1. Төллөлтийн хүндрэлд
тусламж үзүүлэх
• Семинар 7

2. Төллөлтийн хүндрэлүүд
1. Эхийн аарцагны зай ба хээлийн хэмжээ тохирохгүй байдал:
Хээл хэт томрох, Аарцаг нарийсах
2. Толгойн хандалттай хээлийн мөчний буруу байрлалууд:
Толгой хажуу тийш эргэх, Толгой доош эргэх, Толгой дээш эргэх,
Хүзүү мушгирах
Өвдөгний хандалт, Хөл богтосны үеэр нугарах, Мөрний хандалт ,
Хөлний дагзны байрлалт
3. Бөгсний хандалттай хээлийн мөчний буруу байрлалууд:
.Борвины хандалт , Өгзөгний хандалт, Сүүлний буруу байрлал
4.Хээлийн буруу оршилт:
Толгойн хандалттай доод оршилт , Бөгсний хандалттай доод оршилт,
Толгой, бөгсний хандалттай хажуу оршилтууд
5. Хээлийн буруу байдал:
Хэвлийн хандалттай хөндлөн байдал, Нурууны хандалттай хөндлөн
байдал
Хэвлийн хандалттай босоо байдал, Нурууны хандалттай босоо
байдал

3. Хээл хэт томрох
Онош
Савны хүзүүвч гүйцэд нээгдэж, дүлэлт, базлалт хэвийн
боловч төллөлт саатна.
Үтрээгээр шинжлэхэд хээлийн байдал, оршилт, хандалт,
мөчний байрлал зөв
Хээлийн хэмжээ эхийн аарцагны зайнд тохирохгүй
Хээл хэт томорсон эсэхийг усан хаван, зэрэмдэг хөгжлөөс
ялгаварлах хэрэгтэй

4. Хээл хэт томроход тусламж үзүүлэх
• Төллөх малыг нуруугаар нь
хэвтүүлж бэхлэх
• Төллөх замыг гулгамтгай
болгох
• Хээлийн ил гарсан хөлнөөс
аргамжаар 3-4 хүний хүч
нэгтгэн эх малын дүлэлттэй
тохируулан татах
• Хавчигдсан хээлд эх барих
дэгээнүүдийг тээглүүлэн
татах

5. Аарцаг нарийсах
Онош. Аарцагны хөндийг тэмтэрч,
хээлийн биеийн хэмжээ ба
аарцагны доод зайг хэмжих
Тусламж үзүүлэх.
Төллөлтийн замыг гуламтгай болгох
2-3 хүн хээлийг татах
Сав урагдах буюу эд няцрахаас
хамгаалах
Хээлийг хүчээр татахад аарцагны
нарийссан хэсэгт хамгийн бага
даралт тохирохоор бодох
Хээлийн хоёр хөлөөс ээлжлэн
татах
Харин аарцагны зай хэт нарийссан,
түүний хөндий дотор шовх
үзүүртэй яс товойсон байвал
хээлийг эвдэх буюу кесарын
хагалгаа хийнэ.

6. Толгой хажуу тийш эргэх
Онош.
• Төллөх явц удаашрах
• Зөвхөн урд хоёр хөл
цухуйх
• Эргэсэн талын хөл
нөгөө талынхаас богино
цухуйх
• Үтрээгээр шинжилж
хээлийн хүзүүгээр
баримжаалан түүний
толгой аль тал руу
эргэснийг эцэслэн
тогтооно.
• .

