
vL¡f¥gL»‹wd. ïJ jÄHf¤â‹ fz¡F k£Lnk.
nfus«, f®ehlf«, Mªâuhî¡F¢ bršY« áW
WfËš kzš mŸS« Étfhu«
m¿ªâU¥Õ®fŸ. »uhid£ bfhŸisí«MbjÇí«. Mdhš, mijÉl ïU kl§F
msî¡F jÄHf¤â‹ VÇfŸ, f©khŒfËY«
Étrha Ãy§fËY« òw«ngh¡F Ãy§fËY« r£l
Énuhjkhfî« ÉâKiwfis tis¤J« áW
fÅk§fŸbfhŸisao¡f¥gL«jftšbjÇíkh?
jÄHf¤âš M‰Wkzš bjhl§» VÇfŸ,
f©khŒfËš áWfÅk§fŸ vL¥gJ tiuahd
mâfhu« K¡»akhd _‹W eg®fË‹ f£L¥gh£oš
ïU¡»wJ. ïj‰fhf mt®fŸ th§»¡ FÉ¤j
ïaªâu§fË‹ kâ¥ò k£L« Rkh® 3 MÆu«
nfho¡F« mâf«. ïªj ïaªâu§fis btWknd
ÃW¤âit¡fKoahJ.
mit XL« x›bthU ÃÄlK« gz«. ehŸ x‹W¡F
FiwªjJ 20 kÂ neukhtJ mit Xoahf
nt©L«. yhg« bfh£L»w bjhÊš ïJ. ehŸ
x‹W¡F áy üW nfhofshtJ òH§F« bjhÊš
ïJ. m¤jidí« cŸsh£áfS¡F¢ bršy
nt©oa gz«. k¡fsh»a c§fS¡fhf
http://www.tehelka.com/wp-content/uploads/2015/10/Vishnu.jpg
kzY« »uhid£L« k£Lkh bfhŸis ngh»wJ?

fÅk§fË‹ fz¡F¤ jÅ. flªj 2016-« M©L
k¤âa muá‹ R‰W¢NHš, td« k‰W« gUtÃiy
kh‰w¤J¡fhd mik¢ ruf« Úo¤j kzš,
áWfÅk§fS¡fhd nkyh©ik tÊfh£o
m¿¡ifia btËÆ£LŸsJ. mâš cyf«
KGtJ« x›bthU M©L« 47 Kjš 59 ãšÈa‹
l ‹ k z š k ‰ W « á W f Å k § f Ÿ b t £ o
vL¡f¥gL»wJ v‹W F¿¥ã£LŸsJ. mnjrka«
ïªâahÉš v›tsî vL¡f¥ gL»wJ v‹gj‰fhd
ò Ÿ Ë É t u § f Ÿ ï š i y . á W f Å k § f Ÿ
vL¡f¥gLtj‰fhd Mjhu òŸË Égu§fŸ vJî«
»il¡fÉšiy v‹W« mâš F¿¥ã£LŸsJ. mªj
y£rz¤âšjh‹eh«ïU¡»nwh«.
jÄHf¤âš flªj 2011-« M©L #dtÇ khj«
âU¤â btËÆl¥g£l murhizÆš nk‰f©l
áWfÅk§fË‹ Éiy Ã®zÆ¡f¥g£LŸsJ.
(gh®¡f bg£o¢ brŒâ) Äf Äf Fiwªj Éiy
Ã®za« ïJ. MW »ôã¡ Û£l® v‹gJ xU nyhL.
mjhtJ ïu©L ôÅ£. mj‹go gh®¤jhš xU yhÇ
rîL k©Â‹ Éiy %.50 k£Lnk. ruis k© xU
yhÇ %.150 k£Lnk. Mdhš, rªijÆš ïit %.5,000
Kjš 7000 tiu É‰gid brŒa¥gL»wJ.
»£l¤j£l 100 kl§F tiu yhg«. ntW vªj¤
bjhÊÈš »il¡F« ï›tsî yhg«? c©ikÆš
ïj‹ bga® bjhÊš mšy. âU£L. yhg« mšy, CHš
gz«!
nk‰f©l bjhif cÇk¡ f£lz« k£Lnk. Vy« Él
nt©L« v‹gJ eilKiw. murh§f¤â‹ Vy
eilKiwfŸ v¥go ïU¡F« v‹gJ Cu¿ªj
Éõa«. Mdhš, mªj VyK« Tl gy C®fËš
el¥gJ ïšiy. g»u§fkhf mŸS»wh®fŸ.
ïijÉl kâ¥ò Ä¡f áy fÅk§fŸ všyh«
jÄHf¤âš ïU¡»‹wd. fz¡»š tuhj fÅk§fŸ
mit.cjhuz¤J¡Fáyt‰iwgh®¥ngh«.
ÉU¤jhry« gFâÆš v§F« ÉuÉ¡»l¡»wJ
irdh fËk©. mjid Mjhukhf it¤Jjh‹
m§nf gy M©LfS¡F K‹ò bruhÄ¡
bghU£fis brŒí« bjhÊ‰ng£ilia muR
bjhl§»aJ. Mdhš, bjhÊ‰ng£il Kl§»¡
»l¡f, irdh fËk© bfhŸis mnkhfkhf
el¡»wJ. bgU« bjhÊ‰rhiyfËš mgÇÄjkhd
bt¥g¤ij jh§F« tifÆyhd f£Lkhd§fŸ,
ò i f ¥ n g h ¡ » f Ÿ , c i y f Ÿ c Ÿ Ë £ l
f£Lkhd§fS¡F« RLk© bgh«ikfŸ brŒaî«
g a ‹ g L « f Å k « ï J . M d h š , v › É j
K i w ¥ g L ¤ j Y « ï š y h k š É U ¤ j h r y «
R‰Wt£lhu§fËšyhÇfËšfl¤jgL»wJïJ.
ehf¥g£od« kht£l« ntjhu©a« mUnf
jhÂ¡nfh£lf« R‰Wt£lhu C®fËš M§fh§nf
FÊ g¿¤J it¤âU¥gh®fŸ. bgÇa FÊfS« c©L.
bfhŠr« njh©odhš fÇa Ãw¤âš k© tU«.
mij¤ j©ÙÇš rÈ¤J vL¤jhš »il¥gJjh‹
áÈ¡fh‹ k©. rhjhuz fÅk« mšy ïJ. nrhyh®
Ä‹ fy§fŸ, ik¡nuh á¥, bkkÇ fh®L, á« fh®LfŸ,
f«¥ô£l® kj® ngh®L câÇ ghf§fŸ c£gl
Vuhskhd bghU£fŸ ïij it¤J¤ jahÇ¡f¥
gL»‹wd. cŸqÇš ïij th§» É‰gj‰F v‹nw
ïil¤juf®fS« ïU¡»wh®fŸ. xU »nyh
k©iz %.80-¡F É‰»wh®fŸ. btËkh®¡bf£oš
Éiygy kl§Fmâf«.
btŸs¡nfhÆš, fh§nfa« R‰Wt£lhu¤âš
u¤âd« cŸË£l mÇa tif f‰fis¤ njo
miyí« bgU« T£lnk ïU¡»wJ. c©ikÆš
nk‰f©l bfh§F k©Âš gts«, u¤âd«
cŸË£l mÇa tif f‰fŸ xU fhy¤âš bfh£o¡
»lªjd. ï¥nghJ« Étrha Ãy§fËš mÇa tif
f‰fŸj£L¥gLtJc©L.
n f h i t i a ¢ n r ® ª j v G ¤ j h s U « r _ f
brašgh£lhsUkhd ïuh. Kufntš jdJ ‘ÄË®fš'
òâd¤âš ïJg‰¿ ÉÇthf gâî brŒâU¥gh®. ïit
jÉu btŸis Ãw¤âš ÄËU« 'Quartz' vd¥gL«
f‰fŸ ï§nf gutyhf »il¡»‹wd. j§f eif
Mguz§fŸ, mš£uh rî©£ °nf‹ ïaªâu«, if
fofhu§fŸ, nuoah ouh‹° Û£l®fŸ, bkkÇ
fh®LfŸ jahÇ¥ãY« ïit bgU« g§F
t»¡»‹wd.
ïªj¡ fÅkK« Kiw¥gL¤jhkš É‰gid
brŒa¥gL»wJ. nry« kht£l« br£o¢rhto,
lhšÄahòu« R‰W t£lhu§fËš btŸis¡ fš
vd¥gL« fÅk« ãugy«. bgÇa ïU«ò cU¡F«
MiyfŸ bjhl§» áW ïU«ò g£liwfŸ tiu
ïU«ò cU¡fhiyfŸ ïªj k©iz¡bfh©Ljh‹
jahÇ¡f¥gL»‹wd. ïJî« j‰nghJtiu
KiwÆšyhkšjh‹ fl¤â É‰gid brŒa¥gL»wJ.
ï¥nghJ brhšY§fŸ, jÄHf¤âš M‰W kzY«
»uhid£L«k£L«jh‹bfhŸisngh»wjh?
Mjhu«: â ïªJ (jÄœ), 16 kh®¢ 2017

Çl® nkyh©ik v‹gJ ïa‰if Ó‰w¤jhš
V‰gl¡Toa ghâ¥òfis jL¡f¡Toa
k‰W« vâ®bfhŸs¡Toa M¡f¥ó®tkhd
t Ê K i w f i s F ¿ ¥ g j h F « . c j h u z k h f ,
btŸs¥bgU¡F, RdhÄ, òaš, ÃyeL¡f«, k© rÇî
ngh‹wt‰whš V‰gl¡Toa cÆ®¢nrj« k‰W«
bghU£nrj¤ij jL¥gJ, Û£ò elto¡iffis
totik¥gJ, Ãthuz¥ bghU£fis k¡fËl«
n r ® ¥ g J n g h ‹ w e l t o ¡ i f f Ÿ n g Ç l ®
nkyh©ikÆšml§F«.
t§f¤âš V‰g£l bfhoa gŠr« (1770 &1943),
fšf¤jh òaš (1737), yh£^® ÃyeL¡f« (1993), xorh
òaš (1999), F#uh¤ ÃyeL¡f« (2001), RdhÄ (2004),
kfhuhZouh btŸs« (2005), Õfh® btŸs« (2008),
2009š V‰g£l 10 khÃy§fËš tw£á ghâ¥ò,
c¤jufh©£ btŸs« (2013) k‰W« br‹id
bgUbtŸs« (2015) M»ait ïªâahÉš V‰g£l
nguÊîfËšÄfK¡»akhditMF«.
