Krzysztof Zamorski (UJ) – Doświadczenie historiografii PRL z perspektywy przełomu 1989 r.

1. 19 WRZEŚNIA 2019 R.
PANEL 3.
Którędy do poznania przeszłości?
Polska historiografia między
X a XX Zjazdem PTH

2. Doświadczenie historiografii PRL
z perspektywy przełomu 1989 r.
Krzysztof Zamorski

3. „Człowiek nie może ani stworzyć,
ani pokierować prądem czasu.
Może jedynie płynąć na nim z
większą lub mniejszą zręcznością i
doświadczeniem”.
Otto von Bismarck
Motto zaczerpnięte od Piotra Wandycza,
zob. Tenże, Wstęp, Spór o PRL, Kraków 1996, s.7.

4. Doświadczenie
Historiografii
polskiej
z perspektywy
roku 1989
Plan wypowiedzi
Wstęp.
Historia w PRL. Próba ogólnej analizy
rozwoju dziedziny.
Wyzwania nauki historycznej XX
wieku a historiografia polska.
Wyzwania wewnętrzne polskiej nauki
historycznej 1945-1989.
Podsumowanie

5. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
Uczasowienie
(Periodyzacja)
Okres pierwszy 1944/4-1958 to czasy
stalinizmu i próby forsownej marksizacji
pisarstwa historycznego w naszym kraju
połączone z pierwszymi symptomami oporu
wobec narzucanej ideologii. Przełomem VIII
Powszechny Zjazd Historyków Polskich w
Krakowie w 1958 .
Okres drugi, od odwilży do marca; 1956/8 -
1968.
Okres trzeci; czasy gierkowskie; 1969-1980
Okres czwarty; rewolucja Solidarności i historia
„drugiego obiegu” 1980-1989.

6. 0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
1956/7
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
Publikacje historyczne w Polsce w latach 1956/7-1989
Źródło danych: Bibliografia historii Polski
Dane w liczbach bezwzględnych
Ogółem Żródła Opraco wania Log. (Ogółem)
Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
Liczba Publikacji

7. 0
100
200
300
400
500
600
700
1956/7
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
Publikacje źródeł w Polsce w latach 1957-1989
wg epok odniesienia.
Wykres skumulowany. Liczby bezwgl.
Źródło: Bibliografia historii Polski 1956-1989
500-1505 1454/1505- 1795 1795-1918
1918-1939 1939-1945 1945-1989
Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje źródeł

8. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje źródeł
Przekroje
czasowe
500-
1505
1454/1505
- 1795
1795-
1918
1918-
1939
1939-
1945
1945-
1989
Razem
1956-1968 346 783 971 567 376 0 3043
1969-1980 554 732 772 1061 2123 622 5864
1981-1989 261 425 573 803 1599 1307 4968
Ogółem 1161 1940 2316 2431 4098 1929 13875
Wydawnictwa źródłowe w Polsce w latach 1956-
1989 wg. epok odniesienia.
(Liczby bezwzględne)
Źródło: Bibliografia historii Polski 1956/7-1989.

9. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje źródeł
W zakresie wydawnictw źródeł
w okresie PRL wyraźnie przesuwa się
zainteresowanie badawcze historyków
podejmujących tego typu działalność w
kierunku historii najnowszej.
Wyraźnie spada zarówno pod względem
ilości jak i udziału procentowego w całej
liczbie publikacji tego typu edycja
źródeł średniowiecznych i
nowożytnych.

10. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje
z zakresu historii
z pominięciem edycji
źródeł 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000
A. Infrastruktura nauki historycznej
B. Teoria I dydaktyka historii
C. Nauki pomocnicze historii
D. Historia Polski I powszechna wg zagadnień
E. Historia wg epok
Kategorie wydawnictw historycznych w Polsce w latach 1956-
1989
w liczbach bezwzględnych
Źródło: Bibliografia historii Polski
1981-1989 1969-1980 1956-1968

11. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje
historyczne
wg epok 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000
500-1505
1505-1795
1795- 1918
1918-1939
1939-1945
1945-1989
Epokihistoryczne
Publikacje historyczne w Polsce wg epok
w przekrojach czasowych w latach 1956 -1989
Dane w liczbach bzwgl.
Źródło: Bibliografia historii Polski
1981-1989 1969-1980 1956/7-1968

12. Historia w PRL.
Próba ogólnej
analizy rozwoju
dziedziny:
publikacje
historyczne
wg epok -500.0
0.0
500.0
1000.0
1500.0
2000.0
0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0 120.0 140.0 160.0 180.0 200.0
Dynamika zmian publikacji historycznych w Polsce w latach
1958-1989 wg okresów badanych dziejów
Źródło danych: Bibliografia historii Polski
1505-1795 . 1918-1939 . 1945-1989 .

13. Jak widać dynamika publikacji dotyczących czasów
najnowszych przytłacza i zdaje się zacierać obraz głębszej
przeszłości Polski.
Niezależnie od tego, że można się pytać na ile zjawisko to jest
powszechne w stosunku do przeszłości współczesnego
człowieka, swoistego powrotu idei zeitgeschichte tak
powszechnej w świecie greckim, to w przypadku historiografii
PRL niewątpliwym innym, ważnym czynnikiem był fakt, że to
historiografia dziejów najnowszych stała
najważniejszym polem bitwy o historię pierwszą,
historię opartą o pamięć, mocno osadzoną
w historyczności człowieka i niejako bezpośrednio dostępną
w pamięci komunikacyjnej.

14. Wyzwania nauki historycznej XX wieku
a historiografia polska.
Historiografia polska stanęła po wojnie wobec bardzo poważnych
i wielkich wyzwań, jakie kreślił rozwój samej dziedziny wiedzy
historycznej.
Wyzwania te stawały często w poprzek społecznej użyteczności
historii tak pojmowanej, jak musiało się to stać w Polsce.
March Bloch skłonny był uważać, że dominacja historii najnowszej
w spojrzeniu w przeszłość nie tylko wikła historię w spory
polityczne, ale ograniczając perspektywę wpływa negatywnie na
jej możliwości opisu otaczającego nas świata.

15. Zapraszam
do dyskusji