Recommended
Recommended
More Related Content
Similar to Study the Response of Physiological Traits and Grain Yield to Integrated Use of Chemical Nitrogen Fertilizer with Sugarcane Residue Compost in Heat Stress Conditions
Similar to Study the Response of Physiological Traits and Grain Yield to Integrated Use of Chemical Nitrogen Fertilizer with Sugarcane Residue Compost in Heat Stress Conditions (20)
More from Iran. J. Field Crops Research
More from Iran. J. Field Crops Research (10)
Study the Response of Physiological Traits and Grain Yield to Integrated Use of Chemical Nitrogen Fertilizer with Sugarcane Residue Compost in Heat Stress Conditions
- 1. Iranian Journal of Field Crops Research Homepage: https://jcesc.um.ac.ir Research Article Vol. 21, No. 3, Fall 2023, p. 363-383 Study the Response of Physiological Traits and Grain Yield to Integrated Use of Chemical Nitrogen Fertilizer with Sugarcane Residue Compost in Heat Stress Conditions M. Makvandi1 , A. M. Bakhshandeh2 , A. Moshatati 3* , M. R. Moradi Telavat4 , A. Khodaei Joghan 3 Received: 21 March 2023 Revised: 20 May 2023 Accepted: 24 May 2023 How to cite this article: Makvandi, M., Bakhshandeh, A., Moshatati, A., Moradi Telavat, M. R., & Khodaei Joghan, A. (2023). Study the Response of Physiological Traits and Grain Yield to Integrated Use of Chemical Nitrogen Fertilizer with Sugarcane Residue Compost in Heat Stress Conditions. Iranian Journal of Field Crops Research, 21(3), 363-383. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.81634.1236 Introduction In the pursuit of a resilient and progressive agricultural system, the incorporation of diverse fertilizers is deemed essential. This practice not only enhances product quality but also aids in cost reduction. However, over- reliance on a specific type of input can inadvertently lead to unintended repercussions. The unrestricted utilization of chemical fertilizers, for instance, can precipitate adverse outcomes such as imbalanced pH levels, the accumulation of heavy elements, soil structure deterioration, and environmental contamination. Conversely, organic fertilizers, while environmentally friendly, often release nutrients at a slower rate, potentially disrupting optimal plant growth. To attain a balanced and sustainable agricultural approach, the combined application of organic and chemical fertilizers is advocated. Moreover, harnessing the biological potential inherent in soil ecosystems, including beneficial microbial communities encompassing bacteria and fungi, emerges as a promising avenue in cultivating sustainable agriculture. Acknowledging the adverse impact of late-season heat stress on wheat production in Khuzestan and recognizing the significance of reducing chemical fertilizer usage while augmenting organic and biological fertilizers to foster ecological health, this experiment undertakes the exploration of the effects of a synergistic approach. Specifically, it delves into the combined utilization of nitrogen and compost fertilizers, complemented by the incorporation of plant growth-promoting rhizobacteria. This endeavor aims to shed light on how this combined strategy operates within the context of terminal heat stress, assessing its influence on the physiological attributes and yield of the wheat cultivar Chamran 2. Materials and Methods This experiment was carried out as split-split plots based on a randomized complete block design with three replications in the crop year of 2021-2022 in the research farm of Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan. The experimental factors include three planting dates: December 1st, December 20th, and December 10th in the main plots; Six levels of combined use of nitrogen fertilizer with compost fertilizer include control (without nitrogen and organic), 100% nitrogen, 75% nitrogen+ 25% compost, 50% nitrogen+ 50% compost, 25% nitrogen+ 75% compost and 100% compost in sub-plots and two levels of application and non-application of plant growth promoting rhizobacteria in sub-plots. Each sub-plot was 3 meters long and 2 meters wide (with an area of 6 square meters) and included 10 crop lines at a distance of 20 cm from each other. 1- Ph.D. student of Agrotechnology, Plant Production and Genetics Department, Agriculture Faculty, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran 2- Professor, Plant Production and Genetics Department, Agriculture Faculty, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran 3- Assistant Professor, Plant Production and Genetics Department, Agriculture Faculty, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran 4- Associate Professor, Plant Production and Genetics Department, Agriculture Faculty, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran (*- Corresponding Author Email: A.moshatati@asnrukh.ac.ir) https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.81634.1236
