1. Δθμιουργία παρουςίαςθσ: Βάςω Ραμπαοφνθ
http://portobuffalo.blogspot.com
Σα λίκινα τζχνεργα
τθσ Ηπείρου
Ρζλεκυσ από Ρυριτόλικο. 200.000π.Χ.
Ανακαλφφκθκε από τουσ Eric Higgs και Σωτιριο
Δάκαρθ το 1962 ςτον Κοκινόπθλο Ρρζβεηασ.
Αρχαιολογικό Μουςείο Ιωαννίνων

2. Tα λίκινα τζχνεργα
Ἐργα ανκρϊπων όχι
προϊόντα φυςικϊν
διαδικαςιϊν
Λίκινα
Αντικείμενα
τζχνεργα Μάρτυρεσ τθσ εξζλιξθσ
των τεχνικϊν μασ
ικανοτιτων (τεχνητή
νοημοςφνη) και τθσ
αντίλθψθσ μασ για το
φυςικό κόςμο που μασ
περιβάλλει (φυςική
νοημοςφνη)

3. Οι ανάγκεσ του παλαιολικικοφ ανκρώπου
Συνοχι τθσ ομάδασ
Eξαςφάλιςθ
τροφισ
Ρροχποκζςεισ
Kαταςκευι
εξοπλιςμοφ
Ρζτρινα υλικά,ξφλο,
κόκαλο, κζρατο,
δζρμα, φυτικοί
+ηωικοί ιςτοί

4. Ο ΕΛΛΑΔΙΚΟ΢ ΧΩΡΟ΢
Σπάνια τα ανκρϊπινα ςκελετικά κατάλοιπα Αφκονία υλικϊν καταλοίπων τθσ ανκρϊπινθσ δραςτθριότθτασ
Α’μιςό 20ου αι.: ςυςτθματικζσ ζρευνεσ
ΗΠΕΙΡΟ΢
• Η καλφτερα ερευνθμζνθ περιοχι
• Αρχζσ δεκαετίασ ‘60: ζντονθ ερευνθτικι δραςτθριότθτα
• Ζκκεςθ πλοφςιων ςυλλογϊν ςτο Αρχαιολογικό μουςείο Ιωαννίνων

5. • Λίθινεσ πρώτεσ φλεσ που
προςφζρονται για τεχνθτι κατάτμθςθ
με βότςαλα, ξφλα, κζρατα ι κόκαλα
(=ςφυριά)
Ο παλαιολικικόσ
άνκρωποσ
χρθςιμοποιεί
• Οργανικά υλικά για τθν
καταςκευι εξοπλιςμοφ: δζρμα,
κόκκαλα, κζρατο, δόντια
• Όςτρεα.
• Μαλακότερεσ πζτρεσ
(=καταςκευι αντικειμζνων κφρουσ)
Εμπλουτιςμόσ τθσ εργαλειοκικθσ με
ώχρα, φυτικά υλικά και κολλητικζσ
ταινίεσ (ρετςίνι, κερί)

6. Κατώτερθ Παλαιολικικι
(350.000 - 100.000 π.Χ)
Ευριματα από επιφανειακι ζρευνα κοντά ςε κάλαςςα
(Κοκκινόπουλοσ, Αλωνάκι, Πρμοσ Οδυςςζα, Χερςόνθςοσ)

8. Εργαλεία
Ρολυχρθςτικά εργαλεία
Μάηεσ πρϊτθσ πχ. Λειάνιςτρα
φλθσ με ςχιμα (=μεγάλεσ μάηεσ πρϊτθσ φλθσ
αλλαγμζνο με με τεχνθτι κόψθ
καταςκευαςμζνα με μονι
επεξεργαςία: ι αμφίπλευρθ επεξεργαςία)
κόψεισ αιχμθρζσ,
γερζσ, εκτενείσ
Αμφίπλευρα εργαλεία
Τζχνεργα με επεξεργαςία και ςτισ δφο φαρδιζσ
επιφάνειζσ τουσ. Συνικωσ ζχουν μια ςτενότερθ
και κάπωσ αιχμθρι απόλθξθ ςτο ζνα άκρο
(κορυφι) και μια φαρδφτερθ και πλατφτερθ
απόλθξθ ςτο άλλο ( βάςθ). Ονομάηονται
κοινότερα πελζκεισ (=τςεκοφρια)