ïªâahÉš V‰g£l nguÊîfËš Äf
K¡»akhdit MF«.
ïªâahÉš cŸs bkh¤j Ãy¥gu¥òfËš 11.2 rjåj
Ãy« btŸs¤jhY«, 28 rjåj« tw£áahY«, 7,516
»nyhÄ£l® Ãy¥gu¥ò òayhš k‰W« 57 rjåj Ãy«
ÃyeL¡f¤jhš ghâ¥gil»‹wJ v‹W xU òŸË
Étu«bjÇÉ¡»‹wJ.
jÄœehL ïa‰if ngÇluhš Äfî« ghâ¡f¥g£LŸs
gy khÃy§fËš x‹whF«. F¿¥ghf fl‰fiu
kht£l§fŸ òaš, btŸs«, RdhÄ ngh‹w ïa‰if
nguÊîfshš bgÇJ« ghâ¡f¥g£LŸsd. ‘jhnd',
'Úy«' ngh‹w òašfshš br‹id, fhŠáòu«,
É G ¥ ò u « , f l ÿ ® , e h f ¥ g £ o d « n g h ‹ w
kht£l§fis fLikahf¤ jh¡»anjhL mšyhkš
m§FŸs k¡fË‹ r_f, bghUshjhu thœ¡ifia¥
ò u £ o ¥ n g h £ l n j h L , v â ® f h y ¤ i j í «
nfŸÉ¡F¿ah¡»aij eh« m¿nth«. ï›thW
V ‰ g l ¡ T o a ï a ‰ i f Ó ‰ w ¤ j h š m â f «
ghâ¡f¥gLtJ ÉË«ò ÃiyÆš cŸs k¡fns
(marginalized group) v‹W T¿dhY« ÄifahfhJ.
cjhuzkhf, ‘jhnd' òaY¡F ãwF Û£ò
elto¡iffËš <Lg£l gšntW k¡fËš xUt‹
v‹»‹w ÃiyÆš v‹dhš ïªj thj¤ij
cWâ¥gL¤j Koí«. nkY«, ghâ¡f¥g£l gFâÆš
cŸs k¡fSfF Ãthuz¥ bghU£fŸ tH§F«
b g h U £ L , f l ÿ ® k h t £ l ¤ â š c Ÿ s g y
»uhk§fS¡F¢ br‹wnghJ jhœ¤j¥g£l, Äfî«
jhœ¤j¥g£l k¡fŸ k‰W« bg©fŸjh‹ mâf
msÉš ghâ¥gilªJŸsij f©Tlhf¥ gh®¡f
KoªjJ.
RdhÄ ghâ¥ãdhš ïªâahÉš 6,400¡F«
nk‰g£lt®fŸ ïwªjjhf â ïªJ ehnsL
bjÇÉ¤âUªjJ (â ïªJ, or«g® 28, 2004). ïâš
2 , 7 5 8 n g ® j Ä œ e h £ i l ¢ n r ® ª j t ® f Ÿ .
gh©o¢nrÇÆš bkh¤j« 377 ng® ïwªJ nghdjhf
j f t š f Ÿ c Ÿ s d . ï w ª J n g h d t ® f Ë š
bgU«gh‹ikahdt®fŸ rKjha¤âš cŸs ViH
k‰W« Ñœ¤j£L k¡fns v‹gJ xU Ãj®rdkhd
c©ikahF«.
cjhuzkhf, 2004-« M©L ‘RdhÄ' v‹»‹w
MÊ¥nguiy flÿ® kht£l¤ij jh¡»anghJ gy
ïl§fËš, F¿¥ghf »Ÿis, v«.Í.M® â£L,
T.S.ng£il k‰W« flÿ® KJefu«, ïwªJ
n g h d t ® f Ë š b g U « g h ‹ i k a h d t ® f Ÿ
ï›tifahd k¡fns. nkY« 2015-š bgUbtŸs«
flÿ® kht£l¤ij¤ jh¡»anghJ ïwªjt®fŸ
k ‰ W « b g h U £ f i s ï H ª j t ® f Ë š
bgU«gh‹ikahdt®fŸSC/STk‰W«bg©fns.
murh§f« k‰W« j‹dh®t¡ FG¡fŸ ÉÃnahf«
brŒj Vuhskhd Ãthuz¥ bghU£fŸ Kiwahf
ghâ¡f¥g£l k¡fS¡F¢ br‹wilaÉšiy
v‹Wjh‹ Twnt©L«. bjËthf¡ Tw
nt©Lbk‹whš, ešy rhiy trâfŸ cŸs K¡»a¥
gFâ k‰W« mij¢ R‰¿íŸs »uhk§fS¡F
k£L«jh‹ Ãthuz¥ bghU£fŸ br‹wilªjJ.
F¡»uhk§fS¡F« mo¥gil trâfŸ ïšyhj
»uhk§fS¡F« njitahd bghU£fŸ 10
eh£fS¡F¥ ãwF« br‹wilaÉšiy v‹Wjh‹
Twnt©L«.
vdntjh‹ m¥gFâfis f©l¿ªJ Ãthuz¥
bghU£fis tH§FtJ vd Koî brŒJ ÄFªj
áuk§fS¡»ilna k¡fS¡F¤ njit¥gl¡Toa
ngÇl® nkyh©ikÆš cŸsh£á mik¥òfË‹ g§F
- Kidt® ã. r¡ântš
ng

czî bghU£fŸ, JÂfŸ M»at‰iw eh§fŸ
tH§»ndh«. ï›thW flÿ® k‰W« ÉG¥òu«
kht£l¤âš cŸs gšntW gFâfS¡F¢
br‹wnghJ, gy ïl§fËš ngÇl® nkyh©ikÆš
cŸsh£á mik¥òfŸ rÇtu <LglÉšiy v‹W«
Ãthuz¥ bghUŸfŸ mid¤J« neuoahf
k¡fS¡F murh§f« k‰W« j‹dyk‰w FG¡fshš
k£Lnk tH§f¥g£J v‹W« v§fshš m¿a KoªjJ.
K¤âa k‰W« khÃy murh§f¤jhš tH§f¥g£l
Ãthuz cjÉfŸ cŸsh£á mik¥òfŸ _ykhf
k¡fS¡F¢ br‹wilaÉšiy. nkY«, gŠrha¤J
jiyt®fŸ k‰W« mj‹ cW¥ãd®fŸ kht£l
M£áaÇl« neÇš rªâ¤J¡Tl j§fSila
»uhk¤â‰F¤ njitahd cjÉfis thjho¥
b g w ¡ T o a Ã i y Æ š ï š i y v ‹ W j h ‹
Twnt©L«. j¡f MSik¤ âw‹ k‰W«
r £ l § f i s K i w a h f ¥ ò Ç ª J b f h Ÿ s h j
ÃiyÆšjh‹ gy »uhk¥ gŠrah¤J¤ jiyt®fŸ
k‰W«mj‹cW¥ãd®fŸcŸsh®fŸ.
ngÇl® nkyh©ikÆš cŸsh£á mik¥òfŸ
2005« M©L ïa‰w¥g£l ngÇl® nkyh©ik¢
r£l« cŸsh£á mik¥òfS¡F cÇa K¡»a¤Jt«
mË¤JŸsJ v‹nw Twyh«. ï¢r£l¤âš gFâ-4š.
kht£l msÉš nguÊî nkyh©ik mik¥ig
(District Diaster Management Committee) ÃWt
nt©L«, mâš Íšyh gÇõ¤â‹ jiyt® Jiz¤
jiytuhf ïU¥gh® v‹W bjËthf Tw¥g£LŸsJ.
ïªâa muáayik¥ò r£l« Éâ 245 (ò)-š gŠrha¤J
mik¥òfŸ j§fŸ gFâ¡bfd r_f, bghUshjhu
nk«gh£o‰bfd¤ â£l§fis tF¤J brašgL¤j
nt©L« v‹W T¿íŸsJ. r_f, bghUshjhu
nk«ghL v‹gJ, »uhk§fisí« mj‹ bghUshjhu
ts§fis ïa‰if Ó‰w§fËÈUªJ ghJfh¥gJ
ngh‹w elto¡ifisí« cŸsl¡»aJ v‹W«
Twyh«. xU Kiw ïa‰if nguÊî V‰g£lhš
»uhk¤âš tá¡F« k¡fË‹ r_f, bghUshjhu
thœ¡ifia¥ Äfî« ghâ¡F« v‹gâš v›Éj
# a ¥ g h L « ï š i y . v d n t ï J n g h ‹ w
n g u Ê î f Ë È U ª J » u h k § f i s í « k ‰ W «
k¡fisí« ghJfh¥gJ cŸsh£á mik¥òfË‹
jiyahaflikv‹nwTwhyh«.
»uhk ngÇl® nkyh©ik¡ FG
»uhk ngÇl® nkyh©ik¡ FG f£lhakhf x›bthU
»uhk¤âY« V‰gL¤j nt©oa xU mik¥ghF«.
