Long-term use of chemical fertilizers can cause many adverse effects. In addition, excessive consumption of chemical fertilizers can lead to decreased food safety and low quality of vegetables, such as the accumulation of nitrates in plants. Today, using organic fertilizers is an efficient way to achieve sustainable agricultural development. The release rate of nutrients from organic fertilizers is slow and hardly exceeds the absorption capacity of plants compared to chemical fertilizers.

1. Iranian Journal of Field Crops Research
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
Research Article
Vol. 21, No. 4, Winter 2024, p. 501-515
The Effect of Different Organic and Chemical Fertilizers and their Combined
Application on the Quantity and Quality Characteristics and Yield of Tomato
A. Aryanfar1
, P. Rezvani Moghaddam 2*
, E. Ebrahimi 3
1- M.Sc. Student of Agroecology, Department of Agrotechnology, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of
Mashhad, Iran
2- Professor, Department of Agrotechnology, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
3- Research Fellow, Department of Agronomy, Faculty of Agricultural and Environtmental Sciences, University of
Rostock, Germany
(*- Corresponding Author Email: rezvani@um.ac.ir)
Received: 16 June 2023
Revised: 16 July 2023
Accepted: 18 July 2023
How to cite this article:
Aryanfar, A., Rezvani Moghaddam, P., & Ebrahimi, E. (2024). The Effect of Different
Organic and Chemical Fertilizers and their Combined Application on the Quantity and Quality
Characteristics and Yield of Tomato. Iranian Journal of Field Crops Research, 21(4), 501-
515. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.82967.1256
Introduction
Long-term use of chemical fertilizers can cause many adverse effects. In addition, excessive consumption of
chemical fertilizers can lead to decreased food safety and low quality of vegetables, such as the accumulation of
nitrates in plants. Today, using organic fertilizers is an efficient way to achieve sustainable agricultural
development. The release rate of nutrients from organic fertilizers is slow and hardly exceeds the absorption
capacity of plants compared to chemical fertilizers.
Materials and Methods
To compare the effect of chemical and organic fertilizers on the quantitative and qualitative traits of tomatoes
in field conditions, an experiment was conducted in the cropping year of 2020-2021 in a randomized complete
blocks design with three replications in the research farm of the Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of
Mashhad, Iran. Experimental treatments included: 1- biochar (8 t.ha-1
), 2- animal manure (30 t.ha-1
), 3-
vermicompost (25 t.ha-1
), 4- NPK chemical fertilizer (225 kg.ha-1
urea, 150 kg.ha-1
phosphorus fertilizer and 150
kg.ha-1
potassium sulfate), 5- 50% biochar + 50% animal manure, 6- 50% biochar + vermicompost, 7-50%
animal manure + 50% vermicompost, 8- 50% biochar + 50% NPK, 9- 50% animal manure + 50% NPK, 10- 50%
animal manure + 50% NPK, 11- 25% biochar + 25% animal manure + 25% vermicompost + 25% NPK and 12-
control. The harvesting operation was carried out in two cutting. Five plants were randomly selected in each plot,
and traits such as fruit size, length, and diameter were measured. Also, total yield, Brix index, vitamin C, and
lycopene were measured in both cuttings.
Results and Discussion
In the first and second cutting, the highest fruit volume was obtained in the treatment of NPK chemical
fertilizer (80.5 cm-3
) and the combined use of NPK chemical + animal manure (131 cm-3
), respectively. In the
first cutting, the maximum fruit length was reported in the treatment of NPK chemical fertilizer (5.61 cm), and
the second cutting, in the combined application of NPK chemical fertilizer + animal manure (7.16 cm) that
compared to the control (4.73 cm) had a longer fruit length of 51%. The largest fruit diameter was observed in
the NPK chemical fertilizer treatment (5.01 cm), which was 16% more than the control (4.31 cm). On the other
hand, in the second cutting, the largest fruit diameter was shown in the combined application of chemical NPK +
manure (5.54 cm). In the first cutting and the total of both cuttings, the highest yield was observed in the
treatment of NPK chemical fertilizer (39.6 and 70.5 t.ha-1
, respectively), while in the second cutting, the highest
©2024 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution
4.0 International License (CC BY 4.0), which permits use, sharing, adaptation, distribution and
reproduction in any medium or format, as long as you give appropriate credit to the original author(s)
and the source.
https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.82967.1256

2. 205
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
yield was obtained in the combined treatment of NPK chemical fertilizer + animal manure. (32.8 ton.ha-1
). The
results showed that using organic fertilizers individually and combinatorial compared to NPK chemical
fertilizers had more Brix index, vitamin C, and lycopene. The highest amount of Brix index in first and second
cutting (6.55 and 7.13, respectively), vitamin C (12.9 and 11.4 mg.100 g sample-1
, respectively), and lycopene
(2.48 and 2.25 mg.100 g sample-1
, respectively) in the combined treatment of animal manure + vermicompost.
Since the elements in the chemical fertilizer are released faster than the elements of other fertilizers and are
available to the plant, therefore, by increasing the initial growth of the plant and as a result of improving its
flowering potential, the total yield increased, in particular in the first cutting, where the superior treatment was
the NPK chemical fertilizer. Further, due to the gradual release of organic fertilizer elements, the combined
treatment of chemical and organic fertilizers increased the yield. On the other hand, organic matter plays an
important role in soil fertility and performance. The rare elements in organic matter can meet the needs of soil
microorganisms, enhance microbial activities, affect soil-microorganism interactions, and indirectly affect crop
quality.
Conclusion
The use of organic fertilizer, when combined with chemical fertilizer, can enhance both the qualitative and
quantitative characteristics of tomatoes. By substituting a portion of chemical fertilizer with organic fertilizer,
not only can yield be improved, but it's also possible to reduce the consumption of costly chemical fertilizers.
This approach aligns with sustainable agricultural goals by optimizing the use of organic fertilizers.
Keywords: Biochar, Brix index, Tomatoes, Vermicompost, Vitamin C

3. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
205
‫نشریه‬
‫پ‬
‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫ژوهشهای‬
Homepage: https://jcesc.um.ac.ir
‫پژوهشی‬ ‫مقاله‬
‫جلد‬
12
‫شماره‬ ،
4
‫زمستان‬ ،
2441
‫ص‬ ،
525
-
542
‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫کیفی‬ ‫و‬ ‫کمی‬ ‫های‬
‫گوجه‬
‫فرنگی‬
‫فر‬ ‫آریان‬ ‫امیرعلی‬
2
‫مقدم‬ ‫رضوانی‬ ‫پرویز‬ ،
1
*
‫ابراهیمی‬ ‫احسان‬ ،
3
:‫دریافت‬ ‫تاریخ‬
62
/
30
/
2036
:‫پذیرش‬ ‫تاریخ‬
62
/
30
/
2036
‫چکیده‬
‫به‬ ‫امروزه‬
‫مورد‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫به‬ ‫تمایل‬ ،‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬ ‫مضر‬ ‫اثرات‬ ‫دلیل‬
‫این‬ ‫از‬ .‫است‬ ‫گرفته‬ ‫قرار‬ ‫توجه‬
‫به‬ ‫رو‬
‫کودهاای‬ ‫تأثیر‬ ‫مقایسه‬ ‫منظور‬
‫گوجه‬ ‫کیفی‬ ‫و‬ ‫کمی‬ ‫صفات‬ ‫بر‬ ‫آلی‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬
‫زراعی‬ ‫سال‬ ‫در‬ ‫آزمایشی‬ ،‫مزرعه‬ ‫شرایط‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
2033
-
2011
‫بلوک‬ ‫پایه‬ ‫طرح‬ ‫قالب‬ ‫در‬
‫تصادفی‬ ‫کامل‬ ‫های‬
‫ا‬ ‫مشهد‬ ‫فردوسی‬ ‫دانشگاه‬ ‫کشاورزی‬ ‫دانشکده‬ ‫تحقیقاتی‬ ‫مزرعه‬ ‫در‬ ‫تکرار‬ ‫سه‬ ‫با‬
‫ورمی‬ ،‫بیوچار‬ ‫شامل‬ ‫آزمایش‬ ‫تیمارهای‬ .‫شد‬ ‫جرا‬
،)‫(گاوی‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ ،‫کمپوست‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬
NPK
( ‫طول‬ ‫صفات‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫نتایج‬ .‫بود‬ ‫فوق‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬
00
/
5
‫سانتی‬
‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫متر‬
22
/
2
‫سانتی‬
‫چاین‬ ‫در‬ ‫متار‬
( ‫قطر‬ ،)‫دوم‬
32
/
5
‫سانتی‬
‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫متر‬
50
/
5
‫سانتی‬
)‫دوم‬ ‫چین‬ ‫متر‬
( ‫حجم‬ ‫و‬
5
/
03
‫سی‬
‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫سی‬
202
‫سی‬
‫گوجه‬ )‫دوم‬ ‫چین‬ ‫سی‬
‫اول‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫تیمار‬ ‫در‬
NPK
‫به‬
‫حالی‬ ‫در‬ ‫آمد‬ ‫دست‬
‫ترکیبی‬ ‫کود‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ ‫صفات‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫که‬
NPK
‫در‬ ‫همچنین‬ .‫بود‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ +
‫تیما‬ ‫در‬ ‫عملکرد‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ،‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫مجموع‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫ر‬
NPK
‫(به‬
‫ترتیب‬
2
/
01
‫و‬
5
/
23
‫در‬ ‫حاالی‬ ‫در‬ ‫شاد‬ ‫مشااهده‬ )‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ ‫عملکرد‬ ‫بیشترین‬ ،‫دوم‬ ‫چین‬
NPK
( ‫دامی‬ ‫کود‬ +
0
/
06
‫به‬ )‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
+‫دامی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫آمد‬ ‫دست‬
‫ورمی‬
( ‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫کیفی‬ ‫خصوصیات‬ ‫دارای‬ ‫کمپوست‬
55
/
2
‫و‬
20
/
2
‫به‬
( ‫ث‬ ‫ویتامین‬ ،)‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫ترتیب‬
1
/
26
‫و‬
0
/
22
‫میلی‬
‫در‬ ‫گرم‬
233
‫گارم‬
‫به‬ ‫نمونه‬
( ‫لیکوپن‬ ‫و‬ )‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫ترتیب‬
00
/
6
‫و‬
65
/
6
‫میلی‬
‫در‬ ‫گرم‬
233
‫به‬ ‫نمونه‬ ‫گرم‬
‫کاود‬ ‫تیمارهاای‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫بیشتری‬ )‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫ترتیب‬
.‫بود‬ ‫شاهد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬
‫ب‬
‫ه‬
‫ت‬ ‫این‬ ‫نتایج‬ ‫کلی‬ ‫طور‬
‫کشت‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫حقیق‬
‫مزرعه‬
‫گوجه‬ ‫ای‬
‫به‬ ‫با‬ ‫فرنگی‬
‫کار‬
‫باا‬ ‫هماراه‬ ‫شایمیایی‬ ‫کودهاای‬ ‫از‬ ‫ترکیبی‬ ‫بردن‬
،‫آلی‬ ‫کودهای‬
‫عالوه‬
‫مطلوب‬ ‫عملکرد‬ ‫ایجاد‬ ‫بر‬
‫قابل‬ ‫کاهش‬ ،‫کیفی‬ ‫خصوصیات‬ ‫بهبود‬ ‫و‬ ‫کمی‬
‫مالحظه‬
.‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫حاصل‬ ‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬ ‫مصرف‬ ‫در‬ ‫ای‬
‫واژه‬
‫های‬
:‫کلیدی‬
‫ب‬
‫ی‬
،‫وچار‬
‫شاخص‬
‫بر‬
‫ی‬
،‫کس‬
‫ل‬
‫ی‬
،‫کوپن‬
‫ورم‬
‫ی‬
،‫کمپوست‬
‫و‬
‫ی‬
‫تام‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ث‬
‫مقدمه‬
2
‫رژ‬
‫ی‬
‫م‬
‫غذا‬
‫یی‬
‫برا‬ ‫سالم‬
‫ی‬
‫پ‬
‫ی‬
‫شاگ‬
‫ی‬
‫ر‬
‫ی‬
‫ب‬ ‫از‬
‫ی‬
‫ماار‬
‫ی‬
‫هاا‬
‫ی‬
‫مانناد‬ ‫مازمن‬
‫ب‬ ،‫سرطان‬
‫ی‬
‫مار‬
‫ی‬
‫ها‬
‫ی‬
‫قلب‬
‫ی‬
‫عروق‬
‫ی‬
‫پاوک‬ ‫و‬
‫ی‬
‫همچنا‬ ‫و‬ ‫اساتووان‬
‫ی‬
‫ن‬
‫در‬
‫جهت‬
‫آنت‬ ‫سطح‬ ‫بهبود‬
‫ی‬
‫اکس‬
‫ی‬
‫دان‬
‫ضارور‬ ‫بدن‬ ‫وزن‬ ‫کنترل‬ ‫و‬ ‫ها‬
‫ی‬
‫اسات‬
(
Ali et al., 2021
)
‫ل‬ ‫سطح‬ ‫کاهش‬ .
‫ی‬
‫کوپن‬
‫سرم‬
‫ی‬
‫ا‬
‫باا‬ ‫مارتبط‬ ‫پالسما‬
2
-
‫کارشناسی‬ ‫دانشجوی‬
‫دانشگاه‬ ،‫کشاورزی‬ ‫دانشکده‬ ،‫اگروتکنولوژی‬ ‫گروه‬ ،‫ارشد‬
‫مشهد‬ ‫فردوسی‬
‫ایران‬ ،‫مشهد‬ ،
6
-
‫دانشگاه‬ ،‫کشاورزی‬ ‫دانشکده‬ ،‫اگروتکنولوژی‬ ‫گروه‬ ‫استاد‬
‫مشهد‬ ‫فردوسی‬
،‫مشهد‬ ،
‫ایران‬
0
-
‫دانشگاه‬ ،‫محیطی‬ ‫و‬ ‫کشاورزی‬ ‫علوم‬ ‫دانشکده‬ ،‫زراعت‬ ‫گروه‬ ،‫پژوهشی‬ ‫استادیار‬
‫آلمان‬ ،‫روستک‬
*(
-
:‫مسئول‬ ‫نویسنده‬
Email: rezvani@um.ac.ir
)
https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.82967.1256
‫ازا‬
‫ا‬‫اف‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ارطان‬
‫ا‬‫س‬ ‫ار‬
‫ا‬‫خط‬
‫ای‬
‫ا‬‫م‬
‫اود‬
‫ا‬‫ش‬
‫اه‬
‫ا‬‫ک‬
‫اه‬
‫ا‬‫گوج‬
‫ای‬
‫ا‬‫فرنگ‬
(
Solanum
lycopersicum
)
‫تن‬ ‫نه‬ ‫آن‬ ‫مشتقات‬ ‫و‬
‫دارا‬ ‫هاا‬
‫ی‬
‫غاذا‬ ‫ارزش‬
‫یی‬
‫باا‬
‫یی‬
‫دارا‬ ‫بلکه‬ ،‫هستند‬
‫ی‬
‫آنتا‬ ‫خاوا‬
‫ی‬
‫اکسا‬
‫ی‬
‫دان‬
‫ی‬
(
Salehi et al., 2019
)
،
‫التهاب‬ ‫ضد‬
‫ی‬
‫سرطان‬ ‫ضد‬ ‫و‬
‫ی‬
‫هساتند‬
(
Gao et al., 2023
)
‫بار‬ ‫عاالوه‬ .
‫ا‬
‫ی‬
،‫ن‬
‫گوجه‬
‫فرنگی‬
‫ی‬
‫ک‬
‫ی‬
‫سبز‬ ‫از‬
‫ی‬
‫جات‬
‫ی‬
‫به‬ ‫که‬ ‫است‬
‫کشات‬ ‫گساترده‬ ‫طاور‬
‫م‬
‫ی‬
‫شود‬
(
Serio, Ayala, Bonasia, & Santamaria, 2006
)
‫ب‬ .
‫ی‬
‫ش‬
‫از‬
203
‫م‬
‫ی‬
‫ل‬
‫ی‬
‫ون‬
‫گوجه‬ ‫تن‬
‫تول‬ ‫جهان‬ ‫سراسر‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
‫یا‬
‫د‬
‫ما‬
‫ی‬
‫کاه‬ ‫شاود‬
‫به‬
‫دل‬
‫ی‬
‫ل‬
‫ترک‬
‫ی‬
‫بات‬
‫عملکرد‬
‫ی‬
‫ل‬ ‫مانند‬ ‫آن‬
‫ی‬
،‫کوپن‬
‫و‬
‫ی‬
‫تام‬
‫ی‬
‫ن‬
‫معدن‬ ‫مواد‬ ،‫ها‬
‫ی‬
‫و‬
‫پروتئ‬
‫ی‬
‫ن‬
‫برا‬ ‫ها‬
‫ی‬
‫یا‬
‫ک‬
‫رژ‬
‫یا‬
‫م‬
‫غاذا‬
‫یی‬
‫ضارور‬ ‫متعاادل‬ ‫و‬ ‫ساالم‬
‫ی‬
‫اسات‬
(
Tilesi, Lombardi, & Mazzucato, 2021
.)
‫کودها‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫حاضر‬ ‫حال‬ ‫در‬
‫ی‬
‫ک‬
‫ی‬
‫متاداول‬ ‫از‬
‫تار‬
‫ی‬
‫ن‬
‫روش‬
‫ها‬
‫ی‬
‫کشااورز‬ ‫در‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬
‫ی‬
‫اسات‬ ‫فشارده‬
(Da Costa et
al., 2013; Adesemoye & Kloepper, 2009)
‫ا‬ ‫باا‬ .
‫یا‬
‫ن‬
،‫حاال‬

