lekts 1

1. Малыг асарч тэжээх
Лекц1: Тэжээлийг ангилах

2. Тэжээл гэж юу вэ?

3. Мал амьтанд шаардлагатай шимт бодисыг агуулсан ургамал,
амьтан, эрдэс, микробиологийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг
тэжээл гэнэ.

4. Тэжээлийн ангилал
Тэжээлийг гарал болон шимт бодисын хэмжээ, харьцаа,
ашиглагдах байдал, физикийн химийн шинж байдлыг харгалзан
бүлэглэснийг тэжээлийн ангилал гэнэ. Тэжээлийг ургамлын
гаралтай, амьтны гаралтай, багсармал тэжээл, хүнсний хаягдал,
эрдэс тэжээл, биологийн идэвхит нэмэгдэл гэж ангилна.

5. Ургамлын гаралтай тэжээлд:
Хүчит тэжээл орно хүчит тэжээл нь 1кг хуурай
бодис нь 0,5 кг хүртэл шингэх шимт бодистой, 7,7
кДж-аас их солилцлын энергитэй, эслэг болон ус
багатай тэжээлүүд ордог. Химийн найрлагаар нь
нүүрс ус буюу илчлэг ихтэй протейн ихтэй 2
хуваана. Нүүрс ус ихтэйд буурцагт ургамлын үр
болон ургамлаас тос ялгах үйлдвэрийн хаягдал,
витаминт өвсний гурил зэрэг тэжээл орно.

6. Амьтны гаралтай тэжээл
 Мах, махан бүтээгдэхүүний: Махны үйлдвэрийн хаягдалд мах, мах
яс, цууны гурилууд багтана.
 Загасны үйлдвэрийн хаягдал: загас боловсруулах үйлдвэрт хүнсэнд
хэргэлдэггүй загас болон сүүл, сэлүүр, толгой зэргийн тосыг
ялгасны дараа малын тэжээлд хольж өгнө.
 Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн: Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн хаягдалд уураг сүү,
сүү машиндсан сүү, цөцгийн айраг, шар сүү зэрэг орох ба 9-35г
шингэх протейнтэй байдаг.

7. Багсармал тэжээл
 Бүрэн найрлагат багсармал тэжээл
 Хүчит багсармал тэжээл
 Уураг- витамин багсармал тэжээл
 Бичил нэмэгдэл багсармал тэжээл

8. Хүнсний хаягдал
 Хүн ам шигүү суурьшсан хот суурин
газрын ойролцоо мал аж ахуй, ялангуяа
гахай, шувуу үржүүлж байгаа үед хүнсний
хаягдалыг тэжээл болгон ашиглах нь
тэжээлийн баазыг арвижуулахад ихээхэн
ач холбогдолтой.

9. Эрдэс тэжээл
 Энэ нь малын эрдэс бодисыг дүүрэн хангах зорилгоор
үндсэн жор дээр нэмж өгөх зориулалттай бэлтгэгдсэн
байдаг. Эрдэс тэжээлийг үлэмж язгуур махбодын
байгалийн эх үүсвэр, зориуд бэлдсэн хольц шахмалууд
гэж 2 хуваана. Үлэмж язгуур махбодын байгалийн эх
үүсвэрт шорхой, фторгүйжсэн фосфат, ясны гурил,
хужир, шүү зэрэг ордог бол зориуд бэлтгэсэн хольцод
бүрэн найрлагат эрдэс нэмэгдэл тэжээл, бичил язгуур
махбод, жор балансжуулах эрдэс нэмэгдэл тэжээл зэрэг
орно.

10. Биологийн идэвхит нэмэгдэл
 Биологийн идэвхит нэмэгдэлд витамин, даавар,
фермент, бичил язгуур махбодын давс,
антибиотикууд хамаарагдана. Гэхдээ өчүүхэн
хэмээгээр ашиглагдана. Биологийн идэвхит
нэмэгдлийг эх үүсвэрээр нь байгалийн
нийлэгшүүлж гаргасан гэж 2 хуваахдаа
нийлэгшүүлсэн эх үүсвэрийг микробиологийн ба
химийн аргаар нийлэгшүүлсэн гэж 2 хуваана.

11. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа