1 Maccabees is a deuterocanonical book which details the history of the Maccabean Revolt against the Seleucid Empire as well as the founding and earliest history of the independent Hasmonean kingdom. It describes the promulgation of decrees forbidding traditional Jewish practices by King Antiochus IV Epiphanes and the formation of a rebellion against him by Mattathias of the Hasmonean family and his five sons.

2. ١ ‫بەشی‬
.‫بوو‬ ‫یۆنان‬ ‫پاشای‬ ‫ئەو‬ ‫جیاتی‬ ‫لە‬، ‫بردەوە‬ ‫مادەکانی‬ ‫و‬ ‫فارس‬ ‫پاشای‬ ‫داریۆسی‬، ‫دەرەوە‬ ‫هاتە‬ ‫چەتیم‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫کە‬، ‫مەقدۆنی‬، ‫فیلیپ‬ ‫کوڕی‬ ‫ئەسکەندەری‬ ‫ئەوەی‬ ‫دوای‬1
.‫کوشت‬ ‫زەوییان‬ ‫پاشاکانی‬ ‫و‬ ‫بەدەستهێنا‬ ‫زۆری‬ ‫قەڵی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫زۆری‬ ‫شەڕی‬2
.‫بووەوە‬ ‫بەرز‬ ‫دڵی‬ ‫و‬ ‫بووەوە‬ ‫بەرز‬ ‫ئەوە‬ ‫لەسەر‬. ‫بوو‬ ‫ئارام‬ ‫لەبەردەمیدا‬ ‫زەوی‬ ‫بەجۆرێک‬، ‫برد‬ ‫زۆریان‬ ‫گەلێکی‬ ‫تاڵنی‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫زەوی‬ ‫کۆتاییەکانی‬ ‫تا‬3
.‫بۆی‬ ‫باج‬ ‫بوونە‬ ‫ئەوانیش‬، ‫کرد‬ ‫پاشاکانی‬ ‫و‬ ‫گەلن‬ ‫و‬ ‫وڵتان‬ ‫فەرمانڕەوایی‬ ‫و‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫بەهێزی‬ ‫بەهێزی‬ ‫لەشکرێکی‬4
.‫دەمرێت‬ ‫کە‬ ‫زانی‬ ‫و‬ ‫کەوت‬ ‫نەخۆش‬ ‫ئەمانە‬ ‫دوای‬5
.‫بوو‬ ‫ژیاندا‬ ‫لە‬ ‫تا‬، ‫کرد‬ ‫دابەش‬ ‫نێوانیاندا‬ ‫لە‬ ‫خۆی‬ ‫شانشینی‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫پەروەردە‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫گەنجیەوە‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫ئەوانەی‬، ‫کرد‬ ‫بانگهێشت‬ ‫خزمەتکارەکانی‬ ‫بۆیە‬6
.‫مرد‬ ‫پاشان‬، ‫بوو‬ ‫پاشایەتی‬ ‫ساڵ‬ ‫دوانزە‬ ‫ئەسکەندەر‬7
.‫کرد‬ ‫حوکمڕانییان‬ ‫خۆیان‬ ‫شوێنی‬ ‫لە‬ ‫هەریەکەیان‬ ‫خزمەتکارەکانی‬8
.‫بوون‬ ‫زۆر‬ ‫زەویدا‬ ‫لە‬ ‫خراپەکارییەکان‬، ‫بوون‬ ‫هەروا‬ ‫ئەوانیش‬ ‫دوای‬ ‫کوڕەکانیان‬ ‫زۆر‬ ‫ساڵنێکی‬. ‫دانا‬ ‫خۆیان‬ ‫لەسەر‬ ‫تاجیان‬ ‫هەموویان‬ ‫مردنی‬ ‫دوای‬9
‫حەوتەمی‬ ‫و‬ ‫سی‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬، ‫بوو‬ ‫بارمتە‬ ‫ڕۆما‬ ‫لە‬ ‫کە‬، ‫پاشا‬ ‫ئەنتیۆکۆسی‬ ‫کوڕی‬، ‫بوو‬ ‫ئەپیفانێس‬ ‫بنەماڵەی‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫دەرچوو‬ ‫لێ‬ ‫خراپیان‬ ‫ڕەگێکی‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬10
.‫بوو‬ ‫پاشایەتی‬ ‫یۆنانیەکان‬ ‫شانشینی‬
، ‫ببەستین‬ ‫دەوروبەرمان‬ ‫نەتەوەکانی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫پەیمان‬ ‫بچین‬ ‫با‬: «‫گوتیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫ڕازی‬ ‫کەسیان‬ ‫زۆر‬ ‫و‬ ‫دەرەوە‬ ‫هاتنە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫خراپەکان‬ ‫پیاوە‬ ‫ڕۆژانەدا‬ ‫لەو‬11
.»‫هەبووە‬ ‫زۆرمان‬ ‫خەمێکی‬، ‫دوورکەوتوین‬ ‫لێیان‬ ‫لەوەتەی‬ ‫چونکە‬
.‫کردن‬ ‫خۆش‬ ‫دڵی‬ ‫باشی‬ ‫بە‬ ‫ئامێرە‬ ‫ئەم‬ ‫بۆیە‬12
.‫بکەن‬ ‫جێبەجێ‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫ڕێساکانی‬ ‫بەپێی‬ ‫پێداین‬ ‫مۆڵەتی‬ ‫ئەویش‬ ‫و‬ ‫پاشا‬ ‫لی‬ ‫چوونە‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫پێشڕەوییان‬ ‫هێندە‬ ‫گەلەکە‬ ‫لە‬ ‫هەندێک‬ ‫ئینجا‬13
.‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫نەریتی‬ ‫و‬ ‫داب‬ ‫بەپێی‬ ‫وەرزشکردنیان‬ ‫شوێنی‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫لە‬14
.‫فرۆشران‬ ‫خراپەکاری‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫بە‬ ‫بوون‬ ‫پەیوەست‬ ‫و‬ ‫جێهێشت‬ ‫پیرۆزیان‬ ‫پەیمانی‬ ‫و‬ ‫نەکردن‬ ‫خەتەنە‬ ‫خۆیان‬15
.‫هەبێت‬ ‫ناوچەی‬ ‫دوو‬ ‫حوکمڕانی‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫بکات‬ ‫میسر‬ ‫پاشایەتی‬ ‫کە‬ ‫کردەوە‬ ‫لەوە‬ ‫بیری‬، ‫بوو‬ ‫جێگیر‬ ‫ئەنتیکۆس‬ ‫پێش‬ ‫شانشینی‬ ‫کاتێک‬16
.‫زۆرەوە‬ ‫دەریایی‬ ‫هێزێکی‬ ‫و‬ ‫سوار‬ ‫و‬ ‫فیل‬ ‫و‬ ‫گالیسکە‬ ‫بە‬، ‫میسر‬ ‫هاتە‬ ‫زۆرەوە‬ ‫جەماوەرێکی‬ ‫بە‬ ‫بۆیە‬17
.‫لەدەستدا‬ ‫گیانیان‬ ‫تا‬ ‫بوون‬ ‫بریندار‬ ‫زۆرێکیان‬ ‫و‬. ‫هەڵهات‬ ‫و‬ ‫ترسا‬ ‫لێی‬ ‫بەتلێمی‬ ‫بەڵم‬، ‫کرد‬ ‫شەڕیان‬ ‫میسر‬ ‫پاشای‬ ‫بەتلێمی‬ ‫لەگەڵ‬18
.‫برد‬ ‫تاڵنییەکەی‬ ‫ئەویش‬ ‫و‬ ‫بەدەستهێنا‬ ‫میسریان‬ ‫خاکی‬ ‫بەهێزەکانی‬ ‫شارە‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬19
.‫سەرکەوت‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫و‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫بەرەو‬ ‫زۆرەوە‬ ‫جەماوەرێکی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫گەڕایەوە‬ ‫سێیەمدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬، ‫بردەوە‬ ‫میسری‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬ ‫ئەوەی‬ ‫دوای‬20
.‫برد‬ ‫کەلوپەلەکانی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ڕووناکی‬ ‫چرادانەکەی‬ ‫و‬ ‫زێڕین‬ ‫قوربانگای‬ ‫و‬ ‫پیرۆزگاکە‬ ‫ناو‬ ‫چوونە‬ ‫شانازییەوە‬ ‫بە‬21
‫ئەو‬ ‫هەموو‬، ‫بوون‬ ‫پەرستگاکەدا‬ ‫لەبەردەم‬ ‫کە‬ ‫زێڕین‬ ‫ڕازاندنەوەی‬ ‫و‬ ‫تاج‬ ‫و‬ ‫پەردە‬ ‫و‬ ‫زێڕینەکان‬ ‫بخورە‬. ‫قاپەکان‬ ‫و‬ ‫ڕژاندن‬ ‫قاپەکانی‬ ‫و‬ ‫نمایشییەکان‬ ‫نانە‬ ‫مێزی‬22
.‫هەڵکێشا‬ ‫لێی‬ ‫شتانەی‬
.‫دۆزییەوە‬ ‫کە‬ ‫برد‬ ‫شاراوەی‬ ‫گەنجینەی‬ ‫هەروەها‬، ‫برد‬ ‫بەنرخەکانی‬ ‫قاپە‬ ‫و‬ ‫زێڕ‬ ‫و‬ ‫زیو‬ ‫هەروەها‬23
.‫کرد‬ ‫قسەی‬ ‫شانازییەوە‬ ‫بە‬ ‫زۆر‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫گەورەی‬ ‫کۆمەڵکوژییەکی‬، ‫خۆی‬ ‫خاکەکەی‬ ‫چووە‬، ‫برد‬ ‫هەمووی‬ ‫کاتێک‬24
.‫ڕوویدا‬ ‫گەورە‬ ‫ماتەمینییەکی‬، ‫بوون‬ ‫لێی‬ ‫کە‬ ‫شوێنێک‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬، ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫بۆیە‬25
.‫گۆڕا‬ ‫ژنان‬ ‫جوانی‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫لواز‬ ‫گەنجەکان‬ ‫و‬ ‫کچان‬، ‫دەگێڕا‬ ‫ماتەمینییان‬ ‫پیرەکان‬ ‫و‬ ‫میرەکان‬26
.‫دەهات‬ ‫قورسایی‬، ‫دانیشتبوو‬ ‫هاوسەرگیری‬ ‫ژووری‬ ‫لە‬ ‫کچەی‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫دەگرت‬ ‫ماتەمینی‬ ‫زاوایەک‬ ‫هەر‬27
.‫داپۆشرا‬ ‫شڵەژان‬ ‫بە‬ ‫یاقوب‬ ‫ماڵی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫گواسترایەوە‬ ‫دانیشتووانەکەی‬ ‫بۆ‬ ‫خاکەکەش‬28
.‫ئۆرشەلیم‬ ‫هاتنە‬ ‫زۆرەوە‬ ‫خەڵکێکی‬ ‫بە‬ ‫کە‬، ‫یەهودا‬ ‫شارەکانی‬ ‫بۆ‬ ‫نارد‬ ‫باجەکەی‬ ‫کۆکەرەوەی‬ ‫سەرۆکی‬ ‫پاشا‬ ‫ساڵ‬ ‫دوو‬ ‫تێپەڕبوونی‬ ‫پاش‬29
‫زۆری‬ ‫گەلێکی‬ ‫و‬ ‫لێیدا‬ ‫توندی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫شارەکە‬ ‫سەر‬ ‫کەوتە‬ ‫لەناکاو‬، ‫پێدا‬ ‫باوەڕیان‬ ‫کاتێک‬ ‫چونکە‬، ‫بوو‬ ‫فێڵ‬ ‫هەمووی‬ ‫بەڵم‬، ‫گوت‬ ‫پێ‬ ‫ئاشتیخوازانەیان‬ ‫قسەی‬30
.‫لەناوبرد‬ ‫ئیسرائیل‬
.‫ڕووخاند‬ ‫لیەک‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫دیوارەکانی‬ ‫و‬ ‫ماڵ‬ ‫و‬ ‫تێبەردا‬ ‫ئاگری‬ ‫و‬ ‫گرت‬ ‫شارەکەی‬ ‫غەنیمەتەکانی‬ ‫کاتێک‬31
.‫دەست‬ ‫گرتە‬ ‫ئاژەڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫گرت‬ ‫دیلیان‬ ‫بە‬ ‫منداڵەکان‬ ‫و‬ ‫ژن‬ ‫بەڵم‬32
.‫قەڵیەک‬ ‫بە‬ ‫کردیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫بەهێز‬ ‫تاوەری‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫و‬ ‫گەورە‬ ‫دیوارێکی‬ ‫بە‬ ‫داودیان‬ ‫شاری‬ ‫پاشان‬33
.‫کرد‬ ‫بەهێز‬ ‫تێدا‬ ‫خۆیان‬ ‫و‬ ‫خراپەکان‬ ‫پیاوە‬، ‫ناوی‬ ‫خستە‬ ‫گوناهباریان‬ ‫نەتەوەیەکی‬34
.‫گەورە‬ ‫تەڵەیەکی‬ ‫بوونە‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬ ‫و‬ ‫هەڵیانگرت‬ ‫لەوێ‬ ‫و‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫ئۆرشەلیمیان‬ ‫غەنیمەتەکانی‬ ‫کاتێک‬، ‫هەڵیانگرت‬ ‫خۆراکیشەوە‬ ‫و‬ ‫زرێپۆش‬ ‫بە‬35
.‫ئیسرائیل‬ ‫بۆ‬ ‫بوو‬ ‫خراپ‬ ‫دوژمنێکی‬ ‫و‬ ‫پیرۆزگاکەدا‬ ‫بەرامبەر‬ ‫لە‬ ‫خەبات‬ ‫بۆ‬ ‫بوو‬ ‫شوێنێک‬ ‫چونکە‬36
.‫کرد‬ ‫پیسیان‬ ‫و‬ ‫ڕشت‬ ‫پیرۆزگاکە‬ ‫لیەکی‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫بێتاوانیان‬ ‫خوێنی‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬37
‫جێیان‬ ‫خۆی‬ ‫منداڵەکانی‬ ‫و‬. ‫بوون‬ ‫لەدایک‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بۆ‬ ‫بوو‬ ‫نامۆ‬ ‫و‬ ‫نامۆکان‬ ‫نیشتەجێبوونی‬ ‫شوێنی‬ ‫بە‬ ‫بوو‬ ‫شارەکە‬، ‫هەڵهاتن‬ ‫ئەوانەوە‬ ‫بەهۆی‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫دانیشتوانی‬38
.‫هێشت‬
.‫سووکایەتیکردن‬ ‫بۆ‬ ‫شەرەفی‬ ‫سەرزەنشتکردن‬ ‫بوونە‬ ‫شەممەکانی‬، ‫ماتەمینی‬ ‫بە‬ ‫بوون‬ ‫جەژنەکانی‬، ‫بوو‬ ‫وێران‬ ‫بیابانێک‬ ‫وەک‬ ‫پیرۆزگاکەی‬39
.‫ماتەمینی‬ ‫بۆ‬ ‫گۆڕا‬ ‫گەورەیییەکەی‬ ‫و‬ ‫بوو‬ ‫زیاتر‬ ‫بێشەرەفییەکەی‬، ‫بوو‬ ‫شکۆمەندییەکەی‬ ‫چۆن‬ ‫هەروەک‬40
.‫بن‬ ‫گەل‬ ‫یەک‬ ‫هەمووان‬: ‫نووسی‬ ‫شانشینیەکەی‬ ‫هەموو‬ ‫بۆ‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬ ‫پاشا‬ ‫هەروەها‬41
.‫ڕێککەوتن‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫بەپێی‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫هەموو‬، ‫بەجێبهێڵێت‬ ‫خۆی‬ ‫یاساکانی‬ ‫هەرکەسێک‬42
.‫کرد‬ ‫پیس‬ ‫شەممەیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫بتەکان‬ ‫بۆ‬ ‫قوربانییان‬ ‫و‬ ‫ئایینەکەی‬ ‫بە‬ ‫بوون‬ ‫ڕازی‬ ‫ئیسرائیلییەکان‬ ‫لە‬ ‫زۆرێک‬، ‫بەڵێ‬43
