1. Товч агуулга лекц №8
• Ус
• Эрдэс бодис тухай

2. Ургамал, амьтны нийт биеийн жингийн 5098% -ийг ус эзэлдэг. Нас гүйцсэн хөхтөн
амьтан, шувууны жингийн 65% буюу амьдийн
жингийн 2/3-ыг шинэ төрсөн амьд биеийн 7080%, үр хөврөлийн 87-97%-ийг тус тус ус
эзэлдэг байна.

3. Амьтны гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүн дахь ус %
Үхрийн сүү
87.3
Хуурай сүү
4.0
Тугалын
мах
Гүүний сүү
89.7
Хатуу
бяслаг
39.3-55.0
Гахайн
74.6
булчин мах
Хонины сүү
80.8
Үхрийн мах
69.2
Өөхөн эд
38.4
Ингэний
сүү
86.2
Булчин мах
74.8
тархи
79.1
Ямааны сүү 87.3
Тархи
77.6
Элэг
71.3
Ариутгасан
сүү
Аарц
88.0
63.2-77.7
Элэг
71.7
бөөр
77.5
Зөөхий
63.3
Бөөр
79.0
Зүрх
76.2
Цөцгий
73.8-82.2
Зүрх
77.5
Хэл
65.2
Тослог
хоормог
88.3
Хэл
68.8
Йогурт
86.3
Хонь
ямааны
булчин мах
75.0
77.2

4. Ургамлын гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүн
дэхь ус%
Улаан буудай
14.0
Манжин
89.0
Хөх тариа
14.0
Улаан лооль
92.0
Овьёос
13.5
Тарвас
89.0
Төмс
76.0
Лийр
85.0
Сонгино
86.0
Алим
87.0
Байцаа
90.0
Жүрж
87.5
Лууван
88.0
Усан үзэм
80.2
Өргөст хэмх
95.0
Гүзээлзгэнэ
84.2
Амтат чинжүү
90.0
Цагаан мөөг
89.4

5. Ургамал идэшт болон говь цөлийн амьтанд ус
бага шаарддаг учир нь биед тэжээлийн
бодисоос үүсдэг ус(эндоген)харьцангуй их
байдагтай холбоотой буюу эх үүсвэр нь өөх
тос, нүүрс-ус, уургийн задарлаар үүсэх ус (1гр
өөх тос 1.07гр, 1гр нүүрс-ус 0.55гр, 1гр уураг
0.41гр ус үүсгэдэг )юм.
Үүнээс гадна хоол тэжээлээр авах(экзоген )
усны хэмжээ тэжээлийн бодисын хуурай
жингийн килллограмм тус бүрт харилцан
адилгүй байна.

6. Жишээ нь үнээ 4-6 литр, хонь 2-3литр, гахай 7-9
литр, адуу 2-3 литр ус хэрэглэхэд усны тэнцэл
алдагдахгүй. Хүн, амьтны усны 72% нь эсийн
дотор байрлаж байхад 28-30% нь эсийн гадна
агуулагдаж байдаг. Ус бие махбодод хэд хэдэн
чухал биологийн үүрэг гүйцэтгэнэ.
1. Ус бие махбодын дотор органик ба органик
биш нэгдлүүдийг өөртөө уусган барьж, амьд
биеийн дотоод шингэнүүдийг бүрэлдүүлж
өгдөг.
2. Ус зөвхөн эд эсийн найрлагад оролцоод
зогсохгүй эдийн амьсгалыг зохицуулж исэлдэн

7. Фосфоржих явц, өөрөөр хэлбэл АТФ үүсэхэд
оролоно.
3. Ус нь бие махбодын дотор уураг, өөх тос,
нүүрс усны солилцоо, тэдгээрийн задралаас
үүссэн
олон
зуун
мянган
эцсийн
бүтээгдэхүүнийг өөртөө агуулж, тэдгээрийг
шимэгдэн шингэх, бие махбодоос гадагшлан
гарах хүртэлх замыг зохицуулан зөөвөрлөж
байдаг байна.
4. Бие махбодын дулаан тохируулгыг
зохицуулна. Орчны дулаан буурахад хөлсний
ялгаралт багасдаг нь эд эсийг хамгаалж
байгаа үйл явц.

8. Эрдэс бодисын ангилал, биологийн үүрэг