ï›tik¥ã‹ jiyt® cŸsh£á k‹w¤ jiyt®
Mth®.
i. »uhk¤â‰F¤ njitahd nguÊî nkyh©ik
â£l§fis cUth¡Fjš k‰W« Kiwahf
brašgL¤Jjš.
ii. nguÊînkyh©ikFG¡fisV‰gL¤Jjš
iii. jhY¡fh k‰W« kht£l msÉš cŸs
mik¥òfSl‹ T£L nr®ªJ beU¡foahd
fhy¡f£l§fËšbrašgLjš.
iv. k¡fËilna ngÇl® nkyh©ik¤ bjhl®ghd
ÉÊ¥òz®îk‰W«fšÉianghâ¤jš.
v. F¿¥ã£l ïilbtËÆš bjhl®ªJ k¡fS¡F
ngÇl® nkyh©ik bjhl®ghd gÆ‰áfŸ k‰W«
x¤âiffis¢brŒJfh£Ljš.
vi. ïa‰if nguÊîfs¡F K‹ò« ã‹ò« nghâa
Ãthuz k‰W« jL¥ò elto¡iffis
nk‰bfhŸSjš.
gŠrha¤J mik¥òfŸ RdhÄahš ghâ¡f¥g£l
jÄœehL k‰W« nfush, òayhš ghâ¡f¥g£l xorh,
btŸs¤jhš ghâ¡f¥g£l Õfh® k‰W« F#uh¤
ÃyeL¡f¤âš áw¥ghf¤ j§fSila gÂfis
brŒJKo¤jjhfMjhu§fŸcŸsd.
m°[hÄš cŸs ghothyh fh‹ (Patiwala Gaon)
v‹w »uhk¤âš cŸs gŠrha¤jhdJ, btŸs¤jhš
ghâ¡f¡Toa 10-¡F« nk‰g£l »uhk§fS¡F
'nguÊî nkyh©ik¤ â£l¤ij' tF¤J¡
bfhL¤jnjhL k£Lkšyhkš ï‹W tiu âw«gl
brašgL¤â tU»‹wJ. K‹ò btŸs¥bgU¡F
ngh‹w ïa‰if nguÊîfis jÅ kÅj®fshf
vâ®bfh©L njhšÉia¤ jGÉ tªjh®fŸ. Mdhš
j‰bghGJ, cŸsh£á mik¥òfŸ _ykhf
âwikahf ïa‰if nguÊîfis rkhË¤J thœªJ
tU»‹wh®fŸ.
nkY« x›bthU »uhk§fËY« nguÊîfis
vâ®bfhŸs mâuo¥ gilfisí« vâ®bfhŸs
mâuo¥ gilfisí« (Task Force) mt®fŸ
V‰gL¤âíŸsh®fŸ. ïj‰fhf k¡fS¡F¥ nghâa
gÆ‰áfisí« tH§» tU»‹wh®fŸ. nguÊîfŸ
V ‰ g L t j ‰ F K ‹ ò « , ã ‹ ò « M n y h r i d
T£l§fis el¤J»wh®fŸ. ghâ¡f¥g£l
k¡fS¡F åLf£o¤ jUtJ, Û£ò¥ gÂfËš
<LgLtJ, FoÚ® k‰W« Rfhjhu trâfis
V‰gL¤â¤jUtJ, nguÊÉdhš V‰g£l nrj§fis
fz¡»LtJ, brh¤J k‰w« cÆ®Ú¤j k¡fË‹
cwÉd®fS¡F csÉaš Mnyhridfis

nk‰bfhŸSjš (Counselling) ngh‹w K¡»akhd
elto¡iffËš <Lg£L tU»‹wh®fŸ. Mdhš
jÄœeh£oš, F¿¥ghf flnyhu kht£l§fËš cŸs
bgU«gh‹ikahd cŸsh£á mik¥òfËš ïJ
ngh‹w brašghLfis e«khš fhz Kotâšiy.
flÿ® k‰W« ehf¥g£oz« kht£l§fŸ x›bthU
Kiw òaš k‰W« btŸs¥bgU¡fhš fLikahf
ghâ¡f¥gL« nghJ njáa k‰W« khÃy ngÇl®
n k y h © i k F G ¡ f Ÿ j h ‹ Û £ ò c j É ¡ F
tU»‹wh®fŸ. m°[h« ngh‹w khÃy§fËš
cŸsthW »uhk§fËš ngÇl® nkyh©ik k‰W«
mâuo¥gil v‹W x›bthU »uhk§fËš cŸsjhf
bjÇaÉšiy. nkY« ï›Éõa¤âš flnyhu
kht£l§fËš cŸs gŠrha¤JfËš tá¡f«
k¡fS¡F« gŠrha¤J mik¥òfS¡F« Äf¥bgÇa
ïilbtËjh‹cŸsJ.
ï«kht£l¤âš tá¡F« xU Fokf‹ v‹w tifÆš
v‹dhš MÂ¤jdkhf TwKoí«, mjhtJ
r£l§fËY« k‰W« MizfËY« Tw¥g£LŸsJ
nghy M¡f¥ó®tkhd ngÇl® nkyh©ik FG¡fŸ
»uhk§fËš brašgLtâšiy. nkY«, k¡fËilna
ïJ g‰¿a ÉÊ¥òz®î«, òÇªJ¡ bfhŸSjY Äf
Äf Fiwnt v‹W Twyh«. ghâ¡f¥g£l fhy§fËš
k¡fS¡F j§FÄl« k‰W« czî« k£L« jh‹ gy
»uhk¥ gŠrha¤Jfshš tH§f¥gL»wJ. Û£ò
gÂfŸ, Mnyhrid tH§Fjš, nrj§fis
kâ¥ãLjš k‰W« vâ®fhy¤âš ïJ ngh‹w
Ã f œ î f Ÿ Ã f H h t © i k M ¡ f ¥ ó ® t k h d
Ka‰áfis vL¡»‹w ÃiyÆš bgU«gh‹ikahd
»uhk¥ gŠrha¤JfŸ ïšiy v‹W T¿dhY«
ÄifahfhJ.
gŠrha¤JfŸ ftd« brY¤j nt©oait
gŠrha¤J mik¥òfŸ nguÊî V‰g£l¥ ãwF
nk‰bfhŸs nt©oa tÊKiwfis¡ fh£oY«.
ïj‰F fhuzkhd ãu¢áidfis K‹T£ona
Éthâ¤J mij Ú¡Ftj‰fhd Ka‰áfis
nk‰bfhŸs nt©L«. Ãthuz¥ bghU£fŸ
t H § F t J v ‹ g J ã u ¢ á i d f i s ¤
j‰fhÈfkhf¤jh‹ rÇ brŒí«. Ú©lfhy« k‰W«
bjhiyneh¡F gh®itÆ‹ mo¥gilÆš ngÊîfis
vâ®bfhŸS« â£l§fis tF¤J brašgL¤JtJ
fhy¤â‹ f£lha«. ïj‰F »uhk¥òw¤âš cŸs
»uhk¥ gŠrha¤JfŸ k‰w« ef®òw¤âš cŸs
efuh£á mik¥òfË‹ f£lik¥ò trâfis
bjhÊšE£g cjÉnahL nk«gL¤j¥gl nt©L«.
mnjnghy nj®ªbjL¡f¥g£l k¡fŸ ãuâÃâfË‹
âw‹fis nk«gL¤j mid¤j Ka‰áfis
murh§f« nk‰bfhŸs nt©L«. nk‰F t§f«,
F#uh¤, á¡»«, nfush k‰W« xoõh ngh‹w
khÃy§fŸ nguÊî nkyh©ikia vâ®bfhŸS«
tifÆš gŠrha¤J mik¥òfË‹ âw‹fis
nk«gL¤âíŸsh®fŸ. F#uh¤ gŠrha¤J r£l«
1993-š, nguÊîfŸ V‰gL«nghJ cŸsh£á
mik¥òfis Û£ò k‰W« Ãthuz eltoifËš
<LgL¤j nt©L« v‹W bjËthf¡ T¿íŸsij
eh« kwªJÉl¡TlhJ. Vdnt nguÊî nkyh©ik
mQFKiwahdJ áuhk¥ gŠrha¤J msÉš
ïUªJjh‹ bjhl§f nt©L«. m›tQFKiw
jh‹ Ãiyahd Ô®it¡ bfhL¡f Koí«. xoõh
khÃy¤âY« ï«khâahd mQFKiwia e«khš
fhzKo»wJ. mjhtJ, nguÊî nkyh©ik¤
â£l§fŸ »uhk¥ gŠrha¤âš bjhl§» jhY¡fh
k‰w« kht£l msÉš cŸs mik¥òfshš ïWâ
tot« bfhL¤J bt‰¿fukhf ï‹wsî«
brašgL¤j¥g£L tU»‹wJ. ï«Kiwia
jÄœeh£oY« ã‹g‰¿dhš ïa‰if ngÇl®
fhy¡f£l¤âš V‰gl¡Toa nrj§fŸ. cÆ®
ï H ¥ ò f i s b t F t h f ¡ F i w ¡ f K o í « .
»uhk¤â‰F¤ njit¥gl¡Toa nk«gh£L¤
â£l§fis cŸsh£á mik¥òfshš k£Lnk
áw¥ghf cUth¡»¢ brašgL¤â bt‰¿
fhzKoí«.
ïªâahÉš »uhk¥gŠrha¤J msÉš 5 y£r¤â‰F«
mâfkhf jhœ¤j¥g£l ïd k¡fŸ, 3 y£r¤â‰F«
mâfkhf gH§FoÆd k¡fŸ, 10 y£r¤â‰F«
mâfkhd bg©fŸ nj®ªbjL¡f¥g£L M£á
bghW¥ãš mk®ªJ Ã®thf« brŒJ tU»wh®fŸ.
nkY« jhY¡fh msÉš 32,779 jhœ¤j¥g£l ïd
k¡fŸ, 11,510 gH§FoÆd k¡fŸ, 58,112 bg©fŸ
nj®ªbjL¡f¥g£LŸsh®fŸ. kht£l msÉš 2,699
jhœ¤j¥g£l ïd k¡fŸ, 1,691 gH§Fo k¡fŸ, 5763
bg©fŸ nj®ªbjL¡f¥g£LŸsh®fŸ. ï›thW 15
y£r¤â‰F« mâfkhd nj®ªbjL¡f¥g£l
c W ¥ ã d ® f Ÿ É Ë « ò Ã i y r K j h a ¤ i j
nr®ªjt®fŸjh‹. Mfnt ngÇl® fhy§fËš ÉË«ò
ÃiyÆš ïU¡f¡Toa k¡fis fh¥g‰w nt©oa
Äf K¡»akhd gÂ ït®fS¡F« k‰W« ït®fŸ
rh®ªJŸscŸsh£ámik¥òfS¡F«cŸsJ.