.‫بکەن‬ ‫جێبەجێ‬ ‫خاکەکە‬ ‫نامۆکانی‬ ‫یاسا‬ ‫کە‬ ‫ناردبوو‬ ‫یەهودا‬ ‫شارەکانی‬ ‫و‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫بۆ‬ ‫نامەی‬ ‫نێردراوەوە‬ ‫ڕێگەی‬ ‫لە‬ ‫پاشا‬ ‫چونکە‬44
.‫بکەن‬ ‫پیس‬ ‫جەژنەکان‬ ‫و‬ ‫شەممە‬ ‫ڕۆژانی‬. ‫بکەن‬ ‫قەدەغە‬ ‫پەرستگادا‬ ‫لە‬ ‫خواردنەوە‬ ‫قوربانی‬ ‫و‬ ‫قوربانیکردن‬ ‫و‬ ‫سووتاندن‬ ‫قوربانی‬45
.‫بکەن‬ ‫پیس‬ ‫پیرۆز‬ ‫گەلی‬ ‫و‬ ‫پیرۆزگا‬46
.‫قوربانی‬ ‫بکەنە‬ ‫پیسەکان‬ ‫ئاژەڵە‬ ‫و‬ ‫بەراز‬ ‫گۆشتی‬ ‫و‬ ‫دابنێن‬ ‫بتەکان‬ ‫کەنیسەی‬ ‫و‬ ‫دارستان‬ ‫و‬ ‫قوربانگا‬47
"
.‫بگۆڕن‬ ‫ڕێساکان‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫بکەن‬ ‫لەبیر‬ ‫یاسا‬ ‫کۆتایی‬ ‫تا‬49
.‫بمرێت‬ ‫دەیگوت‬، ‫نەیکرد‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫بەپێی‬ ‫هەرکەسێک‬50
.‫بکەن‬ ‫قوربانی‬ ‫شار‬ ‫بە‬ ‫شار‬، ‫کرد‬ ‫یەهودا‬ ‫شارەکانی‬ ‫بە‬ ‫فەرمانی‬ ‫و‬ ‫دانا‬ ‫گەلەکەی‬ ‫هەموو‬ ‫سەرپەرشتیاری‬ ‫و‬ ‫نووسی‬ ‫خۆی‬ ‫شانشینی‬ ‫هەموو‬ ‫بۆ‬ ‫شێوە‬ ‫هەمان‬ ‫بە‬51
‫ئەنجامدا؛‬ ‫خاکەکەدا‬ ‫لە‬ ‫خراپەیان‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬ ‫و‬. ‫هێنا‬ ‫یاسا‬ ‫لە‬ ‫وازیان‬ ‫هەرکەسێک‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫کۆکرانەوە‬ ‫بۆیان‬ ‫خەڵک‬ ‫لە‬ ‫زۆرێک‬ ‫ئینجا‬52
.‫هەڵبێن‬ ‫یارمەتی‬ ‫بۆ‬ ‫توانیان‬ ‫کە‬ ‫شوێنێک‬ ‫هەر‬ ‫لە‬، ‫نهێنییەکان‬ ‫شوێنە‬ ‫بردە‬ ‫ئیسرائیلییەکانیان‬53

3. ‫سەرانسەری‬ ‫لە‬ ‫بتیان‬ ‫قوربانگاکانی‬ ‫و‬ ‫دانا‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫لەسەر‬ ‫وێرانیان‬ ‫قێزەونەکانی‬ ‫شتە‬، ‫پێنجەمدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬، ‫کاسلۆ‬ ‫مانگدا‬ ‫ڕۆژی‬ ‫پانزەهەمین‬ ‫لە‬54
.‫دروستکرد‬ ‫یەهودا‬ ‫شارەکانی‬
.‫سووتاند‬ ‫بخوریان‬ ‫شەقامەکاندا‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫ماڵەکانیان‬ ‫دەرگای‬ ‫لە‬55
.‫سووتاندیان‬ ‫ئاگر‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫دۆزییانەوە‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫پارچە‬ ‫پارچە‬ ‫یاساکەیان‬ ‫کتێبەکانی‬ ‫کاتێک‬56
.‫بیکوژن‬ ‫بوو‬ ‫ئەوە‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬، ‫یاسا‬ ‫بە‬ ‫بوو‬ ‫پابەند‬ ‫کەسێک‬ ‫ئەگەر‬ ‫یان‬، ‫دۆزرایەوە‬ ‫لەگەڵدا‬ ‫پەیمانی‬ ‫کتێبی‬ ‫هەرکەسێک‬57
.‫دەدۆزرانەوە‬ ‫شارەکاندا‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫بۆ‬، ‫ئیسرائیلییەکان‬ ‫دەیانکردە‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬ ‫مانگێک‬ ‫هەموو‬ ‫خۆیان‬ ‫دەسەڵتی‬ ‫بە‬58
.‫بوو‬ ‫خودا‬ ‫قوربانگای‬ ‫لەسەر‬ ‫کە‬، ‫دەکرد‬ ‫قوربانییان‬ ‫بت‬ ‫قوربانگای‬ ‫لەسەر‬ ‫مانگەکەدا‬ ‫پێنجەمی‬ ‫ڕۆژی‬ ‫و‬ ‫بیست‬ ‫لە‬59
.‫کردبوو‬ ‫خەتەنەکردنیان‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫کە‬ ‫کوشت‬ ‫ژنیان‬ ‫هەندێک‬ ‫فەرمانەکە‬ ‫بەپێی‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬60
.‫کوشت‬ ‫کردبوویان‬ ‫خەتەنەیان‬ ‫ئەوانەی‬ ‫و‬ ‫دا‬ ‫ماڵەکانیان‬ ‫لە‬ ‫تفەنگیان‬ ‫و‬ ‫هەڵواسی‬ ‫ملی‬ ‫بە‬ ‫کۆرپەکانیان‬61
.‫نەخۆن‬ ‫ناپاک‬ ‫شتێکی‬ ‫هیچ‬ ‫کە‬ ‫کردەوە‬ ‫پشتڕاستیان‬ ‫خۆیاندا‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫دابوو‬ ‫بڕیاریان‬ ‫تەواوی‬ ‫بە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫زۆرێک‬ ‫بەڵم‬62
.‫نەکەن‬ ‫پیس‬ ‫پیرۆز‬ ‫پەیمانی‬ ‫و‬ ‫نەبن‬ ‫پیس‬ ‫خواردن‬ ‫بە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫باشترە‬ ‫پێ‬ ‫مردنیان‬ ‫بۆیە‬63
.‫هات‬ ‫ئیسرائیلدا‬ ‫بەسەر‬ ‫گەورە‬ ‫زۆر‬ ‫تووڕەیییەکی‬64
‫دووەم‬ ‫بەشی‬
.‫بوو‬ ‫نیشتەجێ‬ ‫مۆدین‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫سەریهەڵدا‬ ‫ئۆرشەلیمەوە‬ ‫لە‬ ‫یۆعاریب‬ ‫کوڕانی‬ ‫کاهینێکی‬، ‫شیمئۆن‬ ‫کوڕی‬، ‫یۆحەنا‬ ‫کوڕی‬ ‫مەتاتیای‬ ‫ڕۆژانەدا‬ ‫لەو‬1
.‫کادیس‬ ‫ناوی‬ ‫بە‬ ‫جوانان‬ ‫ناوی‬ ‫بە‬ ‫هەبوو‬ ‫کوڕی‬ ‫پێنج‬2
:‫تاسی‬ ‫ناوی‬ ‫بە‬ ‫سیمۆن؛‬3
.‫بوو‬ ‫مەکابی‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫یەهودا‬4
.‫بوو‬ ‫ئەفوس‬ ‫بنەماڵەکەی‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫یۆناتان‬ ‫و‬، ‫بوو‬ ‫ئاڤاران‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫ئەلیازار‬5
.‫ئەنجامدراون‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫کوفرانەی‬ ‫ئەو‬ ‫کاتێک‬6
‫و‬ ‫دوژمن‬ ‫دەستی‬ ‫درایە‬ ‫کاتێک‬، ‫بم‬ ‫نیشتەجێ‬ ‫لەوێ‬ ‫و‬ ‫ببینم‬ ‫پیرۆزەکە‬ ‫شارە‬ ‫و‬ ‫گەلەکەم‬ ‫نەهامەتییەی‬ ‫ئەم‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫بووم‬ ‫لەدایک‬ ‫!بۆچی‬ ‫من‬ ‫ئاخ‬: «‫گوتی‬7
‫نامۆکان؟‬ ‫دەستی‬ ‫درایە‬ ‫پیرۆزگاکەش‬
.‫بووە‬ ‫شکۆمەند‬ ‫بێ‬ ‫پیاوێکی‬ ‫وەک‬ ‫پەرستگاکەی‬8
.‫دوژمنەوە‬ ‫شمشێری‬ ‫بە‬ ‫گەنجەکانی‬، ‫دەکوژرێن‬ ‫شەقامەکاندا‬ ‫لە‬ ‫کۆرپەکانی‬، ‫دیل‬ ‫دەبرێنە‬ ‫شکۆمەندەکانی‬ ‫کەشتییە‬9
‫وەرنەگرتووە؟‬ ‫تاڵنەکانی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫نەبووە‬ ‫خۆیدا‬ ‫شانشینی‬ ‫لە‬ ‫بەشداری‬ ‫نەتەوەیەک‬ ‫چ‬10
.‫کۆیلە‬ ‫بووەتە‬ ‫ئازاددا‬ ‫ژنێکی‬ ‫لە‬. ‫وەرگیراون‬ ‫ڕازاندنەوەکانی‬ ‫هەموو‬11
.‫کردووە‬ ‫پیسیان‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫و‬ ‫بووە‬ ‫وێران‬، ‫شکۆمەندیمان‬ ‫و‬ ‫جوانی‬، ‫پیرۆزگاکەمان‬، ‫سەیرکە‬12
‫دەژین؟‬ ‫ئامانجێک‬ ‫چ‬ ‫بۆ‬ ‫ئیتر‬13
.‫گرت‬ ‫ماتەمینییان‬ ‫ئازارەوە‬ ‫بە‬ ‫زۆر‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫لەبەر‬ ‫گونی‬ ‫و‬ ‫دڕاند‬ ‫جلەکانیان‬ ‫کوڕەکانی‬ ‫و‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫ئینجا‬14
.‫قوربانی‬ ‫بیکەنە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫مۆدین‬ ‫شاری‬ ‫ناو‬ ‫هاتنە‬، ‫ڕاپەڕین‬ ‫کرد‬ ‫ناچار‬ ‫خەڵکیان‬ ‫ئەوەی‬ ‫وەک‬، ‫پاشا‬ ‫ئەفسەرانی‬ ‫نێوەندەدا‬ ‫لەم‬15
.‫کۆبوونەوە‬ ‫کوڕەکانی‬ ‫و‬ ‫مەتاتیاس‬، ‫ئەوان‬ ‫لی‬ ‫هاتنە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫زۆرێک‬ ‫کاتێک‬16
.‫بوویت‬ ‫بەهێز‬ ‫برا‬ ‫و‬ ‫کوڕ‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫شارەدا‬ ‫لەم‬ ‫گەورەیت‬ ‫و‬ ‫بەڕێز‬ ‫پیاوێکی‬ ‫و‬ ‫فەرمانڕەوا‬ ‫تۆ‬: «‫گوت‬ ‫مەتاتیاسیان‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫دایەوە‬ ‫وەڵمیان‬ ‫پاشا‬ ‫ئەفسەرانی‬ ‫ئینجا‬17
‫شێوەیە‬ ‫بەم‬، ‫ماونەتەوە‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫پیاوانی‬ ‫و‬ ‫بەڵێ‬، ‫کردوویانە‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫هەموو‬ ‫وەک‬، ‫بکە‬ ‫جێبەجێ‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫و‬ ‫وەرە‬ ‫سەرەتا‬ ‫تۆ‬ ‫ئێستا‬18
.‫لێدەگیرێت‬ ‫ڕێزیان‬ ‫زۆر‬ ‫پاداشتی‬ ‫و‬ ‫زێڕ‬ ‫و‬ ‫زیو‬ ‫بە‬ ‫منداڵەکانت‬ ‫و‬ ‫تۆ‬، ‫هاوڕێیان‬ ‫دەبن‬ ‫پاشا‬ ‫ژمارەی‬ ‫بە‬ ‫ماڵەکەت‬ ‫و‬ ‫تۆ‬
‫باوباپیرانیان‬ ‫ئایینی‬ ‫لە‬ ‫هەریەکەیان‬ ‫و‬ ‫بن‬ ‫گوێڕایەڵی‬ ‫پاشا‬ ‫دەسەڵتی‬ ‫ژێر‬ ‫گەلنی‬ ‫هەموو‬ ‫ئەگەر‬: «‫گوتی‬ ‫بەرز‬ ‫دەنگێکی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫دایەوە‬ ‫وەڵمی‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫ئینجا‬19
.‫فەرمانەکانی‬ ‫بە‬ ‫بن‬ ‫ڕازی‬ ‫و‬ ‫بکەونەوە‬ ‫دوور‬
.‫دەڕۆین‬ ‫باوباپیرانمان‬ ‫پەیمانی‬ ‫بە‬ ‫براکانم‬ ‫و‬ ‫کوڕەکانم‬ ‫و‬ ‫من‬ ‫بەڵم‬20
.‫بین‬ ‫ڕێساکان‬ ‫و‬ ‫یاسا‬ ‫دەستبەرداری‬ ‫نەمانکات‬ ‫خودا‬21
.‫چەپ‬ ‫لی‬ ‫لە‬ ‫چ‬ ‫و‬ ‫ڕاست‬ ‫لی‬ ‫بچینە‬ ‫ئایینەکەمان‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫نادەین‬ ‫پاشا‬ ‫قسەکانی‬ ‫لە‬ ‫گوێ‬ ‫ئێمە‬22
.‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫بەپێی‬، ‫بکات‬ ‫قوربانی‬ ‫بوو‬ ‫مۆدین‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫لەسەر‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫هەمووان‬ ‫چاوی‬ ‫پێش‬ ‫هاتە‬ ‫جولەکەکان‬ ‫لە‬ ‫یەکێک‬، ‫کرد‬ ‫قسەی‬ ‫ئەو‬ ‫کاتێک‬23
‫بۆیە‬، ‫دادوەری‬ ‫بەپێی‬ ‫بپارێزێت‬ ‫خۆی‬ ‫تووڕەیی‬ ‫دەرخستنی‬ ‫لە‬ ‫خۆی‬ ‫نەیتوانی‬ ‫و‬ ‫لەرزین‬ ‫کۆتەکانی‬ ‫و‬ ‫هەوکردن‬ ‫زەوقەوە‬ ‫بە‬، ‫بینی‬ ‫ئەمەی‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫کاتێک‬24
.‫کوشتی‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫لەسەر‬ ‫و‬ ‫ڕایکرد‬
.‫ڕووخاند‬ ‫قوربانگاکەی‬ ‫و‬ ‫کوشتی‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬، ‫بکەن‬ ‫قوربانی‬ ‫دەکرد‬ ‫ناچار‬ ‫پیاوانی‬ ‫کە‬ ‫پاشا‬ ‫فەرماندەی‬ ‫هەروەها‬25
.‫کرد‬ ‫سالۆمدا‬ ‫کوڕی‬ ‫زامبری‬ ‫لەگەڵ‬ ‫فینێس‬ ‫چۆن‬ ‫وەک‬ ‫کرد‬ ‫خودادا‬ ‫یاسای‬ ‫لەگەڵ‬ ‫مامەڵەی‬ ‫پەرۆشەوە‬ ‫بە‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬26
.»‫بکەوێت‬ ‫شوێنم‬ ‫با‬، ‫بپارێزێت‬ ‫پەیمانەکە‬ ‫و‬ ‫بێت‬ ‫یاسا‬ ‫پەرۆشی‬ ‫هەرکەسێک‬: «‫دەیگوت‬ ‫و‬ ‫دەکات‬ ‫هاوار‬ ‫شارەکەدا‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫بەرز‬ ‫دەنگێکی‬ ‫بە‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫ئینجا‬27
.‫بەجێهێشت‬ ‫هەیانبوو‬ ‫شارەکەدا‬ ‫لە‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫شاخەکان‬ ‫بەرەو‬ ‫کوڕەکانی‬ ‫و‬ ‫ئەو‬ ‫ئینجا‬28