- 2. 463 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 12 شماره ، 3 ، پاییز 2411 The distance between the main and secondary plots was considered to be half a meter and the distance between the blocks was two meters. After physiological maturity, the plants were harvested and the physiological traits and grain yield were measured. Results and Discussion Variance analysis showed that the interaction effect of planting date, combined use of nitrogen with compost, and plant growth promoting rhizobacteria, on the traits of relative leaf water content, planting to flowering, and grain yield were significant at the 1% probability level. Also, the interaction effect of planting date and the combined use of nitrogen with compost on all traits except the length of the grain filling period and the length of sowing to physiological maturity was significant at the probability level of 1%. The mean comparison showed that the highest relative leaf water content, cell membrane thermostability, and canopy temperature depression were obtained from the treatment of 100% compost, and the highest traits of the length of sowing to flowering and length of sowing to physiological maturity were obtained in the use of 100% nitrogen. Also, the longest grain filling period, grain filling rate, and grain yield were obtained in the combined use of 50% nitrogen+ 50% compost and plant growth-promoting rhizobacteria, and the lowest value was obtained in the control of not using nitrogen and compost. In general, the delay in planting and the occurrence of terminal heat stress caused a decrease in grain yield, but on different planting dates, the combined use of 50% nitrogen+ 50% compost compared to the treatment of 100% nitrogen increased wheat grain yield. Conclusion According to the obtained results, in areas with terminal heat stress, the combined use of 50% nitrogen+ 50% compost and plant growth-promoting rhizobacteria can be considered to increase the growth and yield of wheat. Keywords: Biological fertilizer, Heat stress, Khuzestan, Sugarcane compost, Wheat
- 3. ،همکاران و مکوندی مطالعه ف صفات واکنش ی ز ی ولوژ ی ک و عملکرد گندم به کاربرد تلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن ... 463 نشریه پ ایران زراعی ژوهشهای Homepage: https://jcesc.um.ac.ir پژوهشی مقاله جلد 12 شماره ، 3 ، پاییز 2411 ص ، 383 - 363 مطالعه ف صفات واکنش ی ز ی ولوژ ی ک و عملکرد گندم به کاربرد تلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن با کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر در شرا ی ط تنش گرما یی مکوندی معصومه 2 بخشنده عبدالمهدی ، 1 ، علی مشتطی 3 * ، تالوت مرادی رضا محمد 4 ، جوقان خدایی آیدین 3 :دریافت تاریخ 10 / 10 / 0011 :پذیرش تاریخ 10 / 10 / 0011 چک ی ده به بررس منظور ی تلف مصرف اثر ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن بقا کمپوست با ی ا ی ن ی شکر باکتر و ی رشد محرک گ ی اه (با نام تجار ی ن ی تروکس ی ن بر ) صفات ف ی ز ی ولوژ ی ک گندم عملکرد و رقم چمران 1 شرا در ی ط گرما تنش ی اهواز فصل آخر ، آزما ی ش ی به صورت کرت ها ی پا ار قالار در خردشاده باار دو یا ه بلوک ها ی تصادف کامل ی زراع سال در تکرار سه با ی 0010 - 0011 پژوهش مزرعه در ی کشاورز علوم دانشگاه ی ب منابع و ی ع ی خوزستان اجرا شد . عوامل آزما ی ش ی شامل سه تار ی خ کاشت ی ک ،آذر 11 آذر و 01 د ی در کرت ها ی اصل ی ؛ تلف مصرف سطح شش ی ق ی ن ی تروژن (بادون شااهد شاامل کمپوسات باا ن ی تروژن و کمپوست ،) 011 ن درصد ی تروژن ، 57 ن درصد ی تروژن + 17 درصد ،کمپوست 71 ن درصد ی تروژن + 71 درصد ،کمپوست 17 ن درصاد ی تاروژن + 57 درصد کمپوست و 011 درصد کمپوست کرت در ها ی فرع ی کاربرد عدم و کاربرد سطح دو و باکتر ی کرت در ها ی فرعا ی فرعا ی .باود در ا یا ن آزماا ی ش صفات محتوا ی نسب آب ی حرارت ثبات ،برگ ی دما کاهش ،سلول غشاء ی گ پوشش ی اه ی ، گلده تا کاشت دوره ول ی ، دوره ول ،دانه شدن پر دوره ول رس تا کاشت ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ،ک دانه عملکرد و دانه هزار وزن ،مربع متر در دانه تعداد ،دانه شدن پر سرعت اندازه گ ی ر ی شد ند تجز . ی ه وار یا انس نشاان داد که اثر متقابل تار ی خ ،کاشت مصرف تلف ی ق ی ن ی تروژن باکتر و کمپوست با ی صفات بر ، محتوا ی نسب آب ی گلده تا کاشت دوره ول ،برگ ی دانه عملکرد و معن ی مقا .شد دار ی سه م ی انگ ی ن ب که داد نشان ی شتر ی ن محتوا ی نسب ی ( برگ آب 01 / 75 درصد حرارت ثبات ،) ی غشا ی ( سلول 01 / 71 درصد دما کاهش و ) ی پوشش گ ی اه ی ( 10 / 00 درجه سانت ی گراد ) در 011 ب و کمپوست درصد ی شتر ی ن گلده تا کاشت دوره ول ی ( 66 / 011 روز رس تا کاشت دوره ول و ) ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک ( 07 / 071 )روز در 011 درصد ن ی تروژن حاصل شد . به کل ور ی نتا به توجه با و ی ج دارا ق منا در حاصله ی گرما تنش یی م ،فصل آخر ی تاوان تلف مصرف ی ق ی 71 درصد ن ی تروژن + 71 درصد کمپو ست و باکتر ی را برا ی افزا ی ش عملکرد گندم مدنظر قرار داد . واژ ه ها ی کل ی د ی : تنش ،گرما ،خوزستان کود آل ی ، کود ز ی ست ی ، گندم مقدمه 2 گندم ( Triticum aestivum L. ) مهم تر ی ن گ ی اه در منطقه جنوب 0 - ،ااهی اگی ژنتیاک و اد اتولی مهندسای اروه اگ ،اگروتکنولاوژی اری ادکت دانشاجوی ،منثاانی ،خوزساتان بیعای مناابع و کشاورزی علوم دانشگاه ،کشاورزی دانشکده ایران 1 - علاوم دانشگاه ،کشاورزی دانشکده ،گیاهی ژنتیک و تولید مهندسی گروه ،استاد ایران ،منثانی ،خوزستان بیعی منابع و کشاورزی 0 - دانشاگاه ،کشااورزی دانشاکده ،گیااهی ژنتیک و تولید مهندسی گروه ،استادیار ایران ،منثانی ،خوزستان بیعی منابع و کشاورزی علوم 0 - دانشاگاه ،کشااورزی دانشاکده ،گیااهی ژنتیاک و تولید مهندسی گروه ،دانشیار ایران ،منثانی ،خوزستان بیعی منابع و کشاورزی علوم *( - نویسنده :مسئول Email: A.moshatati@asnrukh.ac.ir ) https://doi.org/10.22067/jcesc.2023.81634.1236 غرب ا ی ران است که از مرحله گلاده ی تاا رسا ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ یا ،ک باا دما ی باال و بارندگ ی اندک مواجه م ی شود ( Eskandari & Kamyar, 2016 ) . ک به گندم اشت اساتننا ی پاا فصال در منطقاه چناد یی ز انجاام م ی چن تحت .شود ی ن شرا ی ط ی ، دوره رو ی ش ی گندم با بارش ها ی پا یی ز و زمستان مصادف شده و در نت ی جاه معماوال محادود ی ت هاا ی مح ی طا ی چندان ی بر گ ی اه تحم ی ل نم ی ا با .شود ی ن ،حال آخار فصال رشاد گنادم هم زمان با افزا ی ش دما ی هوا و کمبود آب است که در نت ی جه رشد گ ی اه تحت اثر تنش ها ی خشک و گرما ی پتانس و گرفته قرار ی ل تول ی د کاهش ماا ی ی ابااد (Joudi, Ahmadi, Mohammadi, Abbasi, & Mohammadi, 2014) . تنش گرما ی انتها ی فصل با تسر ی ع مراحال نمو و رشد ، دوره ول کاهش رشد رو ی ش ی زا و ی شا ی و اثار منفا ی بار اناادام پاارچم و مااادگ ی ، ااهشاک باعااک عملکاارد شااد گناادم دانااه