4. 205
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
‫ن‬ ‫طو‬ ‫استفاده‬
‫ی‬
‫کودهاا‬ ‫از‬ ‫مادت‬
‫ی‬
‫شا‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫ما‬
‫ی‬
‫منفا‬ ‫اثارات‬ ‫تواناد‬
‫ی‬
‫بس‬
‫ی‬
‫ار‬
‫ی‬
‫ا‬
‫ی‬
‫جاد‬
‫به‬ .‫کند‬
‫ب‬ ،‫مثال‬ ‫عنوان‬
‫ی‬
‫شتر‬
‫مغذ‬ ‫مواد‬
‫ی‬
‫باه‬ ‫شاده‬ ‫اضاافه‬
‫گ‬ ‫توسط‬ ‫خاک‬
‫ی‬
‫اهان‬
‫نم‬ ‫جذب‬
‫ی‬
‫کاه‬ ‫اسات‬ ‫داده‬ ‫نشاان‬ ‫مطالعاات‬ .‫شود‬
‫ا‬
‫ا‬‫ب‬
‫ی‬
‫ش‬
‫از‬
53
‫ن‬ ‫از‬ ‫اد‬
‫ا‬‫درص‬
‫ی‬
‫تااروژن‬
‫و‬
13
‫اا‬‫ا‬‫کوده‬ ‫در‬ ‫افر‬
‫ا‬‫فس‬ ‫از‬ ‫اد‬
‫ا‬‫درص‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫در‬
‫فضا‬
‫یا‬
‫ا‬
‫ما‬ ‫دسات‬ ‫از‬ ‫آب‬ ‫منااب‬
‫ی‬
‫رود‬
(
Simpson et al.,
2011
)
‫گازها‬ ‫انتشار‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫و‬
‫ی‬
‫گلوانه‬
‫ا‬
‫ی‬
،
‫اتروف‬
‫ی‬
‫کا‬
‫س‬
‫ی‬
‫ون‬
‫سا‬ ‫و‬ ‫آب‬
‫ی‬
‫ر‬
‫ز‬ ‫مسائل‬
‫ی‬
‫ست‬
‫مح‬
‫ی‬
‫طا‬
‫ی‬
‫ما‬
‫ی‬
‫شاود‬
(Blanco-Canqui & Schlegel,
2013; Bai, Suter, Lam, Sun, & Chen, 2014; Lam, Suter,
Mosier, & Chen, 2017)
.
‫ا‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬
‫ی‬
،‫ن‬
‫ب‬ ‫مصرف‬
‫ی‬
‫ش‬
‫کاود‬ ‫حد‬ ‫از‬
‫ش‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫ما‬
‫ی‬
‫ا‬ ‫کااهش‬ ‫باه‬ ‫منجار‬ ‫تواناد‬
‫ی‬
‫منا‬
‫ی‬
‫ک‬ ‫و‬ ‫غاذا‬
‫ی‬
‫ف‬
‫یا‬
‫ت‬
‫پاا‬
‫یی‬
‫ن‬
‫سبز‬
‫ی‬
،‫جات‬
‫ن‬ ‫تجم‬ ‫مانند‬
‫ی‬
‫تارات‬
‫گ‬ ‫در‬
‫ی‬
‫اهاان‬
‫شاود‬
(
Hu, Ma, Li, &
Wang, 2022
)
‫کودها‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫امروزه‬ .
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫روش‬
‫ی‬
‫بارا‬ ‫کارآماد‬
‫ی‬
‫دست‬
‫ی‬
‫اب‬
‫ی‬
‫پا‬ ‫توسعه‬ ‫به‬
‫ی‬
‫دار‬
‫کشااورز‬
‫ی‬
‫رهاسااز‬ ‫سارعت‬ .‫اسات‬
‫ی‬
‫ماواد‬
‫مغذ‬
‫ی‬
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫ا‬ ‫کند‬
‫ست‬
‫سوت‬ ‫به‬ ‫و‬
‫ی‬
‫ظرف‬ ‫از‬
‫ی‬
‫ت‬
‫گ‬ ‫جذب‬
‫ی‬
‫اهان‬
‫در‬
‫مقا‬
‫ی‬
‫سه‬
‫کودها‬ ‫با‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫م‬ ‫فراتر‬
‫ی‬
‫رود‬
(
Guo et al., 2017
.)
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫محتوا‬
‫ی‬
‫مغذ‬ ‫مواد‬
‫ی‬
‫کم‬
‫ی‬
‫م‬ ‫و‬ ‫دارند‬
‫یا‬
‫زان‬
‫رهاسااز‬
‫ی‬
‫مغذ‬ ‫مواد‬
‫ی‬
‫آن‬
‫شرا‬ ‫به‬ ‫ها‬
‫ی‬
‫ط‬
‫دما‬ ‫و‬ ‫آب‬
‫ی‬
‫بستگ‬ ‫خاک‬
‫ی‬
‫از‬ ‫اساتفاده‬ .‫دارد‬
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫تنه‬ ‫نه‬
‫ف‬ ‫خوا‬ ‫ا‬
‫ی‬
‫ز‬
‫ی‬
‫ک‬
‫ی‬
‫ش‬ ‫و‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫خاک‬
(Maguire et
al., 2020; Janusauskaite & Ciuberkis, 2010)
،
‫حاصالو‬
‫ی‬
‫ز‬
‫ی‬
‫ظرف‬ ‫و‬ ‫خااک‬
‫یا‬
‫ت‬
‫ذخ‬
‫یا‬
‫ره‬
‫خااک‬ ‫آب‬
(Beeby, Moore, Taylor, &
Nderitu, 2020; Mi et al., 2016)
‫ما‬ ‫بهباود‬ ‫را‬
‫ی‬
‫بلکاه‬ ،‫بوشاد‬
‫م‬
‫ی‬
‫رو‬ ‫رشد‬ ‫تواند‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫ز‬ ‫و‬
‫ا‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫گ‬
‫ی‬
‫اه‬
‫به‬ ‫را‬
‫دهاد‬ ‫ارتقا‬ ‫موثر‬ ‫طور‬
(Ali et
al., 2022; Mohamed, Shohba, Abou-Taleb, Abbas, &
Soliman, 2018)
‫نت‬ ‫در‬ .
‫ی‬
‫جااه‬
‫ک‬
‫ی‬
‫ف‬
‫یاا‬
‫ت‬
‫گ‬
‫یاا‬
‫اه‬
‫ماا‬ ‫بهبااود‬ ‫را‬
‫ی‬
‫بوشااد‬
(
Madrid, Barba, Sanchez, & Garcia, 2009
)
‫شاده‬ ‫گازارش‬ .
‫کود‬ ‫مصرف‬ ‫که‬ ‫است‬
‫دامی‬
‫ک‬ ‫و‬ ‫عملکرد‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ی‬
‫ت‬
‫گوجه‬
‫به‬ ‫را‬ ‫فرنگی‬
‫ترتیاب‬
00
‫و‬
60
‫افزا‬ ‫درصد‬
‫ی‬
‫ش‬
‫به‬ ،‫داد‬
‫و‬
‫ی‬
‫ژه‬
‫پروتئ‬
‫ی‬
‫ن‬
‫را‬ ‫محلاول‬
260
‫و‬ ‫درصاد‬
‫اس‬
‫ی‬
‫د‬
‫ت‬ ‫قابل‬
‫ی‬
‫تراس‬
‫ی‬
‫ون‬
‫را‬
220
‫درصد‬
(
Tao et al., 2022
‫داد‬ ‫افزایش‬ )
.
‫بنابرا‬
‫ی‬
،‫ن‬
‫کودها‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫ما‬
‫ی‬
‫م‬ ‫تواناد‬
‫یا‬
‫زان‬
‫را‬ ‫کودهاا‬ ‫مصارف‬
.‫بوشد‬ ‫بهبود‬
‫موتلف‬ ‫گیاهان‬ ‫در‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫کاربرد‬ ‫مثبت‬ ‫اثرات‬
‫همکااران‬ ‫و‬ ‫اسانا‬ .‫اسات‬ ‫گرفتاه‬ ‫قارار‬ ‫تاکیاد‬ ‫ماورد‬ ‫و‬ ‫شاده‬ ‫بررسی‬
(
2013
napp, Nyiraneza, Otto, & Kirk,
S
‫کاه‬ ‫کردناد‬ ‫گزارش‬ )
‫کوتااه‬ ‫در‬ ‫محصاول‬ ‫عملکارد‬ ‫خاک‬ ‫به‬ ‫آلی‬ ‫کود‬ ‫کردن‬ ‫اضافه‬ ‫با‬
‫و‬ ‫مادت‬
‫ای‬
‫ا‬‫م‬ ‫اود‬
‫ا‬‫بهب‬ ‫ادت‬
‫ا‬‫بلندم‬ ‫در‬ ‫ااک‬
‫ا‬‫خ‬ ‫الویزی‬
‫ا‬‫حاص‬
‫ااران‬
‫ا‬‫همک‬ ‫و‬ ‫اا‬
‫ا‬‫یانگ‬ .‫اد‬
‫ا‬‫یاب‬
(
2015
Yanga, Zhaoa, Changa, Li, & Li,
‫اناواع‬ ‫اثر‬ ‫مقایسه‬ ‫با‬ )
‫آ‬ ‫کودهااای‬
‫گوجااه‬ ‫کیفیاات‬ ‫و‬ ‫عملکاارد‬ ‫باار‬ ‫شاایمیایی‬ ‫و‬ ‫لاای‬
‫فرنگاای‬
(
Lycopersicon sculentum L.
‫اود‬
‫ا‬‫کا‬ ‫اه‬
‫ا‬‫کا‬ ‫اد‬
‫ا‬‫کردنا‬ ‫ازارش‬
‫ا‬‫گا‬ )
‫ورمی‬
‫آنازیم‬ ‫فعالیات‬ ‫افزایش‬ ‫با‬ ‫کمپوست‬
‫اساید‬ ‫جملاه‬ ‫(از‬ ‫خااک‬ ‫هاای‬
‫اوره‬ ‫و‬ ‫فسفاتاز‬
‫آن‬ ‫دنباال‬ ‫باه‬ ‫و‬ ‫غذایی‬ ‫عناصر‬ ‫فراهمی‬ ‫افزایش‬ ‫باعث‬ )‫آز‬
.‫است‬ ‫شده‬ ‫میوه‬ ‫کیفیت‬ ‫و‬ ‫عملکرد‬ ‫بهبود‬
‫ا‬ ‫با‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ز‬ ‫مطالعاات‬ ،‫حال‬
‫یا‬
‫اد‬
‫ی‬
‫تجز‬ ‫ماورد‬ ‫در‬
‫یا‬
‫ه‬
‫تحل‬ ‫و‬
‫یا‬
‫ل‬
‫ک‬
‫ی‬
‫فا‬
‫ی‬
‫ک‬ ‫و‬ ‫عملکرد‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ی‬
‫ت‬
‫گوجه‬
‫باه‬ ‫مطالعه‬ ‫چند‬ ‫تنها‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫فرنگی‬
‫بررس‬
‫ی‬
‫کم‬ ‫اثرات‬
‫ی‬
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫ک‬ ‫و‬ ‫عملکارد‬ ‫بر‬
‫ی‬
‫ف‬
‫یا‬
‫ت‬
‫گوجاه‬
‫فرنگای‬
‫آل‬ ‫مواد‬ ‫تحت‬
‫ی‬
‫پرداخته‬ ‫موتلف‬
.‫اند‬
‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫هدف‬ ،‫بنابراین‬
‫ک‬ ‫خصوصیات‬ ‫بهبود‬ ‫امکان‬ ‫بررسی‬
‫گوجاه‬ ‫گیااه‬ ‫کیفی‬ ‫و‬ ‫می‬
‫باا‬ ‫فرنگای‬
‫شیمیایی‬ ،‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
NPK
‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬
.‫بود‬ ‫آلی‬
‫روش‬ ‫و‬ ‫مواد‬
‫ها‬
‫زراعای‬ ‫ساال‬ ‫در‬ ‫تحقیق‬ ‫این‬
2033
-
2011
‫تحقیقااتی‬ ‫مزرعاه‬ ‫در‬
‫در‬ ‫واقا‬ ،‫مشاهد‬ ‫فردوسی‬ ‫دانشگاه‬ ‫کشاورزی‬ ‫دانشکده‬
23
‫کیلاومتری‬
‫جغرافیایی‬ ‫(طول‬ ‫مشهد‬ ‫شرق‬
51
‫و‬ ‫درجه‬
25
‫تا‬ ‫دقیقه‬
23
‫و‬ ‫درجاه‬
02
‫جغرافیایی‬ ‫عرض‬ ‫و‬ ‫شرقی‬ ‫دقیقه‬
05
‫و‬ ‫درجه‬
00
‫تاا‬ ‫دقیقه‬
02
‫و‬ ‫درجاه‬
‫ارتفاع‬ ‫و‬ ‫شرقی‬ ‫شمالی‬ ‫دقیقه‬ ‫هشت‬
105
‫قالاب‬ ‫در‬ )‫دریاا‬ ‫سطح‬ ‫از‬ ‫متر‬
‫بلوک‬ ‫پایه‬ ‫طرح‬
‫تیمارهاای‬ .‫شاد‬ ‫اجارا‬ ‫تکرار‬ ‫سه‬ ‫با‬ ‫تصادفی‬ ‫کامل‬ ‫های‬
:‫شامل‬ ‫آزمایش‬
2
-
( ‫بیوچار‬
Bio
،)‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬ ‫(هشت‬ )
6
-
‫کود‬
‫دامی‬
( ‫گاوی‬ ‫منب‬ ‫از‬
Man
( )
03
،)‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
0
-
‫ورمای‬
( ‫کمپوسات‬
Ver
)
(
65
،)‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
0
-
‫شیمیایی‬ ‫کود‬
NPK
(
665
‫هکتاار‬ ‫در‬ ‫کیلوگرم‬
،‫اوره‬
253
‫و‬ ‫فسافره‬ ‫کاود‬ ‫هکتار‬ ‫در‬ ‫کیلوگرم‬
253
‫هکتاار‬ ‫در‬ ‫کیلاوگرم‬
،)‫پتاسیم‬ ‫سولفات‬
5
-
53
+ ‫بیوچار‬ ‫درصد‬
53
،‫دامی‬ ‫کود‬ ‫درصد‬
2
-
53
+ ‫بیوچار‬ ‫درصد‬
‫ورمی‬
،‫کمپوست‬
2
-
53
+ ‫دامی‬ ‫کود‬ ‫درصد‬
53
‫درصاد‬
‫ورمای‬
،‫ات‬
‫ا‬‫کمپوس‬
0
-
53
+ ‫اار‬
‫ا‬‫بیوچ‬ ‫درصاد‬
53
‫اد‬
‫ا‬‫درص‬
NPK
،
1
-
53
+ ‫دامی‬ ‫کود‬ ‫درصد‬
53
‫درصد‬
NPK
،
23
-
53
+ ‫دامای‬ ‫کود‬ ‫درصد‬
53
‫درصد‬
NPK
،
22
-
65
+ ‫بیوچاار‬ ‫درصد‬
65
+ ‫دامای‬ ‫کاود‬ ‫درصاد‬
65
‫ورمی‬ ‫درصد‬
+ ‫کمپوست‬
65
‫درصد‬
NPK
‫و‬
26
-
.‫بود‬ ‫شاهد‬
‫ا‬ ‫پیش‬
‫به‬ ،‫آزمایش‬ ‫اجرای‬ ‫ز‬
‫ویژگای‬ ‫تعیاین‬ ‫منظور‬
‫و‬ ‫فیزیکای‬ ‫هاای‬
‫تا‬ ‫صفر‬ ‫عمق‬ ‫از‬ ،‫تحقیق‬ ‫محل‬ ‫خاک‬ ‫شیمیایی‬
03
‫سانتی‬
‫خااک‬ ‫متاری‬
‫به‬
‫نمونه‬ ‫تصادفی‬ ‫طور‬
‫آن‬ ‫کاردن‬ ‫مولوط‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫گیری‬
‫باه‬ ‫هاا‬
‫منظاور‬
،‫پتاسایم‬ ،‫فسافر‬ ،‫نیتاروژن‬ ‫عناصر‬ ‫میزان‬ ،‫آلی‬ ‫ماده‬ ‫میزان‬ ‫تعیین‬
pH
‫و‬
‫آزمایشگ‬ ‫به‬ ‫کاتیونی‬ ‫تبادل‬ ‫ظرفیت‬
‫تجزیه‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫نتایج‬ .‫شد‬ ‫ارسال‬ ‫اه‬
‫جدول‬ ‫در‬ ‫خاک‬
2
.‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬
‫جدول‬
2
-
‫آزمایش‬ ‫محل‬ ‫خاک‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫فیزیکی‬ ‫خصوصیات‬
Table 1- Soil chemical and physical characteristics of the experimental site
Soil texture Available nitrogen (%) (mg.kg-1
)
P K (mg.kg-1
) pH
EC
(
dS m-1
) OC (%) OM (%)
( ‫لوم‬
Loam
) 0.05 6.4 242 8.06 1.16 0.59 1.01

5. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
202
‫ورمای‬ ‫و‬ ‫بیوچاار‬ ،‫دامای‬ ‫کود‬ ‫آزمایش‬ ‫نتایج‬ ‫همچنین‬
‫در‬ ‫کمپوسات‬
‫جدول‬
6
‫در‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫کودهای‬ ‫مقادیر‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬
‫بار‬ ‫تیمارهاا‬
‫ورمی‬ ،‫بیوچار‬ ‫آنالیز‬ ‫اساس‬
‫اولیاه‬ ‫مقدار‬ ‫و‬ ‫گیاه‬ ‫نیاز‬ ،‫دامی‬ ‫کود‬ ،‫کمپوست‬
.‫است‬ ‫شده‬ ‫تعیین‬ ‫خاک‬ ‫نیتروژن‬
‫ب‬
‫ی‬
‫وچار‬
‫برا‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬
‫ی‬
‫ا‬
‫ی‬
‫ن‬
‫آزما‬
‫ی‬
‫ش‬
‫تجز‬ ‫با‬
‫ی‬
‫ه‬
‫دما‬ ‫در‬ ‫برنج‬ ‫پوسته‬ ‫حرارت‬ ‫اثر‬ ‫در‬
‫ی‬
053
‫سانت‬ ‫درجه‬
‫ی‬
‫در‬ ‫گراد‬
‫تول‬ ‫چوب‬ ‫زغال‬ ‫کارخانه‬
‫ی‬
‫د‬
.‫شد‬
‫در‬ ‫اوره‬ ‫کود‬ ،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬
‫و‬ ‫مرحله‬ ‫سه‬
.‫شد‬ ‫اضافه‬ ‫زمین‬ ‫به‬ ‫کشت‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫پتاس‬ ‫و‬ ‫فسفره‬ ‫کود‬
‫جدول‬
1
-
‫ورمی‬ ‫و‬ ‫بیوچار‬ ،‫دامی‬ ‫کود‬ ‫شیمیایی‬ ‫تجزیه‬
‫کمپوست‬
Table 2- Chemical decomposition of animal manure, biochar, and vermicompost
Sample
specifications
pH
EC
(
dS m-1
)
O.C
(%)
O.M
(%)
N (%) P (%) K (%) C (%)
O
(%)
C/N
CEC
(cmol.kg-1
)
Biochar 8.3 * * * 0.3 * * 47.6 9.3 147.5 41.7
Vermicompost 7.16 2.34 20.9 35.9 1.54 1.92 0.751 * * * *
Manure * * 10.5 * 1.11 * * * * * *
‫عملیات‬ ‫جهت‬
‫آماده‬
‫اردیبهشات‬ ‫اوایل‬ ‫تاریخ‬ ‫در‬ ‫زمین‬ ‫سازی‬
2011
‫برگردان‬ ‫گاوآهن‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬
‫مرحلاه‬ ‫یاک‬ ‫ساپس‬ ‫و‬ ‫شاوم‬ ‫زماین‬ ‫دار‬
‫همچناین‬ .‫شاد‬ ‫اساتفاده‬ ‫سیکلوتیلر‬ ‫دستگاه‬ ‫از‬ ‫آخر‬ ‫مرحله‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫دیسک‬
‫کارت‬ ‫هار‬ ‫در‬ ‫تیمار‬ ‫هر‬ ‫کودهای‬ .‫پذیرفت‬ ‫انجام‬ ‫فاروئر‬ ‫با‬ ‫پشته‬ ‫و‬ ‫جوی‬
‫به‬
‫به‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫پاشیده‬ ‫دستی‬ ‫صورت‬
‫وسیله‬
‫خااک‬ ‫باا‬ ‫کاش‬ ‫شان‬ ‫و‬ ‫بیل‬
‫کرت‬ ‫هر‬ ‫ابعاد‬ .‫شد‬ ‫مولوط‬
2
×
0
‫کشات‬ ‫ردیف‬ ‫پنج‬ ‫کرت‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫متر‬
‫فاصاله‬ .‫باود‬ ‫نکاشات‬ ‫ردیف‬ ‫یک‬ ‫کرت‬ ‫هر‬ ‫بین‬ ‫فاصله‬ .‫پذیرفت‬ ‫صورت‬
‫ردیف‬ ‫بین‬
‫کاشت‬ ‫های‬
263
‫ساانتی‬
‫نشاا‬ ‫هار‬ ‫باین‬ ‫فاصاله‬ ‫و‬ ‫متار‬
03
‫سانتی‬
‫تاریخ‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نشا‬ .‫بود‬ ‫متر‬
63
‫پشته‬ ‫طرف‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫اردیبهشت‬
‫در‬ ‫هاا‬
‫مزرع‬
‫کاشت‬ ‫مورد‬ ‫رقم‬ .‫شد‬ ‫کشت‬ ‫ه‬
KAKI-628
‫باه‬ ‫توجاه‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫بود‬
.‫است‬ ‫بوده‬ ‫منطقه‬ ‫کشاورزان‬ ‫بیشتر‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫رقم‬ ‫میدانی‬ ‫تحقیقات‬
‫به‬ ‫آبیاری‬ ،‫کاشت‬ ‫از‬ ‫پس‬
‫انجاام‬ ‫روزه‬ ‫هفات‬ ‫آبیاری‬ ‫دور‬ ‫و‬ ‫نشتی‬ ‫صورت‬
‫خاک‬ .‫گرفت‬
‫در‬ ‫بوته‬ ‫پای‬ ‫دهی‬
20
‫عملیات‬ ‫همچنین‬ .‫شد‬ ‫اعمال‬ ‫خرداد‬
‫تیرم‬ ‫هشتم‬ ‫تاریخ‬ ‫در‬ ‫وجین‬
.‫پذیرفت‬ ‫صورت‬ ‫اه‬
‫تاااریخ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫چااین‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫برداشاات‬ ‫عملیااات‬
20
‫و‬
03
‫در‬ ‫ماارداد‬
‫زمانی‬
‫که‬
23
-
03
‫بوته‬ ‫روی‬ ‫میوه‬ ‫درصد‬
.‫گرفات‬ ‫انجاام‬ ‫بودند‬ ‫رسیده‬ ‫ها‬
‫به‬ ‫بوته‬ ‫پنج‬ ،‫چین‬ ‫هر‬ ‫در‬
‫حجام‬ ‫نظیر‬ ‫صفاتی‬ ‫و‬ ‫انتواب‬ ‫تصادفی‬ ‫صورت‬
‫اندازه‬ ‫(برای‬ ‫میوه‬
‫جابا‬ ‫آب‬ ‫حجم‬ ‫روش‬ ‫از‬ ،‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫گیری‬
‫ه‬
‫در‬ ‫جاشاده‬
‫بشر‬
‫اندازه‬ ‫میوه‬ ‫قطر‬ ‫و‬ ‫طول‬ ،)‫گردید‬ ‫استفاده‬
‫قطار‬ ‫و‬ ‫طاول‬ .‫شاد‬ ‫گیری‬
‫آسیمتو‬ ‫(مدل‬ ‫کولیس‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫میوه‬
032
‫تعیاین‬ )‫ساوئیس‬ ‫ساخت‬
‫به‬ ‫آن‬ ‫قطر‬ ‫به‬ ‫میوه‬ ‫طول‬ ‫نسبت‬ ‫از‬ ‫میوه‬ ‫شکل‬ ‫شاخص‬ .‫شد‬
.‫آماد‬ ‫دسات‬
‫از‬ ‫متار‬ ‫نایم‬ ‫و‬ ‫کناری‬ ‫ردیف‬ ‫یک‬ ‫کرت‬ ‫هر‬ ‫در‬ ،‫کل‬ ‫عملکرد‬ ‫تعیین‬ ‫برای‬
‫انتها‬ ‫در‬ ‫متر‬ ‫نیم‬ ‫و‬ ‫ابتدا‬
‫به‬ ‫کرت‬ ‫ی‬
‫ساطح‬ ‫و‬ ‫حاذف‬ ‫حاشایه‬ ‫اثار‬ ‫عناوان‬
‫باقی‬
.‫شد‬ ‫تعیین‬ ‫میوه‬ ‫عملکرد‬ ‫مانده‬
‫تعداد‬ ،‫چین‬ ‫هر‬ ‫پایان‬ ‫در‬
23
‫به‬ ،‫تکرار‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫تیمار‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫میوه‬
‫طاور‬
‫به‬ ،‫جداگانه‬
( ‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫تعیین‬ ‫منظور‬
Brix index
‫آزمایشگاه‬ ‫به‬ )
‫آب‬ ‫ابتدا‬ ‫آزمایشگاه‬ ‫در‬ .‫شد‬ ‫منتقل‬
‫میوه‬
‫باه‬ ‫تیمار‬ ‫هر‬ ‫های‬
‫جداگاناه‬ ‫طاور‬
‫آبمیوه‬ ‫دستگاه‬ ‫توسط‬
‫آن‬ ‫بریکس‬ ‫عدد‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫گرفته‬ ‫گیری‬
‫توساط‬ ‫هاا‬
.‫شد‬ ‫قرائت‬ ‫رفرکتومتر‬ ‫دستگاه‬
‫لیکوپن‬ ‫و‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬ ‫تعیین‬ ‫منظور‬ ‫به‬ ،‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫برداشت‬ ‫از‬ ‫پس‬
‫مقدار‬ ،‫میوه‬
533
‫به‬ ‫و‬ ‫برداشت‬ ‫تکرار‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫تیمار‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫میوه‬ ‫گرم‬
‫طاور‬
‫استفاده‬ ‫با‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫شدند‬ ‫منتقل‬ ‫آزمایشگاه‬ ‫به‬ ‫جداگانه‬
‫مستوفی‬ ‫روش‬ ‫از‬
( ‫نجفی‬ ‫و‬
Mostofi & Najafi, 2008
‫لیکاوپن‬ ‫و‬ ‫ث‬ ‫ویتاامین‬ ‫میزان‬ )
‫آن‬
.‫گردید‬ ‫تعیین‬ ‫ها‬
‫تحلیل‬ ‫و‬ ‫تجزیه‬
‫داده‬
‫شکل‬ ‫رسم‬ ‫و‬ ‫ها‬
‫نرم‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫ها‬
‫افزارهاای‬
SAS 9.1
‫و‬
MS-Excel
‫میانگین‬ ‫مقایسه‬ .‫گرفت‬ ‫انجام‬
‫اساتفاده‬ ‫با‬ ‫ها‬
‫آزمون‬ ‫از‬
LSD
‫د‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫سطح‬ ‫ر‬
.‫شد‬ ‫انجام‬ ‫درصد‬ ‫پنج‬ ‫حتمال‬
‫بحث‬ ‫و‬ ‫نتایج‬
‫میوه‬ ‫شکل‬ ‫شاخص‬ ‫و‬ ‫میوه‬ ‫قطر‬ ،‫میوه‬ ‫طول‬ ،‫میوه‬ ‫حجم‬
‫موتلاف‬ ‫کودهای‬ ‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
‫معنی‬ ‫تأثیر‬
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫(جدول‬ ‫داشتند‬ ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫بر‬ )
‫های‬
0
‫و‬
0
.)
‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫نتایج‬
‫نسبت‬ ‫شیمیایی‬
‫در‬ .‫بودند‬ ‫بیشتری‬ ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫کودهای‬ ‫به‬
( ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫بیشترین‬ ،‫اول‬ ‫چین‬
5
/
03
‫سی‬
‫شایمیایی‬ ‫کود‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ )‫سی‬
NPK
( ‫شاهد‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
2
/
05
‫سی‬
‫باه‬ )‫سای‬
‫میازان‬
22
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ،‫همچنین‬ .‫بود‬ ‫بیشتر‬ ‫درصد‬
NPK
‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ،
‫شی‬
‫میایی‬
NPK
‫شایمیایی‬ ‫و‬ ‫دامای‬ ‫کاود‬ +
NPK
‫ورمای‬ +
‫کمپوسات‬
‫(به‬ ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬
‫ترتیاب‬
1
/
20
‫و‬
2
/
22
‫سای‬
)‫سای‬
( ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫بیشترین‬ ،‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫بودند‬
202
‫سی‬
)‫سی‬
‫شیمیایی‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫در‬
NPK
‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ +
( ‫شاهد‬ ‫به‬
03
‫سی‬
‫به‬ )‫سی‬
‫میزان‬
20
‫بیشاتری‬ ‫میاوه‬ ‫حجم‬ ‫دارای‬ ‫درصد‬
‫شایمیایی‬ ‫جداگاناه‬ ‫اساتفاده‬ ‫نیاز‬ ‫دوم‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ،‫اول‬ ‫چاین‬ ‫همانند‬ .‫بود‬
NPK
‫باود‬ ‫میوه‬ ‫حجم‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫با‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬
‫(جدول‬
5
.)