.‫بن‬ ‫نیشتەجێ‬ ‫لەوێ‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫بیابان‬ ‫بۆ‬ ‫خوارەوە‬ ‫چوونە‬، ‫دەگەڕان‬ ‫دادگاییکردندا‬ ‫و‬ ‫دادپەروەری‬ ‫بەدوای‬ ‫لەوانەی‬ ‫زۆرێک‬29
.‫کرد‬ ‫زیادیان‬ ‫بەسەریاندا‬ ‫ئازارەکان‬ ‫چونکە‬ ‫ئاژەڵەکانیان؛‬ ‫و‬. ‫ژنەکانیان‬ ‫و‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ئەوان‬30
‫شوێنە‬ ‫بۆ‬ ‫خوارەوە‬ ‫چوونە‬، ‫شکاندووە‬ ‫پاشایان‬ ‫فەرمانی‬ ‫کە‬ ‫پیاو‬ ‫هەندێک‬ ‫کە‬ ‫گوترا‬ ‫داود‬ ‫شاری‬ ‫لە‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫لە‬ ‫سوپایەی‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫پاشا‬ ‫خزمەتکارانی‬ ‫بە‬ ‫کاتێک‬31
.‫بیابان‬ ‫نهێنییەکانی‬
.‫کرد‬ ‫لەگەڵدا‬ ‫شەڕیان‬ ‫شەممەدا‬ ‫ڕۆژی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫دانا‬ ‫لەسەر‬ ‫ئۆردوگایان‬، ‫توانیان‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫زۆریان‬ ‫ژمارەیەکی‬32
.»‫دەژین‬ ‫ئینجا‬، ‫بیکەن‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫بەپێی‬ ‫و‬ ‫دەرەوە‬ ‫بێنە‬. ‫بێت‬ ‫بەس‬ ‫کردووتان‬ ‫ئێستا‬ ‫تا‬ ‫ئەوەی‬ ‫با‬: «‫گوت‬ ‫پێیان‬33
.»‫بکەین‬ ‫پیس‬ ‫شەممە‬ ‫ڕۆژی‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ناکەین‬ ‫جێبەجێ‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫و‬ ‫دەرەوە‬ ‫نایەینە‬: «‫گوتیان‬ ‫ئەوان‬ ‫بەڵم‬34
.‫پێدا‬ ‫شەڕەکەیان‬ ‫خێرایییەکەوە‬ ‫هەموو‬ ‫بە‬ ‫ئینجا‬35
.‫نەیانگرت‬، ‫حەشاردابوو‬ ‫خۆیان‬ ‫کە‬ ‫شوێنانەی‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫هەڵدا‬ ‫لێیان‬ ‫بەردێکیان‬ ‫نە‬، ‫نەدایەوە‬ ‫وەڵمیان‬ ‫بەڵم‬36
.»‫دەمانکوژن‬ ‫هەڵە‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫دەدەن‬ ‫شایەدیمان‬ ‫زەوی‬ ‫و‬ ‫ئاسمان‬، ‫بمرین‬ ‫خۆمان‬ ‫بێتاوانی‬ ‫بە‬ ‫هەموومان‬ ‫با‬: «‫گوتی‬ ‫بەڵم‬37
.‫بوو‬ ‫کەس‬ ‫هەزار‬ ‫ژمارەیان‬ ‫کە‬، ‫کوشتیان‬ ‫ئاژەڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ژن‬ ‫لەگەڵ‬ ‫و‬ ‫ڕاپەڕین‬ ‫ئەوان‬ ‫دژی‬ ‫شەڕدا‬ ‫لە‬ ‫شەممەدا‬ ‫ڕۆژی‬ ‫لە‬38
.‫گێڕا‬ ‫بۆ‬ ‫ماتەمینیان‬ ‫ئازارەوە‬ ‫بە‬، ‫تێگەیشتن‬ ‫بابەتە‬ ‫لەم‬ ‫هاوڕێکانی‬ ‫و‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫کاتێک‬39

4. ‫لە‬ ‫خێرایی‬ ‫بە‬ ‫ئەوا‬، ‫گەلن‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫نەکەین‬ ‫یاساکانمان‬ ‫و‬ ‫ژیان‬ ‫شەڕی‬ ‫و‬ ‫کردوویانە‬ ‫براکانمان‬ ‫وەک‬ ‫هەموومان‬ ‫ئەگەر‬: «‫گوت‬ ‫دیکەی‬ ‫یەکێکی‬ ‫بە‬ ‫یەکێکیان‬40
.»‫دەکێشن‬ ‫ڕەگمان‬ ‫زەویدا‬
‫براکانمان‬ ‫وەک‬، ‫نامرین‬ ‫هەموومان‬ ‫هەروەها‬.» ‫دەجەنگین‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫ئێمە‬، ‫لەگەڵمان‬ ‫شەڕکردن‬ ‫بۆ‬ ‫بێت‬ ‫شەممەدا‬ ‫ڕۆژی‬ ‫لە‬ ‫هەرکەسێک‬: «‫دا‬ ‫بڕیاریان‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬41
.‫کوژراون‬ ‫نهێنییەکاندا‬ ‫شوێنە‬ ‫لە‬ ‫کە‬
.‫یاسا‬ ‫بۆ‬ ‫بوون‬ ‫تەرخان‬ ‫خۆیان‬ ‫ئارەزووی‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫کەسانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬، ‫بوون‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫بەهێزەکانی‬ ‫پیاوە‬ ‫کە‬ ‫لی‬ ‫هاتنە‬ ‫ئەسیدی‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫ئینجا‬42
.‫بۆیان‬ ‫بوون‬ ‫وەستان‬ ‫و‬ ‫لەگەڵیان‬ ‫بوون‬ ‫پەیوەست‬، ‫هەڵهاتبوون‬ ‫گۆشەگیری‬ ‫بۆ‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫هەروەها‬43
‫بەرەو‬ ‫یارمەتیدان‬ ‫بۆ‬ ‫دیکە‬ ‫ئەوانی‬ ‫بەڵم‬، ‫خراپەکان‬ ‫پیاوە‬ ‫لە‬ ‫توڕەییەکەیاندا‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫گوناهبارەکان‬ ‫پیاوە‬ ‫لە‬ ‫خۆیاندا‬ ‫توڕەیی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫یەکگرت‬ ‫هێزەکانیان‬ ‫ئینجا‬44
.‫هەڵهاتن‬ ‫نەتەوەکان‬
.‫ڕووخاند‬ ‫قوربانگاکانیان‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫خۆیاندا‬ ‫بەدەوری‬ ‫هاوڕێکانی‬ ‫و‬ ‫مەتاتیاس‬ ‫ئینجا‬45
.‫دەکرد‬ ‫خەتەنەیان‬ ‫ئازایەتی‬ ‫بە‬ ‫ئەوان‬، ‫دۆزیەوە‬ ‫خەتەنەنەکراویان‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫کەناراوەکانی‬ ‫لە‬ ‫منداڵێک‬ ‫هەر‬46
.‫بوو‬ ‫سەرفراز‬ ‫دەستیاندا‬ ‫لە‬ ‫کارەکەش‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫سەربەرزەکاندا‬ ‫پیاوە‬ ‫بەدوای‬ ‫ئەوانیش‬47
.‫سەربکەوێت‬ ‫گوناهبارەکە‬ ‫نەیانهێشت‬ ‫و‬ ‫وەرگرتەوە‬ ‫پاشاکان‬ ‫دەستی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫دەستی‬ ‫لە‬ ‫یاسایان‬48
"
.‫باوباپیرانتان‬ ‫پەیمانی‬ ‫بۆ‬ ‫ببەخشن‬ ‫گیانتان‬ ‫و‬ ‫یاسا‬ ‫بۆ‬ ‫بن‬ ‫پەرۆش‬، ‫کوڕەکانم‬ ‫ئێستا‬50
.‫وەردەگرن‬ ‫هەمیشەیی‬ ‫ناوێکی‬ ‫و‬ ‫گەورە‬ ‫شەرەفی‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬. ‫کردووە‬ ‫کارێکیان‬ ‫چ‬ ‫خۆیاندا‬ ‫سەردەمی‬ ‫لە‬ ‫باوباپیرانمان‬ ‫کە‬ ‫بخەنەوە‬ ‫بیری‬51
‫دانرا؟‬ ‫بۆی‬ ‫ڕاستودروستی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫نەدۆزرایەوە‬ ‫دڵسۆز‬ ‫تاقیکردنەوەدا‬ ‫لە‬ ‫ئیبراهیم‬ ‫ئایا‬52
.‫میسر‬ ‫ئاغای‬ ‫بە‬ ‫کرا‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫جێبەجێ‬ ‫فەرمانەکەی‬ ‫تەنگانەدا‬ ‫کاتی‬ ‫لە‬ ‫یوسف‬53
.‫بەدەستهێنا‬ ‫هەمیشەیی‬ ‫کاهینایەتی‬ ‫پەیمانی‬ ‫پەرۆشەوە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫پەرۆش‬ ‫بە‬ ‫باوکمان‬ ‫فینێس‬54
.‫دادوەر‬ ‫بە‬ ‫کرا‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫وشەکە‬ ‫جێبەجێکردنی‬ ‫بۆ‬ ‫عیسا‬55
.‫وەرگرت‬ ‫خاکەکەی‬ ‫میراتی‬ ‫جەماعەتدا‬ ‫لەبەردەم‬ ‫شایەتحاڵی‬ ‫لەبەردەم‬ ‫کالێب‬56
.‫بوو‬ ‫هەمیشەیی‬ ‫شانشینی‬ ‫تەختی‬ ‫خاوەنی‬ ‫میهرەبانییەوە‬ ‫بەهۆی‬ ‫داود‬57
.‫ئاسمان‬ ‫بۆ‬ ‫بەرزکرایەوە‬، ‫یاسا‬ ‫بۆ‬ ‫بوو‬ ‫پەرۆش‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫پەرۆش‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بەهۆی‬ ‫ئیلیا‬58
.‫بوو‬ ‫ڕزگاریان‬ ‫ئاگرەکە‬ ‫بڵێسەی‬ ‫لە‬ ‫باوەڕبوون‬ ‫بە‬ ‫میسائیل‬ ‫و‬ ‫ئەزاریا‬ ‫و‬ ‫ئەنانیاس‬59
.‫بوو‬ ‫ڕزگاری‬ ‫شێرەکان‬ ‫دەمی‬ ‫لە‬ ‫بێتاوانییەکەی‬ ‫لەبەر‬ ‫دانیال‬60
.‫سەرناکەوێت‬، ‫ببەستێت‬ ‫پێ‬ ‫پشتی‬ ‫کە‬ ‫کەسێک‬ ‫هیچ‬ ‫کە‬ ‫بکەنەوە‬ ‫لەوە‬ ‫بیر‬ ‫سەردەمێک‬ ‫هەموو‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬61
.‫کرم‬ ‫و‬ ‫پیسایی‬ ‫دەبێتە‬ ‫شکۆمەندیەکەی‬ ‫چونکە‬، ‫مەترسن‬ ‫گوناهبار‬ ‫مرۆڤی‬ ‫قسەکانی‬ ‫لە‬ ‫کەواتە‬62
.‫هیچ‬ ‫لە‬ ‫بیرکردنەوەکانی‬ ‫و‬ ‫خۆڵ‬ ‫ناو‬ ‫گەڕاوەتەوە‬ ‫چونکە‬، ‫نادۆزرێتەوە‬ ‫سبەی‬ ‫و‬ ‫دەبێتەوە‬ ‫بەرز‬ ‫ئەمڕۆ‬63
.»‫دەهێنن‬ ‫بەدەست‬ ‫شکۆمەندی‬ ‫بەهۆیەوە‬ ‫چونکە‬. ‫بدەن‬ ‫پیشان‬ ‫پیاوان‬ ‫یاسادا‬ ‫پێناو‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫ئازابن‬، ‫کوڕەکانم‬ ‫ئێوەی‬ ‫بۆیە‬64
.‫باوکتان‬ ‫دەبێتە‬، ‫بگرن‬ ‫لێ‬ ‫گوێی‬ ‫هەمیشە‬، ‫ڕاوێژکارە‬ ‫پیاوێکی‬ ‫براتان‬ ‫شیمۆنی‬ ‫کە‬ ‫دەزانم‬ ‫من‬65
.‫بکات‬ ‫گەل‬ ‫شەڕی‬ ‫و‬ ‫بێت‬ ‫سەرۆکایەتیتان‬ ‫با‬، ‫بووە‬ ‫بەهێز‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫گەنجیەوە‬ ‫لە‬ ‫هەر‬، ‫مەکابیۆس‬ ‫یەهودا‬ ‫بە‬ ‫سەبارەت‬66
.‫وه‬ ‫نە‬ ‫بکە‬ ‫تان‬ ‫کە‬ ‫لە‬ ‫گە‬ ‫می‬ ‫ستە‬ ‫ی‬ ‫تۆڵە‬ ‫و‬ ‫بهێنن‬ ‫خۆتان‬ ‫بۆ‬، ‫ن‬ ‫کە‬ ‫ده‬ ‫یاسا‬ ‫وی‬ ‫یڕه‬ ‫پە‬ ‫ی‬ ‫وانە‬ ‫ئە‬ ‫موو‬ ‫هە‬67
.‫بن‬ ‫یاسا‬ ‫فەرمانەکانی‬ ‫ئاگاداری‬ ‫و‬ ‫بدەنەوە‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫پاداشتی‬ ‫تەواوی‬ ‫بە‬68
.‫کۆکرایەوە‬ ‫باوباپیرانی‬ ‫لی‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫سەریان‬ ‫خستە‬ ‫بەرەکەتی‬ ‫ئینجا‬69
.‫کرد‬ ‫بۆ‬ ‫زۆریان‬ ‫گریانی‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ناشتیان‬ ‫مۆدین‬ ‫لە‬ ‫باوباپیرانی‬ ‫گۆڕی‬ ‫لە‬ ‫کوڕەکانی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دوایی‬ ‫کۆچی‬ ‫شەشەمدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬70
‫سێیەم‬ ‫بەشی‬
.‫هەستا‬ ‫ئەو‬ ‫جیاتی‬ ‫لە‬، ‫بوو‬ ‫مەکابیۆس‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫کوڕی‬ ‫یەهودای‬ ‫ئینجا‬1
.‫کرد‬ ‫ئیسرائیلیان‬ ‫شەڕی‬ ‫دڵخۆشیەوە‬ ‫بە‬، ‫بوون‬ ‫باوکیدا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫دا‬ ‫یارمەتیان‬ ‫براکانی‬ ‫هەموو‬2
‫بە‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫شەڕەکانی‬ ‫و‬ ‫بەست‬ ‫دەستەوە‬ ‫بە‬ ‫خۆی‬ ‫جەنگاوەری‬ ‫چەقۆی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫لەبەر‬ ‫سنگێکی‬ ‫زەبەلحێک‬ ‫وەک‬ ‫و‬ ‫بەدەستهێنا‬ ‫زۆری‬ ‫ڕێزێکی‬ ‫گەلەکەی‬ ‫بۆیە‬3
.‫پاسداران‬ ‫سوپای‬ ‫شمشێرەکەی‬
.‫دەکات‬ ‫هاوار‬ ‫نێچیرەکەی‬ ‫بۆ‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫شێرێک‬ ‫کۆترێکی‬ ‫وەک‬، ‫بوو‬ ‫شێرێک‬ ‫وەک‬ ‫کردەوەکانیدا‬ ‫لە‬4
.‫سووتاند‬، ‫دەکرد‬ ‫بێزاریان‬ ‫گەلەکەی‬ ‫کە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫و‬ ‫دەگەڕا‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫و‬ ‫دەگەڕا‬ ‫خراپەکاراندا‬ ‫بەدوای‬ ‫چونکە‬5
.‫بوو‬ ‫سەرکەوتوو‬ ‫دەستیدا‬ ‫لە‬ ‫ڕزگاربوون‬ ‫چونکە‬، ‫بوون‬ ‫شڵەژان‬ ‫تووشی‬ ‫تاوانباران‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫بچووک‬ ‫ئەو‬ ‫ترسی‬ ‫لە‬ ‫خراپەکاران‬ ‫بۆیە‬6
.‫بەرەکەتدارە‬ ‫هەتاهەتایە‬ ‫بۆ‬ ‫یادەکەی‬ ‫و‬ ‫کردەوەکانی‬ ‫بە‬ ‫کرد‬ ‫دڵخۆش‬ ‫یاقوبی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دڵتەنگ‬ ‫پاشاکانی‬ ‫زۆر‬7