- 4. 466 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 12 شماره ، 3 ، پاییز 2411 ( Modarresi, Mohammadi, Zali, & Mardi, 2010 ) . دما ی بااال به معن ور ی دار ی ساقه تا روز تعداد رو ی ، گلاده تا روز تعداد ی تعاداد و رس زمان تا روز ی دگ ی گنادم کااهش را داد (Prasad et al., 2014) . همچن ی ن دما ی ر از باال ی ق تسر ی ع د شدن پر و سنبله نمو ،اناه سابر گندم عملکرد کاهش شد (Mitra & Bhatia, 2008) . ن ی تروژن به دل ی ل وظا ی ف متعدد و مهم ی که در فرآ ی ندها ی ح یا ات ی گ ی اه ،دارد ب آن کمبود ی ش ساا از ی ر ،عناصار تول یا د گ ی اهاان زراعا ی را محدود م ی کند به . کل ور ی اجزا ی تحت گندم در عملکرد اثر مساتق ی م ن ی تاروژن هساتند (Davis, Westfall, Mortvedt, & Shanahan, 2002) . حدود برآوردها بق 01 تا 61 ن درصد ی تروژن باه شده اضافه با که شده خارج مزرعه از محصول برداشت زمان در خاک ی د ر از ی ق اا اکوده ارف امص ی ا اش ی م ی ا یی اود اش اران اجب (FAO, 2014) . اران اجب ن ی تروژن از ر ی ق مصرف کودها ی شا ی م ی ا یی باعاک بار هام خاوردن تعادل ش ی م ی ا یی خاک و شستشو ی سر ی ع آلودگ و تر ی ب ی شتر آبا منابع ی م ی شود کاارا کاهش که یی ن مصارف ی تاروژن پا در را ی دارد (Ting, Yang, Drury, & Hoogenboom, 2015) . اقتصاد مشکنت بروز ی ز و ی ست مح ی ط ی ناشا ی از مصارف ز یا اد کودها ی ش ی م ی ا یی ن ی تروژن در نت ی جه فرآ ی ندها یی چون تصع ی د آمون ی ،اک دن ی تر ی ف ی کاس ی ون و آبشو یی ن ی ترات سبر شده است که کمپوسات و هاا سامانه ها ی ز ی ست ی تنب ی ت کننده ن ی تروژن به عنوان بخش ی از برنامه ها ی کشاورز ی پا ی دار به عنوان جا ی گز ی ن کودهاا ی شا ی م ی ا یی مادنظر باشاند (Raei, Eshaghi Sardroud, & Pirouz, 2013) . بقا ی ا ی ن ی شکر باا مغذ مواد داشتن ی م ی باه توانند عناوان یا ک کاود آلا ی در کشااورز ی استفاده شوند (Chauhan, Chaudhary, & Kumar, 2011) . ی کا ی از روش ها ی پسماندها از استفاده ی ن ی ،شاکر کمپوسات کاردن آن هاا .است کمپوست شدن ی ک ی از شناخته شده تر ی ن فرآ ی ندها بارا ی تنب یا ت ب ی ولوژ ی ک آل زائد مواد ی ا در .است جامد ی ن فرآ ی ند ماواد زائاد آلا ی باا تبد ی ل شدن به ی ک ماده سالم تر و تنب ی ت شده تر )(کمپوست ، م ی توانناد به عنوان ی ک مغذ منبع ی اصان و شارا کنناده ی ط ف ی ز ی کا ی در خااک ااورز اکشا ی اتفاده ااسا اوند اشا (Gabhane, Prince William, Bidyadhar, Bhilawe, & Anand, 2012) . ن کمپوست ی شکر یا ک ماده آل ی پ ی ت مانند است که باعک نرم ی بافت خاک و افزا ی ش تهو یا ،ه جذب وبت ر و ظرف ی ت نگهدار ی آب م ی آلا کاربن .شود ی در موجاود غذا عناصر ،کمپوست یی به را آرام ی به و اور ی کنواخات آزاد خااک در گ و کرده ی اه غذا عناصر جذب به قادر را یی م ی نما ی د عل . ی خان ی و ثواقب ی ( Alikhani & Sawaqabi, 2013 ) در پژوهش ی گازارش کاه کردناد کاربرد کود کمپوست همراه با کود ب ی ولوژ ی ک ازتوباکتر ، و دانه عملکرد م ی زان پروتئ ی ن افزا را گندم دانه ی ش که داد بهباود عملکارد باه دل یا ل بهبود ارتفاع ،بوته ول ،سنبله عملکرد کاه و وزن هزار دانه ب ی ان شده اسات ( Mohamad, Thalooth, Elewa, & Ahmed, 2019 ) . در پژوهش ی بررس با ی عملکرد و رشد بر کمپوست اثر ذرت ( Zea mays L. ) ب ی ان ک کود کاربرد که شد مپوست منجر به افزا ی ش عملکارد داناه اد اش ذرت (Shirkhani, Nasralzadeh, & Zahtab Salmasi, 2019) . تاتار و همکاران (Tatar, Bruck, & Asch, 2015) گزارش شرا در که کردند ی ط خشک تنش ی ، م ی زان توز ی ع م ج فتوسنتز مواد دد ی کاهش گندم ی افت همچن . ی ،ن خشک تنش مختلف سطو اکنر در ی ، باا افزا ی ش ،کمپوست مصرف مقدار م ی زان توز ی ع مجدد ماواد فتوسانتز ی افزا ی ش ی افت . به نظر م ی رسد که کااربرد کمپوسات باا فاراهم آوردن شرا ی ط مناسر رشد ی ، باعک افازا ی ش تول یا د مااده خشاک و افازا ی ش توز ی ع مجدد مواد فتوسنتز ی گندم شد . نتا ی ج آزما ی شا ی داد نشاان کاه افزا ی ش ورم مصرف ی شرا در کمپوست ی ط خشک تنش ی ، افزا باعک ی ش ن درصد ی تروژن گرد دانه ی د (Shirkhani et al., 2019) . پتانس از استفاده ی ز ل ی ست ی خاک ی ا جامعه مف یا د م ی کروبا ی از اعام باکتر ی قارچ و ها به ها عنوان ی ک ام راهکار ی د کشاورز در بخش ی پا ی دار ات ااس ار امط (Sarikhani & Amini, 2020) . اخ ا ای را اه اب اش انق ر ی زجانداران در سازگار ی گ ی اهان نسبت به تنش خشک ی توجه ب ی شتر ی شده است ( East, 2013 ) . ا ی ن راهبرد ی عنا ی اساتفاده از بااکتر ی هاا ی گ رشاد محارک یا اه (Plant growth promoting rhizobacteria: PGPR) افزا جهت ی ش تحمال گ ی اهاان زراعا ی در برابار تانش هاا ی غ ی رزنده از جمله تنش خشاک ی ناه تنهاا ،آساان بلکاه کام هز ی ناه و اقتصاااد ی اساات (Kim, Glick, Bashan, & Ryu, 2012) . باکتر ی ها ی گ رشد محرک ی اه خاک در نامحلول فسفات انحنل سبر ر از و شده ی ق تول ی د هورمون ها ی ب ی ع ی گ رشاد محرک یا ،اه سابر ر گسترش ی شه ها ب جذب و ی شتر غذا مواد و آب بهتر و یی گ توساط یا اه م ی شوند (Esitken et al., 2010) . باکتر ی ها ی محرک رشد از ر ی ق تغ یی رات در س ی ستم ر ی شه ا ی م ی ،زبان تنظا ی م اسامز ی ، ماد ی ر ی ت تانش اکسا ی دات ی و ر از یا ق ب ی وسانتز و متابول ی سام ف ی تاو هورماون ،هاا تول ا ای د پل ی ساکار ی دها ی ترک و بازرگ ی باات ب فعاال ی ولوژ یا ک باعاک کااهش پ ی امدها ی منف ی بر تنش گ ی اه م ی زبان م ی گردند (Bhattacharyya & Jha, 2012) . ز کود ی ست ی ن ی تروکس ی ن حاو ی باکتر ی ها ی رشد محرک گ ی اه باکتر شامل ی ها ی تنب ی ت ن کننده ی تروژن (مخلاو ی گوناه از هاا ی ازتوباکتر و آزوسپ ی ر ی لوم حل و ) ( فسفات کننده باس ی لوس سودوموناس و ) .اساات ا در یاا ن راسااتا تااوران همکاااران و ( Turan, Gulluce, Cacmakei, Ostas, & Sahin, 2010 ) ب ا ای ان اد اکردن اه اک ا اتلق ی ح هم زمان آزوسپ ی ر ی لوم و دو گونه باس ی لوس با مصرف کود ،اوره عملکرد دانه گندم را به ور معن ی دار ی افزا ی ش داد . احمد ی اله ی جاان ی اماام و ( Ahmadi Lahijani & Emam, 2013 ) بااا بررساا ی واکاانش ژنوت ی پ ها ی خشک تنش به گندم ی انتها ی فصال گازارش کردناد کاه تحت اثر خشک تنش ی انتها ی فصل ، محتوا ی آب نساب ی بارگ گنادم کاهش ی افت در . هم ی ن کمائ رابطه ی همکاران و (Kamaei, Isvand, Daneshvar, & Nazarian, 2018) داد نشاان ناد کاه کاود کااربرد ز ی ست ی ف سفاته باعک افزا ی ش محتوا ی نسب ی برگ آب پرچم گندم شد .