7. Толгой хажуу тийш эргэхэд тусламж үзүүлэх
Тусламж үзүүлэх
• Төллөх замаас цухуйсан хөл, боломжтой
байвал доод эрүүнд аргамжаар гогцоо
тавина.
• Хээлийг сав руу түлхэж, түүний
ухархайнаас гараараа татаж засна.
• Хажуу тийшээ эргэсэн толгойн доод
эрүүнээс аргамжаар татаж засах
тохиромжтой. Хэрэв хээлийн ам, ухархайд
гар хүрэхгүй бол гогцоо тавьж ногтлоно.
• Хээлийг ногтлохын тулд хүзүүний цаагуур
давхар аргамж оруулж түүний сул үзүүрийг
үүссэн гогцоонд оруулж зөөлөн чангална.
• Хүзүүн дээр байгаа гогцооны нэгийг
дагзан дээгүүр нь давуулан хээлийн
хушуунд углана .
• Эргэсэн толгойг нүдний дэгээгээр татаж
засна.
• Дэгээнүүдийг гараар атгаж саванд хийгээд
хээлийн нүдний ухархайн дотор буланд лав
бэхлэнэ.
• Дэгээнүүдийг эх барих аргамжтай холбодог
тул аргамжнаас татахад ухархайд уул дэгээ
улам шигдэж мултрахгүй.
• Эргэсэн толгойг засах боломжгүй бол
фетотомоор таслана.

8. Хээлийн толгой
доош нугарах
Онош
• Үтрээгээр шинжлэхэд төллөх замд урд хоёр хөл тэмтрэгдэнэ.
Мөн хоёр хөлийн завсраар хээлийн толгой доошоо
эргэснийг мэднэ. Нугаралтын зэргээс шалтгаалж:
• 1.Хээлийн толгой хамраараа эхийн заарцагны ясанд
тээглэсэн бол духны хандалт
• 2.Хүзүү доош нугарч дагзаараа аарцагны оромд тулсан
байвал дагзны хандалт
• 3.Хээлийн нугарсан хүзүү аарцагны хөндийд орсон бол
хүзүүний хандалт гэнэ.

9. Хээлийн толгой доош нугарахад тусламж үзүүлэх
• Духны хандалттай толгойг доод
эрүүнээс нь гараараа татах
• Доод эрүүнээс гогцоо углаж
татах
• Хээлийн ухархай, чихнээс
базаж толгойг нь буцааж түлхэх
• Дагзны хандалтыг засахад
Кюнын шилээврийн аргамжийг
хээлийн аманд оруулж ацыг нь
дагзанд тээглүүлж чангалаад
хээлийн толгойг сав руу
буцаан түлхэх

10. Өвдөгний хандалт
Онош.
• Нэг хөл өвдгөөрөө нугарсан үед төллөх замаас толгой
нэг хөлийн хамт цухуйна.
• Үтрээнд гар хийж шинжлэхэд нөгөө хөл өвдгөөрөө
нугарсан байрлалтай байна.
• Хоёр хөл өвдгөөрөө нугарахад төллөх замд хээлийн
зөвхөн толгойн хэсэг орж ирнэ. Үтрээгээр шинжилж
оношлоно.

11. Өвдөгний хандалт тусламж үзүүлэх
• Хээлийн толгой, хөлийг бэхлэх
• Бэрэвхийн үеэс барьж
өвдөгний үеийг эхийн
нурууны чиглэлд шахаж татах
• Хээлийн хүзүү, хөлийн
хооронд тээглүүлсэн
шилээврээр их биеийг буцаан
түлхэх
• Мөн хээлийн шилбэ буюу
шуунаас оосорлож татах.

12. Доод оршилт
• Онош. Төллөх замд гараа
оруулахад
• Толгойн хандалттай доод
оршилттой хээлийн туурайн ул
дээшээ чиглэсэн, гарт хээлийн
толгой дайралдана.
• Бөгсний хандалттай доод
оршилтын үед туурайн ул
дээшээ чиглэх боловч хээлийн
сүүл, биеийн хойд хэсэг
баригдана.
•

13. Доод оршилтийн тусламж үзүүлэх
• Үнээ, гүүг хажуу талаар хэвтүүлж бэхлээд
бөгсийг өндөрлөх
• Хээлийн хөл, толгойд аргамж уях
• Эхийн саванд ариутгасан салсархаг 6-7 л
шингэн юүлэх
• Саванд оруулсан гараар хээлийн биеийг
эргүүлэх оролдлого хийх
• Энэ үед туслагч хээлийн хөл, толгойг
мушгиж эргүүлэх чиглэлээр туслах
• Хээлийг хөдөлгөөнгүй барьж, эхийг
тэнхлэгийнхээ дагуу 180 градус
хөрвөөлгөх
• Бөгсний хандалттай үед хойд хоёр хөлийн
хооронд саваа мод тавьж олсоор
нийлүүлж уяад түүнээс мушгиж эргүүлэх
• Хонь, ямааны хээлийн буруу оршилтыг
урьдчилан засалгүйгээр татах эсвэл
хээлийг хөдөлгөхгүй барьж эхийг нь
хөрвөөлгөх