Mjhu«: â£l« ehËjœ, f£Liuahs®
m©zhkiy gšfiy¡fHf ïiz¥nguháÇa®
mur¿Éaš k‰W« bghJ Ã®thf¡FG

khÃy nj®jš Miza§fŸ Rjªâukhf brašgLkh?
- o.vš.rŠÓÉFkh®
Ÿsh£á¤ nj®jšfis jil
ïšyhkš mj‹ gjÉ¡ fhy«cK o t i l t j ‰ F Ÿ e l ¤ â
Ko¡f, jÄœehL khÃy¤ nj®jš
Miza¤J¡F TLjš mâfhu§fŸ
mË¡f nt©L« mšyJ khÃy nj®jš
M i z a § f i s k ¤ â a n j ® j š
Miza¤Jl‹ ïiz¡f nt©L«
v‹»wnfhÇ¡ifvGªJŸsJ.
ïªâa muáayik¥ò¢ r£l« 243-K
k‰W« 243 - ZA M»a ãÇîfË‹ Ñœ
muáaš r£l rhrd« rh®ªj mâfhu
mik¥ng jÄœehL khÃy nj®jš
Miza«. nkY« jÄœehL Cuh£áfŸ
r£l« 1994, ãÇî 239 k‰W« ef®¥òw cŸsh£á
r£l§fË‹ mo¥gilÆš flªj 1994-« M©L
#]iy 15-« njâ khÃy nj®jš Miza«
bjhl§f¥g£lJ.
f®ehlf«, nfus« M»a
khÃy§fŸ j§fsJ khÃy
nj®jš Miza§fS¡F
KGikahd mâfhu§fis
mË¤âU¡»‹wd. flªj
M©L f®ehlf muR gšntW
ïl§fËš cŸsh£á¤
nj®jšfis el¤j fhy«
jhœ¤âanghJ, khÃy nj®jš
Mizank f®ehlf muR¡F
vâuhf c¢r Úâk‹w« tiu
br‹W tH¡F bjhl®ªjJ.
ïªâa muáaš rhrd¤â‹ 73, 74-tJ r£l¤
âU¤j§fË‹ mo¥gilÆš Rjªâukhd, j‹dh£á
mâfhu« bfh©l mik¥ghf khÃy nj®jš
Miza« âfH nt©L«. Mdhš, g£oaš ïd¤
jt®, gH§FoÆd®, kfË® ïl xJ¡ÑL, RH‰á
KiwfŸ, th®L kW Óuik¥ò cŸË£l gšntW
Éõa§fËš jÄHf muir vâ®gh®¥gjhš nj®jš
gÂfŸ jhkjkhtJl‹ Úâk‹w¤âY« gšntW
r§fl§fis¢ rªâ¤J tU»wJ jÄœehL khÃy
nj®jšMiza«.
nfus«, f®ehlf« cŸË£l áy khÃy§fËš k£Lnk
khÃy nj®jš Miza§fŸ jFªj r£l¥
ghJfh¥òl‹ bjhl§f¥g£L, c©ikahd mâfhu§
fŸ bfh©l mik¥ghf brašg£L tU»‹wd.
jÄœeh£oš khÃy nj®jš Miza« khÃy muá‹
f£L¥gh£oš ïU¥gjhfnt brhšy¥gL»wJ. nkY«,
mj‹ gÂahs®fS« Äf¡ Fiwî. nj®jš
Miza®, brayhs®, jiyik Ã®thf mYty®,
Kj‹ik nj®jš mâfhÇfŸ c£gl Rkh® 50 ng®
k £ L n k j Ä œ e h L n j ® j š M i z a ¤ â š
gÂòÇ»‹wd®. ït®fS¡fhd mâfhu§fS«
Äf¡Fiwî.
_‹whtJ murh§f«
ïJF¿¤J fhªâ »uhk« gšfiy¡ fHf¤â‹
muáaš m¿Éaš ãÇî nguháÇauhd gHÅJiu
TW«nghJ, “ekJ eh£oš _‹whtjhf X® murh§f«
ïU¥gijna gy rka§fËš k¤âa, khÃy muRfŸ
kwªJÉL»‹wd. ekJ eh£il¥ bghW¤jtiu

k¤âa muá‹ g£oaÈš 97 mâfhu§fS«, khÃy
muá‹ g£oaÈš 66 mâfhu§fS«, ïu©L
muRfS¡Fkhd bghJ¥ g£oaÈš 47 mâfhu§fS«
ï U ¡ » ‹ w d . m i j ¥ n g h y n t _ ‹ w h t J
murh§fkhd cŸsh£áfËl« Cuf§fS¡F 29
mâfhu§fS«, ef®¥òw§fS¡F 18 mâfhu§fS«
ïU¡»‹wd. nk‰f©l mâfhu§fËš gyt‰iw
_‹W murh§f§fS« x‹W¡bfh‹W ïizªJ,
òÇjšfSl‹ brŒjhš k£Lnk mj‹ gy‹fŸ
k¡fis¢br‹wilí«.
“ekJ eh£oš _‹whtjhf X®
murh§f« ïU¥gijna gy
rka§fËš k¤âa, khÃy
muRfŸ kwªJÉL»‹wd.
cŸsh£áfS¡F cÇa mâfhu§fis¥ g»®ªjË¡f
jÄœehL cŸË£l gy khÃy§fŸ ÉU«òtâšiy.
mjdhnyna cŸsh£á¤ nj®jiy el¤J« khÃy
nj®jš Miza¤J¡F« cÇa mâfhu§fis
mË¥gâšiy. mâfhu§ fŸ ïU¥gJnghy btËna
fh£o¡ bfh©lhY«, khÃy nj®jš Miza«
v‹gJ khÃy muR M£LÉ¡F« bgh«ik
mik¥ghfntbrašgL»wJ.
mj‹ nj®jš Mizaiuí« khÃy muR
ÃaÄ¡»wJ. mtiu v¥nghJ nt©LkhdhY«
kh‰¿¡ bfhŸsyh«. ï¥go ïU¡F« NHÈš khÃy
nj®jš Miza«, MS« muR¡F rhjfkhfnt
brašgl nt©oa NHY¡F¤ jŸs¥gL»wJ.
ï¥goahd xU f£lik¥ã‹ _y« mâfg£rkhf
nj®jš Koî fisna Tl bghŒahf kh‰¿¡ fh£l
ïaY«. Mdhš, f®ehlf«, nfus« M»a khÃy§fŸ
j§fsJ khÃy nj®jš Miza§fS¡F
KGikahd mâfhu§fis mË¤âU¡»‹wd.
flªj M©L f®ehlf muR gšntW ïl§fËš
cŸsh£á¤ nj®jšfis el¤j fhy« jhœ¤âanghJ,
khÃy nj®jš Mizank f®ehlf muR¡F vâuhf
c¢rÚâk‹w«tiubr‹WtH¡Fbjhl®ªjJ.
gŠrha¤J uh{ r£l¤ âU¤j«
jÄHf¤âY« nfus¤âY« 1994-« M©L xnu
n e u ¤ â š j h ‹ g Š r h a ¤ J u h { r £ l § f Ÿ
ïa‰w¥g£ld. jÄHf¤âš ï‹Wtiu mªj r£l¤âš
mâfhu¥ gutY¡fhf bgÇajhf vªj kh‰wK«
brŒa¥glÉšiy. Mdhš, nfus muR 1995, 96, 98, 99,
2000, 2001, 2003, 2005 M»a M©LfËš gšntW
Kiw mâfhu¥ g»®îfS¡fhf gŠrha¤J uh{
r£l¤ij âU¤â nk«gL¤âaJ. nfus khÃy nj®jš
Mizank th®LfŸ Óuik¥ò gÂfŸ, g£oaš
ïd¤jt®, gH§FoÆd®, kfË® ïl xJ¡ÑL k‰W«
RH‰áKiwfisnk‰bfhŸ»wJ”v‹wh®.
jÄœehL khÃy nj®jš Miza« rh®ãš ngáa
mâfhÇfŸ, “jÄHf¤âš mid¤J gÂfS¡F«
khÃy muirna khÃy nj®jš Miza«
e«ãÆU¥gJ c©ikjh‹. mjdhšjh‹, Úâk‹w¤
âš, ‘Mtz§fŸ tªJ nruÉšiy, jÄHf muá‹
x¤JiH¥ò ïšiy' v‹W Vnjh xU fhuz¤ij
brhšy nt©oÆU¡»wJ. Mdhš, jtW khÃy
nj®jš Miza¤â‹ ÛJ mšy. brhšy¥nghdhš
khÃy nj®jš Miz a« jdJ mâfhu¤J¡F
c£g£ltiu V‰bfdnt gy gÂfis¢ brŒJ
Ko¤JÉ£lJ.
ïªâa muáaš rhrd¤â‹ 73,
74-tJ r£l¤ âU¤j§fË‹
mo¥gilÆš Rjªâukhd,
j‹dh£á mâfhu« bfh©l
mik¥ghf khÃy nj®jš
Miza« âfH nt©L«.
nj®jš jil¡fhd fhuz«
flªj 2016-« M©L #]iy, Mf°£, br¥l«g®
M»a khj§fËnyna mid¤J kht£l§fËY«
cŸsh£á¤ nj®jš Mbyhrid¡ T£l§fŸ
el¤j¥g£LÉ£ld. nt£ghs® ifnaL jahÇ¥gJ,
Ä‹dQ th¡F¥gâî vªâu§fis¡ ifahStJ
F¿¤j gÆ‰á, nj®jš gh®itahs®fŸ T£l«
M»at‰iw Ko¤JÉ£lJ. j‰nghJ khÃy muR ïl
x J ¡ Ñ L F ¿ ¤ j b j Ë t h d m ¿ ¡ i f i a
mË¡fhjjhšjh‹ nj®jš jil¥g£oU¡»wJ”
v‹wd®.
Mjhu«: â ïªJ (jÄœ), 22 ã¥utÇ 2017

gŠrha¤JfŸ, bg©fŸ, Ãiyahd nk«gh£L ïy¡FfŸ ...
fil¡nfho kÅjiuí« br‹wiljš
- ã¤ô¤ bkhAªâ
‰nghija ü‰wh©oš cyf k¡fŸ gy òâa
ftiyfis¢ rªâ¡»‹wd. rhâ, t®¡f«,jïd«, ghÈd« flªj V‰w¤jhœîfŸ,
gf£lhd Ef®îfŸ - c‰g¤âfŸ, Étrha
beU¡fofŸ, ïa‰if ts Ó®FiyîfŸ, mj‹
gRik ïšy ghâ¥òfŸ, bgUksî¡F ntW gy
cÆÇd§fË‹ mÊî, cybf§F« gšntW
tot§fËš eilbgW« nkhjšfŸ vd mªj¥ òâa
ftiyfŸ ÉÇ»‹wd. Ieh mik¥òfshš
ãuâÃâ¤Jt¥gL¤j¥gL« cyf r_f§fŸ
ftiyaË¡F« ïªj¥ òâa ngh¡FfŸ F¿¤J
ftd¤âš bfh©LŸsd. mij¤ bjhl®ªJ
MÆukh©L nk«gh£L ïy¡FfŸ (MDG) -2000,
Ãiy¤j nk«gh£L ïy¡FfŸ (SDG) – 2016 -30
ngh‹w â£l§fŸ cUth¡f¥g£ld. MDG
â£l¤ij¥ nghy mšyhkš, ï¥nghJ SDG â£l¤âš
Ñ Ê ¿ ª J n k š v ‹ w m Q F K i w
f i l ¥ ã o ¡ f ¥ g £ L Ÿ s J . m â š c Ÿ s h £ á
murh§f§fŸ xU K¡»a¥ g§fh‰W»‹wd.
F¿¥ghf, K‹DÇikfŸ tH§Fjš, â£l§fis¢
b r a š g L ¤ J j š , c Ÿ q ® m i k ¥ ò f i s í «
r_f§fisí« f©fhÂ¤jš v‹w msÉš
cŸsh£áfS¡F K¡»a¤Jt« mË¡f¥gL»wJ.
cŸsh£á murh§f§fŸ c©ik Ãytu§fS¡F
beU¡fkhf ïU¥gjhš, ï¤jifa neh¡f§fis
m i l t â š ï ª j m i k ¥ ò f Ÿ á w ¥ g h f ¥
g§fË¡f¡ToaitahfcŸsd.
nk‰T¿a ïy¡FfS¡fhd K‹Ka‰áfŸ
bjhl§Ftj‰F K‹ghfnt ïªâahÉ‹ cŸsh£á
m i k ¥ ò f Ÿ F ¿ ¤ J 2 9 g Â f Ÿ
x¥gil¡f¥g£oUªjd - mt‰¿š nk‰T¿a
ïy¡FfË‹ mid¤J m«r§fS« ïl«
bg‰¿Uªjd v‹gJ K¡»akhdjhF«. SDG
neh¡f§fis Ãiwnt‰Wtj‰F mo¥gilahd
bghJÉÃnahf«, Fiwªj Éiy FoÆU¥ò trâfŸ,
FoÚ® ngh‹wt‰iw f©fhÂ¥gJ cŸË£l
mo¥gilahd gÂfËš, Cuh£áfË‹ bg©
cW¥ãd®fŸ T®ªj Kid¥òl‹ <LgL»wh®fŸ
v‹gJ nkY« K¡»akdjhF«. ïªj MŒîiuÆš
eh« gšntW MDG, SDG â£l§fS¡F«,
cŸsh£áfS¡fhd 29 mâfhu§fS¡F«
ïilnaahd x‰Wikfisí« nt‰Wikfisí«
x¥ã£L¥ gh®¥gJ k£Lkšyhkš, mt‰iw¢
brašgL¤J«nghJ cŸsh£á¥ bghW¥ghs®fŸ
vâ®bfhŸ»w gy‹fŸ, rthšfŸ M»ait F¿¤J«
myr cŸnsh«. jfty¿î, Ãâaâfhu«, Ã®thf
mâfhu«, k¡fË‹ e«ã¡if M»ait rh®ªJ,
bghJthf cŸsh£á mik¥òfË‹, F¿¥ghf
k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l bg© cW¥ãd®fË‹
âw‹fŸ tY¥gL¤j¥ g£lhy‹¿, ïy¡Ffis
miltJ bjhl®ghd Kiwahd jftšfis
nrfÇ¡fî« KoahJ, mªj ïy¡Ffis 15
M©LfS¡FŸ milaî« KoahJ v‹gJ v§fŸ
fU¤J. m©ikÆš 14tJ Ãâ Miza«,
cŸsh£áfS¡F TLjš Ãâ xJ¡ÑL brŒtâš
r‰W jhuhskhf brašg£LŸsJ v‹gJ xU
e«ã¡ifaË¡F« m«r«. k¤âa muá‹ Ãâ¤
bjhF¥ãÈUªJ cŸsh£áfS¡F 42 rjåj«
x J ¡ f ¥ g l n t © L « v ‹ W M i z a «
gÇªJiu¡»wJ. m¤Jl‹, khÃy muRfŸ j§fsJ
cŸsh£á mik¥òfS¡F¡ TLjš mâfhu« tH§f
nt©L« v‹W« gÇªJiu¡»wJ. nkY«, khÃy
muRfŸ cŸq® tÇfisí« ïju tUthŒfisí«
m â f Ç ¥ g j ‹ _ y « j § f s J b r h ª j
Ãâahjhu§fis¤ âu£l nt©L« v‹W«
Miza« m¿îW¤J»wJ. ïjdo¥gilÆš, nfus
khÃy muR V‰fdnt ÑÊUªJ nkš neh¡»¢ bršY«
â£lÄlY¡fhd jahÇ¥ig¤ bjhl§»íŸsJ. ï‹W
njit¥gLtJmJjh‹.
MDG, SDG k‰W« gŠrha¤JfŸ
2000 -2015 fhyf£l¤âš 8 MDG â£l§fS¡F«,
m i j ¤ b j h l ® ª J 2 0 3 0 M « M © L ¡ F Ÿ
brašgL¤j¥gl nt©oa 17 SDG â£l§fS¡F«
Ã ® z Æ ¡ f ¥ g £ L Ÿ s ï y ¡ F f Ë š
bgU«ghyhdití«, cŸsh£áfS¡F mâfhu«
tH§FtJ bjhl®ghf murik¥ò rhrd¤â‹ 11tJ
m£ltizÆš F¿¥ãl¥g£LŸs 29 jiy¥òfS«
gy bghJthd m«r§fis¡ bfh©LŸsd. SDG
â£l¤â‹ Kjš ïy¡fhf ‘tWikÆ‹ik' v‹W«,
ïu©lhtJ ïy¡fhf ‘g£oÅÆ‹ik' v‹W«
Ã®zÆ¡f¥g£LŸsJ. ïit x‹Wl‹ x‹W
r«gªj¥g£ljhf, ÉÇthd m®¤jKŸsjhf
ïU¡»‹wd. tWik v‹gj‰fhd tiuaiw
ÉÇthdJ. mJ bghUshjhu ts§fS¡fhd rk
(kh®¢ 8, cyf bg©fŸ âd ã‹dÂÆš vGj¥g£l f£Liu)

cÇikfis cWâ¥gL¤JtnjhL r«gªj¥gL»wJ.
m¤Jl‹, ïy¡F v© 1.4‹ Ñœ ghJfh¥ghd FoÚ®,
fšÉ, j§FÄl« M»a mo¥gil nritfS¡fhd
thŒ¥òfnshL« r«gªj¥gL»wJ. r_f¥ ghJfh¥ò
V ‰ g h L f Ÿ , e l t o ¡ i f f Ÿ M » a t ‰ i w
b r a š g L ¤ J t J « ï â š c Ÿ s l § F » w J .
ïu©lhtJ ïy¡if milant©Lkhdhš
Étrha c‰g¤â¤ âwid ïu©L kl§fhf
ca®¤JtJ mtáa«. mnjnghš, áW ÉtrhÆfŸ,
b g © f Ÿ , ó ® å f ¡ F o f Ÿ M » n a h u J
tUkhd¤ijí« ïu£o¥gh¡f nt©L«. mj‰fhf,
Ãy« k‰W« ïju K¡»akhd njitfS¡fhd rk
thŒ¥òfŸ cWâ¥gL¤j¥gl nt©L«. ïJ
xUòwÄU¡f, ï‹bdhUòw¤âš, Cuh£áfis¥
bghW¤jtiuÆš, Ãy«, á¿a Ú®¥ghrd«, áW
td¥bghUŸfŸ ga‹ghL, tWik xÊ¥ò¤ â£l§fŸ,
bghJ ÉÃnahfKiw M»ait c£gl Étrha¤âš
K‹nd‰w¤ij bgUksî¡F ïJ rh®ªJŸsJ.
m¤Jl‹, Étrha¤ij nk«gL¤j Ú® nrÄ¥ò¡
f£lik¥òfis V‰gL¤Jjš, ghu«gÇakhd
Ú®Ãiyfis MH¥gL¤Jjš M»at‰W¡F«
K¡»a¤Jt«mË¡f¥g£lhfnt©L«.
Cuh£áfË‹ K‹nd‰w¤âš nfus« K‹ if
vL¤JŸsJ. kfË® FG¡fŸ _y« T£L¥
g©izfŸ bjhl§f¥g£LŸsd. mj‹_y«
mt®fS¡F cŸqÇnyna bfsutkhd ntiy
thŒ¥òfŸ »il¡f tÊ brŒa¥g£LŸsJ. m¤Jl‹,
g£oaš gFâfS¡fhd Cuh£á ÉÇth¡f r£l¤â‹
(PESA) Ñœ á¿a td¥bghUŸfis nrfÇ¥gj‰F
mâfhu« mË¡f¥g£LŸsJ. ïJî« tUkhd¤â‰F
tÊtF¤JŸsJ. Mdhš, ïjid¢ rªijnahL
ïiz¡fhj ÃiyÆš, Ãiyahd gytif
Étrha¤njhL«, Étrha« rh®ªj kâ¥ò¡ T£oa
c‰g¤âfis cUth¡FtnjhL« bjhl®ògL¤jhj
ÃiyÆš, cŸq® ÉisbghUŸfis rh®ªâuhj
ÃiyÆš ïj‹ x£Lbkh¤j gy‹ ã‹D¡F¤
jŸs¥gL»wJ. g£oÅia xÊ¥gJ v‹gJ
b g h J É Ã n a h f K i w i a n k ‰ b f h Ÿ t J ,
xU§»izªj FHªij nk«gh£L nritfisí«
(ICDS) kâa czî (MDM) â£l§fisí«
f©fhÂ¥gJ, kfh¤kh fhªâ njáa Cuf ntiy
cWâ¤ â£l¤â‹ Ñœ TLjš ntiyfS¡F
cWâaË¥gJ M»at‰nwhL« r«gªj¥g£ljhF«.
