Nabór i selekcja do sportu

1. Nabór i selekcja w sporcie

2. Nie każda osoba jest obdarzona szczególnymi
uzdolnieniami. Tylko wybitne jednostki mogą
osiągać najwyższe wyniki.
Jak więc rozpoznać utalentowanych w kierunku
sportu? Jak kwalifikować do sportu?

3. NABÓR I SELEKCJA
Celem doboru i selekcji jest wybór jednostek posiadających
optymalne warunki somatyczne, psychiczne i motoryczne do
uzyskania w przyszłości wysokich wyników sportowych.
Dobór i selekcja oznacza kompleks zagadnień pomiarowo-metodycznych,
których celem jest ocena przydatności osobnika
do szkolenia na kolejnych etapach i powalających na
prognozowanie jego przyszłych wyników.
Jest to ciągły, dynamiczny i kierowany proces, którego kryteria
zmieniają się i zaostrzają w miarę wzrostu zaawansowania
sportowego zawodnika.
Zadaniem tego procesu jest także wskazanie młodemu
człowiekowi najlepszej dla niego postaci uczestnictwa w kulturze
fizycznej.

4. NABÓR VS. SELEKCJA
• Nabór (dobór) polega na tworzeniu i powiększaniu
grup treningowych.
• Selekcja natomiast jest działaniem polegającym na
eliminowaniu ze szkolenia osób nie rokujących szans
na sukcesy sportowe.

5. NABÓR
Postępowanie, które umożliwia wyłonienie osobników
w odpowiednim wieku najbardziej utalentowanych oraz
rokujących rozwój cech i właściwości niezbędnych do
osiągnięcia w przyszłości wysokiego poziomu spor-towego.

6. Podejmując te działania należy najpierw zainicjować
szereg działań promocyjno-organizacyjnych, które
pozwolą na stworzenie klimatu zainteresowania
sportem.
Takie przedsięwzięcia wpłyną na ukierunkowanie
kandydatów do sportu i określonych dyscyplin,
zgodnie z ich zainteresowaniami.

7. Aby to osiągnąć należy:
• Rozwijać działalność uświadamiającą i promocyjną,
celem której jest kształtowanie zainteresowań
sportowych oraz zdrowotnych i kreacyjnych wartości
sportu;
• Upowszechniać wiedzę o różnorakich dyscyplinach oraz
wzory uczestnictwa w nich;
• Określić wstępną przydatność danego dziecka do
uprawiania sportu;
• Wskazać kandydatom dyscypliny, do których są
predysponowani.

8. Formy wykorzystywane w DOBORZE:
• Kontakty z nauczycielem wychowania fizycznego
(obserwuje uczniów przez dłuższy czas, orientuje się,
które osoby wykazują wyższą od przeciętnej sprawność
i zainteresowanie sportem).
• Obserwacja zawodów szkolnych (zachęcanie wybijających
się jednostek do udziału w treningach zorganizowanych).
• Ogłoszenia w środkach masowego przekazu o przyjęciach
do grup treningowych (podanie wymaganego wieku
i orientacyjnych warunków fizycznych).

9. SELEKCJA
Kolejna faza, zwykle następująca w trakcie szkolenia np.
po roku obserwacji.
Jest procesem działań dynamicznych oraz kierowanym,
w którym zmierza się do wyboru osobników
posiadających optymalne warunki morfologiczne,
psychiczne i sprawnościowe do osiągania w przyszłości
wysokich wyników sportowych.

10. SELEKCJA
• Uwarunkowana wiekiem - dotyczy dzieci
i młodzieży.
• Obejmuje cechy i właściwości psychofizyczne.
• Odbywa się etapowo w procesie wieloletniego
szkolenia.

11. SPOSOBY SELEKCJI SPORTOWEJ
SELEKCJA
NATURALNA
SELEKCJA
ZORGANIZOWANA
RODZAJE
SELEKCJI

12. SELEKCJA NATURALNA
Polega na kierowaniu do określonej dyscypliny tych
zgłaszających się, którzy w młodym wieku
charakteryzują się wyższym od średniego poziomem
czynników odgrywających w danej dyscyplinie
decydującą rolę.
Do grup szkoleniowych przyjmuje się wszystkich
zainteresowanych złożeniem dobrowolnej rezygnacji
z wyczynu na rzecz „sportu dla wszystkich” (np. z braku
postępów, zmiany zainteresowań).

13. SELEKCJA ZORGANIZOWANA
Charakteryzuje się tym, że wybór i kwalifikowanie
osobników najpierw do sportu, a potem do
poszczególnych dyscyplin odbywa się na podstawie
wyników badań, ocen i obserwacji.
W tym celu wykorzystuje się wskaźniki morfologiczne,
fizjologiczne, psychofizjologiczne i pedagogiczne.