14. Толгой дээш эргэх
• Ховор тохиолддог.
• Сав гэмтээдэг ноцтой
хүндрэл.
• Онош. Тэмтрэх замаар
• Урд хоёр хөл
• Цагаан мөгөөрсөн хоолой
• Доод эрүүний ба гүрээний
тараагуурын лугшилт
• Мөн гараа гүн оруулж дээшээ
эргэсэн толгой

15. Хээлийн толгой дээш эргэхэд үзүүлэх тусламж
• Урд хоёр хөлд гогцоо тавьж бэхлэх
• Шилээврийг өвчүүний дээд хэсэгт тээглүүлж хээлийг сав
руу буцаан түлхэх
• Гэдийсэн толгойг төллөх замд татаж оруулах
• Оролдлого амжилтгүй бол толгойг хажуу тийшээ
эргэсэн байрлалд шилжүүлэх
• Цаашид толгой хажуу тийшээ эргэсэн тохиолдолд
хэрэглэдэг аргаар туслах
•

16. Хээлийн хүзүү мушгирах
• Ихэвчлэн гүү, ингэнд тохиолдоно.
Онош.
• Төллөх замд урд хөл, толгой орсон боловч доод эрүү
хажуу тийш буюу дээшээ хандсан.
Тусламж.
• Хээлийг цааш түлхэх
• Толгойг тэнхлэгийн дагуу эргүүлэх
• Хээлийн толгойг хөдөлгөөнгүй барьсны дараа эх малыг
хөрвөөлгөх

17. Залааны үеийн нугарах
• Хээлийн хөл залааны үеэр нугарахад бугалганы яс
эгцэрч цээжний эзэлхүүн томордог тул төллөлтөд саад
учирдаг.
Онош.
• Бэлгийн сүвээс урд хөл, хээлийн хоншоор хоёр бараг
адил төвшинд цухуйна. Өөрөөр хэлбэл залааны үеэр
нугарч бугалганы яс босоо байдалд шилжсэнээс хөл
богиносоно.

18. Залааны үеийн нугарах
• Тусламж.
• Хөл, толгойд эх барих гогцоо тавьж хээлийг гараар буюу
шилээврээр савны хөндий рүү түлхэхийн зэрэгцээ олсоор
хөлөөс татна.
• Нэг хөлийг татаж тэнийлгэсний дараа нөгөө хөлийн
нугаралтыг засах арга хэмжээ авна.

19. Мөрний хандалт
• Онош.
• Нэг талын мөрний хандалтын
үед нэг хөл, толгой үтрээнээс
цухуйна. Гараа үтрээнд хийхэд
нөгөө хөл хээлийн цээж,
хэвлийн ханын дор байна.
• Хоёр талын мөрний хандалтад
төллөх замд зөвхөн хээлийн
толгой баригдах ба урд хоёр
хөл хойшоо сунаж байрласан
байна.

20. Мөрний хандалтад үзүүлэх тусламж
• Хээлийг хэвлийн хөндий рүү
буцаан түлхэх зэрэгцээ
богтосноос нь барьж татаж
өвдөгний хандалтад шилжүүлэх
• Татаж болохгүй байвал хээлийн
сугаар аргамж оруулж татахын
зэрэгцээ хээлийн буцааж хүчтэй
түлхсэнээр өвдөгний хандалтад
шилжүүлэх
• Өвдөгний хандалтыг засах

