Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
LATSANIKON LAKHONVONG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG
DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
Thừa Thiên Huế, năm

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
LATSANIKON LAKHONVONG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG
Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học môn Địa lí
Mã số: 60140111
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS.TS NGUYỄN ĐỨC VŨ
Thừa Thiên Huế, Năm

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận
văn là trung thực và chưa từng công bố trong bất kì một công
trình nào khác.
Tác giả luận văn
Latsanikon Lakhonvong

LỜI CẢM ƠN
Hoàn thành luận văn, tác giả xin bày tỏ sự tri ân sâu sắc đối với sự hướng
dẫn tận tình của thầy giáo PGS.TS Nguyễn Đức Vũ.
Xin trân trọng cảm ơn Ban chủ nhiệm, các thầy giáo bộ môn Phương pháp
dạy học - Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Huế.
Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô giáo đã giảng dạy cho lớp cao học Lí
luận và Phương pháp dạy học môn Địa lí - Khóa XXIV.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và các thầy, cô giáo dạy Địa lí ở
trường Trung học phổ thông Đặng Trần Côn tỉnh Thừa Thiên Huế đã tạo điều
kiện và nhiệt tình giúp đỡ cho việc thực nghiệm của luận văn.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành những người thân trong gia đình, bạn bè,
đồng nghiệp, cùng các bạn học viên lớp Lí luận và Phương pháp dạy học môn
Địa lí Khóa XXIV trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế …đã luôn sẻ chia, động
viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện luận văn.
Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2017
Latsanikon Lakhonvong

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU...................................................................................i
DANH MỤC HÌNH..............................................................................................ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT .............................................................................iii
MỞ ĐẦU...............................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ...........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu.....................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................2
4. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................2
5. Lịch sử nghiên cứu .......................................................................................2
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................3
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết...........................................................3
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ..........................................................4
B. NỘI DUNG.......................................................................................................5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11.....................5
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............................................................................5
1.1. Hoạt động ngoại khóa ...............................................................................5
1.1.1. Khái niệm ngoại khóa...........................................................................5
1.1.2. Đặc điểm hoạt động ngoại khóa ...........................................................5
1.1.3. Điểm khác biệt giữa nội khóa và ngoại khóa .......................................5
1.1.4. Vai trò của hoạt động ngoại khóa.........................................................6
1.1.5. Mục tiêu của tổ chức hoạt động ngoại khóa.........................................7
1.1.5.1. Mục tiêu về nhận thức kiến thức....................................................7
1.1.5.2. Mục tiêu về giáo dục thái độ học sinh ...........................................7
1.1.5.3. Mục tiêu rèn luyện kĩ năng ............................................................7
1.1.6. Nguyên tắc tổ chức hoạt động ngoại khóa............................................8
1.2. Chƣơng trình và sách giáo khoa môn Địa lí 11 trung học phổ thông..8
1.2.1. Mục tiêu chương trình Địa lí 11 trung học phổ thông..........................8

1.2.2. Đặc điểm cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí 11 trung học phổ
thông ...............................................................................................................9
1.2.3. Đặc điểm sách giáo khoa Địa lí 11 trung học phổ thông....................11
1.2.4. Khả năng tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa Lí lớp 11 trung
học phổ thông................................................................................................12
1.3. Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh 11 trung học phổ thông..........13
1.3.1. Đặc điểm về hoạt động học tập...........................................................13
1.3.2. Đặc điểm về sự phát triển trí tuệ.........................................................14
1.4. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11
trung học phổ thông .......................................................................................14
1.4.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tổ chức hoạt động ngoại khóa
trong dạy học môn Địa lí 11 .........................................................................14
1.4.2. Thực trạng nội dung tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học môn
Địa lí ở trường phổ thông .............................................................................17
1.4.3. Thực trạng thái độ của học sinh khi tham gia hoạt động ngoại khóa
trong dạy học môn Địa lí 11 .........................................................................21
1.4.4. Ưu điểm và nhược điểm .....................................................................22
1.4.4.1. Ưu điểm........................................................................................22
1.4.4.2. Nhược điểm..................................................................................23
CHƢƠNG 2. MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .....................25
2.1. Các nguyên tắc xây dựng hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí
lớp 11 trung học phổ thông............................................................................25
2.2. Điều kiện để thực hiện các hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa Lí
lớp 11 trung học phổ thông............................................................................25
2.3. Một số hình thức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung
học phổ thông..................................................................................................26
2.3.1. Câu lạc bộ địa lí ..................................................................................26
2.3.2. Chiến dịch giáo dục môi trường .........................................................33
2.3.3. Dự án môi trường................................................................................38

2.3.4. Trò chơi địa lí......................................................................................45
2.3.5. Thí nghiệm..........................................................................................49
2.3.6. Các cuộc thảo luận..............................................................................54
2.3.7. Các cuộc thi ........................................................................................57
CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..................................................65
3.1. Mục đích thực nghiệm.............................................................................65
3.2. Nội dung....................................................................................................65
3.3. Tổ chức thực nghiệm...............................................................................65
3.3.1. Địa bàn thực nghiệm...........................................................................65
3.3.2. Đối tượng và thời gian thực nghiệm...................................................66
3.3.3. Phương pháp thực nghiệm..................................................................66
3.4. Kết quả thực nghiệm và nhận xét ..........................................................66
3.4.1. Về mặt định lượng ..............................................................................66
3.4.2. Nhận xét về định tính..........................................................................69
C. KẾT LUẬN....................................................................................................71
1. Kết quả đạt đƣợc của đề tài ......................................................................71
2. Hạn chế........................................................................................................71
3. Một số kiến nghị, đề xuất...........................................................................71
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................73
PHỤ LỤC............................................................................................................75

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1. Thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học môn Địa
lý 11 của giáo viên ở trường phổ thông. ..............................................................14
Bảng 1.2. Tổ chức hoạt động ngoại khóa ở một số trường Trung học phổ thông17
Bảng 1.3. Mức độ hứng thú khi tham gia vào HĐNK trong dạy học môn Địa lý ở
trường Trung học phổ thông Đặng Trần Côn và Trung học phổ thông Gia Hội 21
Bảng 3.1. Bảng số liệu học sinh được chọn làm mẫu thực nghiệm .....................66
Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm số (Xi) của bài kiểm tra.......................................67
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất wi .................................................................68
Bảng 3.4. Bảng tổng hợp các tham số thống kê...................................................68
Bảng 3.5. Phân loại trình độ học sinh qua các lần kiểm tra ...............................68
i

DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 3.1. Biểu đồ phân bố điểm của hai nhóm thực nghiệm và đối chứng.........67
Hình 3.2. Biểu đồ phân phối tần suất ..................................................................68
Hình 3.3. Biểu đồ so sánh kết quả phân loại trình độ của học sinh qua kiểm tra
..............................................................................................................................69
ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT
Từ viết tắt Nội dung
ĐC : Đối chứng
ĐDSH :Đa dạng sinh học
GV : Giáo viên
HĐNK :Hoạt động ngoại khóa
HS : Học sinh
KT : Kiểm tra
THPT :Trung học phổ thông
TN : Thực nghiệm
TNSP :Thực nghiệm sư phạm
iii

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục thời nào cũng được coi là quốc sách của mỗi dân tộc. Trong thời đại
toàn cầu hoá, một yêu cầu đặt ra là phải đổi mới nền giáo dục nước nhà. Có nhiều
dự án đã đầu tư cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả trong giáo dục đào tạo.
Các dự án này đã mang lại những thay đổi, tiến bộ cho chất lượng nhất định. Tuy
nhiên, nhiều ý kiến cho rằng có một số hoạt động giáo dục trong nhà trường chưa
được tiến hành một cách đồng bộ, chưa mang lại hiệu quả thật sự cho quá trình đào
tạo và tự đào tạo trong nhà trường. Đó là hoạt động ngoại khóa (HĐNK) trong nhà
trường phổ thông. HĐNK không chỉ giúp học sinh (HS) phát triển nhanh về tư duy,
mà còn tạo cho HS khả năng ứng dụng tốt, vận dụng kiến thức linh hoạt vào thực tế.
Thông qua HĐNK, HS củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến
thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức và kĩ năng
của các em chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn. Những HS thường xuyên tham gia vào
các chương trình HĐNK thường có thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức
tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và
không có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực...
Ngoại khoá là hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp, không quy định bắt buộc
trong chương trình; hoạt động này dựa trên sự tự nguyện tham gia của một số hay số
đông HS có hứng thú, yêu thích bộ môn và muốn tìm tòi, sáng tạo nội dung học tập
Địa lí.
Tuy vậy trong quá trình dạy học, giáo viên (GV) mới chỉ chú trọng vào việc
truyền đạt kiến thức cho HS trong các giờ học chính khoá trên lớp chứ rất ít tổ chức
cho các em các giờ học Địa lí ngoài lớp.
Môn Địa lí là một môn học trong nhà trường phổ thông có nhiều thuận lợi để
tổ chức HĐNK, và HĐNK cũng là một hình thức dạy học ngoài giờ có hiệu quả cao
giúp HS hiểu sâu hơn các vấn đề của môn học. Tuy vậy, ở đa số các trường phổ
thông hiện nay, HĐNK Địa lí, cũng như những môn học khác chưa được quan tâm
đúng mức và nếu có thì cũng chưa thực sự đạt hiệu quả.
Đối với HS lớp 11 trung học phổ thông (THPT) các em đang ở lứa tuổi
1

“không còn là trẻ con nhưng lại chưa phải là người lớn”. Các em đang rất tò mò,
thích những cái lạ, thích khám phá và đặc biệt rất thích được vui chơi. Chính vì thế
GV cần nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lý này để tổ chức những buổi học ngoại
khoá kết hợp giữa kiến thức địa lí đã dạy ở trên lớp với những hiểu biết của HS
cùng với môi trường xung quanh để vừa khắc sâu kiến thức vừa tạo hứng thú yêu
thích môn học cho HS. Nhận thức được điều đó, tác giả đã chọn đề tài nghiên cứu
của mình “Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ
thông” với mong muốn thông qua các HĐNK sẽ tạo hứng thú học tập cho HS, góp
phần nâng cao chất lượng dạy học.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu được một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy
học môn Địa lí lớp 11 THPT có tính thực tiễn khả thi. Qua đó, góp phần đổi mới
phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học ở trường phổ thông
thực hiện đổi mới giáo dục sau năm 2015.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức các HĐNK trong dạy
học Địa lí 11 THPT.
Nghiên cứu nguyên tắc loại hình và cách thức tổ chức mỗi loại hình HĐNK,
trong dạy học môn Địa lí 11 THPT.
Thiết kế các mô đun HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 THPT cho HS (HS).
Tiến hành thực nghiệm (TN) nhằm kiểm chứng hiệu quả của việc tổ chức
HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11THPT.
4. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi về nội dung:
- HĐNK trong dạy học Địa lí lớp 11 THPT.
Phạm vi không gian: Một số trường THPT tại tỉnh Thừa Thiên Huế
Phạm vi về thời gian: Đề tài thực hiện từ tháng 01/2017 đến tháng 8/2017
5. Lịch sử nghiên cứu
Việc tìm hiểu một số HĐNK trong dạy học Địa lí đã có nhiều tác giả quan
tâm và dày công nghiên cứu như:
2