14. Schemat zależności między liczbą ćwiczących a stopniami specjalizacji
w selekcji naturalnej (a) i kierowanej (b).
źródło: Sozański H. Podstawy teorii treningu sportowego

15. ETAPY SELEKCJI
SELEKCJA WSTĘPNA
SELEKCJA WŁAŚCIWA
SELEKCJA SPECJALISTYCZNA

16. SELEKCJA WSTĘPNA
Na etapie szkolenia wszechstronnego - określa się
potencjał i perspektywiczne możliwości dziecka oraz
celowość uprawiania określonej dyscypliny w oparciu
o stan zdrowia, wskaźniki anatomiczno-morfologiczne,
psychofizjologiczne i fizjologiczne.

17. SELEKCJA WŁAŚCIWA
Na etapie szkolenia ukierunkowanego - nastawiona na
określenie potencjalnych zdolności kandydata do
osiągania wysokich wyników na kolejnych etapach
szkolenia w danej dyscyplinie w oparciu o kryteria
pierwszego etapu, uzupełnione o parametry
umożliwiające ocenę tempa dążenia do mistrzostwa,
stopień opanowania techniki, zdolność utrzymywania
w czasie osiągniętego poziomu wyników.

18. SELEKCJA SPECJALISTYCZNA
Na etapie przygotowania specjalnego – rozpoznaje się
możliwości osiągania wyników klasy międzynarodowej i
efektywności walki sportowej na najwyższym stopniu
trudności.
Wykorzystuje się wskaźniki trenerskie i psychologiczne,
które pozwalają na określenie stabilności mistrzostwa
sportowego w obliczu pojawiających się zakłóceń
natury fizycznej i psychicznej.

19. A w praktyce…
Rozwiązania organizacyjno - metodyczne kolejnych
etapów selekcji:
Preselekcja - wszechstronna obserwacja dzieci już
w najmłodszym wieku (przed rozpoczęciem szkolenia).
Selekcja wstępna - kierowanie do wszechstronnego
szkolenia, poszukiwanie uzdolnionych sportowo (bez
specjalizacji); do wstępnego sprawdzianu wykorzystuje
się m.in. badanie stanu zdrowia, uzdolnień ruchowych i
sprawności fizycznej.

20. Selekcja właściwa - jednostki najbardziej uzdolnione o
szczególnych predyspozycjach kierowane są do kon-kretnych
dyscyplin i konkurencji, zwykle odbywa się po
2 - 4 latach szkolenia wszechstronnego i zapoczątko-wuje
etap szkolenia ukierunkowanego, a do poprze-dnich
sprawdzianów kwalifikacyjnych dodaje się jeszcze
ocenę postępów szkolenia, budowy ciała, predyspozycji
psychicznych i zainteresowania sportem.
Selekcja specjalistyczna - określa się szczegółowo, jakie
są pożądane predyspozycje w danej dyscyplinie; jest to
początek szkolenia specjalnego.

21. KRYTERIA SELEKCJI SPORTOWEJ

22. Do podstawowych kryteriów
Kryteria selekcji
Wskaźniki
morfologiczne
Stan
funkcjonalny
organizmu
Wiek i wynik
sportowy
Sprawność
motoryczna
Właściwości
psychiczne
selekcyjnych zalicza się:

23. Stan zdrowia
Kwalifikacja przez lekarza specjalistę:
• badania ogólne,
• próby wysiłkowe,
• dodatkowe badania specjalistyczne.

24. Skład i budowa ciała
Uwzględnia się takie parametry jak:
• Masa i wysokość ciała
• Proporcje
• Ruchomość w stawach
• Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej
• Typ budowy ciała

25. Uzdolnienia ruchowe
• Szybkość i trwałość uczenia się ruchów.
• Łatwość, dokładność i trwałość nawyków ruchowych.
• Ocena uzdolnień poprzez obserwacje oraz testy.

26. Sprawność fizyczna
Do oceny sprawności fizycznej wykorzystuje się testy,
a wyniki odnosi się do norm dla danej płci i wieku.

27. Przykładowe testy
oceny sprawności
fizycznej chłopców
w wieku 9 lat.
Źródło: Sozański H., Podstawy teorii treningu sportowego,

28. Dyspozycje psychiczne
odporność psychiczna
motywacja
ambicja
optymalny poziom zrównoważenia emocjonalnego
poczucie odpowiedzialności
nastawienie na sukces
radzenie sobie ze stresem
i inne

29. Wiek
Określenie wieku rozwojowego.
W tym celu można posługiwać się metodami:
Wiek szkieletowy-rentgenogram kości nadgarstka
i porównanie z atlasem norm.
Ocena rozwoju wtórnych cech płciowych-ocena
rozwoju określonych wtórnych cech płciowych
(np. owłosienie łonowe) według pięciostopniowej skali
Tannera.
Wiek morfologiczny-porównanie wysokości i masy ze
średnimi normami dla populacji.

30. Wynik sportowy
• Kompleksowa ocena postępów zawodnika.
• Obserwacja tempa przyrostu wyników
(wykorzystanie normogramów mistrzostwa
sportowego dla danego wieku).