21. Хөл дагзны байрлал
• Онош.
• Үтрээний шинжилгээгээр
нэг буюу хоёр урд хөл дагзан
дээр буюу хүзүүн дээр
байрлана.
• Тусламж.
• Нэг хөл дагзан дээр
байрласан тохиолдолд
бэрэвхийний үеэр оосорлож
хөлийг урагш, доош чиглүүлэн
татна.
• Хоёр хөлийн дагзны
байрлалтай үед хээлийг цааш
түлхэж хөлийг толгойн хажуу
талаар доош дарж засна.
•

22. Борвины хандалт
• Энэ үед хүйсний хөвчирхий эхийн
аарцагны яс ба хээлийн биеийн
хооронд хавчигдаж цусны эргэлт
саатсанаас хээл амархан бүтдэг.
• Нэг буюу хоёр хөл борвины үеэр
нугарахад дунд чөмөг, шагайт, шилбэ
давхарлах учир төллөлтөнд ноцтой
саад учруулна.
• Онош.
• Нэг хөл борвиор нугарсан байвал
ул нь дээшээ чиглэсэн ганц хөл
төллөх замаас цухуйна. Үтрээгээр
тэмтэрч онош тавина.
• Борвины үе аарцагны ёроолын урд
захаар голдуу дайралдана.

23. Борвины хандалт үзүүлэх тусламж
• Гараа төллөх замд оруулж хээлийн
хөлийн бэрэвхийн орчмоос буюу
шууд туруунаас нь барьж хөлийн
бүх үеийг хүчтэй нугалж эхийн
нурууны чиглэлд шахахын хамт
туурайнаас нь татах журмаар
аарцагны хөндий рүү чиглүүлэх
• Хээлийг шилээврээр буцаан
түлхэх
• Хээлийн бэрэвхий орчмоос
аргамжаар гогцоолдож татах.
• Түнхний үе тэнийж, дунд чөмөг
эгцрэн төллөх замыг гэмтээж
болзошгүйг харгалзах

24. Дунд чөмөгний буюу өгзөгний хандалт
• Онош.
• Базлалт, дүлэлт сайн илрэх
• Нэг талын өгзөгний хандалтын
үед ул нь дээшээ чиглэсэн ганц
хөл төллөх замаас гарна.
• Хээлийн хойд хоёр буюу нэг
хөл төллөх замаас цухуйхгүй.
• Үтрээний шинжилгээ хийж
өгзөгний товгор, хошного, сүүл
зэргийг тэмтрэх

25. Дунд чөмөгний буюу өгзөгний хандалт
үзүүлэх тусламж
• Зөв байрлалтай хөлд аргамж бэхлэх
• Хээлийг цааш нь түлхэхийн хамт шагайт чөмөгнөөс
барьж татаж, борвины хандалтанд оруулах
• Борвины хандалтыг засах арга хэрэглэх
• Малын төллөх замд тослог буюу салслаг бодис юүлэх
• Хээлийн хоёр хөл нугарсан бол цавиар аргамж оруулж
түүнийг мушгиж татах

26. Хажуугийн оршилт
• Баруун ба зүүн хажуугийн оршилт дайралдана.
• Хээлийн нуруу эхийн хэвлийн хана руу чиглэсэн байвал
хажуугийн оршилт гэнэ.
• Онош. Төллөх замд гараа хийж хээлийн туурай, нурууг
тэмтрэх аргаар онош тавина.

27. Хажуугийн оршилтод үзүүлэх тусламж
• Эхийн үржлийн эрхтнээс ил
гарсан хоёр хөлийн хооронд
саваа мод хавчуулж аргамжаар
боож эргүүлэх замаар зөв
оршилтонд шилжүүлнэ.

28. Хөндлөн байдал
• Энэ байдал нь хээл эхийн биетэй харьцуулахад хөндлөн
оршдог тул төллөлтийг хүндрүүлнэ.
• Онош. Төллөх замд гараа хийж тэмтрэхэд
• Хээлийн нуруу, нугалмуудын босоо сэртэн болон
ташааны товгор дайралдана.
• Хээл хэвлийн хандалттай үед дөрвөн хөл, хэвлийн
хана тэмтрэгдэнэ.