Nguyễn Đức Vũ (2001), Hoạt động ngoại khóa Địa lí ở trường THPT,
NXB Giáo dục. Cuốn sách này đã trình bày được các HĐNK địa lí nhưng còn
nghiên cứu một cách tổng thể ở trường THPT.
- Nguyễn Đức Vũ, Nguyễn Thị Sen (2004), Đổi mới phương pháp dạy học
Địa lí ở THPT, NXB Giáo dục. Tài liệu có đề cập đến một số hình thức dạy học
ngoại khóa được sử dụng trong dạy học địa lí THPT, nhưng còn mang tính khái
quát, chung chung chưa đi vào cụ thể từng khối lớp.
Nguyễn Đức Vũ ( 2016), Các hình thức ngoại khóa về giáo dục môi trường
trong Địa lí, NXB ĐH Huế. Thông qua các hoạt động cụ thể, trong đó có một số
hình thức HĐNKGV sử dụng để giáo dục cho HS về vấn đề môi trường
Nhìn chung các giáo trình và các đề tài khoa học đều trình bày những nét khái
quát về cơ sở lý luận của việc tổ chức các HĐNK địa lí trong Nhà trường Phổ
thông. Tuy nhiên đi vào cụ thể trong chương trình địa lí 11 THPT thì chưa có tài
liệu nào đi sâu nghiên cứu. Hoặc có thì cũng chỉ là một phần nhỏ trong chương trình
(sử dụng một số hình thức HĐNK để giáo dục môi trường thông qua chương trình
địa lí 11). Trong khi đó nội dung sách giáo khoa (SGK) Địa lí 11 rất phong phú, bao
hàm nhiều vấn đề cả về tự nhiên và kinh tế xã hội của Thế giới, khu vực và các
quốc gia trên Thế giới.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Phương pháp phân tích - tổng hợp
Trong nghiên cứu lý thuyết phải phân tích và phải tổng hợp tài liệu. Vấn đề
nghiên cứu được bắt đầu từ phân tích các tài liệu để tìm ra cấu trúc, các xu
hướng phát triển lý thuyết của đề tài.
Phương pháp phân loại hệ thống hóa lí thuyết.
Trong quá trình nghiên cứu, phải sắp xếp phân loại lý thuyết thành một hệ
thống logic chặt chẽ để tiến tới tạo thành cơ sở lý luận về rèn luyện kĩ năng sử dụng
Atlat Địa lí Việt Nam theo định hướng phát triển năng lực.
Phương pháp lịch sử
Phân tích các tài liệu lí thuyết đã có để xây dựng tổng quan vấn đề cần nghiên cứu.
3

Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp phỏng vấn
Hỏi ý kiến của các GV môn địa lí và HS ở các trường trên địa bàn nghiên cứu
nhằm nắm bắt tình hình tổ chức HĐNK trong dạy học Địa lí lớp 11 THPT.
Phương pháp điều tra bằng phiếu
Điều tra thực tế dạy và học của GV và HS để biết thực trạng của tổ chức
HĐNK trong dạy học Địa lí lớp 11 THPT. Thông qua phiếu điều tra.
Xây dựng phiếu điều tra khảo sát nhu cầu tổ chức HĐNK trong dạy học Địa lí
lớp 11 THPT.
Phương pháp quan sát
Tiến hành dự giờ thăm lớp của các GV giảng dạy môn Địa lí tại trường phổ
thông. Quan sát trực tiếp các hoạt động của GV và HS trong tổ chức HĐNK trong
dạy học địa lí lớp 11 THPT.
- Thực nghiệm sư phạm (TNSP)
Tổ chức TNSP ở trường THPT nhằm đánh giá tính khả thi của đề tài.
Phương pháp toán học thống kê.
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu đã thu thập
được từ phiếu điều tra, TNSP.
4

B. NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ
CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11
TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG 1.1. Hoạt động ngoại khóa
1.1.1. Khái niệm ngoại khóa
Ngoại khóa là hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp, không quy định bắt buộc
trong chương trình, là hoạt động dựa trên sự tự nguyện tham gia của một số đông
HS có hứng thú yêu thích bộ môn và ham muốn tìm tòi, sáng tạo các nội dung học
tập theo chủ đề nào đó, dưới sự hướng dẫn, tư vấn, cố vấn của GV [17].
1.1.2. Đặc điểm hoạt động ngoại khóa
HĐNK trong trường phổ thông được phân biệt với các hình thức tổ chức dạy
học khác bởi những nét chủ yếu sau:
Là hoạt động ngoài giờ lên lớp, không được quy định trong chương trình.
Là hoạt động tự nguyện của cá nhân hay nhóm HS có cùng hứng thú, sở
thích, mối quan tâm về một vấn đề nào đó của nội dung học tập.
- GV không trực tiếp hoạt động cùng HS, nhưng phải là người hướng dẫn, tổ
chức, tư vấn và có thể trong nhiều trường hợp cần thiết còn là người chỉ đạo, điều
khiển các hoạt động ngoài giờ học của HS.
Nội dung HĐNK thường liên quan với nội dung học tập trong chương trình và
phù hợp với hoàn cảnh của địa phương và đặc điểm của các em tham gia hoạt động.
- Không tổ chức kiểm tra (KT), đánh giá kết quả HĐNK với các hình thức
tương tự trên lớp học [17].
1.1.3. Điểm khác biệt giữa nội khóa và ngoại khóa
Hoạt động nội khóa Hoạt động ngoại khóa
- Là hoạt động dạy học được ghi cụ thể - Là hoạt động dạy học tùy thuộc phạm
trong kế hoạch, chương trình dạy học. vị dạy học Địa lí nhưng không ghi trong
chương trình.
- Là hoạt động dạy học bao giờ cũng có - Là hình thức tổ chức dạy học ở ngoài
tính chất bắt buộc đối với bất cứ HS nào lớp, được thực hiện dựa trên sự tự
5

trong lớp và kết quả học tập phải được nguyện của HS, dưới sự hướng dẫn, cố
GV nhận xét, KT, đánh giá. vấn của GV. Không tổ chức KT, đánh
giá kết quả hoạt động của HS.
- Là hoạt động không tốn nhiều thời gian - Là hoạt động chiếm nhiều thời gian.
so với cả quá trình học tập của HS. Bởi Tuy nhiên, lại có tác dụng tốt về mặt
vậy, GV cần có sự chuẩn bị chu đáo về giáo dục, trau dồi học vấn, kích thích
mọi mặt như giáo án, phương tiện trực được lòng say mê học tập bộ môn của
quan, tài liệu tham khảo..., HS phải tích HS. Chính vì thế HĐNK cũng được coi
cực chủ động, tự giác trong học tập mới là một biện pháp giáo dục môi trường có
có thể mang lại hiệu quả cao. hiệu quả.
Nói tóm lại, trong dạy học địa lí ở trường phổ thông có nhiều hình thức dạy
học khác nhau trong đó có hai hình thức cơ bản là dạy học nội khóa và ngoại khóa.
Mỗi hình thức dạy học có chức năng, ý nghĩa khác nhau đối với việc thực hiện
nhiệm vụ dạy học. Vì vậy, trong dạy học đòi hỏi GV phải phối hợp các hình thức
dạy học một cách mềm dẻo, linh hoạt, chú ý triển khai các hoạt động dạy học ngoại
khóa nhằm kích thích được lòng say mê, hứng thú học tập bộ môn của HS.
1.1.4. Vai trò của hoạt động ngoại khóa
HĐNK ở trường phổ thông có một vị trí rất quan trọng. Bởi vì:
- Khối lượng tri thức nhân loại, trong đó có tri thức bộ môn ngày càng tăng
nhanh chóng. Còn rất nhiều kiến thức HS cần phải nắm, phải hiểu, phải vận dụng
trong cuộc sống của mình chưa đưa được vào trong chương trình phổ thông. Ngoại
khóa là một trong những con đường để các em bổ sung, mở rộng thêm những kiến
thức cần thiết cho mình, hiểu biết thêm thiên nhiên, con người ở địa phương mình,
khám phá thêm những sự vật, hiện tượng trong môi trường.
Mỗi HS là một chủ thể của quá trình học tập của mình, mang trong mình
tiềm năng cá nhân về trí nhớ, lập luận, quan sát, giao tiếp... Ngoại khóa tạo ra khả
năng rộng rãi cho mỗi em đều có cơ hội để phát triển các tài năng đa dạng của mình.
Với quan điểm học tập suốt đời và xã hội học tập, bài học trên lớp không còn
giữ vai trò độc quyền nữa. Nhiều cơ hội học tập mới xuất hiện ngay chính trong đời
6

sống văn hóa, kinh tế xã hội. Ngoại khóa cũng chính là một trong những cơ hội đó,
đã có sẵn, tạo điều kiện rộng rãi góp phần vào việc tiến hành một xã hội học tập.
- HĐNK có tác dụng rất lớn trong việc nâng cao hiệu quả dạy học ở nhà
trường, góp phần tích cực vào việc nâng cao, mở rộng vốn tri thức của các em, rèn
luyện kỹ năng, tăng cường hứng thú học tập bộ môn và giáo dục lòng yêu thiên
nhiên, quê hương, đất nước.
Trong ngoại khóa, tính độc lập và sự sáng tạo của HS rất được tôn trọng.
Nhờ vậy các kỹ năng của công tác độc lập được rèn luyện, tạo cơ sở thuận lợi cho
việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông theo định hướng phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, bồi dưỡng phương pháp tự học,
rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.
1.1.5. Mục tiêu của tổ chức hoạt động ngoại khóa
1.1.5.1. Mục tiêu về nhận thức kiến thức
Bổ sung, mở rộng, củng cố tri thức được học tập ở trên lớp.
Liên hệ kiến thức vào thực tiễn cuộc sống lao động sản xuất.
Định hướng chính trị - xã hội, có hiểu biết nhất định
Giúp HS có những hiểu biết các vấn đề có tính thời đại như: Hợp tác quốc tế,
thời sự quốc tế, bảo vệ môi trường và giáo dục dân số.
1.1.5.2. Mục tiêu về giáo dục thái độ học sinh
Tạo hứng thú cho HS học tập.
Hình thành cho HS niềm tin vào giá trị cuốc sống hiện tại và tương lai, chế độ
xã hội hiện hành của nước ta, truyền thống của nhà trường, của quê hương, đất nước.
Bồi dưỡng đạo đức cho HS tình yêu quê hương, đất nước
Bồi dưỡng cho HS tình cảm cha mẹ, bạn bè
Tận dụng được cái tốt đẹp, phân biệt được cái xấu, ác
Bồi dưỡng lối sống đạo đức phù hợp với chuẩn mực địa phương, đất nước.
Bồi dưỡng cho HS tính tích cực, năng động, sẵn sàng tham gia các hoạt động
xã hội của tập thể, của lớp, của trường.
1.1.5.3. Mục tiêu rèn luyện kĩ năng
Tạo kĩ năng giao tiếp, ứng xử có văn hóa cho HS
7