ïy¡F v© 6 ghJfh¥ghd FoÚiu cWâ¥gL¤JtJ
bjhl®ghdjhF«. ïJ, cŸsh£áfS¡fhd 29
cŸsl¡f§fË‹ 11tJ, 23tJ m«r§fË‹ Ñœ
ghJfh¥ghd FoÚU¡F« J¥òuî trâfS¡F«
cWâaË¡f¥g£oU¥gJngh‹wnjahF«.
ïnjnghš, MDGÆ‹ ‘áR kuz É»j¤ij¡
Fiw¤jš (4)', ‘kf¥ngW fhy kuz¤ij jÉ®¥gij
nk«g£l Ãiyia V‰gL¤Jjš (5)' M»a
ïy¡FfËY«, SDGÆ‹ ‘áwªj Mnuh¡»a«' k‰W«
‘ey thœî' (3) v‹w ïy¡»Y« cŸs m«r§fS¡F«,
‘Rfhjhu« k‰W« J¥òuî', ‘FL«g ey‹',
‘ g H § F o Æ d ® e y ‹ ' ( 2 3 , 2 4 , 2 7 ) M » a
m«r§fS¡F« ïilna áy bghJ¤ j‹ikfŸ
c Ÿ s d . m © i k Æ š C u h £ á f i s ¥
bghW¤jtiuÆš njáa Cuf Rfhjhu¤ â£l¤â‹
(NRHM) _y« ngWfhy Rfhjhu«, áR kuz
É»j¤ij¡ Fiw¤jš M»at‰W¡F K¡»a¤Jt«
mË¡f¥g£LŸsJ. Mdhš, SDG â£l¤â‹ Ñœ
mid¤J taJ¥ ãÇÉd®, M©fŸ, bg©fŸ
m i d t U ¡ F k h d R f h j h u ¤ â ‰ F « ,
bjh‰WnehŒfshY« bjh‰whnehŒfshY«
V ‰ g l ¡ T o a k u z § f i s ¡ F i w ¥ g j ‰ F
K¡»a¤Jt«mË¡f¥g£LŸsJ.
MDG, SDG â£l§fËš ‘bg©fS¡F mâfhu«
tH§Fjš', ‘ghÈd rk¤Jt«' M»at‰W¡fhd
ï y ¡ F f Ÿ Ã ® z Æ ¡ f ¥ g £ L Ÿ s d . ï i t ,
Cuh£áfËl« bghW¥gË¡f¥g£LŸs kfË® k‰W«
FHªijfŸ â£l§fis¥ ngh‹witna MF«. SDG
â £ l ¤ â ‹ j u k h d f š É v ‹ w ï y ¡ F « ,
Cuh£áfS¡fhd 29 cŸsl¡f§fË‹ x‹wh»a
f š É i a ¡ f © f h Â ¤ j š v ‹ w ï y ¡ F «
xnukhâÇahditna MF«. â£lt£lkhd
F¿pLfis tiuaW¤J, jukhd fšÉia
cWâ¥gL¤jyh«. 2009M« M©o‹ fšÉ cÇik¢
r£l«, Cuh£áfË‹ _ykhf ïªj neh¡f§fis
mila Kaš»wJ. clš ciH¥ig òw¡fÂ¥gjhf
ïU¥gJ«, kÅj kh©òfS¡F K¡»a¤Jt«
mË¡fhâU¥gJ« j‰nghija fšÉ KiwÆ‹ áy
gyåd§fshF«. fšÉ v‹gJ mj‹ ÉÇªj
bghUËš mid¤J tifahd ciH¥ã‰F«
kâ¥gË¥gjhf ïU¥gJ tÈíW¤j¥gl nt©L«.
midtU¡F« vG¤j¿î v‹gij¤ jh©o
midtU¡F« jukhd fšÉ v‹gJ SDGÆ‹
ghuh£l¤j¡f 4tJ ïy¡fhF«. 7tJ ïy¡fhf,
Ãiyahd ts®¢á v‹gJ Ã®zÆ¡f¥g£LŸsJ.
mj‰fhd ïju m«r§fnshL bfsutkhd ntiy
thŒ¥òfis cUth¡f mJ tÈíW¤J»wJ. ïJ
fÅk ts§fis¥ ga‹gL¤Jtâš bghU¤jk‰w
bjhÊšE£g§fis¡ ifahŸtj‰F vâuhdjhf
mikªJŸsJ. mªj bghU¤jk‰w bjhÊšE£g§fŸ
td mÊ¥ò¡F« gH§FoÆd® btËna‰w¤â‰F«
ï£L¢ brš»‹wd. R‰W¢NHš ghJfh¥ò v‹w

ïy¡»‹ Ñœ Cuh£áfshš ïjid¤ jL¡f Koí«.
gŠrha¤J uh{ mik¥òfS«, Cuh£áfËš
bg©fË‹ g§nf‰ò« nk‰T¿a Éõa§fnshL
b g U k s î ¡ F ¤ b j h l ® ò b f h © o U ¥ g J
F¿¥ãl¤j¡fJ. cyf¤ijna vâ®bfh©L
gŠrha¤JfshY«, bg© cW¥ãd®fshY«
cWâahf¡ fhÿ‹¿ Ã‰f Ko»wJ. Mdhš, ïªj
Ka‰áfŸ murh§f¤â‹ ïju JiwfnshL
xU§»iz¡f¥gl nt©L«. m¥nghJjh‹ fs
ÃiyikfËÈUªJ g‹Kf Étrha«, t£lhu
msÉnyna »il¡F« r¤jhd czî, bfsutkhd
ntiy, Rfhjhu«, J¥òuî, ghJfh¥ghd FoÚ® ngh‹w
k¡fË‹ gšntW njitfŸ F¿¤J JšÈakhd
jftšfis e«khš bgw Koí«. m¤Jl‹, gšntW
b j h ‰ W n e h Œ f Ÿ k ‰ W « ï j u n e h Œ f Ÿ
guÉÆU¡»wjh vd f©fhÂ¥gJ, mt‰iw¤
jL¥gJ M»a brašghLfŸ Cuh£áfË‹ cÇa
elto¡iffnshL ïizªjitahf¤ â£lÄl¥gl
nt©L«. x›bthU Cuh£áÆY«, 17 ïy¡Ffis
miltj‰fhdÃâtH§f¥g£lhfnt©L«.
SDGÆ‹ jÅ¤j‹ik
SDG, MDG â£l§fŸ mid¤J k¡fisí«
bgUksî¡F cŸsl¡Ftjhf, midtU¡F«
Óuhdjhf ïU¡»‹wd v‹gâš IaÄšiy. ïªj
ïy¡Fis miltj‰F cyfshÉa Ka‰áfŸ
njit¥gL»‹wd. F¿¥ghf, SDG ïy¡FfŸ kÅj
c Ç i k , r k ¤ J t « , Ã i y ¤ j j ‹ i k M » a
nfh£ghLfis mo¥gilahf¡ bfh©LŸsd.
k¡fŸ, mikâ, ts«, nfhŸ, T£L M»a 5
mo¥gilfnshL r«gªj¥gL»‹wd. cyf
k ¡ f Ë i l n a x U b g h J t h d c W â ¥ g h L
ïUªjhšjh‹ ïªj ïy¡Ffis mila Koí«.
nkhjšfS¡F Koî f£Ljš, Ml«gu Ef®ití«
c‰g¤âiaí« Fiw¤jš, Ãiyahd Éiria
nk«gL¤Jjš, kÅj ïd¤â‰F m¥ghš mid¤J
tif Éy§FfŸ ÛJ« m¡fiwbfhŸSjš,
jÅkÅj®fS¡»ilnaí«, r_f§fS¡»ilnaí«
mid¤J¤ js§fËY« mid¤J tifahd
rk¤Jt¤ij ts®¤jš M»at‰¿š x‹Wg£l
cWâ¥ghL ïUªjhšjh‹ ïy¡Ffis mila
Koí«.
SDG â£l ïy¡FfŸ gy kl§F K¡»a¤Jt«
thŒªjjhF«. 169 ïy¡FfŸ tiuaW¡f¥g£L
Vuhskhd msåLfŸ ju¥g£LŸsd. ït‰iw
ïWâ¥gL¤Jtj‰fhd eilKiwfŸ bjhl®»‹wd.
m¤Jl‹, x›bthU ïy¡»‰F« gy msåLfŸ
cŸsd, MÆD« mj‰fhd jftš F¿¥òfŸ ïšiy.
120 nfho k¡fŸ cŸs ïªâahÉš SDG ïy¡FfŸ
áyt‰iw v£l Koí« v‹whš nkY« áw¥ghd
Éisîfis V‰gL¤j Koí« v‹W gy®
fUJ»wh®fŸ. Mdhš, x›bthU k£l¤âY«
v © z ‰ w g y ã u ¢ r i d f i s i t ¤ J Ÿ s
ïªâahthš mªj ïy¡Ffis mila Koíkh?
Kjyhtjhf, msåLfS¡fhd ÉÇthd jftšfŸ
njit. mªj¤ jftšfŸ Ãâ Mnah¡ cŸË£l
gšntW JiwfnshL r«gªj¥g£litahf ïU¡f
nt©L«. cŸsh£á mik¥òfnshL Ã¢rakhf
bjhl®òŸsitahfïU¡fnt©L«.