.‫ڕەتکردەوە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫تووڕەیی‬ ‫و‬ ‫لەناوبرد‬ ‫ناپاکەکانی‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫یەهودادا‬ ‫شارەکانی‬ ‫بەناو‬8
.‫لەناوچوون‬ ‫بۆ‬ ‫بوون‬ ‫ئامادە‬ ‫کە‬ ‫وەرگرت‬ ‫کەسانەی‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫دەرکرد‬ ‫ناوبانگی‬ ‫زەوی‬ ‫ئەوپەڕی‬ ‫تا‬9
.‫ئیسرائیل‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕکردن‬ ‫بۆ‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫سامریا‬ ‫لە‬ ‫زۆری‬ ‫سوپایەکی‬ ‫و‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫ئەپۆلۆنیۆس‬ ‫ئینجا‬10
.‫هەڵهاتن‬ ‫دیکە‬ ‫ئەوانی‬ ‫بەڵم‬، ‫خوارەوە‬ ‫کەوتنە‬ ‫و‬ ‫کوژران‬ ‫کەسیش‬ ‫زۆر‬، ‫کوشتی‬ ‫و‬ ‫لێیدا‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬ ‫و‬ ‫پێشوازیکردن‬ ‫بۆ‬ ‫دەرەوە‬ ‫چووە‬، ‫زانی‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬11
.‫کرد‬ ‫شەڕی‬ ‫شمشێرە‬ ‫بەو‬ ‫ژیانی‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫ئەپۆلۆنیۆسی‬ ‫شمشێرەکەی‬ ‫و‬ ‫غەنیمەتەکانیان‬ ‫یەهودا‬ ‫بۆیە‬12
.‫شەڕەوە‬ ‫بچنە‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆکردۆتەوە‬ ‫بۆ‬ ‫دڵسۆزی‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫یەهودا‬ ‫دەیگوت‬ ‫بیستبووی‬ ‫سوریا‬ ‫سوپای‬ ‫سەرۆکێکی‬، ‫سێرۆن‬ ‫کاتێک‬13
.‫پێدەکەن‬ ‫سووکایەتی‬ ‫پاشا‬ ‫فەرمانی‬ ‫کە‬، ‫دەکەن‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫ئەوانەی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕ‬ ‫دەچم‬ ‫من‬ ‫چونکە‬. ‫دەکەوێت‬ ‫دەست‬ ‫بۆ‬ ‫شەرەفم‬ ‫و‬ ‫ناو‬ ‫شانشینی‬ ‫لە‬: «‫گوتی‬14
.‫بکەنەوە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫نەوەی‬ ‫تۆڵەی‬ ‫و‬ ‫بدەن‬ ‫یارمەتی‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫ناپاکەکان‬ ‫بەهێزی‬ ‫سوپایەکی‬ ‫لەگەڵیدا‬، ‫سەرەوە‬ ‫بچێتە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کرد‬ ‫ئامادەی‬ ‫ئینجا‬15
.‫پێشوازیکردن‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫کەمدا‬ ‫کۆمەڵێکی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫یەهودا‬، ‫بێتهۆرۆن‬ ‫سەرکەوتنی‬ ‫لە‬ ‫بووەوە‬ ‫نزیک‬ ‫کاتێک‬16
‫بە‬ ‫ئامادەین‬ ‫کاتێکدا‬ ‫لە‬، ‫بکەین‬ ‫شەڕ‬ ‫بەهێزدا‬ ‫و‬ ‫زۆر‬ ‫خەڵکێکی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫دەتوانین‬ ‫چۆن‬ ‫ئێمە‬: «‫گوت‬ ‫یەهودای‬ ‫بە‬، ‫پێشوازییان‬ ‫هاتە‬ ‫سوپاکە‬ ‫کە‬ ‫بینیان‬ ‫کێ‬17
»‫بین؟‬ ‫بێهێز‬ ‫ڕۆژە‬ ‫ئەم‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫ڕۆژووبوون‬
‫لەگەڵ‬ ‫کە‬، ‫کەسە‬ ‫یەک‬ ‫شتێک‬ ‫هەموو‬ ‫ئاسمان‬ ‫خودای‬ ‫لەگەڵ‬. ‫دابخرێن‬ ‫کەسێکدا‬ ‫چەند‬ ‫دەستی‬ ‫لە‬ ‫کەس‬ ‫زۆر‬ ‫بۆ‬ ‫نییە‬ ‫قورس‬ ‫ئەمە‬: «‫دایەوە‬ ‫وەڵمی‬ ‫یەهوداش‬18
.‫بکات‬ ‫ڕزگاری‬ ‫بچووک‬ ‫کۆمەڵەیەکی‬ ‫یان‬ ‫زۆر‬ ‫جەماوەرێکی‬
.‫دێت‬ ‫ئاسمانەوە‬ ‫لە‬ ‫هێز‬ ‫بەڵم‬. ‫وەستاوە‬ ‫ئەمریکادا‬ ‫سوپای‬ ‫زۆری‬ ‫لە‬ ‫شەڕ‬ ‫سەرکەوتنی‬ ‫چونکە‬19
.‫بکەن‬ ‫تاڵنمان‬ ‫و‬ ‫ببەن‬ ‫لەناو‬ ‫منداڵەکانمان‬ ‫و‬ ‫ژن‬ ‫و‬ ‫ئێمە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫سەرمان‬ ‫دێنە‬ ‫زۆرەوە‬ ‫تاوانکاری‬ ‫و‬ ‫لووتبەرزی‬ ‫بە‬ ‫ئەوان‬20

5. .‫یاساکانمان‬ ‫و‬ ‫ژیان‬ ‫بۆ‬ ‫دەکەین‬ ‫شەڕ‬ ‫ئێمە‬ ‫بەڵم‬21
.‫مەترسن‬ ‫لێیان‬ ‫ئێوەش‬ ‫و‬ ‫دەیانڕوخێنێت‬ ‫ئێمەدا‬ ‫ڕووخساری‬ ‫لەبەردەم‬ ‫خۆی‬ ‫یەزدان‬ ‫بۆیە‬22
.‫ڕووخاند‬ ‫لەبەردەمیدا‬ ‫سوپاکەی‬ ‫و‬ ‫سیرۆن‬ ‫و‬ ‫دا‬ ‫بازێکی‬ ‫بەسەریاندا‬ ‫لەناکاو‬، ‫هێنا‬ ‫قسەکردن‬ ‫لە‬ ‫وازی‬ ‫کە‬ ‫هەر‬23
.‫فەلەستینییەکان‬ ‫خاکی‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫پاشماوەکانیش‬. ‫کوژران‬ ‫لەوێ‬ ‫پیاویان‬ ‫سەد‬ ‫هەشت‬ ‫نزیکەی‬، ‫ڕۆیشتن‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫دەشتەکە‬ ‫تا‬ ‫بێتهۆرۆنەوە‬ ‫دابەزینی‬ ‫لە‬24
.‫دەوروبەریان‬ ‫گەلنی‬ ‫سەر‬ ‫کەوتە‬ ‫گەورە‬ ‫زۆر‬ ‫ترسێکی‬ ‫و‬ ‫پێکرد‬ ‫دەستی‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫ترسی‬ ‫ئینجا‬25
.‫دەکرد‬ ‫یەهودایان‬ ‫شەڕەکانی‬ ‫باسی‬ ‫گەلن‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫پاشا‬ ‫گەیشتە‬ ‫ناوبانگەکەی‬ ‫کە‬ ‫بەجۆرێک‬26
.‫بوون‬ ‫بەهێز‬ ‫زۆر‬ ‫سوپایەکی‬ ‫کە‬، ‫کۆکردەوە‬ ‫و‬ ‫نارد‬ ‫دەوڵەتەکەی‬ ‫هێزەکانی‬ ‫هەموو‬ ‫بۆیە‬، ‫تووڕەیی‬ ‫لە‬ ‫بوو‬ ‫پڕ‬، ‫بیست‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەم‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬ ‫پاشا‬ ‫کاتێک‬27
.‫ئامادەبن‬ ‫بوو‬ ‫پێیان‬ ‫پێویستی‬ ‫هەرکاتێک‬ ‫کە‬ ‫پێکردن‬ ‫فەرمانی‬ ‫و‬ ‫دا‬ ‫سەربازەکانی‬ ‫بە‬ ‫مووچەی‬ ‫ساڵێک‬ ‫ماوەی‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫کردەوە‬ ‫گەنجینەکەی‬28
‫بردنی‬ ‫لە‬ ‫هێنابووی‬ ‫خاکەکەدا‬ ‫بەسەر‬ ‫کە‬ ‫تاعونەی‬ ‫و‬ ‫ناکۆکی‬ ‫ئەو‬ ‫بەهۆی‬، ‫بووە‬ ‫کەم‬ ‫وڵتەکەدا‬ ‫لە‬ ‫باج‬ ‫و‬ ‫لەکارکەوتووە‬ ‫گەنجینەکانی‬ ‫پارەی‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫کاتێک‬ ‫بەڵم‬29
.‫بوون‬ ‫کۆندا‬ ‫سەردەمی‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫یاسایانەی‬ ‫ئەو‬
‫خۆی‬ ‫پێش‬ ‫پاشاکانی‬ ‫لە‬ ‫چونکە‬، ‫بیدات‬ ‫خۆبەخشییەوە‬ ‫بە‬ ‫پێشتر‬ ‫وەک‬ ‫بەخششەکانیش‬ ‫و‬ ‫بگرێت‬ ‫ئەستۆ‬ ‫لە‬ ‫ئەرکانە‬ ‫ئەو‬ ‫نەتوانێت‬ ‫چیتر‬ ‫کە‬ ‫هەبوو‬ ‫ئەوەی‬ ‫ترسی‬30
.‫بوو‬ ‫زۆرتر‬
.‫کۆبکاتەوە‬ ‫زۆر‬ ‫پارەیەکی‬ ‫و‬ ‫وەربگرێت‬ ‫وڵتەکان‬ ‫باجی‬ ‫لەوێ‬، ‫فارس‬ ‫بچێتە‬ ‫بڕیاریدا‬، ‫بوو‬ ‫سەرلێشێواو‬ ‫زۆر‬ ‫مێشکیدا‬ ‫لە‬ ‫بۆیە‬31
.‫بکات‬ ‫پاشا‬ ‫کاروباری‬ ‫چاودێری‬ ‫میسر‬ ‫سنوورەکانی‬ ‫تا‬ ‫فوراتەوە‬ ‫ڕووباری‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫بەجێهێشت‬ ‫خوێنییەکانی‬ ‫شازادە‬ ‫لە‬ ‫یەکێک‬ ‫و‬ ‫ئاغا‬ ‫پیاوێکی‬، ‫لیسیا‬32
.‫هاتەوە‬ ‫تا‬، ‫بکات‬ ‫پەروەردە‬ ‫کوڕی‬ ‫ئەنتیۆکۆسی‬33
.‫بوون‬ ‫نیشتەجێ‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫وەک‬، ‫بیکات‬ ‫دەیویست‬ ‫کە‬ ‫کارانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫دەستی‬ ‫دایە‬ ‫فیلەکانیشی‬ ‫و‬ ‫هێزەکانی‬ ‫نیوەی‬34
.‫بسەنێتەوە‬ ‫شوێنە‬ ‫لەو‬ ‫یادگاریان‬ ‫و‬، ‫ئۆرشەلیم‬ ‫پاشماوەی‬ ‫و‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫هێزی‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫بۆ‬، ‫سەریان‬ ‫بنێرێتە‬ ‫سوپایەک‬ ‫واتە‬35
.‫بکات‬ ‫دابەش‬ ‫تیروپشک‬ ‫بە‬ ‫خاکەکەیان‬ ‫و‬ ‫دابنێت‬ ‫ناوچەکانیان‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫بێگانە‬36
‫وڵتە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫تێپەڕی‬ ‫فوراتدا‬ ‫ڕووباری‬ ‫بە‬. ‫ڕۆیشت‬ ‫پاشایەتییەکەی‬ ‫شارە‬، ‫ئەنتیکە‬ ‫لە‬ ‫حەوتەمدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫مابوونەوە‬ ‫کە‬ ‫هێزانەی‬ ‫ئەو‬ ‫نیوەی‬ ‫پاشا‬37
.‫ڕۆیشت‬ ‫بەرزەکاندا‬
.‫هەڵبژارد‬ ‫پاشای‬ ‫دۆستانی‬ ‫بەهێزەکانی‬ ‫پیاوە‬، ‫گۆرگیا‬ ‫و‬ ‫نیکانۆر‬ ‫و‬ ‫دۆریمێنێس‬ ‫کوڕی‬ ‫پتۆلیمی‬ ‫لیسیا‬ ‫ئینجا‬38
.‫پێکرد‬ ‫فەرمانی‬ ‫پاشا‬ ‫وەک‬، ‫ببەن‬ ‫لەناوی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫خاکی‬ ‫بچنە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫نارد‬ ‫لەگەڵیان‬ ‫سوار‬ ‫هەزار‬ ‫حەوت‬ ‫و‬ ‫پیادە‬ ‫هەزار‬ ‫چل‬39
.‫دەشتاییەکەدا‬ ‫لە‬ ‫ئیماوس‬ ‫لی‬ ‫هاتنە‬ ‫و‬ ‫دەرەوە‬ ‫چوونە‬ ‫خۆیانەوە‬ ‫هێزی‬ ‫هەموو‬ ‫بە‬ ‫ئەوانیش‬40
‫کۆیلە‬ ‫بۆ‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫نەوەی‬ ‫کڕینی‬ ‫بۆ‬ ‫ئۆردوگاکە‬ ‫هاتنە‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫زێڕیان‬ ‫و‬ ‫زیو‬ ‫زۆر‬ ‫خزمەتکارەکانیان‬ ‫لەگەڵ‬، ‫بوو‬ ‫ناوبانگیان‬ ‫لە‬ ‫گوێیان‬ ‫کە‬ ‫وڵت‬ ‫بازرگانانی‬41
.‫گرێدا‬ ‫بەوانەوە‬ ‫خۆیان‬
‫داوە‬ ‫فەرمانی‬ ‫پاشا‬ ‫چۆن‬ ‫دەیانزانی‬ ‫چونکە‬، ‫کردووە‬ ‫ئۆردوگایان‬ ‫سنوورەکانیاندا‬ ‫لە‬ ‫هێزەکان‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫زۆر‬ ‫نەهامەتیەکان‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬42
.‫هەڵیانبوەشێننەوە‬ ‫تەواوی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫لەناوببەن‬ ‫گەلەکە‬
.»‫بکەین‬ ‫شەڕ‬ ‫پیرۆزگاکەدا‬ ‫و‬ ‫گەلەکەمان‬ ‫پێناو‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫بگەڕێنینەوە‬ ‫گەلەکەمان‬ ‫خراپبووی‬ ‫سامانی‬ ‫و‬ ‫سەروەت‬ ‫با‬: «‫گوت‬ ‫یەکتریان‬ ‫بە‬43
.‫بکەن‬ ‫بەزەیی‬ ‫و‬ ‫ڕەحم‬ ‫داوای‬ ‫و‬ ‫بکەن‬ ‫نوێژ‬ ‫و‬ ‫شەڕ‬ ‫بۆ‬ ‫ئامادەبن‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫کۆبوونەوە‬ ‫جەماعەتەکە‬ ‫ئینجا‬44
. ‫پاراست‬ ‫قەڵکەیان‬ ‫بێگانەکان‬ ‫و‬ ‫لێدرا‬ ‫چەقۆی‬ ‫پیرۆزگاکەش‬، ‫دەرچوون‬ ‫و‬ ‫ژوورەوە‬ ‫نەچوونە‬ ‫منداڵەکانی‬ ‫لە‬ ‫کام‬ ‫هیچ‬، ‫بوو‬ ‫چۆڵ‬ ‫بیابانێک‬ ‫وەک‬ ‫ئۆرشەلیم‬45
.‫وەستا‬ ‫گوڵ‬ ‫چەپکە‬ ‫بە‬ ‫بۆری‬ ‫و‬ ‫وەرگیرا‬ ‫یاقوب‬ ‫لە‬ ‫شادی‬ ‫هەبوو؛‬ ‫نیشتەجێبوونیان‬ ‫شوێنی‬ ‫شوێنەدا‬ ‫لەو‬ ‫کافرەکان‬
.‫دەکرد‬ ‫نوێژیان‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫لە‬ ‫پێشتر‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫شوێنە‬ ‫ئەو‬ ‫مەسفا‬ ‫لە‬ ‫چونکە‬. ‫ئۆرشەلیم‬ ‫بەرامبەر‬، ‫مەسفا‬ ‫گەیشتنە‬ ‫و‬ ‫کۆبوونەوە‬ ‫ئیسرائیلییەکان‬ ‫بۆیە‬46