29. Хөндлөн байдалд үзүүлэх тусламж
• Хээлийн биеийн аль хэсэг /урд, хойд/ эхийн аарцагны
оромд ойролцоо байгааг магадлана.
• Ер нь буруу байдлыг засахад хээлийн толгой талын
хэсгийг цааш түлхэж, өгзөгний хандалтад шилжүүлнэ.
• Учир нь хээлийн урд хэсгээс татахад түүний толгой
нугарч төллөлтийг улам хүндрүүлнэ. Хээлийн байдлыг
зассаны дараа түүний мөчүүдийн буруу байрлалыг
хэвийн болгоно. Хөндлөн байдал ихэвчлэн жижиг хээлд
дайралддаг тул түүний оршилт, мөчүүдийн буруу
байрлалыг засахад төвөггүй байна..

30. Босоо байдал
• Босоо байдалтай хээл аарцагны ором руу нуруу буюу
хэвлийгээр чиглэсэн байна. Төллөлтийн ийм хүндрэл
гүүнээс бусад малд маш ховор тохиолдоно.
• Онош. Үтрээгээр шинжилж оношлоно. Жишээлбэл,
нурууны хандалттай босоо байдлын үед хээлийн хүзүү,
нуруу тэмтрэгдэхээс гадна толгой дээшээ буюу доошоо
хандсан байна. Харин хэвлийн хандалттай байвал
аарцагны хөндийд хээлийн хөлнүүд дайралдана.
• Тусламж. Хэвлийн хандалтын үед хээлийн хойд хоёр хөлд
аргамж бэхэлж, хээлийн цээжийг эхийн хэвлийн хөндий
рүү түлхэнэ. Өөрөөр хэлбэл хээлийг бөгсний хандалттай
доод оршилтонд шилжүүлнэ. Дараа нь доод оршилтыг
дээр дурдсан зарчмаар засна..
•

31. Ихэр хээлийн улмаас төллөлт
хүндрэх
• Эхийн аарцагны хөндий рүү ихэр хээл зэрэг шахагдаж
орсноос төллөлт саатна. Ихэр хээлийн нэг нь толгойн,
нөгөө нь бөгсний хандалттай гардгаас аарцагны хөндийд
нэг толгой, 2-4 хөл дайралдана. Ихэр хээл нэг хээлээс
жижиг тул тусламж үзүүлэхэд харьцангуй хялбар байна.
• Онош. Үтрээгээр тэмтэрч оношлоно. Төллөх замд орсон
хөлнүүд нэг хээлийнх буюу ихэр хээлийнх болохыг сайн
ялгах хэрэгтэй. Дараа нь урд, хойд хөлийг ялгана.
Яаралтай тусламж үзүүлэхгүй бол бөгсний хандалттай
гарч байгаа нь ихэр нь бүтнэ.

32. Ихэр хээлийн улмаас төллөлт хүндрэхэд
тусламж үзүүлэх
• Ихэр хээл эхийн аарцагны
хөндийд нэг зэрэг давхарлаж
орсон үед дээд талын хээлийн
толгой, хөлд аргамжаар гогцоо
тавьж доод талынхыг цааш
түлхэх зарчмаар ажиллана..
• Ихэр хээлийг татахын өмнө
тэдгээрийн хөлийг сайтар ялгаж,
цаашид хольж хутгахгүйн тулд
хээл бүрийн хөлд уясан олсны
сул үзүүрийг хооронд нь
холбовол зохино.

33. •Хээл эвдэх
•Фетотоми

34. Толгойн хэмжээг багасгах
• Хэт том толгой, гавлын усан хаван, төллөх замын
нарийсалт, хоёр толгойтой зэрэмдэг хээл хөгжиж төллөлт
хүндэрсэн үед толгойн хэмжээг нь багасгана.
• Төллөхөд туслах ногт буюу нүдний дэгээгээр хээлийн
толгойг бэхэлж Маркграф ба Де-Бруэний цүүцийг ашиглана.
• Дээд эрүүний тагнайн сэртэн, хээлийн гавлын суурийг
хэмхлэхэд хээлийн толгой уртсаж нарийсна.
• Хээлийн толгойн өргөний хэмжээг багасгахын тулд
түүний аманд хийсэн цүүцээр шанааны нумыг эвдэнэ.

