Η εξέλιξη της έννοιας ήρωας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

1. ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ
ΗΡΩΙΣΜΟΥ
Οι μαθητές της Β1 τάξης
Δημακόπουλος Δημήτριος
Μανταλιάς Δαμιανός
Δημόπουλος Αχιλλέας
Βασιλείου Θάνος
Ερελιάδης Ιορδάνης
Γκαραγκούνης Κων/νος
Μπαμπανίκας Κων/νος
Μερεντίτη Θεοφανεία
Μακρή Γεωργία
YΠΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Φουρκιώτη Όλγα

2. Ως ήρωας στη μυθολογική παράδοση αλλά και ως
σύγχρονο κοινωνικό αρχέτυπο εννοείται κάποιος άνδρας ή
γυναίκα (ηρωίδα), που μπορεί να εμφανίζεται παραδοσιακά
ως πρωταγωνιστής ενός μύθου, ενός θρύλου ή έπους και που
κατέχει ικανότητες μεγαλύτερες από εκείνες που κατέχει ο
μέσος άνθρωπος. Αυτές οι ικανότητες τον βοηθούν να
εκτελέσει ασυνήθιστες και παράτολμες αγαθοεργές πράξεις
(ηρωική πράξη) για τις οποίες γίνεται γνωστός/ή . Αυτές οι
δυνάμεις δεν είναι μόνον σωματικές αλλά και διανοητικές ή
ψυχικές. Ως ήρωας επίσης νοείται η κεντρική φυσιογνωμία
ενός λογοτεχνικού, θεατρικού και κινηματογραφικού έργου.

4. Αρχαιότητα
Ήρωας-κλέος-αριστεία-υστεροφημία
• Η θεμελιώδης έννοια που
χαρακτηρίζει τον Αρχαίο Έλληνα
ήρωα είναι η έννοια του κλέους.
Ως κλέος, ορίζεται η δόξα, η φήμη
που αποκτά όχι μόνο ο ήρωας,
αλλά και η οικογένειά του και οι
μετέπειτα από αυτόν γενιές χάρη
στα ανδραγαθήματά του στο πεδίο
της μάχης. Η έννοια
του κλέους συνδυάζεται με τις
συνώνυμες έννοιες
τηςἀριστείας και της ὑστεροφημίας.
Οι επιτυχίες ενός ήρωα στο πεδίο
της μάχης αποτελούσαν
την ἀριστείατου και του
εξασφάλιζαν ὑστεροφημία στις
επερχόμενες γενιές ανά τους
αιώνες. Επομένως,
αντιλαμβανόμαστε ότι για τον
Αρχαίο Έλληνα ήταν απαραίτητη η
συμμετοχή του στον πόλεμο, καθώς
η ανδρεία ήταν αυτή που του
εξασφάλιζε την ἀριστεία και τον
τίτλο του ήρωα.

5. Ετυμολογία
• Το να επιδιώκει κάποιος όμως, τον θάνατο στη μάχη
αποτελεί μια αρχή που σίγουρα εμάς μας ξενίζει. Ωστόσο,
αυτό θα το αντιληφθούμε καλύτερα, αν λάβουμε υπόψη
μας την ετυμολογία της λέξης ήρωας. Ο ἥρως λοιπόν,
παράγεται από τη λέξη ὥρα, διότι δηλώνει ότι η
κατάλληλη ώρα για τον ήρωα είναι όταν πεθαίνει στο
πεδίο της μάχης, δείχνοντας αυτοθυσία και αυταπάρνηση
για την τιμή και το κλέος. Ο ήρωας δηλαδή, βρίσκεται στην
καλύτερή του ώρα, στο πλήρωμα του χρόνου της ζωής του,
όταν πεθαίνει στη μάχη. Επιπροσθέτως, ο ἥρως μπορεί να
συνδεθεί ετυμολογικά με την Ἤρα. Η θεότητα αυτή
θεωρούνταν υπεύθυνη για την αλληλοδιαδοχή των εποχών
και γενικότερα, για την πραγματοποίηση διάφορων
συμβάντων στην ανθρώπινη ζωή στην κατάλληλη ώρα.