- 5. ،همکاران و مکوندی مطالعه ف صفات واکنش ی ز ی ولوژ ی ک و عملکرد گندم به کاربرد تلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن ... 463 همچنا ی ن کمار ی سا و ی د شار ی ف ی ( Kamari & Seyed Sharifi, 2015 ) داد نشان ند که تلق ی ح بذر با باکتر ی ها ی محرک رشد منجر باه افزا ی ش ول دوره و سرعت پر شدن دانه تر ی ت ی کاله ( Triticosecale Wittmack ) مقا در ی سه با شاهد .شد گرما تنش اثر به توجه با یی تول کااهش بر فصل آخر یا د گنادم در خوزستان و همچن ی ن اثر کاهش مصرف کودها ی شا ی م ی ا یی و افازا ی ش مصرف کودها ی آل ی و ز ی ست ی بر پایداری و سانمت باوم نظاام هاای ا ،زراعی ی ن آزما ی ش بررس هدف با ی تلف مصرف اثر ی ق ی شا کود ی م ی ا یی ن ی تروژن آل کود با ی بقا کمپوست ی ا ی ن ی شکر بااکتر کاربرد و ی محارک شرا در رشد ی ط گرماا تنش یی بار فصال آخار صافات ف ی ز ی ولوژ یا ک و عملکرد دانه گندم در شرا ی ط آب و هوا یی اهواز راح ، ی .شد اجرا و روش و مواد ها ا ی ن آزما ی ش در ساال زراعا ی 0010 - 0011 پژوهشا مزرعاه در ی کشاورز علوم دانشگاه ی ب منابع و ی عا ی در خوزساتان 07 ک ی لاومتر ی شرق شمال ی حاشا در و اهاواز ی ه شارق ی عار باا کاارون رودخاناه جغراف ی ا یی 00 و درجه 77 دق ی قاه جغراف اول و یا ا یی 07 و درجاه 77 دق ی قه ارتفاع و 11 در سطح از متر ی ا هواشناسا آمار براساس .شد اجرا ی منثان شهر ،بلندمدت ی بارندگ متوسط داشتن با ی ساال ی انه حادود 100 م ی ل ی ،متر متوسط دمای حداقل و میانگین ، حداکنر به ترتیر 7 / 0 ، 10 و 06 درجه سا نت ی اقل لحاظ از ،گراد ی م ی جز ء ق منا خشک و ن ی مه خشک م ی باشد (جدول 0 و شکل 0 .) جدول 2 - م ی انگ ی ن ماهانه دما ی ،حداقل متوسط و حداکثر و بارندگ ی در دوره رشد گندم در سال زراع ی 2412 - 2411 Table 1- Monthly average of minimum, mean, and maximum temperatures and precipitation during the wheat growth cycle in growing season of 2021-2022 ماه Month دما ی حداقل Minimum temperature (°C) دما ی متوسط Mean temperature (°C) دما ی حداکثر Maximum temperature (°C) بارندگ ی Precipitation (mm) آذر Dec. 10.7 17.2 23.7 44.1 د ی Jan. 6.5 12.5 18.2 65.1 بهمن Feb. 7.8 13.6 20.6 13.4 اسفند Mar. 11.7 18.4 21.5 4.3 فرورد ی ن Apr. 14.7 23.6 32.5 0 ارد ی بهشت May. 20.1 27.7 36.3 0 خرداد June 23.8 34.0 44.1 0 شکل 2 - م ی انگ ی ن دما در طول دوره رشد گندم در اهواز در سال زراع ی 2412 - 2411 Figure 1- Mean temperatures during wheat growth duration in Ahwaz in growing season of 2021-2022 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 آذر . Dec دی . Jan بهمن . Feb اسفند . Mar فروردین . Apr اردیبهشت . May خرداد . Jun دما میانگین Mean temperature (ºC) رشد دوره ( ماه ) Growth duration (month) فصل آخر گرمای تنش Terminal heat stress موقع به کشت برداشت Harvesting of timely sowing دیرهنگام کشت برداشت Harvesting of delay sowing
- 6. 463 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 12 شماره ، 3 ، پاییز 2411 ا ی ن آزما ی ش به صورت کرت ها ی ار قالار در خردشاده باار دو پا ی ه بلوک ها ی تصادف کامل ی تاار :اول عامل .شد اجرا تکرار سه با ی خ کاشت (جهت اعمال تنش گرما یی آخر فصل ) در سه سطح 0 ،آذر 11 آذر و 01 د ی به عنوان عامل اصل ی در کرت هاا ی اصال ی ؛ عامال دوم : نسبت ها ی تلف مصرف مختلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن )(اوره با کود آل ی کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر در کرت ها ی فرع ی در شش :شامل سطح ن کود (بدون شاهد ی تروژن و کمپوست ،) 011 ن کود درصد ی تاروژن ، 57 ن اود اک اد ادرص ی اروژن ات + 17 اود اک اد ادرص ،ات اکمپوس 71 اود اک اد ادرص ن ی تروژن + 71 کاود درصد ،کمپوسات 17 ن کاود درصاد ی تاروژن + 57 کود درصد کمپوست و 011 کود درصد کمپوست کرت در ها ی فرعا ی در :سوم عامل و 1 سطح تلق ی ح عدم و تلق ی ح باکتر ی ها ی رشد محرک گ ی اه ز (کود ی ست ی ن ی تروکس ی ن حاو ی باکتر ی ها ی تنب ی ت ن کننده ی تاروژن (مخلو ی گونه از ها ی ازتوباکتر و آزوسپ ی ر ی لوم حال و ) کنناده فسافات ( باس ی لوس سودوموناس و ) )است کرت در ها ی فرع ی فرع ی درصد .بود جا ی گز ی ن ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن و کود آل ی کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر بر مبنا ی ن ی از گندم باه ن ی تاروژن ( 071 ک ی لاوگرم در هکتاار ) (LotfAli- Ayeneh, Naderi, & Andarzian, 2013) براسااس و محاسابه ت ی ،مار م ی زان کاربرد ن کود ی تروژن مصارف و محاسابه کمپوست کود و .شد به ابتدا منظور تحر ی ک جوانه زن ی علف ها ی مطلوب کنترل و هرز تر آن تأم و ها ی ن من وبت ر عمل انجاام جهات اسر یا ات از قبال ،شاخم آماده ساز ی ف ی ز ی ک ی زم ی ،ن زم قطعه ی ن آزما ی ،ش آب ی ار ی شاخم از قبال )(ماخار آب از بعاد هفتاه سه تا دو .