.‫دڕاند‬ ‫جلەکانیان‬ ‫و‬ ‫فڕێدا‬ ‫سەریاندا‬ ‫بەسەر‬ ‫خۆڵەمێشیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫لەبەر‬ ‫گونیان‬ ‫پۆشاکی‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫بەڕۆژوو‬ ‫ڕۆژە‬ ‫ئەو‬ ‫ئینجا‬47
.‫بکێشن‬ ‫وێنەکانیان‬ ‫وێنەی‬ ‫دەدا‬ ‫هەوڵیان‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫کە‬ ‫کردەوە‬ ‫یاساکەیان‬ ‫کتێبی‬48
.‫بوو‬ ‫تەواو‬ ‫تەمەنیان‬ ‫کە‬ ‫وروژاند‬ ‫نازارییەکانیان‬، ‫هێنا‬ ‫دەهەمیشیان‬ ‫و‬ ‫بەرهەم‬ ‫یەکەم‬ ‫و‬ ‫کاهینەکان‬ ‫بەرگی‬ ‫و‬ ‫جل‬49
»‫بیانبەین؟‬ ‫کوێ‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫بکەین‬ ‫چی‬ ‫ئەمانە‬: «‫گوتیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫هاواریان‬ ‫ئاسمان‬ ‫بەرەو‬ ‫بەرز‬ ‫دەنگێکی‬ ‫بە‬ ‫ئینجا‬50
.‫کراون‬ ‫نزم‬ ‫و‬ ‫قورسن‬ ‫کاهینەکانت‬، ‫کراوە‬ ‫پیس‬ ‫و‬ ‫چەقێنراوە‬ ‫پیرۆزگاکەت‬ ‫چونکە‬51
.‫ئێمە‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆبوونەتەوە‬ ‫ئێمە‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫بزانە‬52
‫نەبیت؟‬ ‫یارمەتیدەرمان‬ ‫خودایە‬ ‫ئەی‬ ‫تۆ‬ ‫ئەگەر‬، ‫بوەستینەوە‬ ‫ئەوان‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫دەتوانین‬ ‫چۆن‬53
.‫کرد‬ ‫هاواریان‬ ‫بەرز‬ ‫دەنگێکی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫لێدا‬ ‫شمشاڵیان‬ ‫ئینجا‬54
.‫کەس‬ ‫دە‬ ‫و‬ ‫پەنجا‬ ‫و‬ ‫سەدان‬ ‫و‬ ‫هەزاران‬ ‫سەرکردەی‬، ‫دانا‬ ‫گەلەکەی‬ ‫سەرکردەی‬ ‫یەهودا‬ ‫ئەوە‬ ‫دوای‬55
‫فەرمانی‬ ‫یاسا‬ ‫بەپێی‬ ‫هەرکەسێک‬، ‫ترساون‬ ‫یان‬، ‫دەچاند‬ ‫ترێیان‬ ‫باخی‬ ‫یان‬، ‫کردبوو‬ ‫دەزگیرانیان‬ ‫یان‬، ‫دەکرد‬ ‫دروست‬ ‫خانوویان‬ ‫کە‬ ‫کەسانەی‬ ‫بەو‬ ‫سەبارەت‬ ‫بەڵم‬56
.‫خۆی‬ ‫ماڵەکەی‬ ‫بگەڕێنەوە‬ ‫دا‬
.‫دا‬ ‫چەقۆیان‬ ‫ئیماوس‬ ‫باشووری‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫کۆچیان‬ ‫ئۆردوگاکە‬57
‫بۆ‬ ‫کۆبوونەتەوە‬ ‫ئێمە‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بکەن‬ ‫شەڕ‬ ‫گەلنەدا‬ ‫ئەم‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫بەیانی‬ ‫بۆ‬ ‫ئامادەبن‬ ‫کە‬ ‫بزانن‬ ‫و‬ ‫بن‬ ‫بوێر‬ ‫پیاوی‬ ‫و‬ ‫بکەن‬ ‫چەک‬ ‫خۆتان‬: ‫گوتی‬ ‫یەهودا‬58
.‫پیرۆزگاکەمان‬ ‫و‬ ‫ئێمە‬ ‫لەناوبردنی‬
.‫ببینین‬ ‫پیرۆزگاکەمان‬ ‫و‬ ‫گەلەکەمان‬ ‫بەڵکانی‬ ‫کە‬ ‫لەوەی‬ ‫باشترە‬ ‫بمرین‬ ‫شەڕدا‬ ‫لە‬ ‫چونکە‬59
.‫بیکات‬ ‫ئاواش‬ ‫با‬، ‫ئاسماندایە‬ ‫لە‬ ‫خودا‬ ‫ویستی‬ ‫چۆن‬ ‫وەک‬ ‫بەڵم‬60
‫چوارەم‬ ‫بەشی‬
.‫دەرچوون‬ ‫ئۆردوگاکە‬ ‫لە‬ ‫شەوانە‬ ‫و‬ ‫گرت‬ ‫سوارەکانی‬ ‫باشترین‬ ‫لە‬ ‫هەزار‬ ‫و‬ ‫پیادە‬ ‫هەزار‬ ‫پێنج‬ ‫گۆرگیا‬ ‫ئینجا‬1
.‫بوون‬ ‫ئەو‬ ‫ڕێبەری‬ ‫قەڵکەش‬ ‫پیاوەکانی‬. ‫بدات‬ ‫لێیان‬ ‫لەناکاو‬ ‫و‬ ‫جولەکەکان‬ ‫ئۆردوگای‬ ‫سەر‬ ‫بکاتە‬ ‫پەلە‬ ‫دەتوانێت‬ ‫کۆتایی‬ ‫تا‬2
.‫بکوژێت‬، ‫بوون‬ ‫ئیماوس‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫پاشا‬ ‫لەشکری‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫کرد‬ ‫کۆچیان‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫ئازاکانی‬ ‫پیاوە‬ ‫و‬ ‫خۆی‬، ‫بیست‬ ‫ئەمەی‬ ‫کە‬ ‫یەهوداش‬3
.‫پێکرابوو‬ ‫بڵوەیان‬ ‫ئۆردوگاکە‬ ‫لە‬ ‫هێزەکان‬ ‫هێشتا‬ ‫کاتێکدا‬ ‫لە‬4
‫ئێمە‬ ‫لە‬ ‫کەسانە‬ ‫ئەم‬: «‫گوتی‬ ‫چونکە‬، ‫گەڕا‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫شاخەکاندا‬ ‫لە‬، ‫نەدۆزیەوە‬ ‫لەوێ‬ ‫کەسی‬ ‫کاتێک‬، ‫یەهودا‬ ‫ئۆردوگای‬ ‫هاتە‬ ‫شەو‬ ‫بە‬ ‫گۆرگیا‬ ‫وەرزەدا‬ ‫لەو‬5
.»‫هەڵدێن‬
.‫بوو‬ ‫مێشکیاندا‬ ‫لە‬ ‫شمشێریان‬ ‫نە‬ ‫و‬ ‫زرێپۆش‬ ‫نە‬ ‫بەڵم‬، ‫دا‬ ‫نیشان‬ ‫خۆی‬ ‫دەشتەکەدا‬ ‫لە‬ ‫پیاودا‬ ‫هەزار‬ ‫سێ‬ ‫لەگەڵ‬ ‫یەهودا‬، ‫بوو‬ ‫ڕۆژ‬ ‫کە‬ ‫هەر‬ ‫بەڵم‬6
.‫بوون‬ ‫شەڕ‬ ‫شارەزای‬ ‫ئەمانە‬ ‫و‬. ‫دەسوڕێنەوە‬ ‫دەوریدا‬ ‫بە‬ ‫سوارچاکانەوە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫بەستراوەتەوە‬ ‫باشی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫نەتەوەکانیان‬ ‫ئۆردوگای‬7
.»‫مەترسن‬ ‫هێرشەکانیان‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫خەڵکەکەیان‬ ‫لە‬ ‫مەترسە‬: «‫گوت‬ ‫بوون‬ ‫لەگەڵی‬ ‫پیاوانەی‬ ‫بەو‬ ‫یەهودا‬8

6. .‫ڕۆیشتن‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫سوپایەکەوە‬ ‫بە‬ ‫فیرعەون‬ ‫کاتێک‬، ‫بووە‬ ‫ڕزگاریان‬ ‫سوور‬ ‫دەریای‬ ‫لە‬ ‫چۆن‬ ‫باوباپیرانمان‬ ‫بێت‬ ‫لەبیرتان‬9
.‫ببات‬ ‫لەناو‬ ‫لەبەردەمماندا‬ ‫سوپایە‬ ‫ئەم‬ ‫ئەمڕۆ‬ ‫و‬ ‫بکات‬ ‫لەبیر‬ ‫باوباپیرانمان‬ ‫پەیمانی‬ ‫و‬ ‫بێتەوە‬ ‫پێدا‬ ‫بەزەییمان‬ ‫یەزدان‬ ‫ڕەنگە‬ ‫ئەگەر‬، ‫ئاسمان‬ ‫بۆ‬ ‫بکەین‬ ‫هاوار‬ ‫با‬ ‫ئێستا‬10
.‫دەکات‬ ‫ڕزگاری‬ ‫و‬ ‫دەکات‬ ‫ڕزگار‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫هەیە‬ ‫کەسێک‬ ‫کە‬ ‫بزانن‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫هەموو‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬11
.‫دەهاتن‬ ‫ڕوویان‬ ‫بەرەو‬ ‫بینییان‬ ‫و‬ ‫کردەوە‬ ‫بەرز‬ ‫چاویان‬ ‫بێگانەکان‬ ‫ئینجا‬12
.‫لێدا‬ ‫شمشاڵەکانیان‬ ‫بوون‬ ‫یەهودا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بەڵم‬. ‫شەڕ‬ ‫بۆ‬ ‫دەرەوە‬ ‫چوونە‬ ‫ئۆردوگاکە‬ ‫لە‬ ‫بۆیە‬13
.‫دەشتەکە‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫بێگەرد‬ ‫گەلنی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫شەڕەوە‬ ‫بە‬ ‫پەیوەندییان‬ ‫ئینجا‬14
.‫کوژران‬ ‫پیاویان‬ ‫هەزار‬ ‫سێ‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫جامنیا‬ ‫و‬ ‫ئەزۆتوس‬ ‫و‬ ‫ئیدومیا‬ ‫دەشتەکانی‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫گەزێرا‬ ‫تا‬ ‫چونکە‬، ‫کوژران‬ ‫شمشێر‬ ‫بە‬ ‫دواوەیان‬ ‫هەموو‬ ‫بەڵم‬15
.‫ئەوان‬ ‫ڕاوەدوونانی‬ ‫لە‬ ‫گەڕایەوە‬ ‫سوپاکەیدا‬ ‫لەگەڵ‬ ‫یەهودا‬، ‫کرد‬ ‫ئەمەی‬16
.‫لەبەردەمماندایە‬ ‫شەڕێک‬ ‫تا‬ ‫مەکەن‬ ‫غەنیمەت‬ ‫تەماحی‬: «‫گوت‬ ‫گەلەکەی‬ ‫بە‬17
‫غەنیمەتەکان‬ ‫بوێری‬ ‫بە‬ ‫ئەمە‬ ‫دوای‬، ‫بن‬ ‫زاڵ‬ ‫بەسەریاندا‬ ‫و‬ ‫بوەستن‬ ‫دوژمنەکانمان‬ ‫بەرامبەر‬ ‫ئێستا‬ ‫بەڵم‬، ‫ئێمەن‬ ‫لی‬ ‫لە‬ ‫شاخەکە‬ ‫لە‬ ‫لێرە‬ ‫سوپاکەی‬ ‫و‬ ‫گۆرگیا‬18
.‫وەربگرن‬
.‫دەرکەوت‬ ‫شاخەکەوە‬ ‫لە‬ ‫بەشێکیان‬، ‫دەگوت‬ ‫قسانەی‬ ‫ئەم‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬19
.‫کراوە‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫ئەوەی‬ ‫باسی‬ ‫بینرا‬ ‫کە‬ ‫دوکەڵەی‬ ‫ئەو‬ ‫چونکە‬. ‫دەسوتێنن‬ ‫چادرەکانیان‬ ‫و‬ ‫هەڵتووە‬ ‫سوپاکەیان‬ ‫جولەکەکان‬ ‫زانیان‬ ‫کاتێک‬20
.‫شەڕکردن‬ ‫بۆ‬ ‫بوون‬ ‫ئامادە‬ ‫دەشتەکەدا‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫یەهوداشیان‬ ‫سوپای‬ ‫و‬ ‫ترسان‬ ‫زۆر‬، ‫زانی‬ ‫شتانەیان‬ ‫ئەم‬ ‫کاتێک‬21
.‫نامۆکان‬ ‫خاکی‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫هەریەکەیان‬22
.‫دەستکەوت‬ ‫زۆریان‬ ‫دەوڵەمەندی‬ ‫و‬ ‫دەریا‬ ‫وەنەوشەیی‬ ‫و‬ ‫شین‬ ‫ئاوریشمی‬ ‫و‬ ‫زیو‬ ‫و‬ ‫زێڕ‬ ‫لەوێ‬، ‫بکات‬ ‫تاڵن‬ ‫چادرەکان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫گەڕایەوە‬ ‫یەهودا‬ ‫ئینجا‬23
.‫هەتاهەتایە‬ ‫بۆ‬ ‫میهرەبانییەکەی‬ ‫چونکە‬، ‫باشە‬ ‫چونکە‬، ‫کرد‬ ‫یەزدانیان‬ ‫ستایشی‬ ‫ئاسمان‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫گوت‬ ‫سوپاسگوزارییان‬ ‫گۆرانییەکی‬ ‫و‬ ‫ماڵەوە‬ ‫چوونە‬ ‫ئەوە‬ ‫دوای‬24
.‫بەدەستهێنا‬ ‫گەورەی‬ ‫ڕزگارییەکی‬ ‫ڕۆژەدا‬ ‫لەو‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬25
.‫گوت‬ ‫لیسیایان‬ ‫بە‬ ‫ڕوویداوە‬ ‫چی‬ ‫و‬ ‫هاتبوون‬ ‫بوو‬ ‫ڕزگاریان‬ ‫کە‬ ‫بێگانە‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬26
، ‫پێکردبوو‬ ‫فەرمانی‬ ‫پاشا‬ ‫کە‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫نە‬ ‫و‬ ‫نەکرا‬ ‫ئیسرائیلدا‬ ‫بەسەر‬ ‫دەیەوێت‬ ‫کە‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫نە‬ ‫چونکە‬، ‫بوو‬ ‫بێهیوا‬ ‫و‬ ‫شێوا‬ ‫لێ‬ ‫سەری‬، ‫بیستبووی‬ ‫کاتێک‬27
.‫نەدا‬ ‫ڕووی‬
.‫بکات‬ ‫ژێردەستەیان‬ ‫بتوانێت‬ ‫تا‬، ‫کۆکردەوە‬ ‫سوار‬ ‫هەزار‬ ‫پێنج‬ ‫و‬ ‫هەڵبژاردە‬ ‫پیادە‬ ‫پیاوی‬ ‫هەزار‬ ‫هەشت‬ ‫لیسیا‬ ‫دوای‬ ‫دواتر‬ ‫ساڵی‬28
.‫لێکردن‬ ‫پێشوازییان‬ ‫پیاو‬ ‫هەزار‬ ‫دە‬ ‫لەگەڵ‬ ‫یەهوداش‬ ‫و‬ ‫هەڵدا‬ ‫بێتسورا‬ ‫لە‬ ‫چادرەکانیان‬ ‫و‬ ‫ئیدومیا‬ ‫هاتنە‬ ‫ئینجا‬29
‫پیاوە‬ ‫توندوتیژیی‬ ‫خزمەتکارەکەت‬ ‫داودی‬ ‫دەستی‬ ‫بە‬ ‫کە‬، ‫ئیسرائیل‬ ‫ڕزگارکەری‬ ‫ئەی‬ ‫تۆ‬ ‫خۆشبەختی‬: «‫گوتی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دوعای‬، ‫بینی‬ ‫بەهێزەی‬ ‫سوپایە‬ ‫ئەو‬ ‫کاتێک‬30
.‫زرێپۆشەکەی‬ ‫و‬ ‫شاول‬ ‫کوڕی‬ ‫یۆناتانی‬ ‫دەستی‬ ‫دایە‬ ‫بێگانەت‬ ‫سوپای‬ ‫و‬ ‫دابەزاند‬ ‫بەهێزەکەت‬
.‫بن‬ ‫شەرمەزار‬ ‫خۆیاندا‬ ‫سوارەکانی‬ ‫و‬ ‫دەسەڵت‬ ‫لە‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫دابخە‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫گەلەکەت‬ ‫دەستی‬ ‫لە‬ ‫سوپایە‬ ‫ئەم‬31
.‫بلەرزن‬ ‫لەناوچوونیاندا‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫بڕوخێنن‬ ‫هێزەکانیان‬ ‫بوێری‬ ‫و‬ ‫نەبێت‬ ‫ئازایەتیان‬ ‫کە‬ ‫لێبکە‬ ‫وایان‬32
.‫بکەن‬ ‫ستایشت‬ ‫سوپاسەوە‬ ‫بە‬ ‫دەزانن‬ ‫ناوت‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫خوارەوە‬ ‫بدە‬ ‫فڕێ‬ ‫خۆشدەوێت‬ ‫تۆیان‬ ‫ئەوانەی‬ ‫شمشێری‬ ‫بە‬33