Tạo thói quen tốt trong học tập, lao động và các hoạt động khác
Có kinh nghiệm tổ chức, điều khiển
Kĩ năng nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động
Kĩ năng giáo dục tự điều chỉnh, khả năng tự hòa nhập để thực hiện tốt các
nhiệm vụ do GV, nhà trường hoặc tập thể giao cho [17].
1.1.6. Nguyên tắc tổ chức hoạt động ngoại khóa
HĐNK ở trường phổ thông cần phải đảm bảo các nguyên tắc:
Tổ chức HĐNK phải phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận thức và
hoàn cảnh học tập của HS, phù hợp với điều kiện vật chất và thời gian HS có thể
thu xếp được, phù hợp với đặc điểm của nhà trường và địa phương.
Nội dung ngoại khóa phải kết hợp chặt chẽ với nội khóa, vừa nhằm bổ sung,
mở rộng kiến thức nội khóa hoặc củng cố, vận dụng kiến thức nội khóa trong thực
tiễn, vừa có tác dụng gây hứng thú học tập ở HS, phát huy các năng lực sở trường
vốn có của các em.
Tạo cơ hội, điều kiện để lôi cuốn tất cả HS trong lớp có trình độ học lực khác
nhau vào các HĐNK phù hợp với năng lực, hoàn cảnh của các em. Kích thích HS
tinh thần ham thích học tập.
HĐNK tuy là hình thức tự nguyện của HS, nhưng cần phải đề cao tinh thần
kỷ luật, ý thức tập thể, thói quen nề nếp.
Đề cao vai trò chủ động, tính tích cực, sáng tạo và tính tự quản, sáng kiến cá
nhân của HS.
Tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của phụ huynh HS, các nhà khoa học, cán bộ
chuyên môn kỹ thuật, của các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội tại địa phương. Liên kết
và phối hợp chặt chẽ với các tổ chức Đoàn, Đội và tổ chức xã hội khác ở trong và
ngoài nhà trường, tạo ra sức mạnh tập thể trong HĐNK [17].
1.2. Chƣơng trình và sách giáo khoa môn Địa lí 11 trung học phổ thông
1.2.1. Mục tiêu chương trình Địa lí 11 trung học phổ thông
Cùng với chương trình địa lí 10 và 12, chương trình địa lí lớp 11 góp phần
cung cấp kiến thức về hoạt động của con người trong các quốc gia, khu vực khác
nhau trên toàn cầu.
8

Về kiến thức: Biết và giải thích được:
Một số đặc điểm của nền kinh tế - xã hội thế giới đương đại, một số vấn đề
mang tính toàn cầu.
Đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh tế - xã hội của một số khu vực, quốc gia tiêu
biểu cho trình độ phát triển kinh tế - xã hội khác nhau trên thế giới.
Về kỹ năng: Củng cố và tiếp tục phát triển các kỹ năng:
Kĩ năng nhận xét, phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá các sự vật, hiện
tượng địa lí, đặc biệt là các hiện tượng địa lí kinh tế - xã hội.
Kĩ năng xây dựng, sử dụng và khai thác bản đồ, đồ thị, số liệu thống kê, liên
quan đến địa lí kinh tế - xã hội thế giới, khu vực và một số quốc gia tiêu biểu.
Kĩ năng thu thập, phân tích, trình bày xử lí các thông tin địa lí của một quốc
gia tiêu biểu và khu vực trên thế giới.
Kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích các sự vật, hiện tượng địa lí, kinh tế -
xã hội đang diễn ra trên quy mô toàn cầu và khu vực phù hợp với khả năng của HS.
Về thái độ: Giáo dục HS tiếp tục phát triển:
Quan tâm đến những vấn đề liên quan đến toàn cầu hóa như dân số, môi
trường, phát triển bền vững, biến đổi khí hậu...
Phân biệt, ủng hộ những xu thế tiến bộ, tất yếu của thời đại.
Thái độ đúng đắn trước hiện tượng kinh tế - xã hội của một số quốc gia.
Ý chí vươn lên, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tình yêu đất nước, quê hương, con người trên tinh thần quốc tế [7].
1.2.2. Đặc điểm cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí 11 trung học phổ
thông
Nội dung chương trình địa lí lớp 11 đề cập đến đặc điểm kinh tế - xã hội của
thế giới, một số khu vực và quốc gia. Những kiến thức về địa lí thế giới phần nào đã
được đưa vào chương trình địa lí lớp 7 và lớp 8 của cấp THCS qua các nội dung:
Thành phần nhân văn của môi trường, các môi trường địa lí, thiên nhiên và con
người ở các Châu lục. Ở chương trình địa lí lớp 10 với các nội dung về địa lí tự
nhiên kinh tế - xã hội đại cương đã tạo cơ sở cho chương trình địa lí kinh tế - xã hội
thế giới ở lớp 11. Để thực hiện được mục tiêu cung cấp cho HS phương pháp tìm
hiểu về thế giới, giúp cho HS có khả năng tự tìm kiếm, xử lí thông tin để tăng vốn
9

hiểu biết cá nhân, chương trình địa lí 11 chỉ tập trung cho HS tìm hiểu kĩ một số
lượng hạn chế các đối tượng địa lí.
Chương trình có cấu trúc như sau:


Phần A: Khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới, gồm 9 tiết (trong đó có 7

tiết lý thuyết và 2 tiết thực hành)
Phần này trình bày các vấn đề chung nhất, phản ánh trình độ phát triển và xu
thế phát triển kinh tế - xã hội toàn cầu, cũng như một số vấn đề nảy sinh đang được
toàn nhân loại quan tâm. Đây là các vấn đề được đặt ra trong chương trình cải cách
giáo dục trước đây, song ở chương trình mới này chúng đã được nhìn nhận trong
bối cảnh của xu thế toàn cầu hóa diễn ra quyết liệt hơn, hiện thực hơn và đang tác
động mạnh tới kinh tế - xã hội Việt Nam. Thực hiện chương trình này GV cần chú ý
phương châm của Việt Nam: “Hòa nhập chứ không hòa tan” để góp phần định
hướng suy nghĩ hành động cho lớp trẻ, những người sẽ nắm vận mệnh của đất nước
trong một tương lai không xa.
Để có cái nhìn đầy đủ hơn về thế giới, trong phần này còn đề cập tới một số
vấn đề kinh tế - xã hội của Châu Phi, Mĩ La Tinh, Khu vực Tây Nam Á và khu vực
Trung Á. Đây là những khu vực tập trung các nước đang phát triển mà chương trình
địa lí cấp THPT trước đây chưa có điều kiện đề cập tới.
Phần B: Địa lí khu vực và quốc gia, gồm 35 tiết (trong đó có 25 tiết lý
thuyết, 10 tiết thực hành)

Chương trình địa lí lớp 11 trình bày đặc điểm địa lí của Liên minh Châu Âu,
Khu vực Đông Nam Á và các quốc gia được chọn là: Hợp chủng quốc Hoa kỳ,
CHLB Đức, Nhật Bản, CHND Trung Hoa, Ô-xtrây-li-a, trong đó có bài CHLB Đức
được xếp trong nhóm bài về Liên minh Châu Âu. Nguyên tắc lựa chọn để đưa vào
nội dung chương trình địa lí lớp 11 chủ yếu vẫn là các khu vực và quốc gia điển
hình về phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cũng là những nước có quan hệ ngoại
giao, kinh tế với Việt Nam. Khi nghiên cứu, phân tích các điều kiện phát triển kinh
tế - xã hội của những nước này, HS sẽ hiểu thêm những đặc điểm nêu ở phần một
[2].
10

1.2.3. Đặc điểm sách giáo khoa Địa lí 11 trung học phổ thông
Đặc điểm về cấu trúc

Cấu trúc chung, SGK địa lí 11 trình bày 2 phần: Khái quát nền kinh tế - xã hội
thế giới và phần địa lí kinh tế - xã hội các khu vực và quốc gia tiêu biểu.
SGK địa lí cơ bản có cấu trúc cụ thể cũng bao gồm hai phần như trên với 12
bài [2]. Cụ thể như sau:
Phần A. Khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới:
- Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm
nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
Bài 2: Xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tế.
Bài 3: Một số vấn đề mang tính toàn cầu.
Bài 4: Thực hành: Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối
với các nước đang phát triển.
Bài 5: Một số vấn đề của châu lục và khu vực.
Phần B: Địa lí khu vực và quốc gia.
- Bài 6: Hợp chủng Quốc Hoa Kỳ.

- Bài 7: Liên Minh Châu Âu.

- Bài 8: Liên Bang Nga.

- Bài 9: Nhật Bản.

- Bài 10: Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa.

- Bài 11: Khu vực Đông Nam Á.
SGK địa lí nâng cao về cơ bản cũng gồm 2 phần nêu trên nhưng bổ sung một
số nội dung sau:
Trong phần A tách mục: “Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại” ra
thành bài riêng.
Trong phần B bổ sung ba bài về 3 quốc gia là:
Công Hòa Liên Bang Braxin.
Ấn Độ.
Ai Cập.
11

Đặc điểm về nội dung

Kênh chữ: Chiếm tỉ lệ lớn trong SGK, phương thức trình bày có sự kết hợp
giữa diễn dịch và quy nạp và được trình bày theo kiểu mới.

