prof. dr hab. Anna Siwik

1. Anna Siwik

2.  Starania o założenie Akademii Górniczo-Hutniczej
w Krakowie należy łączyć z procesami
modernizacyjnymi w Europie w XIX wieku. Spraw
polskich nie możemy rozpatrywać bez
europejskiego kontekstu.
 Modernizacja oznaczała przemiany ekonomiczne
połączone z nowymi ideami i prądami społecznymi,
które dały podwaliny pod budowę nowoczesnych
państw opartych na zasadach demokracji. Można
powiedzieć, że liberalizm ekonomiczny łączył się tu
z liberalizmem politycznym.
2

3.  Galicja stanowiła część imperium Habsburgów.
Cesarz Franciszek Józef, którego portret wydaje
się wskazywać na dobrotliwego władcę w istocie
taki nie był. Autonomia Galicji została
spowodowana gwałtownym wzrostem ruchów
niepodległościowych i obawą cesarza, że proces
dezintegracji pogłębi się.
3

4. 4

5.  Inicjatywa powołania wyższej szkoły górniczo-hutniczej
wyszła z trzech środowisk:
 posłowie galicyjscy (wśród nich dominowali arystokraci i
ziemianie, aktywni uczestnicy powstań narodowych: Leon
ks. Sapieha, Ludwik hr. Wodzicki, Walery Wielogłowski,
August Gorayski, Bronisław Radziszewski czy Leon
Syroczyński,
 - władze Krakowa z jej prezydentami Józefem Friedleinem i
Juliuszem Leo,
 - absolwenci i studenci wyższych szkół górniczych,
skupieni m.in. w Związku Polskich Górników i Hutników w
Austrii powołanym w 1907 r.
5

6.  Przełomowy dla przyspieszenia decyzji o
powołaniu wyższej uczelni technicznej, był drugi
zjazd górników i hutników, który obradował we
Lwowie 23-26 września 1910 roku. Wybrano
dziewięcioosobową delegację, której prezesem
został Jan Surzycki a wiceprezesem Jan Zarański.
Delegacja uznana została z najważniejszą i
wyłączną reprezentację polskiego górnictwa i
hutnictwa. Jako najistotniejsze zadanie przyjęto
potrzebę utworzenia wyższych studiów górniczych
w Polsce.
6

7.  Delegacja podjęła akcję na wszystkich
frontach przekonując decydentów z
różnych środowisk o randze
przedsięwzięcia. Ponadto opracowała i
wydała w 1912 roku w Krakowie, bardzo
solidnie przygotowany i dobrze źródłowo
udokumentowany Memoriał (Memoryał
Delegacyi Górników i Hutników Polskich w
sprawie założenia Akademii Górniczej w
Krakowie
7

8.  Niezwykle ważnym wydarzeniem było zwołanie 24
lutego 1912 roku w Akademii Umiejętności przy
ul. Sławkowskiej w Krakowie tzw. ankiety
(konferencji), która była rodzajem społecznej
konsultacji. Uczestnicy reprezentowali wszystkie
kompetentne w kwestach górnictwa środowiska:
inżynierskie, naukowe a także władze Lwowa i
Krakowa oraz delegaci z Wiednia. Wszyscy
uczestnicy konferencji otrzymali rezolucję
domagającą się utworzenia wyższej szkoły
górniczej i hutniczej. W rezultacie opory strony
austriackiej zostały przełamane.
8

9.  Pierwszego lipca 1912 roku w
Ministerstwie Robót Publicznych odbyło się
spotkanie delegacji polskiej pod
przewodnictwem Jana Zarańskiego z
reprezentującymi rząd ministrami: Arturem
Zaleskim, Władysławem Długoszem i
Otokarem Trnką.
9

10.  Dziesiątego lipca 1912 r. minister Ottokar
Trnka przesłał do prezydium miasta
Krakowa pismo informujące o poparciu
idei powołania nowej uczelni w Krakowie,
ale pod warunkiem wydatnego wsparcia i
współudziału ze strony „czynników
lokalnych”. Władze miasta zostały
poproszone o określenie wysokości
swojego wkładu.
10

