tiksd
- 1. Ариун дагшин түүх бол хүн ертөнцийн, эсвэл аливаа улс үндэстний амьдрал тэмцлийн залгамж
чанарт үндэслэсэн, замба тивийн хувьсгал дахь уламжлан ирэх, үлдээж хоцрох шинжийг агуулсан нарийн
шүтэлцээтэй, үл тасалдах гинжэн холбоо байдаг. Бид нийгэм -улс төрийн аливаа үзэгдлийг судлахдаа дотоод
сэтгэл оюун ухаандаа уламжлал, шинэчлэлийг шүтэлцүүлэн барилдуулж , түүхэн залгамж чанарын хуулийг
мэдрэн, түүнд тулгуурлаж байх ёстой. Монгол оронд үндсэн хуульт ёс бүрэлдэж, эдүгээ жинхэнэ ёсоор
төлөвшиж буй үйл явцыг эрх зүйн ухамсрын хүчин зүйл гэдэг утгаар уламжлал, шинэчлэлийн үр дүн гэж хэлж
болно.
Үндсэн хуульт ёс хэмээх ухагдахуун нь:
- Ард түмний хүсэл зоригийг илэрхийлж , нийт ард түмнээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх
- Тухайн оршин тогтнож буй засаглалын эрх хэмжээ, түүнийг хуулийн хүрээнд хязгаарлах
- Хувь хүний халдашгүй дархан байдал, өөрөөр хэлбэл хүний эрх, эрх чөлөө хуульчлагдаж, тухайн
нийгэм нээлттэй байх
- Төрийн эрх мэдлийг оновчтой хувиарлах
- Үндсэн хуулиа эрхэмлэн дээдлэх явдлаар голлон тодорхойлогдоно.
Эдгээр үндсэн гол зарчмуудад тулгуурлан Монгол улсын үндсэн хуульт ёсны хөгжлийг уламжлал, шинэчлэл,
авах, гээхийн үүднээс шинжлэн дүгнэж, түүхэн залгамж чанарыг гарган тавьж болох юм. Ер нь Монгол дахь
үндсэн хуульт ёсны хөгжил бол нийгмийн амьдралын эрэл сурал, түүхэн туршилт, сургамжыг хуульчилсан
илэрхийлэл, түүхийн зөрчилт бүтээлийн үр дүн юм.
1911 оны үндэсний хувьсгалын үр дүнд Монгол оронд шашин төрийг хосолсон хэмжээгүй эрхт хаант засаг
тогтсон боловч, VIII Богд Жабзундамба хаан олон улсын парламентаризмын жишгээр Улсын дээд, доод хурал
байгуулан, улмаар эрдэмтэн Ж.Цэвээнд даалгавар өгч “ Улсын эрх ” хэмээх Үндсэн хуулийн төсөл
боловсруулж эхэлсэн.
БНМАУ-ын 1924 оны анхдугаар Үндсэн хууль социалист болон үндэсний а рдчилсан үзлийн зааг дээр, 1940,
1960 оны Үндсэн хуулиуд бүхэлдээ социалист үзэл санааны үндсэн дээр боловсруулагдсан. 1992 оны Монгол
улсын Үндсэн хууль бол орчин үеийн өндөр хөгжилтэй орнуудын ардчилсан Үндсэн хуулиудын хэв загвараар
буюу хүний эрх, эрх чөлөөг баталгаажуулсан хуулийн дээд хүчин чадал бүхий эрх зүйн хэм хэмжээг тогтоосон
акт.
Азийн орнуудаас бид бараг хамгийн түрүүнд улс төрийн тусгаар тогтнолоо Үндсэн хуулиараа тунхаглаж
чадсан гэж хэлж болно.
Үндсэн хууль нь өөртөө ард түмний хүсэл зоригийг шингээсэн байх ёстой байдаг бөгөөд одоо үеийн Үндсэн
хууль нь хүний эрх, эрх чөлөөг тунхагласан ба ардчилалыг дээдлэн гаргаж ирсэн. Өмнөх үеийн хуулиудад
харвал одоо үеийн салбар хуулиуд нь хүнлэг, ардчилсан болох нь илт байдаг.
Монгол улс нь түүхэндээ 4 удаа Үндсэн хуулиа баталсан.
Эцэст нь хэлэхэд Үндсэн хууль гэдэг: тус улсын тусгаар тогтнол, хүний эрх, эрх чөлөөг дээдэлсэн ард түмний
түгээмэл үзэл санааг тунхагласан эрх зүйн дээд хүчин чадал бүхий эрх зүйн акт юм.