.‫کوژران‬ ‫ئەوانیش‬ ‫پێش‬، ‫کوژران‬ ‫پیاو‬ ‫هەزار‬ ‫پێنج‬ ‫نزیکەی‬ ‫لیسیا‬ ‫سوپای‬ ‫لە‬. ‫کرد‬ ‫شەڕەوە‬ ‫بە‬ ‫پەیوەندییان‬ ‫ئینجا‬34
‫کۆمەڵێک‬ ‫و‬ ‫ئەنتیکیا‬ ‫چووە‬، ‫بمرن‬ ‫یان‬ ‫بژین‬ ‫ئازایەتی‬ ‫بە‬ ‫یان‬ ‫ئامادەن‬ ‫چۆن‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫سەربازەکانی‬ ‫پیاوسالری‬ ‫و‬ ‫هەڵهاتوون‬ ‫سوپاکە‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫لیسیا‬ ‫کاتێک‬35
.‫جولەکە‬ ‫ناو‬ ‫بێتەوە‬ ‫تر‬ ‫جارێکی‬ ‫بوو‬ ‫مەبەستی‬، ‫بوو‬ ‫کە‬ ‫لەوەی‬ ‫کرد‬ ‫گەورەتر‬ ‫سوپاکەی‬ ‫و‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫غەریبی‬
.»‫پیرۆزگاکە‬ ‫تەرخانکردنی‬ ‫و‬ ‫پاککردنەوە‬ ‫بۆ‬ ‫بچین‬ ‫با‬، ‫شڵەژان‬ ‫دوژمنەکانمان‬ ‫ئەوەتا‬: «‫گوتیان‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬36
.‫سەرکەوتن‬ ‫سیۆن‬ ‫چیای‬ ‫بەرەو‬ ‫و‬ ‫کۆبوونەوە‬ ‫سوپاکە‬ ‫هەموو‬ ‫ئەمە‬ ‫لەسەر‬37
‫لە‬ ‫یەکێک‬ ‫لە‬ ‫یان‬ ‫دارستانێک‬ ‫وەک‬ ‫حەوشەکاندا‬ ‫لە‬ ‫دارستانەکان‬ ‫و‬ ‫سووتاوە‬ ‫دەروازەکانی‬ ‫و‬ ‫بووە‬ ‫پیس‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫و‬ ‫بووە‬ ‫وێران‬ ‫پیرۆزگاکە‬ ‫بینیان‬ ‫کاتێک‬38
.‫ڕووخاون‬ ‫کاهینەکان‬ ‫ژووری‬ ‫و‬ ‫بەڵێ‬، ‫کردووە‬ ‫گەشەیان‬ ‫شاخەکان‬
.‫فڕێدا‬ ‫سەریاندا‬ ‫بەسەر‬ ‫خۆڵەمێشیان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫گەورەیان‬ ‫گریانی‬ ‫و‬ ‫دڕاند‬ ‫جلەکانیان‬39
.‫کرد‬ ‫هاواریان‬ ‫ئاسمان‬ ‫بەرەو‬ ‫و‬ ‫لێدا‬ ‫ئاگادارکردنەوەیان‬ ‫زەنگی‬ ‫شمشاڵەکان‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫زەوی‬ ‫سەر‬ ‫کەوتنە‬ ‫خۆیان‬ ‫ڕووخساری‬ ‫بە‬40
.‫پاککردەوە‬ ‫پیرۆزگاکەی‬ ‫کاتەی‬ ‫ئەو‬ ‫تا‬، ‫بوون‬ ‫قەڵکەدا‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕکردن‬ ‫بۆ‬ ‫کرد‬ ‫دیاری‬ ‫پیاوی‬ ‫هەندێک‬ ‫یەهودا‬ ‫ئینجا‬41
.‫بوو‬ ‫خۆش‬ ‫دڵیان‬ ‫یاسادا‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫ئەوانەی‬، ‫هەڵبژارد‬ ‫تاوانی‬ ‫بێ‬ ‫کاهینەکانی‬ ‫جا‬42
.‫ناپاک‬ ‫شوێنێکی‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵگرت‬ ‫پیسەکانی‬ ‫بەردە‬ ‫و‬ ‫پاککردەوە‬ ‫پیرۆزگاکەی‬43
.‫بکەن‬ ‫چی‬، ‫بوو‬ ‫پیس‬ ‫کە‬ ‫سووتاندن‬ ‫قوربانی‬ ‫قوربانگای‬ ‫کە‬ ‫دەکرد‬ ‫ڕاوێژیان‬ ‫کاتێک‬44
"
.‫بکرێت‬ ‫لێ‬ ‫چییان‬ ‫بزانێت‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫هات‬ ‫پێغەمبەرێک‬ ‫تا‬، ‫دانا‬ ‫گونجاودا‬ ‫شوێنێکی‬ ‫لە‬ ‫پەرستگاکە‬ ‫شاخی‬ ‫لە‬ ‫بەردەکانی‬46
.‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫نوێیان‬ ‫قوربانگایەکی‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫تەواویان‬ ‫بەردی‬ ‫یاسا‬ ‫بەپێی‬ ‫ئینجا‬47
.‫کرد‬ ‫پیرۆز‬ ‫حەوشەکانی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫پەرستگاکەیان‬ ‫ناو‬ ‫شتەکانی‬ ‫و‬ ‫پیرۆزگاکە‬48
.‫پەرستگاکە‬ ‫ناو‬ ‫هێنایە‬ ‫مێزیان‬ ‫و‬ ‫بخور‬ ‫و‬ ‫سووتاندن‬ ‫قوربانی‬ ‫قوربانگای‬ ‫و‬ ‫چرادان‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫نوێیان‬ ‫پیرۆزی‬ ‫کەلوپەلی‬ ‫هەروەها‬49
.‫بکەنەوە‬ ‫ڕووناکی‬ ‫پەرستگادا‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬، ‫داگیرساند‬ ‫چرادانەکەیان‬ ‫سەر‬ ‫چراکانی‬ ‫و‬ ‫سووتاند‬ ‫بخوریان‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫لەسەر‬50
.‫دروستکردن‬ ‫بە‬ ‫کردبوو‬ ‫دەستیان‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫تەواو‬ ‫کارانەیان‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫بڵوکردەوە‬ ‫پەردەیان‬ ‫و‬ ‫دانا‬ ‫مێزەکە‬ ‫لەسەر‬ ‫نانەکانیان‬51
.‫هەستان‬ ‫زووتر‬ ‫بەیانیان‬، ‫هەشتەمدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬، ‫کاسلۆ‬ ‫مانگی‬ ‫دەوترێت‬ ‫پێی‬ ‫کە‬ ‫نۆیەمدا‬ ‫مانگی‬ ‫ڕۆژی‬ ‫بیستەمین‬ ‫و‬ ‫بیست‬ ‫لە‬52
.‫کردبوویان‬ ‫کە‬ ‫کرد‬ ‫پێشکەش‬ ‫قوربانییان‬ ‫سووتاندن‬ ‫قوربانی‬ ‫نوێیەکەی‬ ‫قوربانگا‬ ‫لەسەر‬ ‫یاسا‬ ‫بەپێی‬53
.‫کراوە‬ ‫تەرخان‬ ‫سەمبڵ‬ ‫و‬ ‫گوڵ‬ ‫چەپکە‬ ‫و‬ ‫چەقۆ‬ ‫و‬ ‫گۆرانی‬ ‫بە‬ ‫ڕۆژەدا‬ ‫لەو‬، ‫کردووە‬ ‫پیسیان‬ ‫ڕۆژێکدا‬ ‫چ‬ ‫و‬ ‫کاتێکدا‬ ‫چ‬ ‫لە‬ ‫نەتەوەکان‬، ‫سەیرکە‬54
.‫پێبەخشیون‬ ‫باشی‬ ‫سەرکەوتنی‬ ‫کە‬، ‫دەکرد‬ ‫ئاسمانیان‬ ‫خودای‬ ‫ستایشی‬ ‫و‬ ‫پەرستش‬ ‫و‬ ‫ڕووخسار‬ ‫سەر‬ ‫کەوتنە‬ ‫گەل‬ ‫هەموو‬ ‫ئینجا‬55
‫ستایشیان‬ ‫و‬ ‫ڕزگاربوون‬ ‫قوربانی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫پێشکەش‬ ‫سووتاندنیان‬ ‫قوربانی‬ ‫خۆشحاڵییەوە‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫بەڕێوەبرد‬ ‫قوربانگاکەیان‬ ‫تەرخانکردنی‬ ‫ڕۆژ‬ ‫هەشت‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬56
.‫کرد‬
.‫هەڵواسی‬ ‫بەسەردا‬ ‫دەرگایان‬ ‫و‬ ‫کردەوە‬ ‫نوێ‬ ‫ژوورەکانیان‬ ‫و‬ ‫دەروازە‬. ‫ڕازاندەوە‬ ‫قەڵغان‬ ‫و‬ ‫زێڕ‬ ‫تاجی‬ ‫بە‬ ‫پەرستگاکەشیان‬ ‫پێشەوەی‬57
.‫لبرا‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫سووکایەتی‬ ‫چونکە‬، ‫هەبوو‬ ‫خەڵکدا‬ ‫لەناو‬ ‫زۆر‬ ‫خۆشحاڵییەکی‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬58
‫و‬ ‫پێنج‬ ‫ڕۆژی‬ ‫لە‬ ‫ڕۆژ‬ ‫هەشت‬ ‫ماوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ساڵ‬ ‫بە‬ ‫ساڵ‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫تەرخانکردنی‬ ‫ڕۆژانی‬ ‫کە‬ ‫دا‬ ‫بڕیاریان‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫کۆبوونەوەی‬ ‫هەموو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬59
.‫شادییەوە‬ ‫و‬ ‫خۆشی‬ ‫بە‬ ، ‫ڕابگیرێت‬ ‫خۆیدا‬ ‫کاتی‬ ‫لە‬ ‫کاسلۆوە‬ ‫مانگی‬ ‫بیستەمی‬
.‫کردیان‬ ‫پێشتر‬ ‫وەک‬ ‫و‬ ‫بێنە‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫نەک‬، ‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫دەوروبەری‬ ‫لە‬ ‫بەهێز‬ ‫تاوەری‬ ‫و‬ ‫بەرز‬ ‫دیواری‬ ‫بە‬ ‫سیۆنیان‬ ‫چیای‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬60
.‫ئیدومیا‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫هەبێت‬ ‫بەرگرییەکیان‬ ‫خەڵک‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬. ‫پاراستنی‬ ‫بۆ‬ ‫کرد‬ ‫قەڵ‬ ‫بەتسورایان‬ ‫و‬ ‫پاراستنی‬ ‫بۆ‬ ‫دانا‬ ‫لەوێ‬ ‫گارنیۆنێکیان‬ ‫ئینجا‬61

7. ‫پێنجەم‬ ‫بەشی‬
.‫لێکردن‬ ‫ناڕەزایی‬ ‫زۆر‬، ‫بووەتەوە‬ ‫نوێ‬ ‫جاران‬ ‫وەک‬ ‫پیرۆزگاکە‬ ‫و‬ ‫کراوە‬ ‫دروست‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫کە‬ ‫بیستیان‬ ‫دەوروبەر‬ ‫گەلنی‬ ‫کاتێک‬1
.‫گەل‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫و‬ ‫کوشتن‬ ‫بە‬ ‫کرد‬ ‫دەستیان‬ ‫دواتر‬، ‫بوو‬ ‫نێوانیاندا‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫لەناوببەن‬ ‫یاقوب‬ ‫نەوەی‬ ‫کە‬ ‫کردەوە‬ ‫لەوە‬ ‫بیریان‬ ‫بۆیە‬2
‫و‬ ‫کەمکردەوە‬ ‫ئازایەتییان‬ ‫و‬ ‫پێداین‬ ‫زۆری‬ ‫گەمارۆی‬ ‫ئەویش‬، ‫گەمارۆدا‬ ‫گائێلیان‬ ‫چونکە‬، ‫کرد‬ ‫شەڕی‬ ‫عیسۆ‬ ‫نەوەی‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫عەرەباتین‬ ‫لە‬ ‫ئیدومیا‬ ‫لە‬ ‫یەهودا‬ ‫ئینجا‬3
.‫برد‬ ‫تاڵنەکانیان‬
.‫دەکرد‬ ‫چاوەڕێیان‬ ‫ڕێگاکاندا‬ ‫لە‬ ‫چونکە‬، ‫خەڵک‬ ‫بۆ‬ ‫تاوان‬ ‫و‬ ‫تەڵە‬ ‫بوونە‬ ‫کە‬، ‫بیرکەوتەوە‬ ‫فاسۆلیای‬ ‫نەوەی‬ ‫برینداربوونی‬ ‫هەروەها‬4
.‫سووتاند‬ ‫بوون‬ ‫تێیدا‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ئاگر‬ ‫بە‬ ‫شوێنەی‬ ‫ئەو‬ ‫تاوەرەکانی‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫لەناویان‬ ‫تەواوی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫دانا‬ ‫بۆ‬ ‫ئۆردوگای‬ ‫و‬ ‫داخستن‬ ‫تاوەرەکاندا‬ ‫لە‬ ‫ئەوە‬ ‫لەبەر‬5
.‫سەرۆکەکەیان‬ ‫تیمۆتێۆس‬ ‫لەگەڵ‬، ‫دۆزیەوە‬ ‫زۆری‬ ‫گەلێکی‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫هێزێکی‬ ‫لەوێ‬، ‫عەمۆن‬ ‫نەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫ئەوە‬ ‫دوای‬6
.‫دا‬ ‫لێیان‬ ‫و‬. ‫شێوا‬ ‫لێ‬ ‫سەریان‬ ‫لەبەردەمیدا‬ ‫کۆتاییدا‬ ‫لە‬ ‫تا‬، ‫کرد‬ ‫لەگەڵدا‬ ‫شەڕی‬ ‫چەندین‬ ‫بۆیە‬7
.‫یەهودا‬ ‫بۆ‬ ‫گەڕایەوە‬، ‫گرت‬ ‫شارۆچکەکانی‬ ‫و‬ ‫یازار‬ ‫کاتێک‬8
.‫هەڵهاتن‬ ‫داتێما‬ ‫قەڵی‬ ‫بەرەو‬ ‫بەڵم‬. ‫لەناوبردنیان‬ ‫بۆ‬ ‫کۆبوونەوە‬ ‫ئیسرائیلییەکان‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫گەلەعەد‬ ‫گەلنی‬ ‫ئینجا‬9
.‫ئێمە‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆبوونەتەوە‬ ‫دەوروبەرمان‬ ‫گەلنەی‬ ‫ئەو‬: «‫نارد‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫بۆ‬ ‫نامەیەکی‬10
.‫سوپاکەیان‬ ‫سەرکردەی‬ ‫تیمۆتێۆس‬، ‫هەڵهاتووین‬ ‫بۆی‬ ‫ئێمە‬ ‫کە‬ ‫بگرن‬ ‫قەڵیە‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫بێنە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫دەکەن‬ ‫ئامادە‬ ‫خۆیان‬ ‫ئەوانیش‬11
.‫کوژراوین‬ ‫زۆرێکمان‬ ‫چونکە‬، ‫بکە‬ ‫ڕزگارمان‬ ‫ئەوان‬ ‫دەستی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫وەرە‬ ‫ئێستا‬12
‫هەزار‬ ‫نزیکەی‬ ‫لەوێش‬. ‫هەڵگرتووە‬ ‫کەلوپەلەکانیان‬ ‫و‬ ‫بردووە‬ ‫دیلیان‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ژنەکانیان‬، ‫دەکوژرێن‬ ‫بوون‬ ‫تۆبی‬ ‫شوێنی‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫براکانمان‬ ‫هەموو‬، ‫بەڵێ‬13
.‫لەناوبردووە‬ ‫پیاویان‬
.‫دڕاندبوو‬ ‫جلەکانیان‬ ‫و‬ ‫هاتن‬ ‫جەلیلەوە‬ ‫لە‬ ‫دیکە‬ ‫پێغەمبەرێکی‬، ‫نامانەدا‬ ‫ئەم‬ ‫خوێندنەوەی‬ ‫کاتی‬ ‫لە‬14