شد یا ار ی و کااهش وبات ر خااک ،مزرعه شخم ن ی مه عم ی ق با گاوآهن برگردان دار و پس از آن خرد جهت کلوخه کردن تسط و ها ی ح زم ی ن ، دو مرحله د ی سک در جهت عماود بار هم انجام شد . قبل از ،کاشت نموناه ارزیاابی جهات خااک از بارداری گرفات صاورت خااک فیزیکای و شایمیایی خصوصیات (جادول 1 ) . همچن ی ن بقا کمپوسات کود یا ا ی ن ی شاکر از شارکت کشات و صانعت کارون شوشتر ته ی ه و خصوص ی ات ش ی م ی ا یی و ف ی ز ی ک ی آن اندازه گ یا ر ی شد (جدول 1 .) جدول 1 - ف مشخصات ی ز ی ک ی و ش ی م ی ا یی خاک (صفر تا 31 سانت ی متر ) و کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر Table 2- Physical and chemical properties of soil (0-30 cm) and sugarcane residue compost ف مشخصات ی ز ی ک ی و ش ی م ی ا یی Physical and chemical properties خاک Soil بقا کمپوست ی ا ی ن ی شکر Sugarcane residue compost هدا ی ت الکتر ی ک ی EC (dS m-1 ) 2.6 4.1 اسیدیته pH 7.9 8.8 آل ماده ی Organic matter (%) 0.4 53.5 ن ی تروژن N (%) 0.03 0.95 فسفر P (mg kg-1 ) 12 50 پتاس ی م K (mg kg-1 ) 119 1050 ظاهر مخصوص وزن ی Bulk density (g cm-3 ) 1.21 - بافت Texture لوم رس ی س ی لت ی Silty clay loam - بقا کمپوست کود ی ا ی ن ی شکر توز ی ن و در مرحله قبل از کاشات در کرت ها ی آزما ی ش ی دستگاه توسط و شده پخش نظر مورد ر وت ی واتور باا خاک مخلوط شد . باکتر ی ها ی ا در اساتفاده ماورد رشاد محارک یا ن آزما ی ش تجار نام (با ی ن ی تروکس ی ن باکتر شامل ،) ی هاا ی تنب یا ت کنناده ن ی تروژن (مخلو ی گونه از ها ی ازتوباکتر و آزوسپ ی ر ی لوم ) و حال کنناده فسفات ( باس ی لوس و سودوموناس ) است که از شرکت فناور ی ز ی سات ی مهر آس ی ا ته ی ه شد . تعداد سلول زنده در هر گارم ما یا ه تلقا ی ح ترک یا ر ن ی ااتروکس ی ن 017 باااکتر عاادد ی ت در .اساات زنااده ی اااماره ی کاااربرد باکتر ی ها ی ،رشد محرک برا ی تلق ی ح م محاسابه از پاس ،بذرها یا زان برا بذر ی ت هر ی مار ر و ی ختن آن در ها ی ک ک ی سه پل ی اتا ی ،لن مقادار 11 م ی ل ی ل ی تر عرب صمغ ی برا و اضافه آن به ی مادت 01 ثان یا ه شادت باه کل سطح تا شد داده تکان ی ه به بذرها اور ی کنواخات .شاود چسابناک مقدار ،آن از پس 11 ما گرم ی ه تلق ی ح بذرها به ی و شد اضافه چسبناک از پس 07 ثان ی ه م ا و دادن تکاان ی ناان چساب از ی دن ی کنواخات ما یا ه تلق ی ح بذرها ،بذرها به ی ما به آغشته ی ه تلقا ی ح رو ی آلوم ورقاه ی ن یا وم ی تم ی ز ز در ی ر سا ی ه شاوند خشاک بذرها تا شد پهن (Zahir, Arshad, & Frankenberger, 2003) . سپس کاشات باه نسابت سارعت باه ن مصرف مقدار .شد اقدام بذرها ی تروژن ت در ی مار 011 شا درصد ی م ی ا یی ، 071 ک ی لوگرم ن هکتار در ی تروژن به که بود اوره منبع از خالص صاورت ی ک ،کاشت از قبل سوم ی ک پنجه مرحله در سوم زن ی و ی ک در ساوم مصارف رفتن ساقه مرحله شاد (LotfAli-Ayeneh et al., 2013) . فرع کرت هر ی به ول سه عر و متر دو مساحت (با متر شش متر و )مربع شامل 01 فاصله به کشت خط 11 سانت ی فاصله .بود هم از متر ب ی ن کرت ها ی اصل ی فرع و ی ن ی م متر و فاصله ب ی ن بلوک ها دو در متار چماران (رقام گنادم باذرهای .شد گرفته نظر 1 تحق مرکاز از ) ی قاات کشاورز ی ب منابع و ی ع ی ته خوزستان ی ه تاراکم باا و شد 011 در باذر
- 7. ،همکاران و مکوندی مطالعه ف صفات واکنش ی ز ی ولوژ ی ک و عملکرد گندم به کاربرد تلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن ... 463 دست روش به مربع متر ی ساانت سه حدود عمق در ی متار ی باه صاورت مسطح در کف ش ی ار قرار گر فت چمران رقم . 1 و زودرس نسبتا ،بهاره ؛ خواب به نسبت ی دگ ی ، ر ی زش قهاوه و زرد زنگ ،دانه ا ی و گرماا ی آخار فصل متحمل برا و بوده ی منال کشاور جناوب خشاک و گرم ق منا ات ااس ار امناس اتان اخوزس اتان ااس (Malihipoor, Esmaeilzade Moghadam, & Najafian, 2020) . آب یاا ار ی بااه روش کرتاا ی ، ن با متناسر ی از گ ی ،اه شرا و خاک وبت ر ی ط هاوا و آب یی .شاد انجاام علف کنترل ها ی به هرز دست صورت ی علاف از اساتفاده بادون و کاش رس از پس .شد انجام ی دن گ ی اه به مرحله رس ی دگ ی برداشت برا ، ی تع یی ن عمل ،دانه عملکرد ی ات حاشا اثار گرفتن نظر در با برداشت ی ه از دو متار کل و انجام مربع ی ه اندازه نظر مورد صفات گ ی ر ی .شاد محتاوا ی نساب ی برگ آب ، در اواخر مرحله ظهور سنبله ها و قبال از گارده افشاان ی ، باه روش ر ی چ ی و نگو ی ن ( Ritchie & Nguyen, 1990 ) و از اساتفاده با ( رابطه 0 ) اندازه گ ی ری تر وزن آن در که شد (FW) ، تورژساانس وزن (SW) نمونه خشک وزن و (DW) اندازه گ ی ر ی شد . RWC%=[(FW–DW)/(SW–DW)]×100 ( 0 ) برا ی تع یی ن ثبات حرارت ی غشاء سلول ترک از ی ر تکن ی ک سانجش م ی زان نشت ی ون ی والنتوو ی ک و همکااران ( Valentovic, Luxoval, Kolarov, & Gasparikova, 2006 ) و ( رابطاه 1 ) در .