Παλαμάς Καβάφης

1. ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΒΑΦΗΣ
ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ
Απώλεια του πατέρα
Ο Παλαμάς μεγάλωσε στο Μεσολόγγι με
τους συγγενείς του.
Ο Καβάφης στο Λίβερπουλ και στο
Λονδίνο.
Απρόθυμοι ταξιδευτές
Ο Παλαμάς σπάνια έφευγε από την Αθήνα. Ο Καβάφης παρέμενε στην Αλεξάνδρεια.
Επιδράσεις στο έργο τους
Και οι δυο άντλησαν από την κληρονομιά της Αθηναϊκής σχολής του 19ου αι. και του
γαλλικού Συμβολισμού.
Και οι δυο είχαν μαθητεύσει στον γαλλικό Παρνασσισμό, με αποτέλεσμα να βλέπουν το
ποίημα ως ένα λεπτοφτιαγμένο απρόσωπο δημιούργημα, δίδοντας μεγάλη έμφαση
στην τελειότητα της μορφής.
Ο ποιητής και η Ποίηση
Και για τους δύο ποιητές, οι αισθητικές ιδιότητες του έργου τέχνης είναι υπέρτατες
Παλαμάς: ο στόχος είναι να δημιουργήσει
«μουσική» στην οποία να υπαχθούν οι
ατέλειες και οι αντιθέσεις της
πραγματικής ζωής.
Καβάφης: η «Τέχνη αποκτά τη δύναμη να
μεταμορφώσει τις ατέλειες της εμπειρίας
σε τέλειο αισθητικό αποτέλεσμα».
Στην «Ποιητική» του ο Παλαμάς
αναφέρεται σε τρεις λυρισμούς :του
«εμείς», του «εγώ» και του «όλοι» που
αντιστοιχούν στο εθνικό, το προσωπικό
και το παγκόσμιο.
Χώρισε τα ποίημά του σε τρία είδη:
ερωτικά, ιστορικά και φιλοσοφικά.
Η ποιητική φλέβα του Παλαμά δίνει
έκφραση σε αισθήματα αόριστης ενοχής
και προσωπικής ανεπάρκειας.
Τα ποιήματα του Καβάφη πιστοποιούν
παρεμφερή αισθήματα.
Και οι δύο παρουσιάζονται ως εξόριστοι από την κοινωνία και οι δυο κατατρύχονται
(ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της ζωής τους) από εικόνες της γεροντικής ηλικίας, ενώ
και για τους δύο η διέξοδος βρίσκεται στην τέχνη τους.
Ο Καβάφης συμμερίζεται την προσπάθεια του Παλαμά να διερευνήσει μέσω της
ποίησης το ιστορικό παρελθόν του πολιτισμού στον οποίο ανήκε και με τον τρόπο
αυτό να ερμηνεύσει και τον ελληνικό πολιτισμό της εποχής του.
Επιμέλεια: Βάσω Ραμπαούνη

2. ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΒΑΦΗΣ
ΔΙΑΦΟΡΕΣ
Ο Παλαμάς έζησε και εργάστηκε στην
Αθήνα σε μια περίοδο που το ελληνικό
κράτος φιλοδοξούσε να επεκτείνει τα
σύνορά του.
Ο Καβάφης βρέθηκε στην περιφέρεια του
Ελληνισμού.
Η απήχηση του έργου
Το έργο του Παλαμά δημοσιεύτηκε στην
Αθήνα και άσκησε αμέσως επίδραση. Η
ανταπόκριση ποιητών και κριτικών ήταν
άμεση.
Ο Παλαμάς δεν απέκτησε ποτέ διεθνή
φήμη.
Η ποίηση του Καβάφη κυκλοφόρησε
ιδιωτικά στην Αλεξάνδρεια. Δεν έγινε
γνωστό στην Αθήνα πριν από τη δεκαετία
του 1920, παρόλη την ευνοϊκή κριτική του
Ξενόπουλου((1904). Η πρώτη του
συλλογή δημοσιεύτηκε στην Αλεξάνδρεια
το 1935, δυο χρόνια μετά τον θάνατό του.
Η ανταπόκριση στο έργο του Καβάφη
καθυστέρησε μέχρι τις δεκαετίες του 1920
και 1930.
Ο ρόλος του Ε.Μ.Φόρστερ στην απόκτηση
διεθνούς φήμης.
Ο ποιητής και η Ποίηση
Ο λυρισμός του «εμείς» του Παλαμά
παραπέμπει αρκετά ευδιάκριτα στο
στοιχείο του εθνισμού και στην
προσπάθειά του να προσδιορίσει την
ταυτότητα και να δημιουργήσει μια
σύνθεση της ελληνικής παράδοσης, τόσο
του παρελθόντος όσο και του παρόντος.
Ο Παλαμάς ύφαινε μαζί τις παραδόσεις
του ελληνικού παρελθόντος και του
παρόντος.
Ο Καβάφης δεν προσπάθησε ποτέ να
δημιουργήσει μια σύνθεση τέτοιων
διαστάσεων και οι υπαινιγμοί του στις
σύγχρονες πολιτικές και στρατιωτικές
πραγματικότητες ήταν συνήθως τόσο
διακριτές, που περνούσαν απαρατήρητες.
Αλλά σε όλα τα ποιήματά του που
διαδραματίζονται στον αρχαίο κόσμο, ο
ποιητής επιχειρεί υποδόρια να
προσδιορίσει και να ορίσει πίσω από τον
τόπο και τον χρόνο ένα «ελληνικό
παρελθόν.
Το παρελθόν που αναδημιουργεί ο
Καβάφης στα ιστορικά του ποιήματα
αφορά στην περιοχή της ανατολικής
Μεσογείου (από τις κατακτήσεις του
Μ.Αλεξάνδρου - 1453).
Ελάχιστα ενδιαφέρεται για τις
προφορικές παραδόσεις του ελληνικού
αγροτικού βίου και ακόμη λιγότερο για το
ελληνικό τοπίο.