.»‫ببەن‬ ‫لەناومان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆبوونەتەوە‬ ‫ئێمە‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫جەلیلی‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫سیدۆن‬ ‫و‬ ‫تیروس‬ ‫و‬ ‫بەتلیمۆس‬ ‫ئەوانی‬: «‫گوتیان‬15
‫و‬ ‫بوون‬ ‫کێشە‬ ‫تووشی‬ ‫کە‬ ‫بکەن‬ ‫براکانیان‬ ‫بۆ‬ ‫چی‬ ‫کە‬ ‫بکەن‬ ‫ڕاوێژ‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫گەورەیان‬ ‫جەماعەتێکی‬، ‫بوو‬ ‫قسانە‬ ‫لەم‬ ‫گوێیان‬ ‫گەل‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬16
.‫سەر‬ ‫کردە‬ ‫هێرشیان‬
.»‫گەلعاد‬ ‫خاکی‬ ‫دەچینە‬ ‫برام‬ ‫یۆناتان‬ ‫و‬ ‫من‬ ‫چونکە‬، ‫جەلیلن‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بکە‬ ‫ڕزگار‬ ‫براکانت‬ ‫بڕۆ‬ ‫و‬ ‫هەڵبژێرە‬ ‫پیاوەکانت‬: «‫گوت‬ ‫براکەی‬ ‫شیمۆنی‬ ‫بە‬ ‫یەهودا‬ ‫ئینجا‬17
.‫لێبکەن‬ ‫پارێزگاری‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫بەجێهێشت‬ ‫یەهودا‬ ‫لە‬ ‫سوپاکە‬ ‫پاشماوەی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫گەل‬ ‫سەرکردەکانی‬ ‫ئەزاریای‬ ‫و‬ ‫زەکەریا‬ ‫کوڕی‬ ‫یوسفی‬18
.»‫نەکەن‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕ‬ ‫دەگەڕێینەوە‬ ‫کە‬ ‫کاتەی‬ ‫ئەو‬ ‫تا‬ ‫بزانن‬ ‫و‬ ‫ئەستۆ‬ ‫بگرنە‬ ‫گەلە‬ ‫ئەم‬ ‫بەرپرسی‬: «‫گوتی‬ ‫و‬ ‫پێکردن‬ ‫فەرمانی‬19
.‫گەلعاد‬ ‫خاکی‬ ‫بۆ‬ ‫یەهودا‬ ‫بۆ‬ ‫پیاویش‬ ‫هەزار‬ ‫هەشت‬ ‫و‬ ‫جەلیل‬ ‫بچنە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫درا‬ ‫شیمۆن‬ ‫بە‬ ‫پیاویان‬ ‫هەزار‬ ‫سێ‬ ‫ئینجا‬20
.‫بوون‬ ‫شڵەژان‬ ‫تووشی‬ ‫ئەوەوە‬ ‫بەهۆی‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫بەجۆرێک‬، ‫کرد‬ ‫زۆری‬ ‫شەڕی‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫لەگەڵ‬ ‫لەوێ‬، ‫جەلیل‬ ‫چووە‬ ‫شیمۆن‬ ‫پاشان‬21
.‫برد‬ ‫تاڵنەکانیان‬ ‫و‬ ‫کوژران‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫لە‬ ‫پیاو‬ ‫هەزار‬ ‫سێ‬ ‫نزیکەی‬. ‫ڕۆیشتن‬ ‫بەدوایاندا‬ ‫بەتلیمۆس‬ ‫دەروازەی‬ ‫تا‬22
‫هێنایان‬ ‫زۆرەوە‬ ‫خۆشحاڵییەکی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫خۆی‬ ‫لەگەڵ‬، ‫هەیانبوو‬ ‫کە‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ژنەکانیان‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بوون‬ ‫عەرباتس‬ ‫و‬ ‫جەلیل‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬23
.‫جولەکە‬ ‫بۆ‬
.‫ڕۆیشتن‬ ‫بیاباندا‬ ‫لە‬ ‫ڕۆژیان‬ ‫سێ‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫ئوردن‬ ‫لە‬ ‫برای‬ ‫یۆناتانی‬ ‫و‬ ‫مەکابیۆس‬ ‫یەهودا‬24
.‫گێڕانەوە‬ ‫بۆ‬ ‫گەلعادیان‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫هاتووە‬ ‫براکانیاندا‬ ‫بەسەر‬ ‫کە‬ ‫شتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫لیان‬ ‫هاتنە‬ ‫ئاشتیانە‬ ‫بە‬ ‫کە‬، ‫کەوت‬ ‫نەباتییەکان‬ ‫بە‬ ‫چاویان‬ ‫لەوێ‬25
:‫گەورەن‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫شارانە‬ ‫ئەم‬ ‫هەموو‬. ‫داخران‬ ‫کەرنەعیم‬ ‫و‬ ‫ماکێد‬ ‫و‬ ‫کاسفۆر‬ ‫و‬ ‫عەلەما‬ ‫و‬ ‫بۆسۆر‬ ‫و‬ ‫بۆسۆرا‬ ‫لە‬ ‫زۆرێکیان‬26
.‫ببەن‬ ‫لەناو‬ ‫هەموویان‬ ‫ڕۆژدا‬ ‫یەک‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫بیانگرن‬ ‫و‬ ‫قەڵکان‬ ‫سەر‬ ‫بهێننە‬ ‫خۆیان‬ ‫سوپای‬ ‫کە‬ ‫کردبوو‬ ‫دیاری‬ ‫سبەینێیان‬ ‫و‬ ‫داخران‬ ‫گەلعاد‬ ‫خاکی‬ ‫شارەکانی‬ ‫باقی‬ ‫لە‬27
‫هەموو‬ ‫و‬ ‫کوشت‬ ‫شمشێر‬ ‫لێواری‬ ‫بە‬ ‫نێرەکانی‬ ‫هەموو‬، ‫بردەوە‬ ‫شارەکەی‬ ‫کاتێک‬. ‫کرد‬ ‫بۆسۆرا‬ ‫لە‬ ‫ڕوویان‬ ‫بیابانەکەدا‬ ‫ڕێگای‬ ‫بە‬ ‫لەناکاو‬ ‫سوپاکەی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬28
.‫سووتاند‬ ‫ئاگر‬ ‫بە‬ ‫شارەکەی‬ ‫و‬ ‫گرت‬ ‫غەنیمەتەکانیان‬
.‫قەڵکە‬ ‫گەیشتە‬ ‫تا‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫و‬ ‫هەڵدەهات‬ ‫لێیەوە‬ ‫شەو‬29
‫کردە‬ ‫هێرشیان‬ ‫چونکە‬، ‫بگرن‬ ‫قەڵکە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵگرتبوو‬ ‫جەنگیان‬ ‫بزوێنەری‬ ‫و‬ ‫پلیکانە‬ ‫بێشوماری‬ ‫خەڵکێکی‬ ‫بینیان‬ ‫و‬ ‫کردەوە‬ ‫بەرز‬ ‫سەریان‬ ‫بەیانیان‬30
.‫سەریان‬
.‫بەرزبوونەتەوە‬ ‫ئاسمان‬ ‫بەرەو‬ ‫زۆرەوە‬ ‫دەنگێکی‬ ‫و‬ ‫شمشاڵ‬ ‫بە‬ ‫شارەکە‬ ‫هاوارەکانی‬ ‫و‬ ‫پێکردووە‬ ‫دەستی‬ ‫شەڕەکە‬ ‫کە‬ ‫بینی‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬31
.»‫بکەن‬ ‫شەڕ‬ ‫براکانتان‬ ‫بۆ‬ ‫ئەمڕۆ‬: «‫گوت‬ ‫سوپاکەی‬ ‫بە‬32
.‫دەکرد‬ ‫هاواریان‬ ‫دوعا‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫لێدا‬ ‫شمشاڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫پشتیانەوە‬ ‫لە‬ ‫دەستە‬ ‫سێ‬ ‫بە‬ ‫ئینجا‬33
‫لەوان‬ ‫پیاو‬ ‫هەزار‬ ‫هەشت‬ ‫نزیکەی‬ ‫ڕۆژەدا‬ ‫لەو‬ ‫بەجۆرێک‬. ‫لێیاندا‬ ‫گەورە‬ ‫کوشتارێکی‬ ‫بە‬ ‫بۆیە‬، ‫هەڵهاتن‬ ‫لێی‬، ‫مەکابیۆسە‬ ‫زانیان‬ ‫کە‬ ‫تیمۆتێۆس‬ ‫سوپای‬ ‫ئینجا‬34
.‫کوژران‬
.‫سووتاند‬ ‫ئاگر‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫وەرگرت‬ ‫غەنیمەتەکانی‬ ‫و‬ ‫کوشتی‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫نێرەکانی‬ ‫هەموو‬، ‫سەری‬ ‫کردە‬ ‫هێرشی‬ ‫ئەوەی‬ ‫دوای‬. ‫کرد‬ ‫مەسفا‬ ‫لە‬ ‫ڕووی‬ ‫یەهودا‬، ‫کرد‬ ‫ئەمەی‬35
.‫گرت‬ ‫گەلدی‬ ‫خاکی‬ ‫دیکەی‬ ‫شارەکانی‬ ‫و‬ ‫بۆسۆر‬ ‫و‬ ‫مەگێد‬ ‫و‬ ‫قەسفۆن‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫لەوێشەوە‬36
.‫کرد‬ ‫ئۆردوگای‬ ‫کانییەکەدا‬ ‫ئەودیوی‬ ‫لە‬ ‫ڕافۆن‬ ‫بەرامبەر‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫دیکەی‬ ‫سوپایەکی‬ ‫تیمۆتێۆس‬ ‫ئەمانە‬ ‫دوای‬37
‫زۆر‬ ‫سوپایەکی‬ ‫ئەوانیش‬، ‫کۆبوونەتەوە‬ ‫دەوروبەرمان‬ ‫گەلنی‬ ‫هەموو‬: «‫گوت‬ ‫پێیان‬ ‫ئەوانیش‬، ‫بکەن‬ ‫سوپاکە‬ ‫لە‬ ‫سیخوڕی‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫نارد‬ ‫پیاوێکی‬ ‫یەهودا‬38
.»‫گەورەن‬
‫یەهودا‬ ‫ئەمە‬ ‫لەسەر‬. ‫لەگەڵت‬ ‫شەڕ‬ ‫بێنە‬ ‫ئامادەن‬، ‫هەڵداوە‬ ‫کانییەکە‬ ‫لەودیوی‬ ‫چادرەکانیان‬ ‫ئەوانیش‬ ‫و‬ ‫بدەن‬ ‫یارمەتیان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫گرتووە‬ ‫بەکرێ‬ ‫عەرەبەکانیشی‬39
.‫پێشوازییان‬ ‫بۆ‬ ‫چوو‬
‫ناتوانین‬، ‫تێپەڕێت‬ ‫ئێمە‬ ‫لی‬ ‫بۆ‬ ‫سەرەتا‬ ‫ئەگەر‬، ‫دەبنەوە‬ ‫نزیک‬ ‫کانییەکە‬ ‫لە‬ ‫سوپاکەی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬: «‫گوت‬ ‫سوپاکەی‬ ‫سەرکردەکانی‬ ‫بە‬ ‫تیمۆتێۆس‬ ‫ئینجا‬40
.‫دەبێت‬ ‫زاڵ‬ ‫بەسەرماندا‬ ‫بەهێزی‬ ‫بە‬ ‫ئەو‬ ‫چونکە‬. ‫بگرین‬ ‫بەرگەی‬
.‫سەردەکەوین‬ ‫بەسەریدا‬ ‫و‬ ‫لی‬ ‫دەچینە‬ ‫ئێمە‬، ‫دابنێت‬ ‫ئۆردوگایەک‬ ‫ڕووبارەکەوە‬ ‫ئەودیوی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫بترسێت‬ ‫ئەگەر‬ ‫بەڵم‬41
، ‫بمێنێتەوە‬ ‫ئۆردوگاکە‬ ‫لە‬ ‫کەس‬ ‫مەهێڵە‬: «‫گوتی‬ ‫و‬ ‫پێکردن‬ ‫فەرمانی‬، ‫هێشتەوە‬ ‫کانییەکە‬ ‫لی‬ ‫لە‬ ‫گەلەکەی‬ ‫مامۆستایانی‬، ‫کانییەکە‬ ‫لە‬ ‫بووەوە‬ ‫نزیک‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬42
.»‫شەڕ‬ ‫بێنە‬ ‫هەمووان‬ ‫با‬ ‫بەڵکو‬
‫بەرەو‬ ‫و‬ ‫فڕێدا‬ ‫چەکەکانیان‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫شڵەژان‬ ‫تووشی‬ ‫لەبەردەمیدا‬ ‫نەتەوەکان‬ ‫هەموو‬ ‫پاشان‬، ‫هات‬ ‫بەدوایدا‬ ‫گەلەکەش‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ئەوان‬ ‫لی‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫سەرەتا‬43
.‫بوو‬ ‫کەرنەعیم‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫پەرستگاکە‬
.‫بوەستن‬ ‫یەهودا‬ ‫لەبەردەم‬ ‫نەیانتوانی‬، ‫بوو‬ ‫ملکەچ‬ ‫کارنایم‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬. ‫سووتاند‬ ‫بوون‬ ‫تێیدا‬ ‫ئەوانەی‬ ‫هەموو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫پەرستگاکەیان‬ ‫و‬ ‫گرت‬ ‫شارەکەیان‬ ‫بەڵم‬44
‫سوپایەکی‬، ‫کەلوپەلەکانیان‬ ‫و‬ ‫منداڵەکانیان‬ ‫و‬ ‫ژنەکانیان‬، ‫گەورەترین‬ ‫تا‬ ‫بچووکەوە‬ ‫لە‬، ‫بوون‬ ‫گەلعاد‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫ئیسرائیلییەکانی‬ ‫هەموو‬ ‫یەهودا‬ ‫ئینجا‬45
.‫جولەکە‬ ‫خاکی‬ ‫گەیشتنە‬ ‫تا‬، ‫گەورە‬ ‫زۆر‬

8. ، ‫چەپ‬ ‫لی‬ ‫لە‬ ‫چ‬ ‫و‬ ‫ڕاست‬ ‫لی‬ ‫لە‬ ‫نە‬، ‫بگەڕێنەوە‬ ‫لێی‬ ‫)نەیانتوانی‬ ‫بوو‬ ‫قەڵدار‬ ‫باشی‬ ‫بە‬ ‫زۆر‬، ‫ڕێگاکەدا‬ ‫لە‬ ‫بوو‬ ‫گەورە‬ ‫شارێکی‬ ‫ئەمە‬، (‫ئەفرۆن‬ ‫گەیشتنە‬ ‫کاتێک‬46
.‫ئەو‬... ‫ناوەڕاستی‬ ‫بە‬ ‫بوو‬ ‫پێویست‬ ‫بەڵم‬
.‫داخست‬ ‫بەرد‬ ‫بە‬ ‫دەروازەکانیان‬ ‫و‬ ‫دایانخست‬ ‫شارەکە‬ ‫خەڵکی‬ ‫ئینجا‬47
‫بەڵم‬، ‫تێدەپەڕین‬ ‫پێ‬ ‫بە‬ ‫تەنیا‬ ‫ئێمە‬. ‫نادات‬ ‫ئازارتان‬ ‫کەس‬، ‫خۆمان‬ ‫وڵتی‬ ‫بچینە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫تێپەڕین‬ ‫ئێوەدا‬ ‫خاکی‬ ‫بە‬ ‫با‬: «‫گوتی‬ ‫و‬ ‫بۆیان‬ ‫نارد‬ ‫ئاشتیانە‬ ‫بە‬ ‫یەهودا‬48
.‫بکەنەوە‬ ‫بۆی‬ ‫نەیانویست‬
.‫بوو‬ ‫لێی‬ ‫کە‬ ‫هەڵبدات‬ ‫شوێنە‬ ‫لەو‬ ‫خۆی‬ ‫چادرەکەی‬ ‫کەسێک‬ ‫هەر‬ ‫کە‬ ‫بکرێت‬ ‫بانگەوازێک‬ ‫سوپاکەدا‬ ‫هەموو‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫دا‬ ‫فەرمانی‬ ‫یەهودا‬ ‫بۆیە‬49
.‫دەستی‬ ‫درایە‬ ‫شارەکە‬ ‫کۆتاییدا‬ ‫لە‬ ‫تا‬، ‫شارەکە‬ ‫سەر‬ ‫کردە‬ ‫هێرشیان‬ ‫شەو‬ ‫ئەو‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫ڕۆژە‬ ‫ئەو‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫شارەکە‬ ‫سەر‬ ‫کردە‬ ‫هێرشیان‬ ‫سەربازەکان‬50