شاد اساتفاده ا ی ن چ هر معادله ه الکترو نشت قدر ل ی ت ه ب ا ی شتر پا ،باشاد یا دار ی غشااء الکترول نشت .است کمتر ی ت ها به وس ی له دستگاه EC شد قرائت متر . EL%= [1-(EC1/EC2)]×100 ( 1 ) در فوق؛ رابطه EL : درصد نشت الکترول یا ت هاا ی سالول غشااء ی ، EC1 هدا : ی ت الکتر ی ک ی نمونه ها بعد از مدت به گرفتن قرار 10 ساعت مقطر آب در و EC2 هدا : ی ت الکتر ی ک ی نمونه ها بعاد از قارار دادن در اتوکنو اس .ت به منظور تع یی ن دما کاهش ی پوشش گ یا اه ی گلاده مرحلاه در ی ، دما ی سا ی ه انداز آزما کرت هر در ی ش ی قرمز مادون دماسنج از استفاده با ( مدل (TASCO, HI500 اندازه گ ی ر ی .شد اندازه گ ی ر ی قبال از ظهار زاو با ی ه 01 حال در و افق به نسبت درجه ی باال سمت به که ی پوشاش گ ی اه ی نشانه گ ی ر ی م ی ،شد انجام گرفات . درجاه حارارت محا ی ط ن یا ز هم زمان با دماسنج د ی ج ی تال دست (مادل ی Osk-1153 ) انادازه گ یا ر ی تفاوت .شد ب ی ن مح حرارت درجه ی ط و پوشش گ ی اه ی به کاهش عنوان دما ی پوشاش گ یا اه ی (CTD) منظاور گرد یا د (Reynolds, Orits- Monasterio, & Cnab, 2001) . جهت تع یی ن ول دوره کاشات تاا گرده افشان ی و گرده افشان ی تا رس ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ،ک تار ی خ گرده افشان ی و رس ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک کرت ها به صورت جداگانه ی ادداشت بردار ی شد . به تع منظاور یای ن اول دوره و سارعت پار شادن داناه؛ فاصاله با ی ن گرده افشان ی (ظهاور 71 درصاد پارچم هاا ی هار کارت ) تاا رسا ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک به عنوان ول شادن پر دوره داناه منظاور شاد . متوساط سرعت پر شدن دانه از تقس ی م وزن تک دانه ( وزن هزار دانه تقس ی م بر ی ک هزار ) به م حسار بار داناه شدن پر دوره ول ی لا ی روز بار گارم اد اش ابه امحاس (Radmehr, Ayeneh, & Mamaghani, 2005) . تعداد دانه در متر مربع از حاصلضرب تعداد سنبله در متر مربع در تعداد دانه در سنبله محاسبه و ر از دانه هزار وزن ی ق شامارش و توز ی ن دو نموناه 711 تاا یی باذر اندازه گ ی ر ی در و بوتاه در داناه عملکارد .شااد هکتار براساس وبت ر 00 درصد ر از ی ق توز ی ن نها یی داناه عملکرد در سطح برداشت ی ( دو تبد و )مربع متر ی ل اندا هکتار به آن زه گ ی ر ی شد . برا ی تجز ی ه ی آمار ی داده مقا و ها ی سه م ی انگ ی ن صفات به روش حداقل تفاوت معن ی دار ( LSD ) سطح در احتمال پنج درصد ، نرم از تجز افزار ی ه آمار ی ( SAS 9.4 ) استفاده شد . نتا ی ج و بحث تجز ی ه وار ی انس تار اثر که داد نشان ی خ تلف مصرف اثر و کاشت ی ق ی ن کود ی تروژن ی آل کود با ی بقا کمپوسات یا ا ی ن ی شاکر صافات تماام بار اندازه گ ی ر ی احتمال سطح در شده ی ک معن درصد ی دار بود . اثر بااکتر ی محرک رشد بر تمام ی صفات به جاز اول دوره کاشات تاا رسا ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک احتمال سطح در ی ک معنا درصاد ی دار باود . بارهم کانش تار دوجانبه ی خ تلف مصرف و کاشت ی ق ی ن کود ی تروژن کمپوسات کاود با تمام بر ی به صفات جز ول تاا کاشت دوره ول و دانه شدن پر دوره رس ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک معن ی دار بود . برهم کنش تار دوجانبه ی خ و کاشت باکتر ی رشد محرک گ ی اه گلاده تاا کاشات دوره اول صافات بر ی ، سرعت پر شدن دانه معن دانه عملکرد و ی دار بود . برهم کنش دوجانباه مصرف تلف ی ق ی کود ن ی تروژن کود با کمپوست باکتر و ی بر رشد محرک گلده تا کاشت دوره ول صفات ی همچنا و دانه شدن پر سرعت و ی ن برهم کنش سه تار جانبه ی خ تلف مصرف و کاشت ی ق ی ن کود ی تروژن کود با باکتر و کمپوست ی محتوا صفات بر رشد محرک ی نساب ی بارگ آب ، تا کاشت دوره ول گلده ی معن دانه عملکرد و ی (جدول بود دار 0 .) شاخص محتوا ی آب نسب ی برگ : تجز ی ه وار ی انس داد نشان که اثر برهم کنش تار ی خ ،کاشات مصارف تلف ی قا ی کاود ن ی تروژنا ی باا کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر و باکتر ی محرک رشد بار شااخص محتاوا ی آب نسب ی برگ در سطح احتمال پنج درصد معنا ی دار باود (جادول 0 .) بر نتا اساس ی ج مقا ی سه م یا انگ ی ن محتاوا ی نساب آب ی روش باه بارگ برش ده ی ف ی ز ی ک ی ( جدول 0 ) ؛ تار در ی خ ( اول کاشات 0 )آذر ، ب ی شاتر ی ن اوا امحت ی آب اب انس ی ارگ اب ( 01 / 75 )اد ادرص در ارف امص 011 اد ادرص کمپوست ن ی شکر باکتر با ی رشد محرک و کمتر ی ن محتوا ی نسب آب ی ( برگ 76 / 51 از )درصد شاهد حاصل شاد در . تاار ی خ کشات ( دوم 11 )آذر ، ب ی شتر ی ن کمتر و ی ن محتوا ی نسب آب ی به برگ ترت یا ر مقادار باا 76 / 71 و 71 / 60 درصد در ت ی مار مصرف تلف ی ق ی 011 کمپوسات درصد ن ی شکر ب شاهد و ه .آمد دست