10. Μζςθ Παλαιολικικι
(100.000-35.000 π.Χ.)
Ευριματα από παράκτιεσ περιοχζσ Ηπείρου
( Κοκκινόπθλοσ, Μορφι, Καρβουνάρι, Αγυά, Στεφάνθ, Γραμμενίτςα)

12. • Η αμφίπλευρη επεξεργαςία
εδραιϊνεται
• Πυρήνεσ: μάηεσ πρϊτθσ φλθσ, ςυνικωσ
διςκοειδείσ. Από αυτοφσ αφαιροφνταν με
ςκόπιμθ κατάτμθςθ αποκροφςματα, κυρίωσ
φολίδεσ
Ο κοινότεροσ τφποσ εργαλείων
ιταν τα πλευρικά ξζςτρα
(ράςπεσ) που χρθςίμευαν ςτθν
επεξεργαςία δερμάτων και
άλλων μαλακϊν κυρίωσ
υλικϊν.) Tφποι εργαλείων τθσ Mουςτζριασ
πολιτιςμικισ φάςθσ.
1, 6-9. ξζςτρα 2-5. αιχμζσ 10. φολίδα
Bordes, F., Faustkeil und Mammut. Die
Altsteinzeit,
Kindler Verlag, Muenchen 1968, Abb. 33.
© Weidenfeld & Nicolson, London
Eπεξεργαςία: ΙΜΕ

13. Ανώτερθ Παλαιολικικι
(35.000-11.000)
Ευριματα από αναςκαμμζνεσ βραχοςκεπζσ τθσ
ορεινισ ενδοχϊρασ τθσ Ηπείρου
(Αςπροχάλικο, Καςτρίτςα, Κλειδί, Μποΐλα)

14. ΢πιλαιο και Βραχοςκεπι. Αςπροχάλικο Πρζβεηασ

15. Η λικοτεχνία τθσ βραχοςκεπισ Kλειδί περιλαμβάνει κατά κφριο λόγο
λεπίδεσ με ςτομωμζνθ ράχθ και μικρολεπίδεσ, ξζςτρα και γλυφίδεσ
για τθν κατεργαςία δζρματοσ, οπείσ για τθ διάτρθςθ οςτϊν και
δερμάτων και οδοντωτά για πολλαπλζσ χριςεισ. Στα οςτζινα τζχνεργα
ςυγκαταλζγονται κυρίωσ βελόνεσ και ζνα επεξεργαςμζνο
ελαφοκζρατο (Cervus elaphus). Mερικά δόντια ελάφου τθσ ευγενοφσ
αλλά και θαλάςςια όςτρεα ζφεραν τεχνθτι οπι ανάρτθςθσ και
αποτελοφν πικανόν αντικείμενα με ςυμβολικό περιεχόμενο
(περίαπτα).
Νο 8:Βραχοςκεπι Κλειδί

16. Ξζςτρα (ράςπεσ)
• Η εκμετάλλευςθ των
πυρινων
διαφοροποιικθκε Μικρολεπίδεσ
• Η τεχνικι τθσ
H επεξεργαςία
απόκρουςθσ
του λίκου άλλαξε προςανατολίςτθκε Λιθοτεχνίεσ
προςανατολιςμό ςτθν αφξθςθ του
Χριςεισ: κόψιμο,
τρφπθμα, χάραγμα,
κυνιγι
αρικμοφ των προϊόντων
από κάκε αρχικι μάηα
Επινόθςθ νζων
εργαλειακϊν
τφπων για τθν
κατεργαςία των
υλικϊν (γλυφίδεσ,
αιχμζσ)