35. Зөв хандалтай толгой тайрах
• Хээлийн урд хоёр хөл мөрний үеэр ар тийшээ нугарсан үед
мөн хээлийн цээж, аарцагны бүслүүрийг эвдэх урьдчилсан
бэлтгэл болгож зөв хандалттай, төллөлтийн замаас цухуйсан
толгойг тайрах ажиллавар хийнэ.
• Хээлийн толгойг гогцоо буюу нүдний дэгээгээр татаж
дагзнаас чихний урдуур, ухархайн араар амтай нийлтэл
арьсыг огтлоно. Шилний шандсыг дагз-аман хүзүүний үеийн
дээгүүр тас огтолж дагзны нүхнээс дэгээдэж хээлийн толгойг
татахын хамт бүх шандас, булчинг хутгаар зүсч салгана.
• Толгойг салгасны дараа хүзүүний тайранхайд хоёр чих, доод
эрүүний арьснаас бүрэлдсэн арьсны гурван үзүүр үлдэнэ.
Гурван үзүүрийг нийлүүлж олсоор холбож татах замаар
хээлийг бэхлэх, татах бололцоотойн зэрэгцээ төллөх замыг
гэмтээхээс хамгаална. Ингэж бэхэлсэн хээлийг эхийн сав руу
буцаан түлхэж, мөрний хандалтыг засах боломж нээгдэнэ.

36. Зөв хандалтай толгой тайрах
• Хээлийн толгой хэт томорсны улмаас төллөлт
хүндэрсэн үед урд хөлнүүдийг олсоор оосорлож
бэхлээд фетотомыг ашиглаж хээлийн толгойг тайрна.
• Хээлийн толгой орвонгоос гарахгүй тохиолдолд хүзүүг
тойруулан фетотомын утсан хөрөөг оруулж тайрах
хэрэгтэй. Дараа нь хүзүүний тайранхайг дэгээдэж
бэхэлсний дараа урд хөл, хүзүүнээс ээлжлэн татах
замаар хээлийг гаргана.
• Төллөх зам хуурайшсанаас хээлийг татаж гаргахад
бэрхшээлтэй байвал савны хөндийд 5-6 л салслаг
уусмал юүлнэ

37. Буруу байрлалтай толгой тайрах
• Баруун, зүүн тийшээ эргэсэн буюу доошоо нугарсан, ар
тийш гэдийсэн үед утсан хөрөөг гогцоо дамжуулуурын
тусламжтайгар хүзүүний цаад талаар оруулж эргэсэн
толгойг тас хөрөөднө.
• Тайрсан толгойг Афанасьевын буюу Крея-Шоттлерийн
дэгээгээр төллөх замаас татаж гаргана.
• Хээлийн толгойгүй биеийг түүний хөлөөс бэхэлсэн
гогцоо ба хүзүүний тайранхайд бат бэх тээглүүлсэн
дэгээнүүдийн тусламжтайгаар татаж гаргана.

38. Цээжинд үйлдэх ажиллавар
Цээжний хэмжээг багасгахын тулд хавирга эвдэх хурц
дэгээг ашиглана.
Хээлийн цээжийг тайрахын тулд утсан хөрөөгөөр хээлийн
далны араар эгц хөндлөн хөрөөднө. Үүний тулд арьс,
сээрний нугалмын махыг хутгаар урьдчилан огтолсны
дараа хөрөөдөх нь тохиромжтой.

39. Толгойн хандалттай хээлийн аарцагны
бүслүүрийг багасгах
• Хээлийн толгой, хөлнүүдийг тайрч цээжний хэмжээг
багасгасны дараа аарцаг эвдэх ажиллагаанд орно.
• Эхийн саванд үлдсэн хээлийн аарцагны хэсгийг эх барих
оосор буюу дэгээгээр бэхэлж, төллөх зам руу татна.
• Утсан хөрөөний нэг үзүүрийг гогцоо дамжуулууртай
холбож хээлийн хойд хоёр хөлийн хоорондуур явуулж,
ууцыг давуулан өгзөгний ониор буцаан татаж хөрөөднө.
Ингэж фетотомоор хөрөөдөхөд хээлийн аарцаг хоёр хэсэгт
хуваагдан жижигрэнэ. Аарцагны хэсэг тус бүрийг төллөх
замаас ээлжлэн татаж гаргана.