Hệ thống câu hỏi, bài tập nằm ở giữa và cuối bài nhằm củng cố kiến thức cơ
bản của bài học, giúp HS tự nghiên cứu, rèn luyện kĩ năng địa lí,...
Trong kênh chữ kiến thức được sắp xếp và hệ thống hóa, phân chia theo các đề
mục, nêu ra dưới dạng các vấn đề được trình bày bằng các kiểu chữ riêng, cỡ chữ to
nhỏ, in nghiêng hoặc in đậm.
Những bài học về địa lí kinh tế - xã hội các nước trong SGK cũng không nhất
thiết đi theo một cấu trúc không thay đổi như: Công nghiệp, nông nghiệp, giao
thông vận tải,... như trước đây mà tập trung vào hai, ba ngành chủ chốt có tầm quan
trọng đối với từng nước.
Kênh hình:
Trong SGK địa lí 11, kênh hình có số lượng nhiều, đa dạng, có màu sắc đẹp,
đảm bảo tính sư phạm, tính khoa học, tính thẩm mỹ, phù hợp với nội dung bài học.
Kênh hình bao gồm: Tranh ảnh, biểu đồ, bản đồ, sơ đồ, bảng số liệu... kênh hình
được trình bày theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS.
Hệ thống bài thực hành trên lớp nhiều, rèn luyện cho HS kĩ năng phân tích tư
liệu, viết báo cáo ngắn, phân tích số liệu thống kê, xây dựng biểu đồ, đọc, nhận xét,
giải thích một hiện tượng địa lí kinh tế - xã hội trên bản đồ.
Các bài thực hành được phân bố cuối mỗi bài [2].
1.2.4. Khả năng tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa Lí lớp 11 trung
học phổ thông
Khi tổ chức các HĐNK địa lí, kênh chữ ở trong SGK thể hiện rất rõ ràng thuận
lợi cho HS nhận thức được vấn đề.
Các kiến thức có liên quan chặt chẽ với thực tế, mang tính thời sự, nhiều
đường lối, chính sách kinh tế - xã hội của các nước có liên quan đến Việt Nam rất
thuận lợi cho các em thực hiện được các hình thức của HĐNK như: Trò chơi địa lí,
12

tổ địa lí, câu lạc bộ địa lí, dạ hội địa lí… giúp HS dễ dàng liên hệ để giải quyết vấn
đề một cách chính xác và lôgic.
Trong kênh hình hệ thống sơ đồ, lược đồ các hiện tượng có nội dung địa lí
kinh tế - xã hội được biểu hiện gắn liền với vùng lãnh thổ cụ thể. Khi GV tổ chức
các HĐNK cho HS có thể dùng kiến thức từ kênh hình để giải quyết vấn đề do GV
đưa ra một cách thuận lợi.
Nhờ hệ thống kênh hình mà HS có thể xây dựng các tình huống ngắn gọn hơn,
nhìn trực quan hơn để giải quyết vấn đề nhanh hơn.
1.3. Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh 11 trung học phổ thông
1.3.1. Đặc điểm về hoạt động học tập
Nội dung học tập nói chung và học tập địa lí nói riêng của HS THPT khác
nhiều so với HS THCS, hoạt động học tập ở lứa tuổi này đòi hỏi tính năng động,
độc lập lĩnh hội kiến thức và cần thiết phải có tư duy lí luận.
Lúc này thái độ của HS đối với môn học trở nên có tính tự chọn hơn. Các em hình
thành hứng thú học tập gắn liền với khuynh hướng nghề nghiệp. Thái độ học tập
lứa tuổi này thúc đẩy bởi động cơ học tập và động cơ này thường gắn liền với khả
năng lĩnh hội kiến thức của HS đối với môn học hứng thú của môn học có ý nghĩa
thực tiễn xã hội.
Tuy nhiên, có những HS có thái độ chưa đúng. Đó là các em tích cực học tập
một số môn mà có liên quan đến hướng lựa chọn nghề nghiệp của mình, còn đối với
môn học khác thì các em sao nhãng chỉ cố gắng duy trì kết quả các môn đạt trung
bình. Vì vậy, GV cần làm cho HS hiểu được ý nghĩa và chức năng giáo dục phổ
thông đối với mỗi chuyên ngành, không nên có thái độ học lệch môn đó, ảnh hưởng
đến sự phát triển nhân cách toàn diện của các em [14].
Với HS lớp 11 GV cần tạo hứng thú cho HS đó là cơ sở cho các em học tập
tiếp ở lớp 12. Rất ít HS có hứng thú học tập môn địa lí bởi các em cho rằng môn này
không quan trọng. Vì vậy, GV cần phải tạo hứng thú cho HS trong học tập bằng các
hình thức dạy học phong phú, đa dạng. Vừa phù hợp với khả năng của HS, mà còn
tạo điều kiện để các em tích cực hơn trong học tập.
13

1.3.2. Đặc điểm về sự phát triển trí tuệ
Tính chủ động ở lứa tuổi HS THPT được phát triển ở tất cả các quá trình
nhận thức, tri giác có mục đích đã đạt ở mức độ cao có hệ thống và toàn diện. Chức
năng của não đã phát triển đầy đủ, HS có khả năng thực hiện các thao tác tư duy lí
luận trừu tượng, phức tạp (phân tích nội dung của các khái niệm trừu tượng, nắm
các mối quan hệ nhân quả về tự nhiên và kinh tế, xã hội) một cách độc lập, sáng tạo
có căn cứ, nhất quán và tính phê phán cao. Với đặc điểm trên HS lớp 11 có khả
năng phát huy được tính năng động sáng tạo của HS thông qua các HĐNK.
Trong lứa tuổi HS THPT thì ghi nhớ có chủ định giữ vai trò chủ đạo trong
hoạt động trí tuệ, đồng thời vai trò của ghi nhớ logic trừu tượng, ghi nhớ ý nghĩa
tăng rõ rệt. Nếu thông qua kiến thức ở trên lớp và các HĐNK HS có thể ghi nhớ
nhanh và được tạo tâm thế phân hóa trong ghi nhớ. Đây cũng chính là cơ sở để hình
thành thế giới quan.
Tuy nhiên, HS THPT nói chung và HS lớp 11 nói riêng chưa đạt đến mức độ
tư duy đặc trưng, chưa chú ý phát huy hết năng lực tư duy độc lập, suy nghĩ và kết
luận vội vàng theo cảm tính. Vì thế, các hoạt động HĐNK địa lí được tổ chức phải
phù hợp với các đặc điểm tâm sinh lí HS lớp 11 và nhiệm vụ quan trọng của người
GV là định hướng, giúp HS phát triển toàn diện khả năng nhận thức của chính bản
thân các em để đạt được hiệu quả tốt nhất.
1.4. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11
trung học phổ thông
1.4.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tổ chức hoạt động ngoại khóa
trong dạy học môn Địa lí 11
Sau khi phát phiếu thăm dò ý kiến tại trường THPT Đặng Trần Côn và THPT
Gia Hội (Phụ lục 1) cho 10 GV Địa lý ở tỉnh Thừa Thiên Huế, chúng tôi đã thu
được kết quả như sau:
Bảng 1.1. Thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học môn Địa lý
11 của giáo viên ở trường phổ thông.
Tiêu chí Mức độ Kết quả
14

1. Theo quý Thầy (Cô), việc tổ chức Rất cần thiết 90%
HĐNK trong dạy học môn Địa lý 11
2. Theo quý Thầy (Cô), mục đích của Giúp HS được phát huy vai trò chủ 70%
việc tổ chức các HĐNK cho HS lớp thể, tính tích cực, chủ động, tự giác
11 qua môn Địa lý là: và sáng tạo của bản thân.
3. Theo quý Thầy (Cô), việc tổ chức Trong suốt năm học 60%
trong thời gian nào là hợp lí:
4. Trong dạy học Địa lý 11 THPT Hiếm khi 80%
hiện nay, việc tổ chức các HĐNK cho
5. Theo quý Thầy (Cô), thời điểm lập Đầu mỗi học kì 70%
kế hoạch cho việc tổ chức HĐNK
trong dạy học môn Địa lý 11 trong
6. Theo quý Thầy (Cô), việc tổ chức Thường xuyên 60%
THPT nên được tổ chức:
7. Trong dạy học môn Địa lý 11 Phù hợp với nội dung chương trình 70%
THPT, tổ chức HĐNK là: giáo dục
8. Nếu nhà trường yêu cầu tổ chức Thích 60%
HĐNK trong dạy học ngoài giờ môn
Địa lý 11, ý kiến của Thầy (Cô):
9. Yêu cầu cơ bản nhất của việc triển Tất cả các yêu cầu : 80%
khai các HĐNK trong thời điểm hiện Tích cực đổi mới phương pháp, hình
nay là: thức dạy học và KT, đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực HS.
Vận dụng có hiệu quả các phương
pháp dạy học tích cực.
Tổ chức và duy trì các câu lạc bộ,
các hoạt động sân khấu hóa, các hội
thi, diễn đàn, giao lưu, hoạt động văn
hóa - văn nghệ, chăm sóc di sản văn
15

10. Theo quý Thầy (Cô), để tổ chức Tất cả các điều kiện: 100
HĐNK trong dạy học môn Địa lý 11 Khâu tổ chức %
được tốt, cần phải có điều kiện nào Thời gian
dưới đây: Địa diểm
Kinh phí
11. Theo quý Thầy (Cô), thời gian để Tùy vào từng hoạt động 100
tổ chức HĐNK trong dạy học môn %
Địa lý 11 là:
12. Theo quý Thầy (Cô), địa điểm tổ Cả 2 địa điểm: Trong và ngoài lớp. 90%
chức các HĐNK trong dạy học môn
Địa lý 11 là:
13. Thầy (Cô) hãy kể tên các hình Hội thi, tham quan/dã ngoại, hình
thức tổ chức HĐNK trong dạy học ghép vào chào cờ đầu tuần, hoạt
ngoài giờ môn Địa lý 11: động chiến dịch,…
14. Thầy (Cô) hãy kể tên các phương Giải quyết vấn đề, sắm vai, trò chơi,
pháp tổ chức HĐNK trong dạy học làm việc nhóm,…
ngoài giờ môn Địa lý 11:
15. Theo quý Thầy (Cô), hiệu quả tổ Bình thường 60%
chức các HĐNK trong dạy học môn
Địa lý 11 là:
Qua bảng 1.1 cho thấy:
Việc tổ chức HĐNK trong dạy học ngoài giờ môn Địa lý cho HS lớp 11 là rất
cần thiết và được nhiều GV quan tâm. Tuy nhiên, việc tổ chức chưa thật sự đa dạng,
cần phải có sự quan tâm đúng mức của ban giám hiệu và các thành viên trong nhà
trường.
Qua trao đổi trực tiếp, các thầy cô dạy Địa lí đều cho rằng:
Tổ chức HĐNK trong dạy học ngoài giờ môn Địa lý cho HS lớp 11 phù hợp
với xu hướng dạy học hiện nay.
Giúp HS được phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động, tự giác và
sáng tạo của bản thân.
16