11.  Osiemnastego lipca 1912 roku Prezydent
Julisz Leo na posiedzeniu Rady Miasta
wśród burzy oklasków podał do
wiadomości, treść otrzymanego z Wiednia
reskryptu. Po ponad 50 latach starań
nadszedł sukces. Jak powiedział prezydent:
„Dla miasta naszego, dla całego narodu
polskiego, dla nauki polskiej i wiedzy
polskiej ma akademia doniosłe znaczenie”.
11

12.  Na wiosnę 1913 roku minister Trnka powołał
komitet w zaproponowanym przez prezydium rady
miasta składzie: profesorowie - Józef Morozewicz,
Władysław Szajnocha i Kazimierz Żórawski z
Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Stefan
Niementowski z Politechniki Lwowskiej,
wiceprezydent Krakowa Józef Sare, oraz Jan
Zarański i dyrektor Galicyjskich Zakładów
Górniczych Spółka Akcyjna w Sierszy Antoni
Schmitzek jako przedstawiciele Stowarzyszenia
Polskich Górników i Hutników w Austrii.
12

13.  Najwyższe postanowienie cesarza
Franciszka Józefa z dnia 31 maja 1913
roku zatwierdzające utworzenie wyższej
szkoły górniczej w Krakowie i powierzenie
ck ministrowi robót publicznych Ottokarowi
Trnce wydawanie dalszych niezbędnych
zarządzeń było wprawdzie niezbędne, ale
potraktowano je raczej jako formalność.
13

14.  Na podstawie reskryptu Ministerstwa Robót
Publicznych z 24 lipca 1913 roku rozpisano
konkurs na projekt gmachu akademii z terminem
do 15 października tego roku. Nadesłano 20 prac.
Sąd konkursowy jednak uznał, że żaden z
projektów budowy nie odpowiada ściśle warunkom
konkursu, choć nagrody rozdzielono. Najwyższą
nagrodę otrzymał projekt architekta Sławomira
Odrzywolskiego, któremu też ministerstwo
powierzyło w maju 1914 opracowanie koncepcji
dostostosowanej do oczekiwań ministerstwa. Jan
Zarański został mianowany pierwszym
profesorem na stanowisku referenta spraw
organizacyjnych Akademii Górniczej w Krakowie.
14

15. 15

16. 16

17. 17

18.  Nowy rok akademicki miał być otwarty w
październiku 1914 r. W akademii planowano
stworzenie jednego wydziału górniczego, którego
program studiów obejmował cztery lata. Do chwili
wybudowania nowego gmachu, zajęcia miały
odbywać się w szkole ludowej przy ul.
Loretańskiej, a także w salach i laboratoriach
Uniwersytetu i Szkoły Przemysłowej. Parlament w
Wiedniu zatwierdził budżet uwzględniający koszty
powołania uczelni. Opracowano program studiów,
zebrano kadrę profesorską.
18

19. Wybuch wojny uniemożliwił rozpoczęcie
roku akademickiego.
W rogu paczki zawierającej całą
dokumentację dotyczącą powołania AGH
urzędnik magistratu dopisał odręcznie 21
marca 1915 roku: „Wskutek wybuchu wojny
nie otwarto akademii górniczej, cała sprawa
odroczona do spokojnych czasów”.
19

20.  Wojna zakończyła się 11 listopada 1918
roku rozejmem w Compiègne.
 W trzecim kwartale tego roku Komitet
Organizacyjny Akademii Górniczej wznowił
działalność.
 Przewodniczący komitetu, profesor
Uniwersytetu Jagiellońskiego Józef
Morozewicz, rozpoczął natychmiastowe
starania o pozyskanie kadry profesorskiej.
20

21.  24.10.1918 – Magistrat Krakowa wystosował pismo
do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego, apelując o odstąpienie od zamiaru
powoływania uczelni w Warszawie. Wśród
argumentów pojawiały także podkreślające
dotychczasowe zaangażowanie finansowe
krakowskiego magistratu w prace nad powołaniem
uczelni w tym mieście m.in. poprzez przekazanie
działki pod budowę nowego gmachu. Apel
krakowskich radnych wsparł Związek Górników i
Hutników Polskich obradujący w lutym 1919 r. w
Krakowie.
21