17. Γλυφίδεσ:_εργαλεία
με μια ι και τισ δφο
κόψεισ κομμζνεσ με
λοξά κτυπιματα ϊςτε
να δθμιουργείται μια
επίπεδθ επιφάνεια
για χάραξθ, ξφςιμο,
λείανςθ ι τρφπθμα
ςκλθρϊν υλικϊν
Eργαλειοτεχνία τθσ Aνϊτερθσ Ραλαιολικικισ
.
1. οπζασ 2. γλυφίδα 3-4. οςτζινεσ αιχμζσ 5. διάτρθτο δόντι 6-7.
Αιχμζσ: αποκροφςματα λεπίδεσ
–κυρίωσ λεπίδεσ- με
8-10. γλυφίδεσ 11. λεπίδα 12,13. οςτζινεσ αιχμζσ 18,20,23,26. αιχμζσ
ζντονθ αιχμθρι
24. αιχμι με μίςχο 25,28. αιχμζσ ςε ςχιμα ράμφουσ παπαγάλου
απόλθξθ ςτο ζνα άκρο
και τεχνθτό μίςχο ςτο 27. οςτζινο καμάκι (Harpune) 14. γλυφίδα 15. οπζασ 16,17,19.
άλλο, ο οποίοσ λεπίδεσ Bordes, F., Faustkeil und Mammut. Die Altsteinzeit,
διευκόλυνε τθ Kindler Verlag, Muenchen 1968, Abb. 153-162.
ςτειλζωςθ ςε βζλοσ ι
μικρό ακόντιο. © Weidenfeld & Nicolson, London
Eπεξεργαςία: ΙΜΕ

18. 12. Καςτρίτςα
Σα ευριματα τθσ Καςτρίτςασ μαρτυροφν τθν
ευελιξία τθσ τεχνολογίασ και τθν
επινοθτικότθτα των τεχνιτών ςτθν Ανώτερθ
Παλαιολικικι.
• ΢υγκζντρωςθ πρώτων υλών από διάφορεσ περιοχζσ και
ςε μεγάλεσ αποςτάςεισ ( πρώτεσ φλεσ , ώχρα, καλάςςια
όςτρεα)
• Πελζκθμα των πυρινων
• ΢υνδυαςμόσ υλικών για τθ δθμιουργία ςφνκετων
εργαλείων ( ξφλινα βζλθ ι ακόντια με λίκινεσ αιχμζσ,
κοκάλινεσ ι κεράτινεσ λαβζσ για τα πζτρινα εργαλεία,
οςτζινεσ αιχμζσ κυνθγιοφ)
• Επεξεργαςία μαλακών υλικών για τθν καταςκευι
εξαρτθμάτων ι ςυνζργων ( βελόνεσ, ςπάτουλεσ,
ςουβλιά για τθ ςτερζωςθ δερμάτων, αιχμζσ από κζρατο
για κυνιγι)
Σπιλαιο τθσ Καςτρίτςασ ( Ιωάννινα)

19. Από τθ μελζτθ των ευρθμάτων προκφπτει:
• πολλζσ δραςτθριότθτεσ των κυνθγϊν –
τροφοςυλλεκτϊν γίνονταν ςε
ςυγκεκριμζνα ςθμεία μζςα ςτον
κατοικθμζνο χϊρο τουσ, ςτον οποίο
ζμεναν για μεγαλφτερο διάςτθμα από
Ανώτερθ ό,τι ςτισ προθγοφμενεσ περιόδουσ
Παλαιολικικι • Χριςθ υλικϊν από ςχετικά μακρινζσ
περιοχζσ ( καλάςςια όςτρεα,
πυριτόλικοι)  δυνατότθτα
Η οργάνωςθ και θ κοινωνικι επικοινωνίασ με άλλεσ ομάδεσ και τον
ςυνοχι των ομάδων: πιο ζλεγχο ευρφτερων περιοχϊν.
ςφνκετεσ
• Στόλιςμα των ροφχων και του
εξοπλιςμοφ με τρυπθμζνα δόντια
ελαφιϊν, καλαςςινά κοχφλια,
χρωματιςμόσ με κόκκινθ ϊχρα και
ςφμβολα

20. Πθγζσ
• Ευ. Αδάμ, Γραμμζνο ςτθν πζτρα, Η Ηπειροσ ςτουσ
Προϊςτορικοφσ χρόνουσ ςτο «Σο Αρχαιολογικό Μουςείο
Ιωαννίνων».
• http://www.ime.gr/chronos/01/gr/glos_plml/terms.html
• http://www.giannena-
e.gr/Giannena/Photo/Giannena_Arhaiologiko_Mouseio_PHOT
O-ALBUM/Photo-Album_%CE%9D%CE%BF2-
%CE%97%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%82-
%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%83%CF%84%CE%BF%CF
%81%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF_%CE%A7%CF%81%CF%8
C%CE%BD%CE%BF%CE%B9/source/3.html
• http://www.amio.gr/index.php?option=com_wrapper&view=w
rapper&Itemid=52