3. Ο Καβάφης για την ποίησή του σε ανταποκριτή γαλλικής εφημερίδας
…
«Ο Καβάφης, κατά τη γνώμη μου, είναι ένας ποιητής υπερμοντέρνος,
ένας ποιητής των μελλοντικών γενιών. Εκτός από την ιστορική,
ψυχολογική κα φιλοσοφική αξία, το σχολαστικό του ύφος που
κάποτε προσεγγίζει τη λακωνικότητα, ο μετρημένος ενθουσιασμός
του, που προκαλεί πνευματική συγκίνηση, η σωστή του σύνταξη,
προϊόντα μιας αριστοκρατικής προσωπικότητας, η λεπτή ειρωνεία
του είναι στοιχεία που οι γενιές του μέλλοντος θα απολαύσουν
περισσότερο»
( Κ.Π.Καβάφης, Ανέκδοτα πεζά κείμενα, επιμ. Μ.Πιερίδης.Αθήνα, 1963,σελ.82-84)
Πηγή: Βeaton (R), Eισαγωγή στην νεότερη ελληνική λογοτεχνία, Νεφέλη, Αθήνα, 1996
Προτιμά να παρουσιάζει τα ιστορικά
γεγονότα από την οπτική γωνία των
ηττημένων.
Οι ήρωες των ιστορικών ποιημάτων είναι
σπάνια Έλληνες εξ Ελλάδος. Κατοικούν
στις κοσμοπολίτικες πόλεις της
ανατολικής Μεσογείου και συχνότατα
περιγράφονται ως φυλετικό και
πολιτιστικό «κράμα».
«Εθνικιστική» τάση, όσον αφορά την
εκδοχή του ελληνικού παρελθόντος .
Ο Ελληνισμός του Καβάφη δεν ορίζεται με
φυλετικούς και εδαφικούς όρους.
Συνίσταται στην γνώση της ελληνικής
γλώσσας και στην υιοθέτηση ορισμένων
αξιών, κυρίως αισθητικών. Τα ιστορικά,
λοιπόν, ποιήματα του Καβάφη είναι εκ
διαμέτρου αντίθετα προς την
«εθνικιστική» τάση στην ποίηση του
Παλαμά, όσον αφορά την εκδοχή του
ελληνικού παρελθόντος που
παρουσιάζουν στον αναγνώστη.
Αυτό που διαχωρίζει τον Καβάφη από
τους ποιητές του 19ου αι. αλλά και από
πολλούς συγχρόνους του των αρχών του
20ου αι. δεν είναι ούτε η θεματική του ούτε
οι πεποιθήσεις του για την τέχνη, αλλά η
ειρωνική αποστασιοποίηση, η παραδοχή
ότι ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ
παντογνώστης και πως οι αξίες είναι
πάντα σχετικές, ακόμη και όσες αυτός ο
ίδιος θεωρεί πολύτιμες, αίσθηση που
συνδυάζεται με μια ανατρεπτική χρήση
του χιούμορ.