ïu©lhtjhf, ghÈd rk¤Jt« ngh‹w ïy¡Ffis
mila, bg©fS¡F murh§f¤â‹ ca®
mL¡FfËš muáaš ãuâÃâ¤Jt« njit v‹gJ
k £ L k š y h k š , r K j h a ¤ â ‹ g © g h £ L
mQFKiwÆnyna kh‰w« njit. ïWâahf,
nk‰T¿athW, k‰w ÃWtd mik¥òfis Él
cŸsh£á mik¥òfŸjh‹ ïªj ïy¡FfnshL
bgÇJ« bjhl®òŸsitahF« v‹gjhš, mªj
cŸsh£á mik¥òfŸ e«ã¡if¡FÇait v‹whš,
cÇa jftšfnshL«, bfhŸiffnshL«,
brayh¡f¤njhL« ït‰¿š áy ïy¡Ffis
miltJ vËjhf ïU¡F«. mL¤J, 14tJ Ãâ
Miza« cŸsh£á mik¥òfS¡F %.85 ïy£r«
TLjš Ãâahjhu¤ij xJ¡»íŸsJ. mo¥gil
nritfis tH§f ïªj Ãâia¥ ga‹gL¤j Koí«.
mij mo¥gilahf¡ bfh©Ljh‹ nfus khÃy
muR kht£l msÉš ÑÊUªJ nkšneh¡»¢ bršY«
â£lÄLjiy¤bjhl§»íŸsJ.
cŸsh£áfËš bg©fŸ
e f u § f Ÿ - c Ÿ q ® k ‰ W « t £ l h u
murh§f§fS¡fhd cyfshÉa T£lik¥ghdJ,
njáa murh§f¤â‰F« r_f§fS¡F« ïilna
xU K¡»akhd ghykhf brašgL»‹wd, òâa
cyfshÉa T£LfËš xU ikakhd gh¤âu¤ij
t»¡f¡ TL« v‹W T¿ÆU¥gJ ftÅ¡f¤j¡fJ.
F¿¥ghf, cŸqusÉš K¡»a¤Jt« thŒªj
g Â f i s ¤ â £ l Ä L t â Y « m t ‰ i w ¢
brašgL¤JtâY« cŸq®¢ r_f§fS¡F xU
K¡»akhd g§F ïU¡»wJ. cŸsh£á¡
f £ l i k ¥ ò f Ÿ g š n t W ã u ¢ r i d f i s ¢
rªâ¡»‹wd v‹gJ midtU¡F« bjÇªjnj. rhâ,
t®¡f«, Mzhâ¡f« ngh‹w gšntW tifahd
ghFghLfS¡F bg©fŸ cŸsh¡f¥gL»wh®fŸ.
Ã W t d m s É š m t ® f Ÿ Û J M â ¡ f «
brY¤Jtj‰F rhâ¤ jiyt®fS« mâfhu
t®¡f¤âdU« Kaš»‹wd®. bg©fË‹
fzt‹kh®fŸ Tl mt®fis É£Lit¥gâšiy.

ïu©lhtjhf, »£l¤j£l vªj mâfhuKnk
t H § f ¥ g l h j m i k ¥ ò f Ë š j h ‹ m t ® f Ÿ
brašgL»wh®fŸ. cjhuzkhf, cŸsh£á¤
nj®jšfŸ eilbgW« fhyk‹¿ k‰w eh£fËš khÃy
muR¡fhd Mtz§fis guhkÇ¥gJ cŸË£l
gyÉjkhd gÂfŸ mt®fS¡F tH§f¥gL»‹wd.
áy neu§fËš mt®fËl« gšntW nk«gh£L¢
brašghLfis¡ f©fhÂ¡F« bghW¥ò
tH§f¥gLtJ áw¥ghdJ. Mdhš, m§nfí« Tl
murh§f mâfhÇfŸ mij¤ j§fŸ ifÆš
vL¤J¡bfhŸ»wh®fŸ.
vL¤J¡fh£lhf, njáa Cuf ntiy¤ â£l¤â‹ Ñœ
ntiyfis¡ f©l¿tJ, ntiy m£ilfis¥
guhkÇ¥gJ mj‹go Câa« tH§FtJ, »uhk
rigfËš ntiyfŸ g‰¿a jftšfis m¿É¥gJ
M»a gÂfis Cuh£á¤ jiyt®fŸ brŒJ
tªJŸsd®. Mdhš ï¥nghJ nuh{f® nrt¡ (â£l¥
gÂahs®) tr« ïªj¥ bghW¥òfŸ ju¥g£LŸsd.
mtÇl« 100 bjhÊyhs®fË‹ g£oaiy¤ jahÇ¥gJ,
brŒJ Ko¡f nt©oa ntiyfis milahs«
fh©gJ M»a gÂfis mt® brŒ»wh®. »uhk
rig¡ T£l¤ijnah, Cuh£á¤ jiytiunah fyªJ
Mnyhá¡fhkny ïijbašyh« mt® brŒ»wh®.
nkY« mt®, ïj‰fhd Câa« khÃy murhš
neuoahf tH§f¥gL»wJ. áy neu§fËš khj¡
fz¡»š TÈ tH§f¥glhkš ïU¥gjhš k¡fËš
gy®njáaCufntiy¤â£l¤ijnaehLtâšiy.
Kªija brašKiwÆš, ïUªj gy Óu‰w
ÃiyikfŸ CHY¡F ï£L¢ br‹wd v‹gâš
rªnjfÄšiy. Mdhš Fiwfis rÇ brŒtj‰F
khwhf, khÃy muRfS«, k¤âa muR« cŸsh£á¥
bghW¥ghs®fisna Xu§f£l Ka‹wd. Cuh£á¤
j i y t ® f Ÿ k ¡ f S ¡ F g â š b r h š y ¡
flik¥g£lt®fŸ. Mdhš nk‰go â£l¥
gÂahs®fŸ m›thW gâš brhšy nt©oaâšiy.
mnjnghš, ‘°t¢ ghu¤' (öa ïªâah) g‰¿ v¥nghJ«
ngR»w ãujk®, ïj‰fhd ca®k£l mik¥òshf
c Ÿ s h £ á f Ÿ j h ‹ ï U ¡ » ‹ w d v ‹ W
brhšy¥g£lhY« Tl, Cuh£áfŸ g‰¿ vJî«
brhštâšiy. ï¤jifa gy cjhuz§fis¢
b r h š y K o í « . m ¤ J l ‹ , ï l x J ¡ Ñ £ L
eilKiwfŸ ïUªjhY« Tl, cŸsh£á
Étfhu§fis ca®rhâfis¢ nr®ªjt®fS«
eL¤ju t®¡f¤âdUnk ifahS»wh®fŸ v‹gj‰F
gy rh‹WfŸ cŸsd. áy ïl§fËš jÈ¤ k¡fS«
g H § F o Æ d U « R n a ¢ i r a h f ¢ b r a š g l
mDkâ¡f¥gLtâšiy mšyJ bghW¥òfËÈUªJ
btËnaw¡ f£lha¥gL¤j¥gL»wh®fŸ, ïšiynaš
f L « t ‹ K i w f i s ¢ r ª â ¡ » w h ® f Ÿ .
nj®ªbjL¡f¥g£l bg© ãuâÃâfŸ TLjš
beU¡fofS¡F cŸsh»wh®fŸ. xUg¡f«
M z h â ¡ f e i l K i w f S ¡ F c £ g L ¤ j ¥
g£oU¡»wh®fŸ, m¤Jl‹ å£L¥ gÂfË‹
RikfŸ ïU¥gjhš Cuh£á¥ gÂfis¢
brŒtj‰F¡ Fiwthd neunk ït®fS¡F¡
»il¡»wJ. nkY«, gy khÃy muRfŸ TLjš
Ã g ª j i d f i s É â ¡ » ‹ w d . ï u © L
FHªijfS¡F nkš ïU¡f¡ TlhJ, Fiwªjg£r¡
fšÉ¤ jFâ ïU¡f nt©L« v‹gJ cŸË£l mªj
ÃgªjidfŸ, jFâíŸst®fis CÇ‹ nk«gh£L
eilKiwfËšg§nf‰fKoahkšjL¡»‹wd.
MÆD«, gy òâa ngh¡FfS« cUth»íŸsd.
M© jiyt®fis¥ nghynt bg© jiyt®fS«
nk«gh£L¤ â£l§fis¢ brašgL¤Jtâš
bt‰¿fukhf rhâ¤J¡ bfh©oU¡»wh®fŸ.
Ãy¤â‹ c‰g¤â¤ âwid mâfÇ¡fî«, r_f¡
fhLfŸ â£l§fis Û©L« brašgL¤jî«, czî,
ghJfh¥ghd FoÚ® ngh‹w mo¥gil nritfis
tH§fî« Kaš»wh®fŸ. czî¥ ghJfh¥ig¡
f©fhÂ¡»wh®fŸ. MáÇa®fŸ gŸËfËš
ïU¥gij cWâ¥gL¤J»wh®fŸ. td§fis¥
ghJfh¡»wh®fŸ. ï¤jifa mDgt§fŸ g‰¿a
Vuhskhd gâîfŸ MŒt¿¡iffËš cŸsd.
xoõh khÃy gH§Fo¥ bg©fŸ ïªj¥ òâa
â£l§fËš thŒ¥òfis¥ ga‹gL¤â¡bfh©L
Cuh£áfŸ _y« j§fSila cÇikfis¥
ghJfh¤J¡bfh©lJ g‰¿a Étu§fŸ 2013-15
fhyf£l¤âš mªj khÃy¤â‹ gH§FoÆd®
gFâfËš nk‰bfhŸs¥g£l MŒîfËš ïUªJ
bjÇa tU»wJ. òJ âšÈia¢ nr®ªj r_f m¿Éaš
ÃWtd« (ISS) ïªj MŒit el¤âaJ. gy ïl§fËš
ïªj¥ bg©fŸ Ra cjÉ¡ FG¡fË‹ m§fkh»
cŸsd®. j§fsJ fzt‹kh®fË‹ cjÉiaí«
bg‰W¡bfhŸ»wh®fŸ, mnjneu¤âš KobtL¡F«
mâfhu« v‹w fÆiw¤ j§fŸ iffËš cWâahf¥
g‰¿ÆU¡»wh®fŸ.