Ngoài kiến thức học trên lớp, các em có thể củng cố và nắm vững kiến thức,
liên hệ thực tiễn.
HS hứng thú hơn trong học tập, được trải nghiệm, sáng tạo và khám phá bản
thân.
Môn Địa lý là môn học có nhiều cơ hội để tổ chức HĐNK trong dạy học hơn
hẵn các môn khác. Nắm bắt được thế mạnh đó, nhiều GV đã xây dựng và tổ chức
hoạt động ngoại khóa trong dạy học cho HS. Đây là phương pháp dạy học tích cực,
vừa truyền thụ cho HS những kiến thức cần thiết, vừa rèn luyện kỹ năng, đồng thời
nâng cao tính hứng thú học tập bộ môn Địa lý cho HS.
Tuy nhiên, khi trao đổi với ban giám hiệu nhà trường, được biết: Trước đây,
trường chưa đủ điều kiện để tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lý lớp 11 do cơ
sở vật chất chưa đầy đủ, thời gian tổ chức và kinh phí không có. Do đó, việc tổ chức
HĐNK trong dạy học gặp nhiều khó khăn.
Hiện nay, cơ sở vật chất đã được trang bị đầy đủ hơn, đời sống kính tế và nhu
cầu tham gia vào các hoạt động của HS lớn. Đồng thời, phía nhà trường và gia đình
có sự quan tâm nên HĐNK trong dạy học có điều kiện tổ chức tốt hơn.
1.4.2. Thực trạng nội dung tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học
môn Địa lí ở trường phổ thông
Qua khảo sát tại trường THPT Đặng Trần Côn và THPT Gia Hội, chúng tôi
thấy: (Xem bảng 1.2)
Bảng 1.2. Tổ chức hoạt động ngoại khóa ở một số trường trung học phổ thông
Số lần tổ Thời gian - Hình thức Phƣơng
Trƣờng chức Địa điểm tổ chức pháp tổ
THPT HĐNK tổ chức HĐNK chức Chủ đề
HĐNK HĐNK
HK HK
I II
Đặng 6 7 Giữa học Tham quan, Trò chơi, Thanh niên học
Trần kỳ I, cuối dã ngoại, nêu và giải tập, rèn luyện vì sự
Côn học kỳ I và trò chơi địa quyết vấn nghiệp công nghiệp
cuối học kỳ lý, các cuộc đề, đàm hóa, hiện đại hóa;
17

II. thi, các thoại, sắm Tôn sư trọng đạo;
Trong và cuộc thảo vai, làm Uống nước nhớ
ngoài lớp. luận, dự án việc nguồn;
môi nhóm,… Phát triển kỹ năng
trường,… sống;
Chăm sóc sức khỏe
vị thành niên;
Hoạt động hướng
nghiệp.
Gia Hội 6 6 Cuối học Tham quan, Nêu và giải Tôn sư trọng đạo; -
kỳ I và cuối dã ngoại, quyết vấn Hướng về nguồn
học kỳ II. trò chơi địa đề, cội;
Trong và lý, các cuộc sắm vai, Giữ gìn bản sắc
ngoài lớp. thi, các trò chơi, văn hóa dận tộc;
cuộc thảo làm việc Phát triển kỹ năng
luận, dự án nhóm,… sống;
môi Chăm sóc sức khỏe
trường,… vị thành niên; - Lập
thân lập nghiệp,
Hoạt động hướng
nghiệp;
Qua kết quả nêu trên bảng 1.1 và 1.2, có thể thấy:
Thời gian, địa điểm tổ chức HĐNK
Qua điều tra, khảo sát cho thấy: công tác tổ chức HĐNK trong dạy học môn
Địa lí 11 ở các trường là rất đa dạng, đa phần ý kiến của GV và HS cho rằng tùy vào
từng nội dung, hoạt động được tổ chức mà sẽ có thời lượng tương ứng, phù hợp.
Tất cả GV Địa lí ở 2 trường đều cho rằng tùy vào từng hoạt động mà tổ
chuyên môn sẽ có thời lượng tổ chức phù hợp.
18

Thời gian để tổ chức HĐNK chủ yếu vào cuối học kỳ I và cuối học kỳ II. Tùy
vào các chủ đề hoạt động để tổ chức vào các thời điểm phù hợp với chương trình đề
ra ở 2 trường.
cả 2 trường THPT đều có địa điểm tổ chức ở cả bên trong và ngoài khuôn
viên trường, địa điểm tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 ở các trường phụ
thuộc vào từng nội dung, hoạt động mà GV tổ chức: tổ chức trò chơi lồng ghép vào
chào cờ được tổ chức ở sân trường, tổ chức các hoạt động nhân dịp các ngày lễ, các
hội thi tổ chức ở sân trường hoặc phòng hội trường, phòng Đoàn, chiến dịch dọn
dẹp vệ sinh, môi trường ở nghĩa trang liệt sĩ trong địa phương,…
Việc tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 ở các trường phổ thông ở
bên ngoài khuôn viên trường rất hạn chế, hầu hết ở các trường đều tổ chức ở trong
khuôn viên trường, bởi lẽ, khi GV muốn tổ chức HĐNK thì đòi hỏi rất nhiều yếu tố:
quản lý HS, nguồn kinh phí (tham quan, du lịch), thời gian…
Lập kế hoạch tổ chức HĐNK
Thông qua khảo sát, điều tra chúng tôi thấy vấn đề này như sau: Việc lập kế
hoạch tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 ở các trường thường diễn ra vào
đầu mỗi năm học và đầu mỗi học kì.
Hiện trạng lập kế hoạch như vậy giúp cho cả GV và HS có sự chuẩn bị tốt cho
từng hoạt động hơn. Tuy nhiên, việc lập kế hoạch cho cả học kì như vậy chỉ phù
hợp cho những hoạt động mà GV được sự đồng ý của Ban giám hiệu nhà trường và
tổ Địa lí, còn riêng những hoạt động của Sở Giáo dục và Đào tạo, Đoàn trường tổ
chức thì đòi hỏi các GV phải xây dựng lại kế hoạch khác.
Các kế hoạch được lập ra tương ứng với các HĐNK, nội dung của các hoạt
động này thường được GV lựa chọn gắn liền với nội dung học tập và các kĩ năng
địa lí. Bởi lẽ, thông qua hoạt động “học mà chơi, chơi mà học” này giúp cho HS
nhận được kiến thức và rèn luyện, hình thành các kĩ năng địa lí. Đồng thời, giúp các
em phát huy hết năng lực, sáng tạo của bản thân, đây còn là cơ hội giúp các em
mang những kiến thức lý thuyết ứng dụng vào thực tiễn.
Hình thức tổ chức HĐNK
19

Khác với các câu hỏi điều tra trước, ở câu hỏi này người được khảo sát có thể
kể tên các đáp án, qua điều tra, khảo sát tôi đã thu lại được kết quả như sau: Đa
phần ở các trường phổ thông này GV đều tổ chức HĐNK cho HS dưới hình thức là
hội thi và lồng ghép vào chào cờ đầu tuần, bên cạnh đó thì vẫn có hình thức tổ chức
khác như trường THPT Gia Hội: tham quan/ dã ngoại, hoạt động chiến dịch; riêng
đối với trường THPT Gia Hội đã có tổ chức với hình thức hoạt động chiến dịch, còn
hình thức tham quan/ dã ngoại do nhiều yếu tố tác động nên đến giờ trường vẫn
chưa đủ điều kiện để thực hiện.
Như vậy, qua đây có thể thấy rằng, để chuẩn bị cho công tác tổ chức một
HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 thì đòi hỏi các GV trong tổ chuyên môn có sự
đầu tư, chuẩn bị chu đáo, công phu và chính xác. Tuy nhiên, không phải tất cả HS,
năng lực GV và sơ sở vật chất, hạ tầng, nguồn kinh phí…ở mỗi trường là giống
nhau. Vì thế, chúng ta có hiểu được tại sao ở 2 trường THPT này nói riêng và tất cả
các trường THPT nói chung có nhiều hạn chế trong các hình thức tổ chức. Nhưng
với sự chuẩn bị, đầu tư đó của thầy và trò ở mỗi trường thì một phần nào cũng tạo
được tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong người học.
Phương pháp tổ chức HĐNK
Qua điều tra, khảo sát, chúng tôi thấy GV đã sử dụng các phương pháp sau:
Giải quyết vấn đề, sắm vai, trò chơi, làm việc nhóm,…
Với kết quả sau khi điểu tra, khảo sát được thì ta thấy rằng ở các trường THPT
này tổ chức HĐNK với nhiều phương pháp khác nhau.
Có thể thấy rằng các GV đã ứng dụng một cách linh hoạt các phương pháp vào
tổ chức hoạt động nhằm tạo tính sinh động, hấp dẫn cho hoạt động.
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm đó thì vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như
chưa áp dụng nhiều phương pháp đổi mới khác: đàm thoại gợi mở, phương pháp dự
án… Các hoạt động đôi khi chỉ có một bộ phận các em HS tham gia, còn nhiều em
khác không được tham gia và không có hứng thú tham gia, chẳng hạn như tổ chức
cuộc thi sáng tạo trẻ, mỗi lớp chỉ cử một đại diện tham dự, còn lại những thành viên
khác trong lớp không được tham dự.
Hiệu quả tổ chức HĐNK
20

Sau khi tiến hành điều tra, khảo sát tôi thu về được kết quả như sau: đa số GV
và HS cho rằng sau mỗi HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 được tổ chức mang lại
hiệu quả chưa tốt (60% GV cho là bình thường).
Đây có thể xem là nỗi trăn trở lớn nhất của thầy cô sau mỗi lần tổ chức, tổ
chức như thế nào, nội dung ra làm sao, hình thức, phương pháp gì… Mặc dù hiệu
quả qua mỗi lần tổ chức có khá hơn nhiều.
Như vậy, chúng ta có thể nhìn từ thực tiễn để thấy được rằng, hầu hết hiện nay
ở các trường THPT đều xem đây là một hoạt động “chơi mà học”, cũng chính vì thế
mà nhiều GV đã xem hoạt động này như một trò chơi giải trí nên việc đầu tư, chuẩn
bị và kết quả chưa đạt như mong muốn.
1.4.3. Thực trạng thái độ của học sinh khi tham gia hoạt động ngoại khóa
trong dạy học môn Địa lí 11
Qua việc trao đổi, trò chuyện với HS lớp 11 tại 2 trường THPT Đặng Trần
Côn và THPT Gia Hội xung quanh các vấn đề về HĐNK trong dạy học môn Địa lí.
Với số lượng HS là 161, số phiếu phát ra là 161 (nội dung phiếu xem ở phụ lục
2). Chúng tôi rút ra một số kết quả sau:
Bảng 1.3. Mức độ hứng thú khi tham gia vào hoạt động ngoại khóa trong dạy học
môn Địa lý ở trường THPT Đặng Trần Côn và THPT Gia Hội
Mức độ hứng thú tham gia THPT Đặng Trần Côn THPT Gia Hội
Rất hứng thú 70 (87,5%) 66 (81,5%)
Hứng thú 10 (12,5%) 13 (16,0%)
Bình thường 0 02 (2,5%)
Không thích 0 0
Qua kết quả điều tra, ta có thể nhận thấy được: việc tổ chức HĐNK trong dạy
học môn Địa lí 11 thu hút rất nhiều HS có hứng thú, không chỉ có những HS năng
động, có kiến thức tương đối về bộ môn mà những HS ít nói, trầm, thậm chí là nhác
học cũng rất thích thú, tham gia nhiệt tình, bày tỏ sự yêu thích, mạnh dạn phát biểu
kiến của mình trong các hoạt động, là cơ hội để HS trình bày suy nghĩ của mình
trước tập thể, thể hiện những tài năng, năng khiếu trước đám đông.
21