- 8. 433 جلد ،ایران زراعی پژوهشهای نشریه 12 شماره ، 3 ، پاییز 2411 جدول 3 - تجز ی ه وار ی انس )مربعات (میانگین اثر مصرف تلف ی ق ی ن ی تروژن با کمپوست بقا ی ا ی ن ی شکر و باکتر ی محرک رشد گ ی اه در شرا ی ط تنش گرما ی آخر فصل برا ی صفات اندازه گ ی ر ی شده گندم Table 3- Variance analysis (Means of squares) of the effect of combined use of nitrogen with sugarcane residue compost and plant growth promoting rhizobacteria in late season heat stress conditions for the measured traits of wheat تغییر منبع S.O.V درجه آزاد ی DF مربعات میانگین Means of squares (MS) محتوا ی نسب ی آب برگ Relative leaf water content ثبات حرارت ی غشاء سلول Cell membrane thermostability کاهش دما ی پوشش گ ی اه ی Canopy temperature depression (C) طول دوره کاشت تا گلده ی Sowing to flowering طول دوره پر شدن دانه Grain filling duration طول دوره کاشت تا رس ی دگ ی ف ی ز ی ولوژ ی ک Sowing to maturity سرعت پر شدن دانه Grain filling rate تعداد دانه در متر مربع Number of grains per square meter وزن هزار دانه 1000- grain wight عملکرد دانه Grain yield تکرار Replication (R) 2 0.93 2.74 0.20 4.59 1.00 43.36 0.006 363142 17.65 3148.54 تار ی خ کاشت Sowing date (SD) 2 1215.47** 969.81** 83.27** 2355.56** 2002.48** 8401.19** 0.13** 587592286** 492.41** 19644945** الف خطای Error (a) 4 2.76 3.44 0.29 1.92 1.64 35.68 0.0001 61300 0.49 3560.66 ن ی تروژن کمپوست+ (NC) 5 357.60** 758.65** 29.88** 112.32** 42.34** 339.88** 0.07** 283986232** 271.45** 19980879** SD×NC 10 3.22** 11.05** 0.33** 3.90** 0.44ns 5.35ns 0.003** 4627362** 3.86** 256507.47** خطا ی ب Error (b) 30 2.06 3.38 0.04 1.24 0.27 27.29 0.0006 541707 1.42** 4830.02 باکتر ی رشد محرک (PGPR) 1 142.37** 250.55** 3.06** 14.81** 4.89** 10.70ns 0.03** 54063114** 100.53** 965828.28** SD×PGPR 2 0.05ns 0.12ns 0.05ns 0.28* 0.03ns 2.23ns 0.0009* 361099ns 1.03ns 61478.39** NC×PGPR 5 0.67ns 1.63ns 0.04ns 0.30** 0.03ns 46.63ns 0.0005* 336043ns 1.14ns 2685.61ns SD×NC×PGPR 10 0.66* 0.59ns 0.02ns 0.20* 0.07ns 1.29ns 0.0002ns 121737ns 0.55ns 16315.20* خطا ی پ Error (c) 36 0.31 0.81 0.03 0.08 0.26 23.37 0.0002 267481 0.53 6924.6 )%( تغییرات ضریر CV (%) - 0.8 1.3 2.1 0.3 1.1 3.5 1.8 3.5 1.8 2.4 ns به :** و * ، ترت ی ر نشان دهنده اختنف غ ی ر معن ی دار و معن ی دار در سطح احتمال پنج درصد و ی ک درصد ns, * and **: Non-significant and significant at 5% and 1% probability levels, respectively همچن ی ن تار در ی خ ( ساوم کاشات 01 د ی ) ، ب ی شاتر ی ن ا مقادار یا ن ( صفت 01 / 50 )درصاد از مصارف 011 درصاد کمپوسات ن ی شاکر باا باکتر ی کمتر و رشد محرک ی ن ( آن مقادار 10 / 70 )درصاد در شارا ی ط شاهد و عدم مصرف باکتر ی محرک رشد بود . کما یی و همکاران ( et al., 2018 Kamaei ) با بررس ی اثر محلول پاش ی پتاسا ی ،م رو ی باور و برخ بر ی کم صفات ی ف و ی ز ی ولوژ ی ک تااخ کشات تحات گندم ی ر ی (باا هدف اعمال تنش گرما ) گزارش کردند کاه در اثار تااخ ی ر در ،کاشات محتوا ی آب نسب ی بارگ کااهش ی افات . احماد ی اله ی جاان ی اماام و (Ahmadi Lahijani & Imam, 2013) گزارش دادند کاه پتانسا ی ل آب برگ و محتوا ی آب نسب ی برگ گنادم تحات اثار تانش خشاک ی انتها ی فصل کاهش ی افت . در ا ی ن آزما ی ش در تار سه هر ی خ کاشت ؛ با افزا ی ش محتوا ،کمپوست مصرف ی نسب آب ی افزا برگ ی ش ی افات باه . ب ی ان د ی ،گر افزا ی ش مصرف کمپوست توانست اثر منف ی ناش ی از تانش گرما ی انتها ی با .دهد کاهش را فصل افازا ی ش در کمپوسات مصارف ،خاک حفظ تام و ی ن بارا خااک در وبات ر ی گ یا اه افازا ی ش ی افتاه و محتوا ی نسب آب ی افزا برگ ی ش ی افت . ن ی تروژن از ر ی ق افزا ی ش سنتز پروتئ ی ن ها و افزا ی ش د ضخامت ی واره سلول ی ، ب جاذب باعاک ی شاتر آب پروتوپنسم توسط سلول نت در و شده ی جه محتوا آن ی آب نسب ی برگ گ ی اه بهبود ما ی ی اباد ( Malakooti & Homaee, 2004 ) . در پاژوهش ع ی سا ی پاور نخج یا ر ی ( Eisapournakhjiri, Ashuri, Sadeghi, Mohamadian Roshan, & Rezaei, 2022 ) ، افازا باا ی ش مصارف ن کود ی تروژن تا صفر از 011 ک ی لو گرم د هکتاار ر ، محتاوا ی نساب آب ی افزا برنج برگ ی ش ی افت . در رابطه با اثر باکتر ی محرک رشد بار ا یا ن شاخص ، حسن پور و زند ( Hassanpour & Zand, 2014 ) در بررس ی اثر تلق ی ح کودها با گندم بذر ی ز ی ست ی بر کاهش خسارت ناش ی از تنش خشک ی گزارش کردند که تلق ی ح ر دو با بذر توام ی ز جانادار ازتوبااکتر و م ی کور ی زا افزا سبر ی ش 0 / 00 درصد ی محتوا ی آب نسب ی برگ گنادم شد . تلق ی ح با باکتر ،ی تول ی د متابول یا ت هاا ی ثانو یا ه ساازگار در گ یا اه را ترغ ی ر نموده و در نت ی جه با کاهش پتانس ی ل اسامز ی در داخال گ یا اه ، شرا ی ط را برا ی افزا ی ش جذب آب و عناصر غذا یی و همچن ی ن گسترش ر ی شه ها و به دنبال آن افزا ی ش محتوا ی آب نسب ی برگ فراهم م ی کناد (Arvin, Vafabakhsh, & Mazaheri, 2018) .