40. Өгзөгний хандалттай хөл тайрах
• Хээлийн хөл хэвлийн доогуур байрласнаас шалтгаалж,
төллөлт хүндэрсэн тохиолдолд эцсийн арга хэмжээ болгон
хөл тайрах ажиллавар хэрэглэнэ. Фетотомоор хөлийг
хялбархан тайрч болно. Лингорст буюу Цвикийн гогцоо
дамжуулуураар хээлийн хөл, их биеийн завсраар утсан
хөрөөг оруулж хөрөөднө. Ажиллаврыг хурдасгахын тулд
ууцны орчны эд ялангуяа арьсыг урдаар огтолж болно.
Хөл тайрсны дараа хээлийн их биеийг гаргахад
хялбархан. Хэрэв яс гэмтсэн бол хөл ба аарцагны тайрсан
хэсэгт алчуур тавьж төллөх зам гэмтэхээс сэргийлнэ.
• Фетотом ашиглахгүйгээр бөгжит хутга, цүүцний
тусламжтай уг ажиллаврыг гүйцэтгэж болно.

41. Борвины хандалттай хөл тайрах
• Борвины үеийг фетотомоор тайрахад төвөггүй. Шагайт
ба шилбэний ясны хоорондуур утсан хөрөөг оруулж,
борвины үеийн яс, шандсыг хялбархан огтолж болно.
Утсан хөрөө ясны хооронд хавчигддаг тул хөрөөний ар
талаар ариутгасан бүдүүн олс давхар оруулах шаардлага
гарна.

42. Хээлийн дотор эрхтнийг гаргах
• Хээлийн дотор эрхтнийг зайлуулснаар ерөнхий усан
хавангийн үед хэвлийн эзлэхүүнийг багасгахаас гадна
толгойн хандалттай хээлийн аарцагны бүслүүр ба
аарцагны хандалттай үед цээжний хөндий багасгах
урьдчилсан нөхцөл болно.
• Толгойн хандалттай байвал эхлээд хээлийн нэг хөлийг
далтай хамт тайрч, хэд хэдэн хавирга хадсаны дараа
цээжний хөндийн эрхтнүүдийг гараараа гаргана. Цаашид
өрцийг цоолж хээлийн хэвлийн хөндийгөөс гэдэс дотрыг
авна.
• Харцаганы хандалттай хээлийн аарцагны бүслүүрийг
багасгасны дараа хэвлийг нээж, үүссэн цорхойгоор гэдэс
дотрыг авна. Гэдэс доторгүй болсон хээлийг төллөх зам
руу татаж ойртуулан өрцийг зүсч цээжний хөндийн
эрхтнүүдийг гаргана.

43. Хээлийг таллаж эвдэх
• Нурууны хандалттай хөндлөн буюу босоо байдлаас шалтгаалж
үүссэн хүндрэлтэй төллөлтийн үед хэрэглэнэ.
• Хээлийг таллаж эвдэхэд ихэвчлэн фетотомыг ашигладаг байна.
Хээлийг таллаж огтолсны дараа төллөх замд аль ойр орших
хэсгийг, дараа нь нөгөө хэсгийг тус тус татаж гаргана.
• Заримдаа хээлийн биеийг утсан хөрөөний гогцоонд оруулах
боломжгүй үед өлөнгийн хонхор буюу хэвлийн ханын аль
тохиромжтой хэсгийг хутгаар цоолж гэдэс дотрыг гаргасны
дараа гогцоо дамжуулуурыг ашиглан хээлийн их биеийн
цаагуур утсан хөрөөг оруулна. Хээлийн хуваагдсан биеийг
татаж гаргахад их цухуйсан ясыг алчуураар бүтээж төллөх зам
гэмтэхээс сэргийлэх хэрэгтэй.

44. •Анхаарал
хандуулсанд
баярлалаа