Phần lớn HS đều cho rằng việc tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 sẽ
giúp các em bổ sung, mở rộng thêm kiến thức; bồi dưỡng tính tích cực, chủ động,
sáng tạo và rèn luyện các kỹ năng cần thiết cho bản thân.
Tham gia những hoạt động này, các em không bị gò bó mà giúp các em gần
nhau hơn, hiểu nhau hơn và hình thành ở HS tính tập thể, đoàn kết.
1.4.4. Ưu điểm và nhược điểm
1.4.4.1. Ưu điểm
Đa số GV và HS đã xây dựng được quan điểm, nhận thức đúng đắn về tầm
quan trọng của việc tổ chức HĐNK trong dạy học môn Địa lí 11 ở nhà trường phổ
thông. GV và HS đều ý thức được việc tổ chức HĐNK trong môn Địa lí cho HS là
rất quan trọng và cần thiết.
Từ việc nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động giúp GV xây dựng kế
hoạch và hành động thực hiện kế hoạch kịp thời, hợp lý. Muốn thực hiện, quản lý
tốt và sắp xếp được các công việc, hoạt động thì buộc GV phải lập kế hoạch rõ ràng,
cụ thể. Tùy thuộc vào tính chất của các hoạt động mà GV ở các trường đều lập kế
hoạch theo từng học kì, làm như vậy giúp GV có sự định hình, chuẩn bị cho hoạt
động kĩ càng, tốt hơn.
Điều đặc biệt cần nhấn mạnh ở đây là mặc dù mới đưa vào thực hiện trong
chương trình dạy học nhưng hầu hết các GV đều tổ chức HĐNK rất đa dạng, dưới
nhiều hình thức khác nhau (hội thi, hoạt động chiến dịch, tham quan/ dã ngoại…),
vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp khác nhau trong một hoạt động (trò chơi, nêu
và giải quyết vấn đề, làm việc nhóm…), tương ứng với mỗi hoạt động thì sẽ có thời
gian tổ chức cũng như địa điểm tổ chức khác nhau, đặc biệt, địa điểm tổ chức
HĐNK ở các trường không chỉ giới hạn trong lớp mà các GV còn đưa hoạt động
này ra bên ngoài thực tế (danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, công viên…). Đây có
thể xem là điểm mới trong tổ chức HĐNK môn Địa lí, tạo sự hứng thú tham gia,
tính tích cực và khả năng sáng tạo, năng lực của người học được thể hiện.
Bên cạnh đó phải kể đến đội ngũ nhà giáo luôn quan tâm đến những đổi mới
của giáo dục hiện nay, cùng với lòng nhiệt huyết, yêu nghề và sự hỗ trợ từ phía Ban
giám hiệu tạo điều kiện cho hoạt động diễn ra tốt đẹp.
22

1.4.4.2. Nhược điểm
Bên cạnh những mặt đã đạt được thì thực trạng tổ chức HĐNK trong dạy học
môn Địa lí 11 ở 2 trường THPT Đặng Trần Côn và THPT Gia Hội còn gặp nhiều
thiếu sót, hạn chế:
Một số HS vẫn chưa có quan niệm đúng đắn về tầm quan trọng trong việc tổ
chức HĐNK trong môn Địa lí ở THPT. Chính vì thế mà các em không có động cơ
để tham gia và tham gia với thái độ thờ ơ, không hứng thú, nhiệt tình. Đây cũng là
một vấn đề nan giải đối với người GV khi tổ chức hoạt động phải làm sao kêu gọi
được tất cả HS tham gia.
Mặc dù các HĐNK ở các trường được tổ chức khá đa dạng nhưng nói đến thời
lượng, địa điểm, các hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động vẫn tồn đọng nhiều
bất cập như: đối với hình thức tổ chức thì đa phần các GV thường chọn tổ chức lồng
ghép vào một buổi chào cờ đầu tuần hoặc là tổ chức một trò chơi nhỏ, địa điểm tổ
chức chủ yếu trên lớp với thời lượng rất nhanh chóng, trên dưới 1 tiếng đồng hồ; sử
dụng các phương pháp thông dụng (làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi…),
nội dung tổ chức đơn điệu, nhàm chán....
Hơn thế nữa, số lần tổ chức ít, đặc biệt là các hoạt động lên lớp (Cả 2 trường,
học kỳ I là 12 hoạt động, học kỳ II là 13). Như vậy, có thể nói, do nhiều yếu tố tác
động và chi phối nên việc tổ chức hoạt động ở các trường còn nhiều thiếu sót, tổ
chức mang tính qua loa, đại khái.
Bên cạnh đó, một số GV vẫn chưa nhiệt tình tham gia tổ chức, nhiều HĐNK tổ
chức nhưng chỉ đại diện một số HS tham gia chứ không phải tất cả đều được tham
gia như: cuộc thi đố vui để học, tham quan mỗi lớp chỉ cử 1 - 2 HS tham dự; cuộc
thi Thanh niên sáng tạo trẻ mỗi lớp cử đại diện 1 HS tham dự…
Chính điều này đã tạo sự phân hóa giữa HS với nhau, có rất nhiều em muốn
tham gia nhưng không có điều kiện. Do đó, tạo ra sự mất hứng thú, nhiệt tình và
năng lực của các em HS.
Cơ sở vật chất và nguồn kinh phí cũng là một nhân tố ảnh hưởng rất lớn việc
tổ chức HĐNK ở trường phổ thông, mặc dù ở các trường THPT này đều có cơ sở
vật chất khang trang phục vụ cho các môn học nhưng riêng với bộ môn Địa lí thì cơ
23

sở vật chất còn nhiều thiếu thốn: trong khuôn viên trường chưa có trường nào có
vườn Địa lí, phòng địa lí, máy móc phục vụ dạy học bộ môn Địa lí còn rất hạn
chế… Cùng với đó, nguồn kinh phí hẹp hòi nên các hoạt động chủ yếu tổ chức trong
khuôn viên trường nhằm giảm nguồn kinh phí.
24

CHƢƠNG 2. MỘT SỐ HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG
2.1. Các nguyên tắc xây dựng hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí
lớp 11 trung học phổ thông
HĐNK phải phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận thức và hoàn cảnh
học tập của HS, phù hợp với điều kiện vật chất và thời gian HS có thể thu xếp được,
phù hợp với đặc điểm nhà trường và đặc điểm địa lí địa phương.
Nội dung HĐNK phải kết hợp chặt chẽ với chương trình chính khóa, vừa
nhằm mở rộng, bổ sung kiến thức nội khóa hoặc củng cố vận dụng kiến thức nội
khóa vào thực tiễn, vừa tác dụng gây hứng thú học tập ở HS, phát huy các năng lực
vốn có của HS.
Tạo cơ hội, điều kiện để lôi cuốn tất cả HS trong lớp, trường có năng lực,
trình độ khác nhau vào các HĐNK phù hợp với năng lực, hoàn cảnh của các em,
kích thích lòng say mê, tinh thần ham thích học tập.
- Hoạt đông ngoại khóa được thực hiện trên tinh thần tự nguyện của HS nhưng
phải đề cao tinh thần kỷ luật ý thức tập thể, thói quen nề nếp.
Đề cao vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo và tính tự quản, sáng kiến cá nhân
của HS.
Tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của phụ huynh HS, các nhà khoa học, cán bộ
công nhân kỹ thuật, các cở sở kinh tế, văn hóa, xã hội tại địa phương. Họ tham dự
với tư cách là cố vấn chuyên môn, đồng thời có thể là nhà tài trợ cung cấp phương
tiện, tài liệu và cả vật chất khác cho hoạt động của HS. Liên kết và phối hợp với tổ
chức đoàn, đội và tổ chức xã hội khác ở trong và ngoài nhà trường, tạo ra hoạt động
tập thể trong HĐNK [16].
2.2. Điều kiện để thực hiện các hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa Lí
lớp 11 trung học phổ thông
Muốn thực hiện tốt các HĐNK cần có những điều kiện sau đây:
- Đối với GV:
Phải có lòng nhiệt tình, yêu nghề, yêu HS và có khả năng tổ chức tốt các hoạt
động, chủ động, sáng tạo, lôi cuốn sự hứng thú tham gia của HS.
25

- Đới với HS:
mỗi trường và ngay cả trong mỗi lớp đều có HS yêu thích bộ môn địa lí.
Cho nên phải lôi cuốn được những em đó tham gia vào trong hoạt động để tổ chức
theo dạng:
Nhóm địa lí: 3 - 5 em HS
Tổ địa lí: 7 - 10 em HS
Chính những em này là hạt nhân của HĐNK, nó có sức thu hút các HS khác
tham gia.
Hiện nay ở các trường phổ thông có các dạng “cán sự địa lí”. Đây là những HS
học khá địa lí, là hạt nhân thu hút các HS khác tham gia vào các hoạt động vì vậy
GV cần phải quan tâm và sử dụng tốt lực lượng này.
Sự quan tâm giúp đỡ của các GV khác đặc biệt là những GV chủ nhiệm.
Trong thực tế nếu tổ chức các hoạt động này mà không được sự đồng ý, hoặc
không có sự giúp đỡ của nhà trường, GV chủ nhiệm lớp thì HS khó mà tham gia
đông đảo.
Sự quan tâm giúp đỡ của lãnh đạo nhà trường, Đoàn Thanh Niên Cộng sản
Hồ Chí Minh. GV có thể kết hợp chương trình hoạt động thi đua của đoàn trường.
Chẳng hạn tổ chức vào các ngày lễ: 20/11, 26/3, 19/5...
Kinh phí:
Đây là điều kiện cần thiết cho mọi hoạt động. Ở đây nếu có kinh phí thì rất
thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động như: Chi phí tổ chức, giải thưởng.... để
kích thích, động viên các em.
Thực tế hiện nay ở trường phổ thông kinh phí là vấn đề hết sức khó khăn, cho
nên GV cần phải chủ động đến vấn đề này trước khi tổ chức hoạt động.
2.3. Một số hình thức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung
học phổ thông
2.3.1. Câu lạc bộ địa lí
Khái niệm

Câu lạc bộ địa lí là nơi tập trung những HS có cùng sở thích, hứng thú tìm hiểu
về địa lí. Dựa trên sự tham gia tự nguyện của các em câu lạc bộ địa lí nhằm
26

vào việc khuyến khích HS học tập, tìm hiểu, mở rộng kiến thức, làm giàu thêm vốn
kiến thức địa lí và biết liên hệ kiến thức địa lí để giải thích, nhận định các vấn đề
thực tiễn trong cuộc sống [16].
Tác dụng của câu lạc bộ địa lí

Câu lạc bộ địa lí hoạt động có hiệu quả khuyến khích được các em học tập,
củng cố kiến thức bài học.
Mở rộng và bổ sung kiến thức địa lí đã được quy định trong nhà trường, thực
hiện các hoạt động làm giàu tri thức địa lí.
Trau dồi học vấn, kích thích sự say mê học hỏi bộ môn của HS, củng cố kiến
thức đã học trong chương trình địa lí 11 và có thêm nhiều hiểu biết sâu sắc hơn về
kinh tế - xã hội.
Thông qua Câu lạc bộ địa lí giáo dục cho HS tính kỷ luật, tính trách nhiệm.
Từ đó góp phần hình thành hành vi, thái độ đúng đắn về môn học.
Câu lạc bộ địa lí được tổ chức tốt sẽ tạo ra khối đoàn kết tốt cho HS trong
trường, trong khối trong lớp.
Rèn luyện cho HS kĩ năng giao tiếp kĩ năng diễn đạt, trình bày sáng tạo.
Xác nhận các chủ đề tổ chức câu lạc bộ địa lí

Chủ đề của câu lạc bộ địa lí dựa vào nội dung bài học trong chương trình địa
lí 11. Đó là các chủ đề bổ sung hoàn thiện kiến thức mà các em đã học, thông qua
đó lồng ghép mục đích giáo dục.
Khái quát chủ đề HĐNK khác cho HS rất phong phú và đa dạng dựa váo đặc
điểm nội dung của môn học. GV có thể xác định được các chủ đề tổ chức câu lạc bộ
địa lí như:
Chủ đề về nền kinh tế - xã hội thế giới đương đại
Chủ đề về một số vấn đề toàn cầu
Chủ đề tự nhiên, dân cư của một số khu vực, quốc gia tiêu biểu
Chủ đề về kinh tế của một số quốc gia, khu vực tiêu biểu
Các hình thức tổ chức câu lạc bộ

Có nhiều hình thức khác nhau của các câu lạc bộ: Môi trường và hồi chuông
cảnh tỉnh, hiện trạng và tương lai của nền kinh tế thế giới, hành động hiện tại và tác
27

hại tương lai của dân số.
Đọc và kể chuyện địa lí: Những câu chuyện lạ đó đây (nói về sự vật, phong
tục tập quán của các nước, các dân tộc trên thế giới), kì quan thế giới, các cuộc thám
hiểu địa lí... Do các thành viên của câu lạc bộ kể hay GV địa lí kể.
Thi hùng biện: Các HS hùng biện về các vấn đề như: Môi trường và hồi
chuông cảnh tỉnh, hiện tại và tương lai của các nước trên thế giới, cảm tưởng qua
hành trình lịch sử,...
Báo cáo chuyên đề: Do các chuyên gia địa lí hay GV nói chuyện cho HS.
Điều tra khảo sát địa phương: Các di tích lịch sử - văn hóa....
Liên hoan văn nghệ địa lí: Trình bày các nội dung địa lí dưới các hình thức
văn nghệ khác như: Hát, kịch câm, ngâm thơ, hò, vè, múa, vẽ phác họa, hài kịch
đóng vai.
Tổ chức triển lãm
Hái hoa dân chủ
Thi sáng tác về 1 đề tài địa lí: Chọn 1 chủ đề trong tháng, ví dụ: Bảo vệ môi
trường, tìm hiểu về thủ đô các quốc gia trên thế giới, tìm hiểu về địa danh đẹp các
quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới..., yêu cầu thành viên trong câu lạc bộ viết 1
báo cáo ngắn không quá 500 chữ giới thiệu về các đề tài.
Đố vui địa lí: Dùng kiến thức địa lí để giải đáp các câu hỏi xuất phát từ thực
tế môi trường sống.
Nội dung tổ chức câu lạc bộ

Tổ chức các câu lạc bộ có nội dung: Dân số, môi trường, biển đảo, địa danh,
văn hóa, kinh tế, lịch sử quốc gia...
Các yêu cầu tổ chức trò câu lạc bộ địa lí

GV phải nêu rõ mục đích, nội dung, thời gian, cách thức hoạt động, trách
nhiệm và quyền lợi cho người tham gia.
Nội dung của hoạt động câu lạc bộ phải kết hợp chặt chẽ với chương trình
học tập nội khóa nhằm củng cố, bổ sung và mở rộng kiến thức nội khóa.
Hoạt động của câu lạc bộ phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, trình độ
nhận thức, hoàn cảnh học tập của HS và điều kiện thực tế của nhà trường.
28

Khi tổ chức câu lạc bộ cho HS cần có một GV làm cố vấn. GV này có kiến
thức về ngành nghề và kĩ năng tổ chức hoạt động tập thể, nhiệt tình, sáng tạo, có ý
thức vượt khó và gắn bó với HS.
Số lượng HS tham gia trong mỗi câu lạc bộ khoảng 30 - 40 HS.
Để lựa chọn HS tham gia câu lạc bộ, ban đầu có thể thông báo về việc thành
lập câu lạc bộ, nêu rõ mục đích, nội dung, cánh thức và thời gian hoạt động trách
nhiệm và quyền lợi, sau đó kêu gọi HS đăng kí tham gia. Nếu HS tham gia đăng ký
với số lượng lớn cần tiến hành lựa chọn theo những cách thức đơn giản. Tuy nhiên,
nên ưu tiên những em có hứng thú học tập địa lí, nhiệt tình ham học hỏi và có trách
nhiệm công tác cao.
Mỗi câu lạc bộ nên có một ban lãnh đạo được bầu theo thời hạn 6 tháng hay
1 năm, gồm các em giữ vai trò chủ đạo sau:
Chủ tịch câu lạc bộ: Chịu trách nhiệm liên hệ với các thầy cô giáo, triệu tập
và chủ trì các cuộc họp, lãnh đạo câu lạc bộ, xây dựng kế hoạch hoạt động của các
thành viên trong 1 học kì, năm học.
+ Thư kí: Ghi chép biên bản các cuộc họp, soạn thảo các thông báo, nhận các
báo cáo, các hoạt động của các thành viên.
Thủ kho: Quản lí tài liệu, sách, thiết bị, dụng cụ của câu lạc bộ.
Các câu lạc bộ có định kì sinh hoạt hàng tuần hoặc hàng tháng vào các thời
gian rảnh thích hợp. Hoạt động của câu lạc bộ có thể được tiến hành tại sân trường,
trong phòng hoặc ở vườn địa lí.
Khi tổ chức câu lạc bộ địa lí cần phải chú ý đến một số điểm sau:
Câu lạc bộ địa lí có thể hoạt động theo những chủ đề nhất định về đặt tên
câu lạc bộ theo nội dung hoạt động. Ví dụ câu lạc bộ hoạt động về môi trường thì
đặt tên “Câu lạc bộ môi trường” hoặc “Câu lạc bộ Xanh”, “Câu lạc bộ các nhà thủy
văn trẻ”, “Câu lạc bộ những bạn của rừng”,...
Nội dung hoạt động của câu lạc bộ phải kết hợp chặt chẽ với nội dung học
tập nội khóa, vừa nhằm bổ sung, mở rộng kiến thức nội khóa hoặc củng cố vận
dụng kiến thức nội khóa và trong thực tiễn, vừa có tác dụng gây hứng thú học tập ở
HS, phát huy những năng lực sở trường vốn có của HS.
29

Hoạt động của câu lạc bộ phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, trình độ
nhận thức và hoàn cảnh học tập của HS, phù hợp với cơ sở vật chất và thời gian của
HS, phù hợp với các điều kiện thực tế của địa phương.
+ Câu lạc bộ cần nêu rõ mục đích, nội dung, thời gian, địa điểm, phân công
trách nhiệm cụ thể, các thành viên câu lạc bộ phải tuân thủ nội quy mà câu lạc bộ
đưa ra, đề cao tinh thần trách nhiệm, kỷ luật và ý thức tập thể.
Trong quá trình hoạt động cần đề cao vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo và
tinh thần tự quản, sáng kiến của HS.
Mỗi câu lạc bộ như vậy cần có một GV cố vấn. GV này cần có kiến thức và
kĩ năng tổ chức hoạt động tập thể, có năng lực quản lí tổ và phân chia các nhóm
theo sở thích, nhiệt tình, sáng tạo, có ý thức vượt khó và gắn bó với HS.
Tiến trình tổ chức

Có thể thực hiện theo các bước sau:
Khảo sát, nắm bắt nhu cầu, nguyện vọng của HS.
Nêu rõ mục đích nội dung cách thức và thời gian, trách nhiệm và quyền lợi
khi tham gia.
Chuẩn bị cơ sở vật chất, kinh phí các loại văn bản cần thiết cho buổi ra mắt
câu lạc bộ.
Bước 2: Tiến hành, bước này yêu cầu nhiều cách thức khác nhau để tổ chức
câu lạc bộ:
Thi hùng biện về các vấn đề như: Dân số, môi trường, lịch sử...
Báo cáo chuyên đề về các thách thức của toàn cầu hóa.
Hái hoa dân chủ
Dạ hội địa lí
Trò chơi địa lí
Bước 3: Tổng kết
Bước 4: Vai trò của hoạt động câu lạc bộ địa lí để giáo dục cho các lớp 11
THPT.
Viết bài thu hoạch.
30

Thiết kế minh họa câu lạc bộ địa lí để khám phá một số vấn đề của khu
vực Tây Nam Á và khu vực Trung Á

Ví dụ:
Hành trình khám phá một số vấn đề của khu vực Tây Nam Á và khu vực
Trung Á
I. Mục tiêu
HS được củng cổ, mở rộng hiểu biết về tự nhiên và kinh tế xã hội của khu
vực.
Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức giải thích các vấn đề ở khu vực; rèn
luyện kĩ năng làm việc nhóm...
Rèn tính tư duy, cần cù trong học tập.
Thời gian
45 phút.
Địa điểm tổ chức
GV: Lập kế hoạch tổ chức chương trình, chuẩn bị nội dung tổ chức, địa
điểm, sân khấu, thiết bị...
HS: Các đội HS ôn tập, tìm hiểu kiến thức, chuẩn bị tốt các nhiệm vụ được giao.
V. Các bước tiến hành
Bước 1. Văn nghệ: Biểu diễn một số tiết mục văn nghệ đã được chuẩn
bị. Bước 2. người dẫn chương trìnhtuyên bố lí do
Bước 3. Giới thiệu đại biểu, Ban giám khảo và thành phần 3 đội HS tham gia
chơi.
Bước 4. Triển khai hoạt động: Các đội chơi sẽ phải trải qua 3 phần:
Phần 1: Chào hỏi
Mỗi đội sẽ có 5 phút để chào hỏi có thể dưới dạng: Kịch, hát, hài...
Yêu cầu phải giới thiệu đội mình về: Tên đội chơi, các thành viên.
Điểm tối đa 30 điểm, thứ tự các giải do ý kiến của khán giả.
Phần 2: Hái hoa dân chủ
31