6. 205
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
‫جدول‬
3
-
‫شیمیای‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
‫آن‬ ‫تلفیق‬ ‫و‬ ‫ی‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫گوجه‬ ‫عملکرد‬ ‫و‬ ‫کیفی‬ ‫و‬ ‫کمی‬ ‫های‬
‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
Table 3- Analysis of the variance of different organic and chemical fertilizers and their combination on the quantity, quality
characteristics, and yield of tomatoes in the first harvest
( ‫مربعات‬ ‫میانگین‬
Mean Squares
)
‫درجه‬
‫آزادی‬
d.f
‫تغییر‬ ‫منابع‬
Sources
Change
‫لیکوپن‬
Lycopene
‫ث‬ ‫ویتامین‬
Vitamin
C
‫شاخص‬
‫بریکس‬
Brix
index
‫عملکرد‬
Yield
‫شاخص‬
‫میوه‬ ‫شکل‬
Fruit shape
index
‫میوه‬ ‫قطر‬
Fruit
diameter
‫میوه‬ ‫طول‬
Fruit
length
‫میوه‬ ‫حجم‬
Fruit
volume
0.249ns
1.19ns
0.609*
67.4*
0.001ns
0.086ns
0.042ns
8.65ns
2
‫بلوک‬
Block
0.424**
1.39*
0.558**
69.6**
0.001ns
0.123*
0.234*
359**
11
‫کود‬
Fertilizer
0.108
0.553
0.158
13.3
0.006
0.044
0.100
56.6
22
‫خطا‬
Error
16.8
6.3
6.9
12.5
7.3
4.5
6.2
11.8
C.V.
**, *, ns
‫به‬
‫عدم‬ ‫ترتیب‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫معنی‬ ،‫درصد‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫و‬ ‫درصد‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
2
‫درصد‬
ns, *, **: non-significant, significant at % 0.05 and % 0.01, respectively
‫جدول‬
4
-
‫آن‬ ‫تلفیق‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫کمی‬ ‫های‬
‫گوجه‬ ‫عملکرد‬ ‫و‬ ‫کیفی‬ ‫و‬
‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
Table 4- The effect of different organic and chemical fertilizers and their combination on - tomatoes' quantity and quality
characteristics and yield in the second harvest
( ‫مربعات‬ ‫میانگین‬
Mean Squares
)
‫درجه‬
‫آزادی‬
d.f
‫تغییر‬ ‫منابع‬
Sources
Change
‫لیکوپن‬
Lycopene
‫ث‬ ‫ویتامین‬
Vitamin
C
‫شاخص‬
‫بریکس‬
Brix
index
‫عملکرد‬
Yield
‫شکل‬ ‫شاخص‬
‫میوه‬
Fruit shape
index
‫میوه‬ ‫قطر‬
Fruit
diameter
‫میوه‬ ‫طول‬
Fruit
length
‫میوه‬ ‫حجم‬
Fruit
volume
0.249ns
3.36ns
0.398ns
85.8**
0.00006ns
0.034ns
0.039ns
8.05ns
2
‫بلوک‬
Block
0.467**
9.88**
0.445**
39**
0.0126ns
0.182**
1.01*
856**
11
‫کود‬
Fertilizer
0.094
1.61
0.130
7.31
0.016
0.054
0.363
143
22
‫خطا‬
Error
18.0
14.0
5.4
10.4
11.0
4.4
9.9
10.8
C.V.
**, *, ns
‫به‬
‫عدم‬ ‫ترتیب‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫معنی‬ ،‫درصد‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫و‬ ‫درصد‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
2
‫درصد‬
ns, *, **: non-significant, significant at p = 0.05 and p = 0.01, respectively
‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ،‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬ ‫نتایج‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫کودهاای‬
‫معنی‬ ‫تأثیر‬ ‫موتلف‬
( ‫داری‬
p ≤ 0.05
‫(جدول‬ ‫داشتند‬ ‫میوه‬ ‫طول‬ ‫بر‬ )
0
‫و‬
0
‫شایمیایی‬ ‫و‬ ‫آلای‬ ‫کودهاای‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫نتایج‬ .)
‫بیشاتری‬ ‫میاوه‬ ‫طاول‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫کودهای‬ ‫به‬ ‫نسبت‬
( ‫میوه‬ ‫طول‬ ‫بیشترین‬ ،‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ .‫بودند‬
22
/
5
‫ساانتی‬
‫تیماار‬ ‫در‬ )‫متار‬
‫شیم‬ ‫کود‬
‫یایی‬
NPK
( ‫شاهد‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
53
/
0
‫سانتی‬
)‫متر‬
‫به‬
‫میزان‬
65
‫شایمیایی‬ ‫کاود‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ،‫همچنین‬ .‫بود‬ ‫بیشتر‬ ‫درصد‬
NPK
،
‫شایمیایی‬ ‫ترکیبای‬ ‫کاربرد‬
NPK
‫شایمیایی‬ ‫و‬ ‫دامای‬ ‫کاود‬ +
NPK
+
‫ورمی‬
‫(باه‬ ‫میاوه‬ ‫طاول‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ ‫کمپوست‬
‫ترتیاب‬
00
/
5
‫و‬
03
/
5
‫سانتی‬
‫دیگ‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫بودند‬ )‫متر‬
‫طاول‬ ‫بیشاترین‬ ،‫دوم‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ،‫ر‬
( ‫میوه‬
22
/
2
‫سانتی‬
‫شیمیایی‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫در‬ )‫متر‬
NPK
‫دامی‬ ‫کود‬ +
( ‫شاهد‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
20
/
0
‫سانتی‬
‫به‬ )‫متر‬
‫میزان‬
52
‫درصاد‬
‫نیاز‬ ‫دوم‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ،‫اول‬ ‫چاین‬ ‫همانناد‬ .‫باود‬ ‫بیشتری‬ ‫میوه‬ ‫طول‬ ‫دارای‬
‫شایمیایی‬ ‫جداگاناه‬ ‫استفاده‬
NPK
‫آلای‬ ‫کودهاای‬ ‫باا‬ ‫ترکیاب‬ ‫و‬
‫دارای‬
‫(جدول‬ ‫بود‬ ‫میوه‬ ‫طول‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
5
.)
( ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
p ≤ 0.05
‫چین‬ ‫و‬ )
( ‫دوم‬
p ≤ 0.01
‫معنی‬ ‫تأثیر‬ ‫موتلف‬ ‫کودهای‬ )
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫قطر‬ ‫بر‬ )
‫(جادول‬ ‫داشتند‬ ‫میوه‬
‫هاای‬
0
‫و‬
0
‫و‬ ‫شایمیایی‬ ‫کاود‬ ‫داد‬ ‫نشاان‬ ‫نتاایج‬ .)
‫به‬ ‫نسبت‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫ترکیب‬
‫ترکیبای‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫کودهای‬
‫میاوه‬ ‫قطار‬ ‫بیشاترین‬ ،‫اول‬ ‫چاین‬ ‫در‬ .‫بود‬ ‫بیشتری‬ ‫میوه‬ ‫قطر‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬
(
32
/
5
‫سانتی‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ )‫متر‬
NPK
‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
( ‫شاهد‬ ‫به‬
02
/
0
‫سانتی‬
‫به‬ )‫متر‬
‫میازان‬
22
‫ساوی‬ ‫از‬ .‫باود‬ ‫بیشاتر‬ ‫درصاد‬

7. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
205
( ‫میوه‬ ‫قطر‬ ‫بیشترین‬ ،‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ،‫دیگر‬
50
/
5
‫ساانتی‬
‫کااربرد‬ ‫در‬ )‫متار‬
‫شیمیایی‬ ‫ترکیبی‬
NPK
‫شااهد‬ ‫باه‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫گزارش‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ +
(
22
/
0
‫سانتی‬
‫به‬ )‫متر‬
‫میزان‬
63
.‫باود‬ ‫بیشاتری‬ ‫میاوه‬ ‫قطار‬ ‫دارای‬ ‫درصد‬
‫شیمیایی‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ،‫همچنین‬
NPK
‫شیمیایی‬ ،‫دامی‬ ‫کود‬ +
NPK
( ‫بیوچار‬ +
01
/
5
‫سانتی‬
‫شیمیایی‬ ‫و‬ )‫متر‬
NPK
‫ورمی‬ +
‫کمپوست‬
(
05
/
5
‫سانتی‬
‫چاین‬ ‫همانناد‬ .‫باود‬ ‫میوه‬ ‫قطر‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ )‫متر‬
‫شایمیایی‬ ‫جداگاناه‬ ‫استفاده‬ ‫نیز‬ ‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ،‫اول‬
NPK
‫باا‬ ‫ترکیاب‬ ‫و‬
‫(جدول‬ ‫بود‬ ‫میوه‬ ‫قطر‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬
5
.)
‫جدول‬
5
-
‫گوجه‬ ‫میوه‬ ‫وزن‬ ‫و‬ ‫تعداد‬ ‫بر‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
‫ف‬
‫چین‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫کودی‬ ‫مختلف‬ ‫تیمارهای‬ ‫تحت‬ ‫رنگی‬
Table 5- The effect of different fertilizers on the number and weight of tomato fruits under different
fertilizer treatments in two harvest stages
‫شاخص‬
‫بریکس‬
Brix index
‫میوه‬ ‫قطر‬
Fruit
diameter
(
cm
)
‫میوه‬ ‫طول‬
Fruit
length (cm)
‫میوه‬ ‫حجم‬
Fruit volume
(
cm-3
)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
( ‫اول‬ ‫چین‬
First harvest
)
5.61
4.38
4.82
47.8
Bio
6.03
4.63
4.95
53.3
Man
6.08
4.56
5.01
55.0
Ver
5.16
5.01
5.61
80.5
NPK
5.79
4.64
5.08
61.1
Bio + Man
6.05
4.77
5.18
68.9
Bio + Ver
5.46
4.71
5.11
67.2
Bio + NPK
6.55
4.78
5.24
69.4
Man + Ver
5.72
4.90
5.33
73.9
Man + NPK
5.61
4.84
5.30
71.1
Ver + NPK
6.02
4.65
5.20
69.4
Bio + Man + Ver + NPK
5.59
4.31
4.50
45.6
Control
0.673
0.354
0.536
12.7
LSD (5%)
( ‫دوم‬ ‫چین‬
Second harvest
)
6.40
5.09
5.85
84.5
Bio
6.81
5.33
6.07
109
Man
6.74
5.15
5.91
101
Ver
6.45
5.42
6.61
129
NPK
6.91
5.24
6.05
111
Bio + Man
6.58
5.24
5.78
96.6
Bio + Ver
6.61
5.49
6.37
121
Bio + NPK
7.13
5.29
5.74
118
Man + Ver
6.69
5.54
7.16
131
Man + NPK
6.69
5.45
6.34
127
Ver + NPK
6.91
5.33
6.18
119
Bio + Man + Ver + NPK
4.99
4.61
4.73
80.0
Control
0.61
0.394
1.02
20.3
LSD (5%)
‫موتلاف‬ ‫کودهاای‬ ،‫صافات‬ ‫واریاانس‬ ‫تجزیاه‬ ‫نتاایج‬ ‫باه‬ ‫توجاه‬ ‫با‬
‫معنی‬ ‫تأثیر‬ ‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫آلی‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬
‫شاکل‬ ‫شاخص‬ ‫روی‬ ‫بر‬ ‫داری‬
‫(جدول‬ ‫نداشت‬ ‫میوه‬
0
‫و‬
0
.)
( ‫همکااران‬ ‫و‬ ‫پلجرو‬
Pellejero et al., 2021
‫خاود‬ ‫آزماایش‬ ‫در‬ )
‫عرض‬ ‫که‬ ‫کردند‬ ‫بیان‬
‫گوجه‬ ‫میوه‬
‫فرنگای‬
(
6
/
52
‫میلای‬
‫ترین‬ ‫باا‬ )‫متار‬
‫را‬ ‫مقادیر‬
‫برای‬
‫تیمار‬
‫کمپوست‬ ‫دز‬ ‫بیشترین‬
،‫داشت‬
‫کاه‬
‫تفااوت‬
‫بسایار‬
‫معنی‬
‫د‬
‫اری‬
‫در‬
‫مقایسه‬
‫با‬
‫شاهد‬
‫عدم‬
‫داشات‬ ‫کاود‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
.
‫همچناین‬
‫بیشترین‬
‫مقدار‬
‫طول‬
‫میوه‬
‫در‬ ‫را‬
‫تیمار‬
‫با‬
‫ترین‬ ‫با‬
‫دز‬
‫کمپوست‬
‫با‬
‫مقادار‬
20
‫میلی‬
‫متر‬
‫دادند‬ ‫گزارش‬
.
‫کاه‬ ‫کردند‬ ‫بیان‬ ‫محققین‬ ‫این‬ ‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬
‫تیمار‬
‫شیمیایی‬
-
‫باا‬
‫طاول‬
‫میاوه‬
22
‫میلای‬
‫متار‬
-
‫باا‬
‫ترین‬ ‫باا‬
‫ساطح‬
‫کمپوست‬
‫تفاوت‬
‫معنی‬
‫داری‬
‫نشان‬
‫نداد‬
.
‫بودت‬
‫آنتوماارچی‬
‫و‬
‫همکااران‬
(
Boudet Antomarchi, Boicet Fabre, Duran Ricardo, &
Merino Hernandez, 2017
)
‫نتایج‬
‫مشابهی‬
‫را‬
‫برای‬
‫عرض‬
‫و‬
‫طاول‬
‫میوه‬
‫با‬
‫ترین‬ ‫با‬
‫مقادیر‬
‫مشاهده‬
‫شده‬
‫در‬
‫هنگام‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫کود‬
‫آلی‬
‫برای‬
‫گوجه‬
‫فرنگی‬
‫به‬
‫دست‬
‫آوردند‬
.
‫مشوص‬
‫شد‬
‫که‬
‫رشد‬
‫گوجه‬
‫فرنگی‬
ً‫ا‬‫عمدت‬
‫توسط‬
‫در‬
‫دسترس‬
‫بودن‬
‫نیتروژن‬
‫هدایت‬
‫می‬
( ‫شود‬
Tei, Benincasa,
& Guiducci, 2002
)
.
‫کودهای‬
‫آلی‬
‫مواد‬
‫مغذی‬
‫را‬
‫کندتر‬
‫از‬
‫کودهاای‬
‫معدنی‬
‫به‬
‫خصو‬
‫در‬
‫مرحله‬
‫رشد‬
‫اولیه‬
‫آزاد‬
‫می‬
( ‫کنناد‬
Farneselli et
al., 2018
)
.
‫عالوه‬
‫بر‬
،‫این‬
‫ترین‬ ‫با‬
‫عملکارد‬
‫و‬
‫ماواد‬
‫مغاذی‬
‫موجاود‬
‫برای‬
‫رشد‬
‫محصول‬
‫با‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫کودهای‬
‫آلی‬
‫همراه‬
‫با‬
‫کودهای‬
‫معدنی‬

8. 205
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
‫نیتروژن‬
‫حاصل‬
‫می‬
‫شود‬
(
Ding et al., 2012
.)
‫شده‬ ‫گزارش‬ ‫همچنین‬
‫عناصار‬ ‫که‬ ‫است‬
‫کمیااب‬
‫موجاود‬
‫در‬
‫ماواد‬
‫آلای‬
‫مای‬
‫توانناد‬
‫نیازهاای‬
‫میکروارگانیسم‬
‫های‬
‫خاک‬
‫را‬
‫برآورده‬
،‫کنناد‬
‫فعالیات‬
‫هاای‬
‫میکروبای‬
‫را‬
‫تقویاات‬
،‫کننااد‬
‫باار‬
‫تعاماال‬
‫ااک‬‫ا‬‫خ‬
‫و‬
‫میکروارگانیساام‬
‫تااأثیر‬
‫بگذارنااد‬
(
Hoffland, Kuyper, Comans, & Creamer, 2020
)
‫و‬
‫باه‬
‫طاور‬
‫غیرمستقیم‬
‫بر‬
‫کیفیت‬ ‫و‬ ‫رشد‬
‫محصول‬
‫تأثیر‬
‫بگذارند‬
.
‫عملکرد‬
‫هار‬ ‫در‬ ‫موتلاف‬ ‫کودهاای‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬ ‫نتایج‬
‫معنی‬ ‫تأثیر‬ ‫دوچین‬
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫گوجه‬ ‫عملکرد‬ ‫بر‬ )
‫داشاتند‬ ‫فرنگای‬
‫(جدول‬
‫های‬
0
،
0
‫و‬
2
‫به‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ .)
‫کاود‬ ‫ترکیب‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫صورت‬
‫کودهاای‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫استفاده‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫با‬ ‫شیمیایی‬
،‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫مجموع‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ .‫بودند‬ ‫بیشتری‬ ‫عملکرد‬ ‫دارای‬ ‫آلی‬
‫(باه‬ ‫عملکرد‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
‫ترتیاب‬
2
/
01
‫و‬
1
/
23
‫در‬ )‫هکتاار‬ ‫در‬ ‫تان‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫تیمار‬
NPK
‫بیشترین‬ ،‫دوم‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫حالی‬ ‫در‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
( ‫عملکرد‬
0
/
06
‫شایمیایی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ )‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
NPK
+
‫به‬ ‫دامی‬ ‫کود‬
‫به‬ ‫شاهد‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫سه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫آمد‬ ‫دست‬
‫ترتیب‬
22
،
21
‫و‬
21
‫بعد‬ ،‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫مجموع‬ ‫در‬ .‫شد‬ ‫مشاهده‬ ‫بیشتری‬ ‫عملکرد‬ ‫درصد‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫کاربرد‬ ‫از‬
NPK
‫شایمیایی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ،
NPK
+
‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫دامی‬
NPK
‫ورمای‬ +
‫عملکارد‬ ‫بیشاترین‬ ‫دارای‬ ‫کمپوسات‬
‫گوجه‬
‫(به‬ ‫فرنگی‬
‫ترتیب‬
0
/
00
‫و‬
0
/
06
،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫بود‬ )‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
( ‫شاهد‬ ‫تیمار‬ ‫از‬ ‫بعد‬
1
/
63
‫بیوچار‬ ‫جداگانه‬ ‫کودهای‬ ‫تیمار‬ ،)‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
(
0
/
65
‫در‬ ‫تن‬
‫ورمی‬ ،)‫هکتار‬
( ‫کمپوسات‬
0
/
62
‫دامای‬ ‫و‬ )‫هکتاار‬ ‫در‬ ‫تان‬
(
1
/
62
‫همچناین‬ .‫بودناد‬ ‫عملکارد‬ ‫میزان‬ ‫کمترین‬ ‫دارای‬ )‫هکتار‬ ‫در‬ ‫تن‬
‫می‬
‫ورمای‬ ،‫دامای‬ ‫کود‬ ‫با‬ ‫بیوچار‬ ‫ترکیبی‬ ‫استفاده‬ ‫گفت‬ ‫توان‬
‫و‬ ‫کمپوسات‬
‫شیمیایی‬
NPK
‫میازان‬ ‫کمترین‬ ‫دارای‬ ‫کودی‬ ‫ترکیبات‬ ‫دیگر‬ ‫به‬ ‫نسبت‬
‫(شکل‬ ‫بود‬ ‫عملکرد‬
2
.)
‫گوجه‬ ‫عملکرد‬
‫ف‬
‫افزا‬ ‫با‬ ‫رنگی‬
‫ی‬
‫ش‬
‫آل‬ ‫ماده‬
‫ی‬
‫خاک‬
‫کاود‬ ‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫و‬
‫شیمیایی‬
‫افزا‬
‫ی‬
‫ش‬
‫ی‬
‫افت‬
‫آن‬ ‫از‬ .
‫شایمیایی‬ ‫کود‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫عناصر‬ ‫که‬ ‫جایی‬
‫قرار‬ ‫گیاه‬ ‫دسترس‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫آزاد‬ ‫زودتر‬ ‫کودها‬ ‫سایر‬ ‫عناصر‬ ‫باه‬ ‫نسابت‬
‫می‬
‫قادرت‬ ‫بهباود‬ ‫نتیجااه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫گیااه‬ ‫اولیاه‬ ‫رشاد‬ ‫افزایش‬ ‫با‬ ‫لذا‬ ،‫گیرد‬
‫افزایش‬ ‫کل‬ ‫عملکرد‬ ‫آن‬ ‫گلدهی‬
‫است‬ ‫یافته‬
‫به‬
‫که‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫خصو‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ،‫کود‬ ‫تیمار‬ ‫بهترین‬
NPK
.‫بود‬
‫به‬ ‫ادامه‬ ‫در‬
‫شدن‬ ‫آزاد‬ ‫دلیل‬
‫باعث‬ ‫آلی‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ،‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫عناصر‬ ‫تدریجی‬
.‫شد‬ ‫عملکرد‬ ‫افزایش‬
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫حیوانی‬ ‫ی‬
‫افزا‬ ‫در‬
‫ی‬
‫ش‬
‫گوجه‬ ‫عملکرد‬
‫سا‬ ‫از‬ ‫بهتر‬ ‫فرنگی‬
‫ی‬
‫ر‬
‫کودها‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫ا‬ ‫به‬ ً ‫احتما‬ ،‫بودند‬
‫ی‬
‫ن‬
‫دل‬
‫ی‬
‫ل‬
‫که‬
‫سرعت‬
‫آزادساز‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ی‬
‫تروژن‬
‫آن‬
‫ب‬ ‫هاا‬
‫ی‬
‫شاتر‬
‫ساا‬ ‫از‬
‫ی‬
‫ر‬
‫کودهاا‬
‫ی‬
‫آلا‬
‫ی‬
‫باود‬
;
., 2022
et al
Huang
(
)
., 2020
et al
Adekiya
.
‫جدول‬
6
-
‫و‬ ‫آلی‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
‫آن‬ ‫تلفیق‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬
‫میوه‬ ‫عملکرد‬ ‫مجموع‬ ‫بر‬ ‫ها‬
Table 6- The effect of different organic and chemical fertilizers and their combination on total fruit yield
( ‫مربعات‬ ‫میانگین‬
Mean Squares
)
‫آزادی‬ ‫درجه‬
d.f
‫تغییر‬ ‫منابع‬
Sources Change
‫میوه‬ ‫عملکرد‬ ‫مجموع‬
Total fruit yield
304ns
2
‫بلوک‬
199**
11
‫کود‬
21.1
22
‫خطا‬
7.9
-
C.V.
**, *, ns
‫به‬
‫عدم‬ ‫ترتیب‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫معنی‬ ،‫درصد‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
5
‫و‬ ‫درصد‬
‫معن‬
‫ی‬
‫احتمال‬ ‫سطح‬ ‫در‬ ‫داری‬
2
‫درصد‬
ns, *, **: non-significant, significant at % 0.05 and % 0.01, respectively
‫م‬ ‫جامعاه‬ ‫سااختار‬ ‫کودها‬ ‫کاربرد‬
‫ی‬
‫کروبا‬
‫ی‬
،‫خااک‬
‫باه‬
‫و‬
‫یا‬
‫ژه‬
2
AOA
(
‫باکتر‬
‫ی‬
‫هاا‬
‫ی‬
‫اکسا‬
‫ی‬
‫د‬
‫آمون‬ ‫کننده‬
‫یا‬
‫اک‬
)
‫و‬
AOB6
(
‫آرکا‬
‫ی‬
‫اکسا‬
‫ی‬
‫د‬
‫کننده‬
‫آمون‬
‫ی‬
‫اک‬
)
‫فرآ‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫را‬
‫ی‬
‫ند‬
‫ن‬
‫ی‬
‫تر‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ی‬
‫کاس‬
‫ی‬
‫ون‬
‫دخ‬
‫ی‬
‫ل‬
‫تغ‬ ،‫هستند‬
‫یی‬
‫ر‬
‫م‬
‫ی‬
.‫دهاد‬
‫کودها‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫فرآ‬ ‫به‬
‫ی‬
‫ناد‬
‫ما‬ ‫کماک‬ ‫هضام‬
‫ی‬
‫در‬ ،‫کناد‬
‫نت‬
‫ی‬
‫جاه‬
‫نیتروژن‬
‫و‬
‫نیترات‬
‫م‬ ‫بهبود‬ ‫را‬
‫ی‬
،‫بوشد‬
‫آمونیوم‬
‫تثب‬ ‫را‬
‫ی‬
‫ت‬
‫م‬
‫ی‬
‫تبو‬ ،‫کند‬
‫یا‬
‫ر‬
‫ارات‬
‫ا‬‫نیت‬
‫ا‬
‫ا‬‫م‬ ‫ااهش‬
‫ا‬‫ک‬ ‫را‬
‫ی‬
‫اد‬
‫ا‬‫ده‬
(
., 2017
et al
Zhang
)
‫ارد‬
‫ا‬‫عملک‬ ‫و‬
‫گوجه‬
‫ب‬ ‫را‬ ‫فرنگی‬
‫ی‬
‫شتر‬
‫م‬ ‫بهبود‬
‫ی‬
.‫بوشد‬
،‫همچناین‬
‫و‬ ‫گیااه‬ ‫رشاد‬ ‫بهباود‬
1- Ammonia-Oxidizing Archaea
2- Ammonia-Oxidizing Bacteria
‫گوجه‬ ‫میوه‬ ‫عملکرد‬ ‫افزایش‬
‫کاربرد‬ ‫اثر‬ ‫در‬ ‫فرنگی‬
‫می‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬
‫تواناد‬
‫بهباود‬ ‫همچناین‬ ‫و‬ ‫خااک‬ ‫در‬ ‫عناصارغذایی‬ ‫فراهمای‬ ‫افزایش‬ ‫از‬ ‫ناشی‬
‫را‬ ‫عملکارد‬ ‫افزایش‬ ‫نهایت‬ ‫در‬ ‫کاه‬ ‫باشد‬ ‫خاک‬ ‫در‬ ‫آب‬ ‫نگهداری‬ ‫ظرفیت‬
‫به‬
( ‫است‬ ‫داشته‬ ‫دنبال‬
,
Ebrahimi, Souri, Mousavi, & Sahebani
2021
.)
،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬
‫بررسی‬ ‫نتایج‬
‫ن‬ ‫ها‬
‫کودهاای‬ ‫کاه‬ ‫است‬ ‫داده‬ ‫شان‬
‫از‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫خاک‬ ‫بیولوژیکی‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ،‫فیزیکی‬ ‫خوا‬ ‫بهبود‬ ‫سبب‬ ‫آلی‬
‫داده‬ ‫افازایش‬ ‫را‬ ‫ت‬ ‫محصاو‬ ‫عملکارد‬ ‫طریاق‬ ‫ایان‬
‫اناد‬
.,
et al
Cen
(
)
2016
et al.,
Ahmad
;
2020
.

9. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
205
(a)
‫الف‬
(b)
‫ب‬
(c)
‫ج‬
‫شکل‬
2
-
)‫(ج‬ ‫چین‬ ‫دو‬ ‫مجموع‬ ‫و‬ )‫(ب‬ ‫دوم‬ ‫چین‬ ،)‫(الف‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫عملکرد‬ ‫بر‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
Figure 1- The effect of different fertilizers on yield in the first harvest (a), the second harvest (b), and the sum of two
harvests (c)
26.5
29.8 29.4
39.6
30.7 30.0 29.7
34.2
36.8 36.6
34.2
22.4
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
‫عملکرد‬
(
‫هکتار‬
‫در‬
‫تن‬
)
Yield
(ton.ha
-1
)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 6.18
24.3 24.0 23.4
30.9
25.0 25.1
28.0 25.7
32.8
29.1
25.5
19.4
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
‫عملکرد‬
(
‫هکتار‬
‫در‬
‫تن‬
)
Yield
(ton.ha
-1
)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 4.58
50.8 53.8 52.8
70.5
55.7 55.1 57.7 59.8
69.6 65.6
59.7
41.7
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
80.0
‫عملکرد‬
(
‫هکتار‬
‫در‬
‫تن‬
)
Yield
(ton.ha
-1
)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 7.78

10. 210
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
‫بریکس‬ ‫شاخص‬
‫دو‬ ‫هار‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫برای‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
‫ایمیایی‬
‫ا‬‫ش‬ ‫و‬ ‫ای‬
‫ا‬‫آل‬ ‫اف‬
‫ا‬‫موتل‬ ‫اای‬
‫ا‬‫کوده‬ ‫از‬ ‫اتفاده‬
‫ا‬‫اس‬ ،‫این‬
‫ا‬‫چ‬
NPK
‫اأثیر‬
‫ا‬‫ت‬
‫معنی‬
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫(جدول‬ ‫داشتند‬ ‫صفت‬ ‫این‬ ‫روی‬ ‫بر‬ )
‫های‬
0
‫و‬
0
.)
‫به‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫نتایج‬
‫ج‬ ‫صورت‬
‫در‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬ ‫داگانه‬
‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬ ‫با‬ ‫مقایسه‬
NPK
‫بیشاتری‬ ‫باریکس‬ ‫شااخص‬ ‫دارای‬
‫(به‬ ‫شاخص‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ .‫بودند‬
‫ترتیاب‬
55
/
2
‫و‬
20
/
2
‫چاین‬ ‫در‬ )
‫ورمی‬ +‫دامی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ ‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬
‫به‬ ‫نسبت‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کمپوست‬
‫(باه‬ ‫شااهد‬ ‫تیماار‬ ‫در‬ ‫کاه‬ ‫شااخص‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫کمترین‬
‫ترتیاب‬
51
/
5
‫و‬
11
/
0
)
‫به‬ ‫شد‬ ‫مشاهده‬
‫میزان‬
22
‫و‬
00
‫باریکس‬ ‫شااخص‬ ‫دارای‬ ‫درصاد‬
‫ورمای‬+ ‫دامای‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ‫از‬ ‫بعد‬ .‫بود‬ ‫بیشتری‬
‫کاود‬ ،‫کمپوسات‬
‫ورمی‬
‫باریکس‬ ‫شااخص‬ ‫میازان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ ‫و‬ ‫کمپوست‬
‫(به‬
‫ترتیب‬
30
/
2
‫و‬
30
/
2
‫ترکیبای‬ ‫کودهاای‬ ‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫همچناین‬ .‫بود‬ )
‫شیمیایی‬
NPK
‫ا‬ ‫باه‬ ‫نسابت‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫و‬
‫شایمیایی‬ ‫کاود‬ ‫از‬ ‫ساتفاده‬
NPK
‫(جدول‬ ‫بود‬ ‫بیشتری‬ ‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫دارای‬
5
.)
‫بررسی‬ ‫نتایج‬
‫کیفیات‬ ‫بهبود‬ ‫نیاز‬ ‫موتلف‬ ‫های‬
‫گوجاه‬
‫فرنگای‬
‫در‬ ‫را‬
‫ارده‬
‫ا‬‫کاا‬ ‫اد‬
‫ا‬‫تأییاا‬ ‫ای‬
‫ا‬‫آلاا‬ ‫اای‬
‫ا‬‫کودهاا‬ ‫اواع‬
‫ا‬‫اناا‬ ‫از‬ ‫اتفاده‬
‫ا‬‫اساا‬ ‫ارایط‬
‫ا‬‫شاا‬
‫است‬
Mehnaz & Lazarovits,
;
7
., 200
et al
Harshavardhan
(
)
2016
.
‫بدین‬
‫این‬ ‫به‬ ‫باتوجه‬ ،‫ترتیب‬
‫به‬ ،‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫که‬
‫یاک‬ ‫عنوان‬
‫می‬ ‫محسوب‬ ‫غذایی‬ ‫صنای‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫کیفی‬ ‫شاخص‬
‫می‬ ،‫شود‬
‫چناین‬ ‫توان‬
‫بهره‬ ‫که‬ ‫گرفت‬ ‫نتیجه‬
‫کود‬ ‫نظیر‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫مناسب‬ ‫گیری‬
‫و‬ ‫دامای‬
‫ورمای‬
‫ات‬
‫ا‬‫کمپوس‬
‫مای‬
‫باه‬ ‫اد‬
‫ا‬‫توان‬
‫روش‬ ‫از‬ ‫یکای‬ ‫اوان‬
‫ا‬‫عن‬
‫و‬ ‫اب‬
‫ا‬‫مناس‬ ‫اای‬
‫ا‬‫ه‬
‫اکولوژ‬
‫گوجه‬ ‫کیفی‬ ‫عملکرد‬ ‫افزایش‬ ‫جهت‬ ‫یک‬
‫گیرد‬ ‫قرار‬ ‫مدنظر‬ ‫فرنگی‬
.
‫معنی‬ ‫تفاوت‬ ‫موتلف‬ ‫کودهای‬ ‫بین‬ ‫آزمایش‬ ‫نتایج‬ ‫اساس‬ ‫بر‬
‫نظر‬ ‫از‬ ‫داری‬
‫شاخص‬
‫باه‬ ،‫داشات‬ ‫وجود‬ ‫بریکس‬
‫طاوری‬
‫کاه‬
‫و‬ ‫دامای‬ ‫آلای‬ ‫کودهاای‬
‫ورمی‬
‫به‬ ‫بیوچار‬ ‫و‬ ‫کمپوست‬
‫ترکیبای‬ ‫و‬ ‫جداگاناه‬ ‫صورت‬
‫افازایش‬ ‫باعاث‬
‫به‬ ‫نسبت‬ ‫بریکس‬ ‫شاخص‬
‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬
‫ایان‬ ‫نتاایج‬ .‫شاد‬ ‫شاهد‬
‫نتایج‬ ‫با‬ ‫تحقیق‬
( ‫همکاران‬ ‫و‬ ‫ترادا‬
Terada, Dissanayake, Okada,
Sanada, & Koshio, 2023
)
‫پلجارو‬ ‫و‬
‫همکااران‬ ‫و‬
(
et
Pellejero
., 2021
al
‫داشت‬ ‫مطابقات‬ ‫نیز‬ )
.
‫لیکوپن‬ ‫و‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬
( ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
p ≤ 0.05
‫چین‬ ‫و‬ )
( ‫دوم‬
p ≤ 0.01
‫معنای‬ ‫تاأثیر‬ ‫موتلاف‬ ‫کودهای‬ )
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫بار‬ )
‫(جادول‬ ‫داشتند‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬
‫هاای‬
0
‫و‬
0
‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫داد‬ ‫نشاان‬ ‫نتاایج‬ .)
‫به‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬
‫کودهاای‬ ‫باا‬ ‫مقایساه‬ ‫در‬ ‫ترکیبای‬ ‫و‬ ‫جداگاناه‬ ‫صاورت‬
‫شیمیایی‬
NPK
‫ویتامین‬ ‫دارای‬
‫ایان‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ .‫بودند‬ ‫بیشتری‬ ‫ث‬
‫(به‬ ‫صفت‬
‫ترتیب‬
1
/
26
‫و‬
0
/
22
‫میلی‬
‫در‬ ‫گرم‬
233
‫چاین‬ ‫در‬ )‫نمونه‬ ‫گرم‬
‫ورمی‬ +‫دامی‬ ‫کود‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ‫در‬ ‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬
‫به‬ ‫نسبت‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کمپوست‬
‫(باه‬ ‫شااهد‬ ‫تیماار‬ ‫در‬ ‫کاه‬ ‫شااخص‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫کمترین‬
‫ترتیاب‬
0
/
23
‫و‬
23
/
2
‫بااه‬ ‫اد‬
‫ا‬‫ش‬ ‫ااهده‬
‫ا‬‫مش‬ )
‫ازان‬
‫ا‬‫می‬
60
‫و‬
02
‫دارای‬ ‫اد‬
‫ا‬‫درص‬
‫ث‬ ‫اامین‬‫ا‬‫ویت‬
‫ای‬
‫ا‬‫دام‬ ‫اود‬
‫ا‬‫ک‬ ‫ای‬
‫ا‬‫ترکیب‬ ‫اار‬
‫ا‬‫تیم‬ ‫از‬ ‫اد‬
‫ا‬‫بع‬ ،‫این‬
‫ا‬‫چ‬ ‫دو‬ ‫ار‬
‫ا‬‫ه‬ ‫در‬ .‫اود‬
‫ا‬‫ب‬ ‫اتری‬
‫ا‬‫بیش‬
‫ورمی‬+
‫ورمی‬ ‫کود‬ ،‫کمپوست‬
‫(به‬ ‫کمپوست‬
‫ترتیب‬
5
/
26
‫و‬
22
‫میلی‬
‫گارم‬
‫در‬
233
‫(به‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ ‫و‬ )‫نمونه‬ ‫گرم‬
‫ترتیب‬
6
/
26
‫و‬
2
/
23
‫میلی‬
‫در‬ ‫گارم‬
233
‫همچناین‬ .‫بودناد‬ ‫ث‬ ‫ویتاامین‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ )‫نمونه‬ ‫گرم‬
‫شیمیایی‬ ‫ترکیبی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
NPK
‫باه‬ ‫نسابت‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫و‬
‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
NPK
‫(شاکل‬ ‫بود‬ ‫بیشتری‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬ ‫دارای‬
6
.)
‫دو‬ ‫هار‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫نشاان‬ ‫لیکاوپن‬ ‫صفت‬ ‫برای‬ ‫صفات‬ ‫واریانس‬ ‫تجزیه‬
‫از‬ ‫اتفاده‬
‫ا‬‫اس‬ ،‫این‬
‫ا‬‫چ‬
‫ایمیایی‬
‫ا‬‫ش‬ ‫و‬ ‫ای‬
‫ا‬‫آل‬ ‫اف‬
‫ا‬‫موتل‬ ‫اای‬
‫ا‬‫کوده‬
NPK
‫اأثیر‬
‫ا‬‫ت‬
‫معنی‬
( ‫داری‬
p ≤ 0.01
‫(جدول‬ ‫داشتند‬ ‫صفت‬ ‫این‬ ‫روی‬ ‫بر‬ )
‫های‬
0
‫و‬
0
.)
‫به‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫نتایج‬
‫در‬ ‫ترکیبی‬ ‫و‬ ‫جداگانه‬ ‫صورت‬
‫ایمیایی‬
‫ا‬‫ش‬ ‫اای‬
‫ا‬‫کوده‬ ‫اا‬
‫ا‬‫ب‬ ‫اه‬
‫ا‬‫مقایس‬
NPK
.‫اود‬
‫ا‬‫ب‬ ‫اتری‬
‫ا‬‫بیش‬ ‫اوپن‬
‫ا‬‫لیک‬ ‫دارای‬
‫(به‬ ‫صفت‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
‫ترتیب‬
00
/
6
‫و‬
65
/
6
‫میلای‬
‫در‬ ‫گارم‬
233
+‫داماای‬ ‫کااود‬ ‫ترکیباای‬ ‫تیمااار‬ ‫در‬ ‫دوم‬ ‫و‬ ‫اول‬ ‫چااین‬ ‫در‬ )‫نمونااه‬ ‫گاارم‬
‫ورمی‬
‫تیمار‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫شاخص‬ ‫این‬ ‫میزان‬ ‫کمترین‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کمپوست‬
‫(به‬ ‫شاهد‬
‫ترتیب‬
01
/
2
‫و‬
22
/
2
‫میلی‬
‫در‬ ‫گرم‬
233
‫مشااهده‬ )‫نموناه‬ ‫گرم‬
‫به‬ ‫شد‬
‫میزان‬
20
‫و‬
10
‫دو‬ ‫هار‬ ‫در‬ .‫بودناد‬ ‫بیشتری‬ ‫لیکوپن‬ ‫دارای‬ ‫درصد‬
‫ای‬
‫ا‬‫ورم‬+ ‫ای‬
‫ا‬‫دام‬ ‫اود‬
‫ا‬‫ک‬ ‫ای‬
‫ا‬‫ترکیب‬ ‫اار‬
‫ا‬‫تیم‬ ‫از‬ ‫اد‬
‫ا‬‫بع‬ ،‫این‬
‫ا‬‫چ‬
‫اود‬
‫ا‬‫ک‬ ،‫ات‬
‫ا‬‫کمپوس‬
‫ورمی‬
‫(به‬ ‫کمپوست‬
‫ترتیب‬
01
/
6
‫و‬
22
/
6
‫میلی‬
‫در‬ ‫گرم‬
233
)‫نموناه‬ ‫گرم‬
( ‫ای‬
‫ا‬‫دام‬ ‫اود‬
‫ا‬‫ک‬ ‫و‬
02
/
6
‫و‬
20
/
6
‫ای‬
‫ا‬‫میل‬
‫در‬ ‫ارم‬
‫ا‬‫گ‬
233
‫دارای‬ )‫اه‬
‫ا‬‫نمون‬ ‫ارم‬
‫ا‬‫گ‬
‫ترکیبای‬ ‫کودهاای‬ ‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫همچناین‬ .‫باود‬ ‫لیکوپن‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
‫شیمیایی‬
NPK
‫نس‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ +
‫شایمیایی‬ ‫کاود‬ ‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫باه‬ ‫بت‬
NPK
‫(شکل‬ ‫بود‬ ‫بیشتری‬ ‫لیکوپن‬ ‫میزان‬ ‫دارای‬
0
.)
‫آل‬ ‫مواد‬
‫ی‬
‫مهم‬ ‫نقش‬
‫ی‬
‫حاصلو‬ ‫در‬
‫ی‬
‫ز‬
‫ی‬
‫عناصر‬ .‫دارد‬ ‫خاک‬ ‫عملکرد‬ ‫و‬
‫کم‬
‫ی‬
‫اب‬
‫آل‬ ‫مواد‬ ‫در‬ ‫موجود‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫توانند‬
‫ن‬
‫ی‬
‫ازها‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫کروارگان‬
‫ی‬
‫سم‬
‫ها‬
‫ی‬
‫خاک‬
‫فعال‬ ،‫کنند‬ ‫برآورده‬ ‫را‬
‫ی‬
‫ت‬
‫ها‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫کروب‬
‫ی‬
‫تقو‬ ‫را‬
‫ی‬
‫ت‬
‫و‬ ‫خاک‬ ‫تعامل‬ ‫بر‬ ،‫کنند‬
‫م‬
‫ی‬
‫کروارگان‬
‫ی‬
‫سم‬
‫بگذارند‬ ‫تأثیر‬
(
Mostofi & Najafi, 2008
)
‫به‬ ‫و‬
‫طاور‬
‫غ‬
‫ی‬
‫رمستق‬
‫ی‬
‫م‬
‫ک‬ ‫بر‬
‫ی‬
‫ف‬
‫ی‬
‫ت‬
‫نشاان‬ ‫مربوطه‬ ‫مطالعات‬ .‫بگذارند‬ ‫تأثیر‬ ‫محصول‬
‫کودها‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫داده‬
‫ی‬
‫آل‬
‫ی‬
‫افزا‬ ‫باعث‬
‫ی‬
‫ش‬
‫آل‬ ‫مواد‬
‫ی‬
‫م‬ ‫خاک‬
‫ی‬
‫در‬ ‫و‬ ‫شوند‬
‫نت‬
‫ی‬
‫جه‬
‫فعال‬
‫ی‬
‫ت‬
‫بااکتر‬
‫ی‬
‫هاا‬
‫ی‬
‫بارا‬ ‫خااک‬
‫ی‬
‫تجز‬
‫یا‬
‫ه‬
‫آلا‬ ‫ماواد‬
‫ی‬
‫و‬ ‫خااک‬
‫آزادساز‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ی‬
،‫تروژن‬
‫پتاسا‬ ‫و‬ ‫فسفر‬
‫ی‬
‫م‬
‫را‬
‫ما‬ ‫بهباود‬
‫ی‬
‫بوشاند‬
(
Shang,
Wan, Zhou, Li, & Li, 2020
.)
‫به‬ ‫چنین‬
‫می‬ ‫نظر‬
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫که‬ ‫رسد‬
‫حاصلویزکننده‬ ‫موتلف‬ ‫انواع‬
‫به‬ ،‫خاک‬ ‫های‬
‫فراهمی‬ ‫در‬ ‫مثبت‬ ‫تأثیر‬ ‫دلیل‬
‫عناصر‬
‫باعث‬ ‫غذایی‬
‫به‬ ‫و‬ ‫گیاه‬ ‫رشد‬ ‫افزایش‬
‫خصوصایات‬ ‫بهباود‬ ‫آن‬ ‫تب‬
.‫است‬ ‫شده‬ ‫میوه‬ ‫کیفی‬
‫آدکیاا‬
( ‫همکاااران‬ ‫و‬
., 2022
et al
Adekiya
)
‫کودهای‬ ‫اثر‬ ‫نیز‬
‫آلی‬
‫شااخص‬ ‫بر‬ ‫را‬
‫کیفای‬ ‫هاای‬
‫گوجاه‬
‫فرنگای‬
‫مثبات‬
‫کردن‬ ‫گزارش‬
.‫د‬
‫دارای‬ ‫دامای‬ ‫کود‬ ‫تیمارهای‬ ‫که‬ ‫داد‬ ‫نشان‬ ‫آزمایش‬ ‫نتایج‬ ،‫همچنین‬

11. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
211
‫لیک‬
.‫بود‬ ‫شاهد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫تیمارهای‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫بیشتری‬ ‫وپن‬
‫توجه‬ ‫با‬
‫این‬ ‫به‬
‫به‬ ،‫لیکوپن‬ ‫که‬
‫گوجه‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫کاروتنوئید‬ ‫یک‬ ‫عنوان‬
‫مطرح‬ ‫فرنگی‬
‫می‬ ،‫است‬
‫کودهای‬ ‫از‬ ‫اساتفاده‬ ‫توان‬
‫دامی‬
‫به‬ ‫را‬
‫مناسب‬ ‫جایگزینی‬ ‫عنوان‬
‫ک‬ ‫خصوصاایات‬ ‫بهباااود‬ ‫جهاات‬ ‫در‬ ‫شاایمیایی‬ ‫کودهااای‬ ‫باارای‬
‫یفاا‬
‫ی‬
‫گوجه‬
‫لی‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫فرنگی‬
‫ماد‬ ‫کوپن‬
‫بررسای‬ ‫نتاایج‬ .‫داد‬ ‫قارار‬ ‫نظار‬
‫هاای‬
‫کیفیات‬ ‫بهباود‬ ‫نیاز‬ ‫موتلف‬
‫گوجه‬ ‫لیکوپن‬
‫فرنگی‬
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫شرایط‬ ‫در‬
‫دامی‬ ‫کودهای‬
‫است‬ ‫کرده‬ ‫تأیید‬
.,
et al
Gao
;
., 2018
et al
Bilalis
(
)
2023
.
(a)
‫الف‬
(b)
‫ب‬
‫شکل‬
1
-
)‫(ب‬ ‫دوم‬ ‫چین‬ ‫و‬ )‫(الف‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬ ‫میزان‬ ‫بر‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
Figure 2- The effect of different fertilizers on the amount of vitamin C in the first harvest (a) and the second harvest
(b)
11.6
12.5 12.2
11.5 12.1 11.7
10.9
12.9
11.2 11.9 11.8
10.4
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
‫ث‬
‫ویتامین‬
(
‫در‬
‫گرم‬
‫میلی‬
100
‫نمونه‬
‫گرم‬
)
Vitamin
C
(mg
per
100
grams
of
sample)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 1.26
10.2 11.0 10.7
6.80
10.6 10.2
8.10
11.4
7.40 7.80 8.60
6.10
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
‫ث‬
‫ویتامین‬
(
‫در‬
‫گرم‬
‫میلی‬
100
‫نمونه‬
‫گرم‬
)
Vitamin
C
(mg
per
100
grams
of
sample)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 2.15

12. 215
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
(a)
‫الف‬
(b)
‫ب‬
‫شکل‬
3
-
)‫(ب‬ ‫دوم‬ ‫چین‬ ‫و‬ )‫(الف‬ ‫اول‬ ‫چین‬ ‫در‬ ‫لیکوپن‬ ‫میزان‬ ‫بر‬ ‫مختلف‬ ‫کودهای‬ ‫اثر‬
Figure 3- The effect of different fertilizers on the amount of lycopene in the first harvest (a) and the second harvest (b)
‫نتیجه‬
‫گیری‬
‫نشا‬ ‫پژوهش‬ ‫این‬ ‫نتایج‬
‫شایمیایی‬ ‫کود‬ ،‫چین‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫داد‬ ‫ن‬
NPK
‫باه‬ ‫آلای‬ ‫کودهاای‬ ‫باا‬ ‫هماراه‬ ‫و‬ ‫تنهایی‬ ‫به‬
‫بیشاترین‬ ‫ترکیبای‬ ‫صاورت‬
‫گوجاه‬ ‫حجم‬ ‫و‬ ‫طول‬ ،‫قطر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫اثرگذاری‬
،‫همچناین‬ .‫داشاتند‬ ‫فرنگای‬
‫شایمیایی‬ ‫کاود‬ ‫تیماار‬ ‫در‬ ‫اول‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ‫عملکرد‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
NPK
‫به‬
‫حالی‬ ‫در‬ ‫آمد‬ ‫دست‬
‫شا‬ ‫کاود‬ ‫ترکیبای‬ ‫تیماار‬ ‫دوم‬ ‫چاین‬ ‫در‬ ‫کاه‬
‫یمیایی‬
NPK
‫مای‬ ‫کاه‬ ‫باود‬ ‫عملکرد‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬ ‫دارای‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ +
‫تاوان‬
‫کاهش‬ ‫و‬ ‫دامی‬ ‫کود‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫عناصر‬ ‫تدریجی‬ ‫شدن‬ ‫آزاد‬ ‫با‬ ‫داشت‬ ‫بیان‬
‫دارای‬ ‫فوق‬ ‫ترکیبی‬ ‫تیمار‬ ،‫فصل‬ ‫آخر‬ ‫در‬ ‫شیمیایی‬ ‫کود‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫عناصر‬
‫باه‬ ‫آلای‬ ‫کودهاای‬ ،‫دیگر‬ ‫سوی‬ ‫از‬ .‫بود‬ ‫عملکرد‬ ‫میزان‬ ‫بیشترین‬
‫صاورت‬
‫و‬ ‫ترکیبی‬
‫دارای‬ ‫کاود‬ ‫بدون‬ ‫شاهد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫کودهای‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫منفرد‬
.‫بود‬ ‫بیشتری‬ ‫لیکوپن‬ ‫و‬ ‫ث‬ ‫ویتامین‬ ،‫بریکس‬ ‫شاخص‬ ‫کیفی‬ ‫خصوصیات‬
‫به‬
‫با‬ ،‫کلی‬ ‫طور‬
‫کود‬ ‫کاربرد‬
‫آلی‬
‫تلف‬ ‫و‬
‫ی‬
‫ق‬
‫شا‬ ‫کود‬ ‫با‬ ‫آن‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫ما‬
‫ی‬
‫تاوان‬
1.63
2.36 2.39
1.47
2.11 2.21
1.57
2.48
1.94 1.88
2.11
1.39
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
‫لیکوپن‬
(
‫در‬
‫گرم‬
‫میلی‬
100
‫نمونه‬
‫گرم‬
)
Lycopene
(mg
per
100
grams
of
sample)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 0.557
1.4
2.13 2.16
1.13
1.88
1.98
1.34
2.25
1.52
1.65
1.88
1.16
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
‫لیکوپن‬
(
‫در‬
‫گرم‬
‫میلی‬
100
‫نمونه‬
‫گرم‬
)
Lycopene
(mg
100
g
-1
sample
-1
)
‫مختلف‬ ‫کودهای‬
Different fertilizers
LSD (5%): 0.521

13. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
215
‫بس‬
‫ی‬
‫ار‬
‫ی‬
‫خصوص‬ ‫از‬
‫ی‬
‫ات‬
‫گوجاه‬ ‫کمی‬ ‫و‬ ‫کیفی‬
‫فرنگای‬
‫بوشا‬ ‫بهباود‬ ‫را‬
‫ی‬
‫د‬
‫؛‬
‫بنابرا‬
‫ی‬
‫ن‬
‫جا‬ ‫با‬
‫ی‬
‫گز‬
‫ی‬
‫ن‬
‫بوش‬ ‫نمودن‬
‫ی‬
‫ش‬ ‫کود‬ ‫از‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫کود‬ ‫با‬
‫آلی‬
‫عاالوه‬
‫م‬ ‫عملکرد‬ ‫بهبود‬ ‫بر‬
‫ی‬
‫توان‬
‫شا‬ ‫کود‬ ‫مصرف‬ ‫کاهش‬ ‫به‬
‫ی‬
‫م‬
‫ی‬
‫ا‬
‫یی‬
‫باه‬
‫عناوان‬
‫ی‬
‫ک‬
‫ی‬
‫نهاده‬ ‫از‬
‫های‬
‫پرهز‬
‫ی‬
‫نه‬
‫ک‬
‫مک‬
‫همچن‬ ‫و‬ ‫نمود‬
‫ی‬
‫ن‬
‫به‬ ‫اساتفاده‬ ‫با‬
‫ی‬
‫ناه‬
‫از‬
‫کود‬
‫آلی‬
‫راستا‬ ‫در‬
‫ی‬
‫ن‬
‫ی‬
‫ل‬
‫کشاورز‬ ‫اهداف‬ ‫به‬
‫ی‬
‫پا‬
‫ی‬
‫دار‬
.‫برداشت‬ ‫گام‬
References
1. Adekiya, A. O., Dahunsi, S. O., Ayeni, J. F., Aremu, C., Aboyeji, C. M., Okunlola, F., & Oyelami, A. E. (2022).
Organic and inorganic fertilizers effects on the performance of tomato (Solanum lycopersicum) and cucumber
(Cucumis sativus) grown on soilless medium. Scientific Reports, 12, 12212. https://doi.org/10.1038/s41598-022-
16497-5
2. Adekiya, A. O., Ejue, W. S., Olayanju, A., Dunsin, O., Aboyeji, C. M., Aremu, C., Adegbite, K., & Akinpelu, O.
(2020). Different organic manure sources and NPK fertilizer on soil chemical properties, growth, yield and quality
of okra. Scientific Reports, 10, 16083. https://doi.org/10.1038/s41598-020-73291-x
3. Adesemoye, A. O., & Kloepper, J. W. (2009). Plant-microbes’ interactions in enhanced fertilizer-use efficiency.
Applied Microbiology and Biotechnology, 85, 1-12. https://doi.org/10.1007/s00253-009-2196-0
4. Ahmad, A. A., Radovich, T. J. K., Nguyen, H. V., Uyeda, J., Arakaki, A., Cadby, J., & Teves, G. (2016). Use of
organic fertilizers to enhance soil fertility, plant growth, and yield in a tropical environment. Organic Fertilizers-
From Basic Concepts to Applied Outcomes, 85-108. https://doi.org/10.5772/62529
5. Ali, M. M., Anwar, R., Malik, A. U., Khan, A. S., Ahmad, S., Hussain, Z., Ul Hasan, M., Nasir, M., & Chen, F. X.
(2022). Plant growth and fruit quality response of strawberry is improved after exogenous application of 24-
epibrassinolide. Journal of Plant Growth Regulation, 41, 1786-1799. https://doi.org/10.1007/s00344-021-10422-2
6. Ali, M. Y., Sina, A. I., Khandker, S. S., Neesa, L., Tanvir, E. M., Kabir, A., Khalil, M. I., & Gan, S. H. (2021).
Nutritional composition and bioactive compounds in tomatoes and their impact on human health and disease: A
Review. Foods, 10, 45. https://doi.org/10.3390/foods10010045
7. Bai, M., Suter, H., Lam, S. K., Sun, J. L., & Chen, D. L. (2014). Use of open-path FTIR and inverse dispersion
technique to quantify gaseous nitrogen loss from an intensive vegetable production site. Atmospheric
Environment, 94, 687-691. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2014.06.013
8. Beeby, J., Moore, S., Taylor, L., & Nderitu, S. (2020). Effects of a one-time organic fertilizer application on long-
term crop and residue yields, and soil quality measurements using biointensive agriculture. Frontiers in
Sustainable Food Systems, 4, 67. https://doi.org/10.3389/fsufs.2020.00067
9. Bilalis, D., Krokida, M., Roussis, I., Papastylianou, P., Travlos, I., Cheimona, N., & Dede, A. (2018). Effects of
organic and inorganic fertilization on yield and quality of processing tomato (Lycopersicon esculentum Mill.).
Folia Horticulturae, 30(2) 321-332. https://doi.org/10.2478/fhort-2018-0027
10. Blanco-Canqui, H., & Schlegel, A. J. (2013). Implications of inorganic fertilization of irrigated corn on soil
properties: lessons learned after 50 years. Journal of Environmental Quality, 42, 861-871.
https://doi.org/10.2134/jeq2012.0451
11. Boudet Antomarchi, A., Boicet Fabre, T., Duran Ricardo, S., & Merino Hernandez, Y. (2017). Effect on tomato
(Solanum lycopersicum L.) of different doses of organic fertilizer bocashi under agroecological conditions. Revista
Centro Agricola, 44(4), 37-42
12. Cen, Y., Guo, L., Liu, M., Gu, X., Li, C., & Jiang, G. (2020). Using organic fertilizers to increase crop yield,
economic growth, and soil quality in a temperate farmland. Peer Journal, 19, 8. https://doi.org/10.7717/peerj.9668
13. Da Costa, P. B., Beneduzi, A., de Souza, R., Schoenfeld, R., Vargas, L. K., & Passaglia, L. M. P. (2013). The
effects of different fertilization conditions on bacterial plant growth promoting traits: Guidelines for directed
bacterial prospection and testing. Plant Soil, 368, 267-280. https://doi.org/10.1007/s11104-012-1513-z
14. Ding, X., Han, X., Liang, Y., Qiao, Y., Li, L., & Li, N. (2012). Changes in soil organic carbon pools after 10 years
of continuous manuring combined with chemical fertilizer in a Mollisol in China. Soil and Tillage Research, 122,
36-41. https://doi.org/10.1016/j.still.2012.02.002
15. Ebrahimi, M., Souri, M. K., Mousavi, A., & Sahebani, N. (2021). Biochar and vermicompost improve growth and
physiological traits of tomato (Lycopersicon esculentum Mill.) under deficit irrigation. Chemical and Biological
Technologies in Agriculture, 8, 19. https://doi.org/10.1186/s40538-021-00216-9
16. Farneselli, M., Tosti, G., Onofri, A., Benincasa, P., Guiducci, M., Pannacci, E., & Tei, F. (2018). Effects of N
sources and management strategies on crop growth, yield and potential N leaching in processing tomato. European
Journal of Agronomy, 98, 46-54. https://doi.org/10.1016/j.eja.2018.04.006
17. Gao, F., Li, H., Mu, X., Gao, H., Zhang, Y., Li, R., Cao, K., & Ye, L. (2023). Effects of organic fertilizer
application on tomato yield and quality: a meta-analysis. Applied Sciences, 13, 2184.
https://doi.org/10.3390/app13042184
18. Guo, J. X., Hu, X. Y., Gao, L. M., Xie, K. L., Ling, N., Shen, Q. R., Hu, S. J., & Guo, S. W. (2017). The rice
production practices of high yield and high nitrogen use efficiency in Jiangsu, China. Scientific Reports, 7, 2101.

14. 215
‫جلد‬ ،‫ایران‬ ‫زراعی‬ ‫پژوهشهای‬ ‫نشریه‬
12
‫شماره‬ ،
4
،
‫زمستان‬
2411
https://doi.org/10.1038/s41598-017-02338-3
19. Harshavardhan, P. G., Vasundhara Raviraja, M., Shetty, G., Nataraja, A., Sreeramu, B. S., Chandre Gowda, M., &
Sreenivasappa, K. N. (2007). Influence of spacing and integrated nutrient management on yield and quality of
essential oil in lemon balm (Melissa officinalis L.). BioMed Central, 2, 288.
20. Hoffland, E., Kuyper, T. W., Comans, R. N. J., & Creamer, R. E. (2020). Eco-functionality of organic matter in
soils. Plant Soil, 455, 1-22. https://doi.org/10.1007/s11104-020-04651-9
21. Hu, G. Q., Ma, X. X., Li, X. H., & Wang, H. (2022). Evaluation of organic substitution based on vegetable yield
and soil fertility. Environmental Pollutants and Bioavailability, 34, 162-170.
https://doi.org/10.1080/26395940.2022.2064335
22. Huang, L. A., Cheng, S. M., Liu, H. L., Zhao, Z. X., Wei, S. X., & Sun, S. L. (2022). Effects of nitrogen reduction
combined with organic fertilizer on growth and nitrogen fate in banana at seedling stage. Environmental Research,
214, 113826. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113826
23. Janusauskaite, D., & Ciuberkis, S. (2010). Effect of different soil tillage and organic fertilizers on winter triticale
and spring barley stem base diseases. Crop Protection, 29, 802-807. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2010.04.002
24. Lam, S. K., Suter, H., Mosier, A. R., & Chen, D. L. (2017). Using nitrification inhibitors to mitigate agricultural
N2O emission: A double-edged sword? Global Change Biology, 23, 485-489. https://doi.org/10.1111/gcb.13338
25. Madrid, R., Barba, E. M., Sanchez, A., & Garcia, A. L. (2009). Effects of organic fertilisers and irrigation level on
physical and chemical quality of industrial tomato fruit (cv. Nautilus). Journal of the Science of Food and
Agriculture, 89, 2608-2615. https://doi.org/10.1002/jsfa.3763
26. Maguire, V. G., Bordenave, C. D., Nieva, A. S., Llames, M. E., Colavolpe, M. B., Garriz, A., & Ruiz, O. A.
(2020). Soil bacterial and fungal community structure of a rice monoculture and rice-pasture rotation systems.
Applied Soil Ecology, 151, 103535. https://doi.org/10.1016/j.apsoil.2020.103535
27. Mehnaz, S., & Lazarovits, G. (2016). Inoculation effects of Pseudomonas putida, Gluconacetobacter
azotocaptans, and Azospirillum lipoferum on corn plant growth under greenhouse conditions. Microbial Ecology,
51, 326-335. https://doi.org/10.1007/s00248-006-9039-7
28. Mi, W. H., Wu, L. H., Brookes, P. C., Liu, Y. L., Zhang, X., & Yang, X. (2016). Changes in soil organic carbon
fractions under integrated management systems in a low-productivity paddy soil given different organic
amendments and chemical fertilizers. Soil and Tillage Research, 163, 64-70.
https://doi.org/10.1016/j.still.2016.05.009
29. Mohamed, A. S., Shohba, N. E. A., Abou-Taleb, S. A., Abbas, M. S., & Soliman, A. S. (2018). Beneficial effects
of Bio-Organic fertilizers as a partial replacement of chemical fertilizers on productivity and fruit quality of
Pomegranate trees. Bioscience Research, 15, 4603-4616.
30. Mostofi, Y., & Najafi, F. (2008). Laboratory and analytical methods in horticultural science. Tehran University
Press. (In Persian).
31. Pellejero, G., Palacios, J., Vela, E., Gajardo, O., Albrecht, L., Aschkar, G., Chrorolque, A., Garcia-Navarro, F. J.,
& Jimenez-Ballesta, R. (2021). Effect of the application of compost as an organic fertilizer on a tomato crop
(Solanum lycopersicum L.) produced in the field in the Lower Valley of the Rio Negro (Argentina). International
Journal of Recycling of Organic Waste in Agriculture, 10, 145-155.
32. Salehi, B., Sharifi-Rad, R., Sharopov, F., Namiesnik, J., Roointan, A., Kamle, M., Kumar, P., Martins, N., &
Sharifi-Rad, J. (2019). Beneficial effects and potential risks of tomato consumption for human health: an
overview. Nutrition, 62, 201-208. https://doi.org/10.1016/j.nut.2019.01.012
33. Serio, F., Ayala, O., Bonasia, A., & Santamaria, P. (2006). Antioxidant properties and health benefits of tomato. In
Recent Progress in Medicinal Plants (Search for Natural Drugs); Studium Press: Totnes, U.K. Volume 13.
34. Shang, L., Wan, L., Zhou, X., Li, S., & Li, X. (2020). Effects of organic fertilizer on soil nutrient status, enzyme
activity, and bacterial community diversity in Leymus chinensis steppe in Inner Mongolia, China. PLoS One,
15(10), e0240559. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0240559
35. Simpson, R. J., Oberson, A., Culvenor, R. A., Ryan, M. H., Veneklaas, E. J., Lambers, H., Lynch, J. P., Ryan, P.
R., Delhaize, E., & Smith, F. A. (2011). Strategies and agronomic interventions to improve the phosphorus-use
efficiency of farming systems. Plant Soil, 349, 89-120. https://doi.org/10.1007/s11104-011-0880-1
36. Snapp, S. S., Nyiraneza, J., Otto, M., & Kirk, W. W. (2013). Managing manure in potato and vegetable systems,
Extension Bulletin E28-93, Michigan State University. Available at: www.msue.msu.edu
37. Tao, Y., Liu, T., Wu, J. Y., Wu, Z. S., Liao, D. L., Shah, F., & Wu, W. (2022). Effect of combined application of
chicken manure and inorganic nitrogen fertilizer on yield and quality of cherry tomato. Agronomy, 12, 1574.
https://doi.org/10.3390/agronomy12071574
38. Tei, F., Benincasa, P., & Guiducci, M. (2002). Critical nitrogen concentration in processing tomato. European
Journal of Agronomy, 18, 45-55. https://doi.org/10.1016/s1161-0301(02)00096-5
39. Terada, N., Dissanayake, K., Okada, C., Sanada, A., & Koshio, K. (2023). Micro-tom tomato response to
fertilization rates and the effect of cultivation systems on fruit yield and quality. Horticulturae, 9, 367.
https://doi.org/10.3390/horticulturae9030367

15. ،‫همکاران‬ ‫و‬ ‫فر‬ ‫آریان‬
‫آن‬ ‫ترکیبی‬ ‫کاربرد‬ ‫و‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫آلی‬ ‫کودهای‬ ‫انواع‬ ‫تأثیر‬
‫ویژگی‬ ‫بر‬ ‫ها‬
‫های‬
...
212
40. Tilesi, F., Lombardi, A., & Mazzucato, A. (2021). Scientometric and methodological analysis of the recent
literature on the health-related effects of tomato and tomato products. Foods, 10, 1905.
https://doi.org/10.3390/foods10081905
41. Yanga, L., Zhaoa, F., Changa, Q., Li, T., & Li, F. (2015). Effects of vermicomposts on tomato yield and quality
and soil fertility in greenhouse under different soil water regimes. Agricultural Water Management, 160, 98-105.
https://doi.org/10.1016/j.agwat.2015.07.002
42. Zhang, K. L., Chen, L., Li, Y., Brookes, P. C., Xu, J. M., & Luo, Y. (2017). The effects of combinations of
biochar, lime, and organic fertilizer on nitrification and nitrifiers. Biology and Fertility of Soils, 53, 77-87.
https://doi.org/10.1007/s00374-016-1154-0