.‫کوژراون‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بەسەر‬ ‫تێپەڕین‬ ‫شارەکەدا‬ ‫بەسەر‬ ‫و‬ ‫برد‬ ‫غەنیمەتەکانی‬ ‫و‬ ‫هەڵوەشاندەوە‬ ‫شارەکەی‬ ‫و‬ ‫کوشت‬ ‫شمشێر‬ ‫لێواری‬ ‫بە‬ ‫نێرەکانی‬ ‫هەموو‬ ‫ئینجا‬51
.‫بەیتسان‬ ‫بەردەم‬ ‫گەورەکەی‬ ‫دەشتە‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫ئوردن‬ ‫لە‬ ‫ئەمە‬ ‫دوای‬52
.‫یەهودا‬ ‫خاکی‬ ‫گەیشتنە‬ ‫تا‬ ‫کرد‬ ‫گەلەکەی‬ ‫ئامۆژگاری‬ ‫ڕێگاکە‬ ‫درێژایی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫هاتبوون‬ ‫دواوە‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫یەهودا‬53
.‫نەکوژران‬ ‫هیچیان‬ ‫نەگەڕانەوە‬ ‫ئاشتی‬ ‫بە‬ ‫تا‬ ‫چونکە‬، ‫کرد‬ ‫پێشکەش‬ ‫سووتاندنیان‬ ‫قوربانی‬ ‫لەوێ‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫سیۆن‬ ‫چیای‬ ‫بەرەو‬ ‫خۆشحاڵییەوە‬ ‫و‬ ‫خۆشی‬ ‫بە‬ ‫ئینجا‬54
.‫بوون‬ ‫بەتلیمەیس‬ ‫پێش‬ ‫لە‬ ‫جەلیل‬ ‫لە‬ ‫برای‬ ‫شیمۆنی‬ ‫و‬ ‫گەلعاد‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫یۆناتان‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫کاتێک‬ ‫چ‬55
.‫کردوویانە‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫شەڕانگێزەکان‬ ‫کارە‬ ‫و‬ ‫ئازایەتییەکان‬ ‫کارە‬ ‫لە‬ ‫گوێیان‬، ‫گارنیەکان‬ ‫سەرکردەکانی‬، ‫ئەزاریا‬ ‫و‬ ‫زەکەریا‬ ‫کوڕی‬ ‫یوسف‬56
.»‫دەوروبەرمانن‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫بکەین‬ ‫گەلنە‬ ‫ئەو‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕ‬ ‫بچین‬ ‫و‬ ‫دەربهێنین‬ ‫بۆ‬ ‫ناوێکمان‬ ‫ئێمەش‬ ‫با‬: «‫گوتیان‬ ‫بۆیە‬57
.‫ڕۆیشتن‬ ‫جەمنیا‬ ‫بەرەو‬، ‫بوو‬ ‫لەگەڵیان‬ ‫کە‬ ‫دا‬ ‫سوپایەیان‬ ‫ئەو‬ ‫ئەرکی‬ ‫کاتێک‬ ‫ئینجا‬58
.‫بکەن‬ ‫لەگەڵ‬ ‫شەڕیان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫دەرەوە‬ ‫هاتنە‬ ‫شارەکە‬ ‫لە‬ ‫پیاوەکانی‬ ‫و‬ ‫گۆرگیا‬ ‫ئینجا‬59
.‫کوژران‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫گەلی‬ ‫لە‬ ‫پیاو‬ ‫هەزار‬ ‫دوو‬ ‫نزیکەی‬ ‫ڕۆژەدا‬ ‫لەو‬، ‫یەهودا‬ ‫سنوورەکانی‬ ‫تا‬ ‫ڕاوەدوونران‬ ‫و‬ ‫هەڵهاتن‬ ‫ئازاراس‬ ‫و‬ ‫یوسف‬، ‫بوو‬ ‫وا‬60
.‫بکەن‬ ‫ئازایانە‬ ‫کارێکی‬ ‫پێیانوابوو‬ ‫بەڵکو‬، ‫نەبوون‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫گوێڕایەڵی‬ ‫چونکە‬، ‫ڕوویدا‬ ‫ئیسرائیلدا‬ ‫نەوەی‬ ‫نێوان‬ ‫لە‬ ‫گەورە‬ ‫ڕووخانێکی‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬61
.‫بەخشرا‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫ڕزگاری‬ ‫ئەوان‬ ‫دەستی‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫نەهاتن‬ ‫کەسانە‬ ‫ئەو‬ ‫نەوەی‬ ‫لە‬ ‫پیاوانە‬ ‫ئەم‬ ‫هەروەها‬62
.‫بیسترا‬ ‫ناویان‬ ‫شوێنێک‬ ‫هەر‬ ‫لە‬، ‫هەبوو‬ ‫زۆریان‬ ‫ناوبانگێکی‬ ‫نەتەوەکاندا‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫هەموو‬ ‫لەبەردەم‬ ‫براکانی‬ ‫و‬ ‫یەهودا‬ ‫پیاوەکە‬ ‫بەڵم‬63
.‫کۆدەبوونەوە‬ ‫بۆیان‬ ‫خۆشەوە‬ ‫ستایشێکی‬ ‫بە‬ ‫گەل‬ ‫کە‬ ‫بەجۆرێک‬64
‫و‬ ‫ڕووخاند‬ ‫قەڵی‬ ‫و‬ ‫بردەوە‬ ‫شارۆچکەکانی‬ ‫و‬ ‫حەبرۆن‬ ‫لەوێ‬، ‫کرد‬ ‫شەڕیان‬ ‫عیسۆ‬ ‫نەوەی‬ ‫دژی‬ ‫باشووردا‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشتن‬ ‫براکانی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫یەهودا‬ ‫دواتر‬65
.‫سووتاند‬ ‫دەوریدا‬ ‫بە‬ ‫تاوەرەکانی‬
.‫تێپەڕی‬ ‫سامریادا‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫فەلەستینییەکان‬ ‫خاکی‬ ‫بچێتە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫لەوێشەوە‬66
.‫شەڕ‬ ‫بۆ‬ ‫دەرەوە‬ ‫چوونە‬ ‫ئامۆژگاری‬ ‫بەبێ‬ ‫چونکە‬، ‫کوژران‬ ‫شەڕدا‬ ‫لە‬، ‫بدەن‬ ‫نیشان‬ ‫خۆیان‬ ‫ئازایەتی‬ ‫دەیانویست‬ ‫کە‬ ‫کاهین‬ ‫هەندێک‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬67
، ‫کرد‬ ‫تاڵن‬ ‫شارەکانیان‬ ‫و‬ ‫سووتاند‬ ‫ئاگر‬ ‫بە‬ ‫نەخشێنراوەکانیان‬ ‫وێنە‬ ‫و‬ ‫ڕووخاند‬ ‫قوربانگاکانی‬ ‫و‬ ‫فەلەستینییەکان‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫کرد‬ ‫ئازۆتۆس‬ ‫لە‬ ‫ڕووی‬ ‫یەهودا‬ ‫ئیتر‬68
.‫یەهودا‬ ‫خاکی‬ ‫گەڕایەوە‬
‫شەشەم‬ ‫بەشی‬
‫بەناوبانگ‬ ‫زێڕ‬ ‫و‬ ‫زیو‬ ‫و‬ ‫دەوڵەمەندی‬ ‫بە‬ ‫شارێکە‬ ‫فارس‬ ‫وڵتی‬ ‫لە‬ ‫ئەلیمای‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫قسەکانی‬ ‫لە‬ ‫گوێی‬، ‫دەگەڕا‬ ‫بەرزەکاندا‬ ‫ناوچە‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬ ‫پاشا‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەو‬1
.‫بوو‬
‫نێو‬ ‫لە‬ ‫یەکەمجار‬ ‫کە‬ ‫مەقدۆنیا‬ ‫پاشای‬ ‫فیلیپی‬ ‫کوڕی‬ ‫ئەسکەندەری‬ ‫کە‬، ‫بوو‬ ‫تێدا‬ ‫قەڵغانی‬ ‫و‬ ‫سنگ‬ ‫و‬ ‫زێڕین‬ ‫پۆشاکێکی‬ ‫کە‬، ‫بوو‬ ‫تێدا‬ ‫دەوڵەمەندی‬ ‫زۆر‬ ‫پەرستگایەکی‬2
.‫هێشتبوو‬ ‫بەجێی‬ ‫لەوێ‬، ‫بوو‬ ‫پاشایەتی‬ ‫یۆنانیەکان‬
.‫کردەوە‬ ‫ئاگاداریان‬ ‫شارەکە‬ ‫خەڵکی‬ ‫چونکە‬، ‫نەیتوانی‬ ‫بەڵم‬. ‫بکات‬ ‫تاڵنی‬ ‫و‬ ‫بگرێت‬ ‫شارەکە‬ ‫هەوڵیدا‬ ‫و‬ ‫هات‬ ‫بۆیە‬3
.‫بابل‬ ‫بۆ‬ ‫گەڕایەوە‬ ‫و‬ ‫ڕۆیشت‬ ‫لەوێ‬ ‫زۆرەوە‬ ‫قورسییەکی‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫هەڵهات‬ ‫بۆیە‬، ‫هەستایەوە‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫شەڕدا‬ ‫لە‬4
.‫هەڵهاتن‬، ‫ڕۆیشتن‬ ‫یەهودا‬ ‫خاکی‬ ‫بەرەو‬ ‫کە‬ ‫سوپاکە‬ ‫کە‬، ‫فارس‬ ‫هاتە‬ ‫کەسێک‬ ‫هەروەها‬5
‫بەدەستیان‬ ‫سوپاکان‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫غەنیمەت‬ ‫کۆگای‬ ‫و‬ ‫دەسەڵت‬ ‫و‬ ‫زرێپۆش‬ ‫بە‬. ‫دوورخرایەوە‬ ‫جولەکەکان‬ ‫لە‬، ‫دەرەوە‬ ‫هاتە‬ ‫گەورەوە‬ ‫هێزێکی‬ ‫بە‬ ‫یەکەمجار‬ ‫کە‬ ‫لیسیا‬6
.‫بوون‬ ‫بەهێز‬، ‫بردبوو‬ ‫لەناویان‬ ‫کە‬، ‫هێنابوو‬
‫شارەکەی‬ ‫و‬ ‫دابوو‬ ‫پیرۆزگاکەیان‬ ‫دەوری‬ ‫بەرزەوە‬ ‫دیواری‬ ‫بە‬ ‫پێشتر‬ ‫وەک‬ ‫و‬ ‫ڕوخاند‬، ‫دانابوو‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫لە‬ ‫قوربانگاکە‬ ‫لەسەر‬ ‫کە‬ ‫قێزەونەی‬ ‫شتە‬ ‫ئەو‬ ‫هەروەها‬7
.‫بەیتسورا‬
‫کە‬ ‫شێوەیەی‬ ‫بەو‬ ‫چونکە‬، ‫کەوت‬ ‫نەخۆش‬ ‫پەژارەدا‬ ‫و‬ ‫خەم‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫پاڵکەوت‬ ‫جێگاکەی‬ ‫لەسەر‬، ‫بوو‬ ‫تووڕە‬ ‫زۆر‬ ‫و‬ ‫سوڕما‬ ‫سەری‬، ‫بوو‬ ‫قسانەی‬ ‫لەم‬ ‫گوێی‬ ‫کاتێک‬ ‫پاشا‬8
.‫نەهاتبوو‬ ‫بەسەریدا‬ ‫دەکرد‬ ‫چاوەڕێی‬
.‫دەکرد‬ ‫مردنی‬ ‫حسابی‬ ‫و‬ ‫بوو‬ ‫زیاتر‬ ‫و‬ ‫زیاتر‬ ‫پەژارەی‬ ‫و‬ ‫خەم‬ ‫چونکە‬، ‫مایەوە‬ ‫لەوێ‬ ‫زۆر‬ ‫ڕۆژانێکی‬9
.»‫بێهێزە‬ ‫زۆردا‬ ‫خەمی‬ ‫لە‬ ‫دڵم‬ ‫و‬ ‫نەماوە‬ ‫چاوەکانمدا‬ ‫لە‬ ‫خەو‬: «‫گوتن‬ ‫پێی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫بانگ‬ ‫هاوڕێکانی‬ ‫هەموو‬ ‫بۆیە‬10
‫لە‬ ‫!چونکە‬ ‫تێیدام‬ ‫ئێستا‬ ‫کە‬، ‫گەورەیە‬ ‫نەهامەتی‬ ‫لفاوێکی‬ ‫چەند‬ ‫و‬ ‫تەنگانەیەک‬ ‫چ‬ ‫ناو‬ ‫هاتوومەتە‬ ‫تەنگانەیەکدا‬ ‫چ‬ ‫بە‬: «‫دەکردەوە‬ ‫لەوە‬ ‫بیرم‬ ‫خۆمدا‬ ‫لەگەڵ‬11
.‫بووم‬ ‫خۆشەویست‬ ‫و‬ ‫بەخشندە‬ ‫دەسەڵتمدا‬
‫بەبێ‬ ‫یەهودا‬ ‫دانیشتوانی‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫بۆ‬ ‫ناردم‬ ‫و‬ ‫بوون‬ ‫تێیدا‬ ‫کە‬ ‫برد‬ ‫زیوم‬ ‫و‬ ‫زێڕ‬ ‫قاپانەی‬ ‫ئەو‬ ‫هەموو‬ ‫و‬ ‫کردوومە‬ ‫ئۆرشەلیم‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫لەبیرە‬ ‫خراپانەم‬ ‫ئەو‬ ‫ئێستا‬ ‫بەڵم‬12
.‫هۆکار‬
.‫دەچم‬ ‫لەناو‬ ‫زۆرەوە‬ ‫خەمێکی‬ ‫بەهۆی‬ ‫نامۆدا‬ ‫وڵتێکی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫هاتوون‬ ‫بەسەرمدا‬ ‫ناڕەحەتیانە‬ ‫ئەم‬ ‫لەبەر‬ ‫کە‬ ‫تێدەگەم‬ ‫بۆیە‬13
.‫خاکەکەی‬ ‫هەموو‬ ‫فەرمانڕەوای‬ ‫بە‬ ‫کردی‬ ‫کە‬، ‫کرد‬ ‫هاوڕێکانی‬ ‫لە‬ ‫یەکێک‬ ‫فیلیپی‬ ‫بانگی‬ ‫ئینجا‬14
.‫بکات‬ ‫پەروەردەی‬ ‫شانشینی‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫بکات‬ ‫پەروەردە‬ ‫کوڕی‬ ‫ئەنتیۆکۆسی‬ ‫کۆتایی‬ ‫تا‬، ‫پێدا‬ ‫ئیشارەتەکەی‬ ‫و‬ ‫بەرگەکەی‬ ‫و‬ ‫جل‬ ‫و‬ ‫تاج‬15
.‫کرد‬ ‫دوایی‬ ‫کۆچی‬ ‫لەوێ‬ ‫نۆدا‬ ‫و‬ ‫چل‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬ ‫پاشا‬ ‫ئەنتیۆکۆس‬16
.‫ئیوپاتۆری‬ ‫لێنا‬ ‫ناوی‬ ‫و‬ ‫بکات‬ ‫پاشایەتی‬ ‫جیاتی‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کردبوو‬ ‫پەروەردەی‬ ‫گەنجیدا‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫دانا‬ ‫کوڕەکەی‬ ‫ئەنتیۆکۆسی‬، ‫مردووە‬ ‫پاشا‬ ‫کە‬ ‫زانی‬ ‫لیسیا‬ ‫کاتێک‬17
.‫دەگەڕان‬ ‫نەتەوەکاندا‬ ‫بەهێزکردنی‬ ‫و‬ ‫ئازار‬ ‫بەدوای‬ ‫هەمیشە‬ ‫و‬ ‫داخست‬ ‫پیرۆزگاکە‬ ‫دەوروبەری‬ ‫لە‬ ‫ئیسرائیلییەکانیان‬ ‫بوون‬ ‫تاوەرەکەدا‬ ‫لە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫کاتەدا‬ ‫لەم‬18
.‫بدات‬ ‫گەمارۆیان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫کۆکردەوە‬ ‫گەلی‬ ‫هەموو‬، ‫ئەوان‬ ‫لەناوبردنی‬ ‫مەبەستی‬ ‫بە‬ ‫یەهودا‬ ‫بۆیە‬19
.‫کرد‬ ‫دروست‬ ‫دیکە‬ ‫بزوێنەری‬ ‫و‬ ‫ئەوان‬ ‫دژی‬ ‫لە‬ ‫تەقەکردن‬ ‫بۆ‬ ‫سوارەکانی‬ ‫ئەویش‬، ‫دا‬ ‫گەمارۆیان‬ ‫پەنجادا‬ ‫و‬ ‫سەد‬ ‫ساڵی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫کۆبوونەوە‬ ‫ئەوان‬ ‫ئینجا‬20
.‫کرد‬ ‫پێوە‬ ‫پەیوەندییان‬ ‫ئیسرائیل‬ ‫خودای‬ ‫بێ‬ ‫پیاوی‬ ‫هەندێک‬ ‫و‬ ‫دەرەوە‬ ‫هاتنە‬ ‫گەمارۆدراوەکان‬ ‫لە‬ ‫هەندێک‬ ‫بەڵم‬21
»‫بکەیتەوە؟‬ ‫براکانمان‬ ‫تۆڵەی‬ ‫و‬ ‫بدەیت‬ ‫حوکم‬ ‫تا‬ ‫دەبێت‬ ‫کەی‬ ‫تا‬: «‫گوتیان‬ ‫و‬ ‫پاشا‬ ‫لی‬ ‫چوونە‬ ‫ئینجا‬22
.‫بکەین‬ ‫جێبەجێ‬ ‫فەرمانەکانی‬ ‫و‬ ‫بیکەین‬ ‫دەیەوێت‬ ‫ئەو‬ ‫ئەوەی‬ ‫وەک‬ ‫و‬ ‫بکەین‬ ‫باوکت‬ ‫خزمەتی‬ ‫بووین‬ ‫ئامادە‬ ‫ئێمە‬23