22.  25.01.1919 – Reskryptem Ministerstwa
Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego utrzymano Komitet
Organizacyjny, który miał czuwać nad
dalszym doborem kadry wykładowców oraz
wszelkimi sprawami organizacyjnymi.
22

23.  8.04.1919 – Wniosek Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego w sprawie założenia i uruchomienia Akademii Górniczej
w Krakowie:
 „Wobec odczuwalnej od dawna przez społeczeństwo polskie potrzeby
posiadania wyższej uczelni górnictwa, która by dostarczała odpowiednio
przygotowanych inżynierów górników i hutników dla obsadzenia
posterunków technicznych w naszych terenach górniczo-przemysłowych,
Ministerstwo WRiOP zdecydowało się zorganizować i uruchomić z dniem 1
października br. Akademię Górniczą w Krakowie […]
 Uznając powyżej przytoczone motywy, Rada Ministrów zechce uchwalić:
 Założenie i uruchomienie z dniem 1 października rb. dwuwydziałowej
(wydz[iały] Górniczy i Hutniczy) Akademii Górniczej w Krakowie.
 Przyznanie nadzwyczajnego kredytu dodatkowego do budżetu Ministerstwa
WRiOP na I półrocze w kwocie 63 100 mk podług załączonego zestawienia.”
23

24.  8.04.1919 – Uchwała Rady Ministrów Rzeczypospolitej
Polskiej w sprawie założenia i uruchomienia Akademii
Górniczej w Krakowie: „Przyjęto wniosek min[istra] WRiOP w
sprawie założenia i uruchomienia Akademii Górniczej w
Krakowie z dniem 1 października 1919 [r.] i przyznania na
ten cel nadzwyczajnego kredytu (…)”.
24

25.  1.05.1919 – Mianowano pierwszych
profesorów Akademii Górniczej: dr Antoni
Hoborski, dr Władysław Gąsiorowski, dr Jan
Stock, dr Kazimierz Kling, dr Stefan Kreutz,
inż. Stanisław Płużański.
25

26. Uroczyste otwarcie uczelni
20.10.1919
26

27.  13.07.1920 – „Akademia Górnicza w Krakowie jest
na mocy ustawy z dnia 13 lipca 1920 (Dz.U. Nr 72)
państwowym wyższym technicznym zakładem
naukowym o charakterze akademickim. Na mocy
tej ustawy przysługuje Akademii Górniczej prawo
nadawania stopni naukowych: inżyniera jako
stopnia niższego i doktora nauk technicznych jako
stopnia wyższego oraz prawo nostryfikowania
odnośnych stopni naukowych, uzyskanych w
uczelniach zagranicznych.”
27

28.  Komitet Organizacyjny kończy pracę w roku 1921.
 1922 - Decyzja o budowie nowego gmachu.
 1923 Wmurowanie kamienia węgielnego pod gmach główny.
 1925 – Związek Przemysłowców Górniczych i Hutniczych, który
uchwalił opodatkowanie wszystkich kopalń po 1 groszu od tony
wydobytego węgla i rudy, przekazał subwencję w wysokości 220
tys. zł na budowę laboratorium maszynowego
 1929 - Oddano nieukończony gmach.
 1939 - Wykończenie wnętrza gmachu.
28

29. 29

30. 30

31. 31

32.  Sonderaktion Krakau 6 XI 1939 r.
Uwięzieni pracownicy Akademii Górniczej:
Zygmunt Sariusz-Bielski
Andrzej Bolewski
Witold Budryk
Edmund Chromiński
Stefan Czarnocki
Iwan Czopiwski-Feszczenko
Mikołaj Czyżewski
Roman Dawidowski
Stanisław Gołąb
Antoni Hoborski
Stanisław Jaskólski
Mieczysław Jeżewski
Julian Kamecki
Aleksander Krupkowski
Adam Ludkiewicz
Antoni Meyer
Izydor Stella-Sawicki
Wilhelm Staronka
Jan Studniarski
Władysław Takliński
Edward Windakiewicz
Feliks Zalewski
32

33. 33

34. 34

35. 35

36. 36