31. Dobór zawodników zawsze poprzedzony jest
uwzględnieniem wymogów konkretnej dyscypliny.
W. Wołkow i W. Filin uwzględniając właściwości
dyscyplin wyróżniają:
 dyscypliny szybkościowo - siłowe - w których sukces
zależy od zdolności zawodnika do max
krótkotrwałych skurczów mięśni (biegi krótkie, skoki,
rzuty lekkoatletyczne, podnoszenie ciężarów ).
 cykliczne dyscypliny sportu, które charakteryzują się
przede wszystkim wytrzymałością (pływanie,
kolarstwo, wioślarstwo, biegi narciarskie,
łyżwiarstwo, biegi na średnie i długie dystanse).

32.  złożone technicznie dyscypliny sportu, wymagające dużej
koordynacji, precyzji, wyrazistości ruchów zawodnika
(gimnastyka sportowa, gimnastyka artystyczna,
akrobatyka, łyżwiarstwo figurowe).
 sporty walki wymagają od zawodnika wysokiego poziomu
cech szybkościowo - siłowych, opanowania arsenału
środków technicznych, umiejętności realizacji tych
środków w warunkach czynnego przeciwstawiania się
rywala (zapasy, boks, szermierka).
 sportowe gry zespołowe ,gdzie niezbędnymi walorami są:
zdolność operatywnego myślenia w rozwiązywaniu zadań
motorycznych, dobry stan układu sensorycznego,
odporność emocjonalna.

33. • Zasadniczym kryterium doboru początkowego
w lekkiej atletyce jest wiek rozpoczęcia uprawiania
sportu.
• Efektywność doboru może być zwiększona przy
uwzględnieniu cech stabilnych, w niewielkim stopniu
zmieniających się w trakcie dorastania i nieznacznie
podatnych na wpływ treningów.

34. Nabór i selekcja na przykładzie
lekkiej atletyki

37. Ćwiczenia kontrolne i normy do selekcji młodych sprinterów
(P. Siris, 1983)

38. 1. L. Koszelowa: bieg na 30m z nabiegu (3,1 s), bieg na 60m ze startu
wysokiego (9,2s), skok w dal z miejsca, skok wzwyż z wymachem
rąk (40cm), trójskok z miejsca (566cm), bieg na 100m ze startu
niskiego (15,8s), czas reakcji i bieg z maksymalną prędkością.
Wskazana jest ocena cech psychomotorycznych według
wskaźników tapping-testu i biegu w miejscu z wysokim unoszeniem
kolan (41 ruchów/10s).
Dane w nawiasach – normy kontrolne, świadczą o wybitnych
zdolnościach młodych biegaczy.
2. A. Lewczenko: bieg na 30m z nabiegu i 30m ze startu niskiego.
3. Wykorzystanie przedstawionych testów podczas szkolenia
biegaczy zalecają również: E. Arekeljan i in., J. Bołdyriew i in.

39. Podsumowując, można wysunąć wniosek, że nie
istnieje jeden zestaw testów pozwalający różnicować
zawodników uprawiających biegi krótkie.
Zwracać należy uwagę na kompleksową ocenę z
wykorzystaniem wielu dostępnych i uznanych narzędzi.

40. Trafny wybór zawodników zależy w dużej mierze od
sposobu selekcjonowania
(m.in. wyboru rodzaju i liczby kryteriów)
oraz zwiększa efektywność szkolenia.
Selekcja będzie trafniejsza, jeśli w jej toku ujawnione
zostaną różnice w indywidualnym tempie rozwoju
zawodników oraz rozwoju (wraz z wiekiem) zdolności
motorycznych (siły, szybkości, wytrzymałości,
gibkości, koordynacji).

41. „Skuteczność i trafność selekcji wynika nie tyle z posiadanego
bezbłędnego zestawu mierników, lecz przede wszystkim
z długotrwałego procesu systematycznych pomiarów
i obserwacji w poszczególnych etapach szkolenia, wszech-stronnie
charakteryzujących kierunki i tempo zmian.
Konsekwencją tego jest możliwość analizy prognostycznej,
wybór dyscypliny i ukierunkowanie oraz indywidualizacja
treningu.”
Henryk Sozański

42. Bibliografia
• Sozański H. (red.) 1999. Podstawy teorii treningu sportowego.
Biblioteka Trenera. COS. Warszawa.
• Ambroży T. 2007. Wprowadzenie do teorii sportowego. Poradnik
metodyczny dla studentów. Bielsko Biała.
• Januszewski J., Żarek J. 1995. Teoria sportu. Tezy wykładów
i ćwiczeń. Wydawnictwo Skryptowe nr 129. AWF. Kraków.
• Ulatowski T. 1992. Teoria sportu . Trening. Resortowe Centrum
Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej i Sportu. Warszawa.
• Zaporożanow W., Sozański H., 1997. Dobór i kwalifikacja do sportu.
Biblioteka Trenera. COS. Warszawa.
• Perkowski K., Śledziewski D. 1998. Metodyczne podstawy treningu
sportowego. Biblioteka Trenera. COS. Warszawa.