Ban tổ chức chuẩn bị 1 cây thông, trên đó treo rất nhiều các túi quà. Trong
mỗi túi quà có chứa các câu hỏi tương ứng mỗi câu hỏi sẽ có số điểm tương ứng
(bao gồm 5 điểm, 10 điểm, 15 điểm). Mỗi đội được hái 2 lần.
Trong vòng 10 giây đội hái không trả lời được sẽ mất quyền trả lời.
Các đội khác lúc này được quyền trả lời. Đội nào nhanh tay sẽ được trả lời.
Nếu trả lời đúng thì số điểm đó được chuyển từ đội hái sang. Trả lời sai bị trừ một
nửa số điểm của bông hoa đó.
Câu hỏi: 6 câu
Câu 1: Bằng thực tế thông qua các phương tiện thông tin hãy cho biết Trung Á
hiện đang tồn tại vấn đề gì?
Câu 2: Vì sao nói Tây Nam Á có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng?
Câu 3: Qua các phương tiện thông tin đại chúng, em biết gì về tình hình an
ninh chính trị của Tây Nam Á và Trung Á hiện nay?
Câu 4: Những thuận lợi và khó khăn giữa 2 khu vực Tây Nam Á và Trung Á?
Câu 5: Khoáng sản nào ở Tây Nam Á và Trung Á với trữ lượng lớn? Vai trò
của khu vực này đối với thế giới như thế nào?
Câu 6: Nguyên nhân khiến khí hậu khu vực Tây Nam Á khô nóng
Phần 3: Vượt qua thử thách.
+ Đoán ý đồng đội: Một thành viên trong đội sẽ bốc thăm một hình ảnh do ban
tổ chức đã chuẩn bị sau đó biểu diễn bằng hành động và ngôn ngữ lưu ý không được
nói từ khóa đó. Các bạn còn lại trong đội sẽ đoán ý sao cho đúng.
Nội dung các bức tranh:
Xung đột sắc tộc, xung đột tôn giáo và nạn khủng bố,
Phần 4: Về đích (50 điểm). Có 5 câu hỏi: Khi người dẫn chương trìnhđọc
xong câu hỏi đội nào giơ tay trước sẽ được quyền trả lời, trả lời sai thì 2 đội còn lại
đội nào nhanh hơn giành được quyền trả lời. Trả lời đúng được 10 điểm, trả lời sai
bị trừ 10 điểm.
Câu hỏi:
32

Câu 1: Khu vực nào khai thác được lượng dầu thô nhiều nhất, ít nhất? Khu vực
nào có lượng dầu thô tiêu dùng nhiều nhất, ít nhất?
Câu 2: Ý nghĩa vị trí địa lý của 2 khu vực?
Câu 3: Giải thích như thế nào về nguyên nhân của các sự kiện đã xảy ra ở cả 2
khu vực?
Câu 4: Hãy cho biết giữa 2 khu vực có điểm gì giống nhau?
Câu 5: Những sự kiện nào của khu vực Tây Nam Á được cho là diễn ra một
cách dai dẳng nhất, cho đến nay vẫn chưa chấm dứt?
Bước 5: Kết thúc hoạt động
Ban giám khảo hoàn thành điểm.
Thư kí tổng kết hoàn thành bảng điểm.
Tiết mục văn nghệ tập thể.
Công bố kết quả của từng đội, trao giải.
Nhận xét và đánh giá của Ban tổ chức, của đại biểu về cuộc thi.
Ban tổ chức/GV đánh giá việc tổ chức cuộc thi.
Ban tổ chức/GV rút kinh nghiệm về kế hoạch và việc tổ chức hoạt động.
2.3.2. Chiến dịch giáo dục môi trường
Chiến dịch là những hoạt động có nội dung thực tiễn cấp thiết, được tổ chức
trong thời gian ngắn, tập trung với sự tham gia của nhiều người. Hình thức chiến
dịch không những chỉ tác động đến HS mà còn tác động đến cả cộng đồng. Chính
trong các hoạt động này, người tham gia có những cơ hội khẳng định mình trong cả
cộng đồng, cũng như trong việc hình thành và phát triển ý thức “mình vì mọi người,
mọi người vì mình”. Các chiến dịch thường mang tính định hướng, tính chiến lược
cao như: chiến dịch “Sống tiết kiệm vì một môi trường bền vững”, “Hãy chia sẻ
cùng mọi người”, “Vì một thế giới sạch”… như tuyên truyền, cổ động, thi viết, võ,
giao lưu, biểu diễn văn nghệ, tuần hành và biểu dương lực lượng... kết hợp với các
hành động bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học (ĐDSH) như sưu tầm, trồng,
chăm sóc cây xanh; làm sạch môi trường ao hồ, khơi thông cống rảnh, diệt loăng
33

quăng... [16].
Hình thức chiến dịch không chỉ tác động đến HS mà cả cộng đồng dân cư nơi
các em sống, góp phần làm thức tỉnh và nâng cao nhận thức, thúc dục mọi người
cùng tham gia bảo vệ tự nhiên và môi trường. Hoạt động này giúp cho HS có cơ hội
để khẳng định mình, hình thành nên các phẩm chất chia sẻ, hợp tác, lắng nghe và
chung tay góp sức bảo tồn thiên nhiên.
Trong việc tổ chức chiến dịch, có nhiều việc cần quan tâm như: Xác định chủ
đề chiến dịch, đặt tên cho chiến dịch, khẩu hiệu và thông điệp của chiến dịch, chọn
thời điểm tổ chức chiến dịch, huy động nguồn lực...
Các chiến dịch môi trường thường mang tính định hướng cao như: Sống tiết
kiệm vì môi trường bền vững, vì màu xanh môi trường, bảo vệ ĐDSH ở địa phương
em, ngày hội bảo tồn thiên nhiên... Các chiến dịch này có thể tổ chức theo nội dung
chương trình học có nhiều nội dung liên quan hoặc phù hợp với việc hưởng ứng
chiến dịch chung của Việt Nam và thế giới như Ngày Trái Đất (1/4), Ngày Môi
trường, Chiến dịch giờ Trái Đất...
Ví dụ:
Tổ chức chiến dịch Tuyên truyền và hành động bảo vệ môi trường và
ĐDSH của biển đảo nước ta
I. Mục tiêu
Nâng cao nhận thức của HS về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và
ĐDSH biển đảo nước ta.
Định hướng thái độ, cách ứng xử và các hành động bảo vệ môi trường và
ĐDSH biển đảo.
Tuyên truyền, vận động, thu hút mọi người sống xung quanh mình vào việc
bảo vệ môi trường và ĐDSH biển đảo.
II. Thời gian
Có thể thực hiện trong một tuần, một tháng... vào dịp kỉ niệm Ngày Môi
trường thế giới, Ngày Đa dạng sinh học hoặc trong Tuần lễ Biển đảo...
III. Địa điểm tổ chức
Tại địa phương có trường học của các em.
34

IV. Chuẩn bị
Thành lập Ban tổ chức của chiến dịch. Ban tổ chức cần có nhiều thành phần:
Đại diện Ban giám hiệu nhà trường, đại diện chính quyền địa phương, bí thư Đoàn
thanh niên, đại diện các bộ môn liên quan (Địa lí, Lịch sử...), đại diện hội cha mẹ
HS, đại diện ban chấp hành đoàn địa phương...
Xây dựng và thông qua kế hoạch; phân công nhiệm vụ cho các thành viên của
Ban tổ chức.
Chuẩn bị chương trình, kịch bản, thông tin, tư liệu, cơ sở vật chất, địa điểm,
kinh phí, các nguồn lực khác...
V. Các bước tiến hành
Xác định các kết quả cần đạt được:
Tổ chức được nhiều hoạt động và kênh truyền thông khác nhau: tuyên truyền,
cổ động, thi viết, vẽ, thi sáng tác thơ, nhạc, tổ chức giao lưu, biểu diễn văn nghệ,
triển lãm ảnh, tranh.
Tổ chức được các hoạt động bảo vệ môi trường biển đảo như nhặt sạch rác ở
bãi biển, đặt các thùng rác ờ vị trí thích hợp, treo các biển chỉ dẫn về vệ sinh môi
trường, thu gom các chất thải ở ven biển để tái ché, tái sử dụng, trưng bày các sản
phẩm được làm từ vật liệu phế thải của sản phẩm biển...
GV và HS chủ động và tích cực tham gia các hoạt động của chiến dịch tuyên
truyền và hành động giáo dục biển đảo trong nhà trường và ngoài xã hội
Các đối tượng khác ngoài nhà trường tham gia và ủng hộ các hoạt động của
chiến dịch.
Sau chiến dịch, các hoạt động giáo dục biển đảo được tổ chức thường xuyên
trong nhà trường và thu hút sự tham gia đông đảo của GV và HS; các hành động
giáo dục biển đảo được đông đảo người dân và các thành phần khác trong xã hội
tích cực tham gia và ủng hộ.
VI. Hoạt động
Tổ chức lễ phát động chiến dịch.
Tổ chức các hoạt động truyền thông:
+ Tổ chức nói chuyện, báo cáo...
35

Tuyên truyền, cổ động về môi trường biển đảo bằng nhiều hình thức khác
nhau như: diễu hành, điểm tuyên truyền, nhóm tuyên truyền lưu động, triển lãm...
Thi giao lưu về môi trường biển đảo (thi viết, vẽ, sáng tác thơ, bài hát, thi
tuyên truyền viên, văn nghệ...).
Tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ biển đảo, nhóm biển đảo...
Tổng vệ sinh, nhặt rác ở bãi biển, phân loại rác.
Sửa chữa, bổ sung các bảng chi dẫn về môi trường.
Đặt các thùng rác công cộng ở bãi biển.
Trồng cây xanh, chăm sóc cây ờ bãi biển.
VII. Đánh giá và tổng kết
Việc đánh giá được tiến hành ở cả khía cạnh nhận thức, thái độ và kĩ năng.
Đánh giá nhận thức thông qua các hoạt động tuyên truyền, thi giao lưu... và
kiến của HS trong các buổi sinh hoạt câu lạc bộ.
Đánh giá thái độ thông qua sự tham gia của HS trong các hoạt động truyền
thông và hoạt động cải thiện môi trường biển đảo và bảo vệ ĐDSH biển đảo của
chiến dịch.
Đánh giá kĩ năng thông qua kết quả của hoạt động cải thiện môi trường biển
đảo và hành động bảo vệ ĐDSH biển đảo.
Việc tổng két được dựa trên các kết quả về đánh giá. Tổng két cần tập trung
vào các việc sau:
Nêu được những kết quả đạt được so với mục tiêu đã đề ra.
+ Nêu ưu, nhược điểm. „
Khen thưởng, biểu dương cá nhân, tập thể có nhiều thành tích.
Định hướng các hoạt động tiếp theo để củng cố, duy trì những kết quả thực
tiễn đạt được của chiến dịch; đồng thời phát triển kết quả của chiến dịch ở mức cao,
sâu rộng hơn.
VIII. Gợi ý cho người sử dụng
VIII.1. Các thông tin về môi trường Biển Đảo
Sinh vật Biển Đông
36

Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc

Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc

Similar to Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (11)

Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học Địa lí 11 trung học phổ thông.doc