- 9. ،همکاران و مکوندی مطالعه ف صفات واکنش ی ز ی ولوژ ی ک و عملکرد گندم به کاربرد تلف ی ق ی کود ش ی م ی ا یی ن ی تروژن ... 433 جدول 4 - مقا ی سه م ی انگ ی ن اثر تار متقابل ی خ کود ،کاشت ن ی تروژن کود با کمپوست و باکتر ی محرک رشد گ ی اه برا ی محتوا ی نسب ی ،برگ آب گلده تا کاشت دوره طول ی دانه عملکرد و Table 4- Mean comparison of the interaction effect of sowing date, nitrogen fertilizer with compost fertilizer, and plant growth promoting rhizobacteria for relative leaf water content, length of sowing to flowering period, and grain yield تار ی خ کاشت Sowing date (SD) تلف مصرف ی ق ی ن ی تروژن با کمپوست Combined use of nitrogen with compost باکتر ی رشد محرک Plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) محتوا ی نسب ی آب برگ Relative leaf water content (%) کاشت تا گلده ی )(روز Sowing to flowering (d) عملکرد دانه Grain yield (kg ha-1 ) 0 آذر 22 Nov. ( شاهد F1 ) Control تلق ی ح inoculation 72.83 97.66 2936.47 عدم تلق ی ح Non inoculation 70.86 96.33 2705.67 011 درصد ن ی تروژن ( F2 ) 100% nitrogen (F2) تلق ی ح inoculation 77.53f 102.66 4942.30 تلق عدم ی ح Non inoculation 75.23 101.66 4636.07 57 درصد ن ی تروژن + 17 درصد کمپوست ( F3 ) 75% nitrogen+ 25% compost (F3) تلق ی ح inoculation 77.86 101.00 5007.13 عدم تلق ی ح Non inoculation 75.86 100.66 4800.77 71 درصد ن ی تروژن + 71 درصد کمپوست ( F4 ) 50% nitrogen+ 50% compost (F4) تلق ی ح inoculation 78.76 100.66 5864.40 تلق عدم ی ح Non inoculation 76.66 99.66 5462.00 17 درصد ن ی تروژن + 57 درصد کمپوست ( F5 ) 25% nitrogen+ 75% compost (F5) تلق ی ح inoculation 82.60 99.00 3864.63 تلق عدم ی ح Non inoculation 79.66 98.00 3627.00 011 درصد کمپوست ( F6 ) 100% compost (F6) تلق ی ح inoculation 87.30 98.33 3277.33 تلق عدم ی ح Non inoculation 85.23 97.33 3069.13 LSD (5%) 1.57 1.07 123.05 11 آذر 11 Dec. ( شاهد F1 ) Control تلق ی ح inoculation 69.03 87.66 2291.57 تلق عدم ی ح Non inoculation 64.80 86.66 2066.60 011 درصد ن ی تروژن ( F2 ) 100% nitrogen (F2) تلق ی ح inoculation 72.56 92.66 4438.70 تلق عدم ی ح Non inoculation 71.10 92.33 4483.03 57 درصد ن ی تروژن + 17 درصد کمپوست ( F3 ) 75% nitrogen+ 25% compost (F3) تلق ی ح inoculation 72.76 92.33 4632.63 عدم تلق ی ح Non inoculation 70.76 92.00 4443.10 71 درصد ن ی تروژن + 71 درصد کمپوست ( F4 ) 50% nitrogen+ 50% compost (F4) تلق ی ح inoculation 73.36 91.00 4873.50 تلق عدم ی ح Non inoculation 70.50 90.33 4873.87 17 درصد ن ی تروژن + 57 درصد کمپوست ( F5 ) 25% nitrogen+ 75% compost (F5) تلق ی ح inoculation 76.36 89.00 3245.23 تلق عدم ی ح Non inoculation 74.36 88.33 3161.30 011 درصد کمپوست ( F6 ) 100% compost (F6) تلق ی ح inoculation 80.56 88.33 2718.00 تلق عدم ی ح Non inoculation 78.83 87.66 2564.33 LSD (5%) 2.34 0.91 178.14 01 د ی 31 Dec. ( شاهد F1 ) Control تلق ی ح inoculation 61.70 79.33 1193.90 تلق عدم ی ح Non inoculation 59.23 78.33 1115.83 011 درصد ن ی تروژن ( F2 ) 100% nitrogen (F2) تلق ی ح inoculation 65.60 88.00a 3393.83 تلق عدم ی ح Non inoculation 63.23 87.66 3173.87 57 درصد ن ی تروژن + 17 درصد کمپوست ( F3 ) 75% nitrogen+ 25% compost (F3) تلق ی ح inoculation 67.10 86.33 3694.30 تلق عدم ی ح Non inoculation 65.00 85.33 3410.80 71 درصد ن ی تروژن + 71 درصد کمپوست ( F4 ) 50% nitrogen+ 50% compost (F4) تلق ی ح inoculation 69.30 84.66 3723.33 تلق عدم ی ح Non inoculation 66.36 83.66 3520.53 17 درصد ن ی تروژن + 57 درصد کمپوست ( F5 ) 25% nitrogen+ 75% compost (F5) تلق ی ح inoculation 69.36 83.33 2699.37 تلق عدم ی ح Non inoculation 67.50 82.33 2423.93 011 درصد کمپوست ( F6 ) 100% compost (F6) تلق ی ح inoculation 74.30 80.33 2235.07 تلق عدم ی ح Non inoculation 72.36 80.66 2089.47 LSD (5%) 1.24 1.81 67.07