ISS ÃWtd« 7 khÃy§fis¢ nr®ªj 260 Cuh£á¥
ãuâÃâfËl« t‹Kiw F¿¤j mt®fsJ
f©nzh£l« g‰¿a MŒit nk‰bfh©lJ. mâš
mt®fËš fÂrkhndh® rik¡F«nghJ mÇá
rÇahf ntfÉšiy v‹gj‰fhf fzt‹kh®fŸ
mo¤jhš mJ xU F‰wnk v‹W T¿íŸsd®.
mnjnghš, jh§fŸ brŒa¡Toa F‰w¤â‰fhf
mo¡f¥gLtnjh, mtöwhf¥ ngr¥gLtnjh F‰w¢
b r a y h f n t f U j ¥ g l n t © L « v ‹ W
T ¿ d ® . 2 0 1 3 M « M © o š 5 0 0 C u h £ á ¥

ãuâÃâfËilna ISS ÃWtd« k‰bwhU MŒit
e l ¤ â a J . r h ‹ w Ë ¡ f ¥ g £ l r _ f R f h j h u
b r a š g h £ l h s ® ( M õ h ) g Â f Ÿ F ¿ ¤ J « ,
kU¤Jtikid _ykhd ãurt« F¿¤J« mt®fËš
gyU¡F e‹whf¤ bjÇªJŸsJ. mnjnghš, ïj‰fhd
ÃâíjÉfŸ F¿¤J« bjÇªJit¤âU¡»wh®fŸ. ïªj
thŒ¥òfis¥ga‹gL¤â¡bfhŸSkhWk‰wbg©fis
C¡FÉ¡»wh®fŸ. Rfhjhu« k‰W« J¥òuî Ãiy¡FG
g‰¿í« mt®fŸ bjÇªJ it¤âU¡»wh®fŸ.
ï¤â£l¤â‰fhf v›tsî gz« tH§f¥g£lhY«
mij KGikahf bryÉl Kaš»wh®fŸ. Mdhš,
mªj¥ gz¤âš xU gFâia r«gªj¥g£l muR¤Jiw
jdJ f£L¥gh£oš it¤J¡bfhŸ»wJ v‹W mt®fŸ
midtUnk T¿ÆU¡»wh®fŸ. ntW brh‰fËš
b r h š t j h d h š , n j ® ª b j L ¡ f ¥ g £ l b g ©
ãuâÃâfËl« xU ca®Ãiy m¡fiwíz®î
ïU¡»wJ. mt®fŸ, xU F¿¥ã£l msî¡F¤jh‹
v‹whY«, ghÈd rk¤Jt¤ijí« mikâiaí«
V‰gL¤j Kaš»wh®fŸ. Mdhš xU bfLthŒ¥ghf,
Äf¡ Fiwthd bg©fns bg© áR¡bfhiy xU
F ‰ w « v ‹ W « , m J j L ¡ f ¥ g l n t © L «
T ¿ Æ U ¡ » w h ® f Ÿ . ï ª j M Œ î 2 0 1 5 š
nk‰bfhŸs¥g£lJ.
Mf, cŸsh£áfËš ãuâÃâfshf cŸs bg©fŸ
SDG ïy¡FfË‹ áy m«r§fis j§fS¡nf cÇa
t i f Æ š m ¿ ª J i t ¤ â U ¡ » w h ® f Ÿ v ‹ g J
k£Lkšyhkš, gšntW jilfis Û¿ áy ïy¡Ffis
mt®fŸ v£o¥ão¡fî« brŒ»wh®fŸ. MÆD«, 2013-
14š xoõh khÃy¤â‹ gH§Fo bg© jiyt®fËl«
eh§fŸ el¤âa MŒÉš, mt®fŸ MÆukh©L
nk«ghL F¿¤bjšyh« bjÇªJ it¤âU¡fÉšiy.
j§fSila brašghLfŸ _ykhfî«, m‹whl¤
njitfË‹ mo¥gilÆY« mªj ïy¡FfË‹
mid¤J m«r§fisí« bjÇªJ it¤âU¡»wh®fŸ
v‹gJ ftd¤âš bfhŸs¤j¡fJ.
K‹dhš cŸs ghij
2 0 3 0 M « M © L t h ¡ » š S D G ï y ¡ F f Ÿ
Ãiwnt‰w¥g£oU¡f nt©L« v‹W I.eh. mik¥ò
Ã®zÆ¤JŸsJ. mªj ïy¡FfË‹ Vuhskhd
E£gkhd m«r§fŸ, nghJkhd jftÈ‹ik, nghJkhd
ÃâahjhuÄ‹ik M»a fhuz§fis¢ R£o¡fh£o
j§fsJ ifaW Ãiyia Ãâ Mnah¡ mâfhÇfŸ
btË¥gL¤J»‹wd®. Mdhš, ïJtiuÆš
vL¤J¡fh£oíŸsgo nt®k£l #dehaf mDgt§fŸ,
mªj nt®k£l msÉš ïUªnj jftšfis¥ bgw
K o í « v ‹ w e « ã ¡ i f i a m Ë ¡ » ‹ w d .
mnjntisÆš, bgU«ghyhd gH§Fo ãuâÃâfŸ
(M©, bg© ïUghyUnk) jftš m¿î, cz®î
M»at‰¿š nghjhikíl‹ ïU¡»wh®fŸ v‹gJ
ÃidÉš bfhŸs¥gl nt©L«. nk«gh£L
eilKiwfËš mt®fS¡F ï‹dK« K¡»a¥g§F
mË¡f¥glÉšiy. »uhk rig¡ T£l§fŸ rhâ,
t ® ¡ f « , ï d « M » a ã u ¢ r i d f Ë š
á¡»ÆU¡»‹wdnta‹¿ KG e«ã¡if¡FÇajhf
ïšiy. Cuh£áfË‹ cW¥ãd®fŸ jh§fŸ »uhk
rig¡ T£l¤âš gâyË¡f¡ flik¥g£oU¥gij
c z u É š i y . g š n t W e y ¤ â £ l § f i s
brašgL¤J»wt®fns jh§fŸjh‹ v‹W mt®fŸ
Ãid¡»wh®fŸ. ïJ cŸq® ÃiyikfnshL
x¤J¥nghfhjjhf ïU¡f¡TL«. Cuh£áfËš cŸs
eÈî‰w k¡fŸ midtuJ x£Lbkh¤j ey‹fS¡F«
ït®fŸ TLjyhf bghW¥ng‰f nt©L«. mL¤J,
bg©fŸ bghJthf Mzhâ¡f fU¤jh¡f§fis
cŸth§»¡ bfh©lt®fshf ïU¥gjhš bg©
áR¡bfhiy ngh‹w F‰w§fŸ F¿¤j ÉÊ¥òz®î
mt®fËl« ïšiy. g©gh£L¤ js« rh®ªj ïªj
Ãiyikfis kh‰Wtâš K‰ngh¡fhd fšÉ¤
â£lK«, ghÈd rk¤Jt m¡fiwíŸs Clf§fS«,
K‰ngh¡fhd f©nzh£lKŸs M‹Ûf FUkh®fS«
Tl K¡»akhd g§F t»¡f Koí«.
ïWâahf, SDG ïy¡FfŸ áyt‰iw Ãiwnt‰Wtâš,
Ã â a h j h u § f n s h L n r ® ¤ J , k ¡ f s h š
nj®ªbjL¡f¥g£l bg© ãuâÃâfËl« e«ã¡if
it¤jš, j§fSila t£lhu¤â‰fhd Ãiyahd
n k « g h £ L ¤ â £ l « F ¿ ¤ J ¢ á ª â ¥ g â Y « ,
â£lÄLtâY«, brašgL¤JtâY« mt®fsJ
âw‹fis ÉÇîgL¤JtâY« M»a mQFKiwfŸ
bgUksî¡F¥ gydË¡F«.
ï›thwhf, Cuh£á mik¥òfŸ nt®k£l msÉš
jÅ¤Jtkhd ïl« t»¡»‹wd. m©ikÆš ïªj
mik¥òfS¡F, cÇikfŸ rh®ªj gy m¤âahtáa
n r i t f i s ¢ b r a š g L ¤ J « b g h W ¥ ò «
mË¡f¥g£LŸsJ. Mfnt, SDG ïy¡Ffis
miltj‰fhd brašâw‹, Cuh£áfS¡F
ïU¡»wJ. _‹¿š xU g§F bg© ãuâÃâfŸ
ïUªjhf nt©L« v‹gJ murik¥ò rhrd¤ânyna
cWâ¥gL¤j¥g£oU¥gjhš, mt®fshš g©gh£L¥
òy« rh®ªj gy beU¡fofis rkhË¡f Ko»wJ,
M©fŸ, bg©fŸ ïUju¥ãdÇilnaí« mt®fsJ
cÇikfŸ F¿¤J òâa ÉÊ¥òz®it V‰gL¤j
Ko»wJ. ï¤jifa thŒ¥òfŸ cŸsnghâY«Tl gy
tu«òfS« cŸsd v‹gâš rªnjfÄšiy. mj‰F¡
fhuz«, r_f¥ bghUshjhu kh‰w¤â‰fhd
moahjhukhf cŸsh£áfis muáayik¥ò
gh®¡fÉšiy, nritfis tH§F»w V‰ghlhf k£Lnk
gh®¡»wJ v‹gJjh‹. SDG â£l§fŸ tªJŸs
NHÈš, Cuh£áfŸ Äf K¡»akhd #dehaf
mik¥òfshf, mt‰¿š bg©fŸ Äf mo¥gilahd
bghW¥ò t»¥gt®fshf fUj¥g£lhf nt©L«.
_y«: bkÆ‹°£ß«, ïjœ LV, VL 12, 11 kh®¢ 2017

Voices of panchayat presidents newsletter - issue no.39

Voices of panchayat presidents newsletter - issue no.39

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Voices of panchayat presidents newsletter - issue no.39