6. • Στην Αρχαία Σπάρτη,
όταν κάποιος πολεμιστής
άφηνε το σπίτι του για
να ακολουθήσει τον
Σπαρτιάτικο στρατό σε
κάποια μάχη, η μάνα του
δεν έκλαιγε, δεν έδειχνε
τα συναισθήματα της,
λησμονούσε... παρά
μόνο μια φράση... Η ΤΑΝ
Η ΕΠΙ ΤΑΣ ...
προτρέποντας τον
να επιστρέψει είτε με
την ασπίδα του,
ζωντανός, είτε πάνω σε
αυτή... Νεκρός και
τιμημένος.

8. ΗΡΑΚΛΗΣΗρακλής ενσαρκώνει
χαρακτηριστικά γνωρίσματα,
θεμελιώδη και απαραίτητα για
κάθε ήρωα: είναι κατάλληλος στο
να φέρει εις πέρας την αποστολή
των δώδεκα άθλων του και δεν
διστάζει να ανταγωνιστεί ακόμη
και την Ήρα στην προσπάθειά του
να παρατείνει τον χρόνο ζωής
του. Έτσι, η Ηρακλής είναι σα να
ξαναγεννιέται από την Ήρα τη
δεύτερη φορά και να
μετατρέπεται σε εικονικό γιο της,
αφού άλλωστε μοιάζει στη
συγκεκριμένη θεότητα. Ο
δυναμισμός και η μαχητικότητά
του, που τον οδηγούν ακόμη και
σε ανήθικες πράξεις για το αξιακό
σύστημα της εποχής εκείνης,
αλλά και της σημερινής, όπως στο
να καταστρέψει μια ολόκληρη
πόλη και να σκοτώσει τους
αδερφούς της Ιόλης για να την
πάρει γυναίκα του, παρά το ότι
ήταν ήδη παντρεμένος με τη
Δηιάνειρα

9. ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Ο Αχιλλέας όχι μόνο
επιλέγει και ενδιαφέρεται
για το κλέος, την ἀριστεία
και την ὑστεροφημία του,
αλλά πιστεύει ακράδαντα
ότι το κλέος καθορίζει και
ορίζει την επική του
ταυτότητα. Η μῆνις του
Αχιλλέα, δηλαδή ο
ασυγκράτητος και
υπερβολικός θυμός του για
την απώλεια του λαφύρου
του, της Βρισηίδας, αποτελεί
το κεντρικό θέμα
της Ἰλιάδος, γύρω από το
οποίο συνυφαίνεται όλος ο
ιστός των δέκα ετών του
Τρωικού Πολέμου·

10. ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Ο Οδυσσέας πρέπει να φύγει από
το νησί της νύμφης Καλυψούς, για να
επιστρέψει στην Ιθάκη και να
ξανακερδίσει την οικογένεια του, τον
λαό του και το βασίλειό του. Ειδικά ο
Οδυσσέας, έχει πολλές περιπέτειες και
κατ’ επέκταση και σημαντικά
κατορθώματα, που του εξασφαλίζουν
την επική του ταυτότητα: τα
κατορθώματα του στη μάχη του
Τρωικού Πολέμου, η επινόηση του
Δούρειου Ίππου που οδήγησε στην
κατάκτηση και άλωση της Τροίας και
τη νίκη των Αχαιών, η απόκρουση
όλων των κινδύνων και δυσκολιών
κατά το θαλάσσιο ταξίδι της
επιστροφής του, η αντιμετώπιση του
διλήμματος που βιώνει του αν θα
παραμείνει στην Καλυψώ ή θα την
εγκαταλείψει και θα επιστρέψει στην
πατρίδα του και φυσικά, η συνέχεια
του αγώνα του στον οίκο του.

11. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΚΟΥ ΗΡΩΑ
 Αναδεικνύεται μέσα από πολεμικές σκηνές, όπου αριστεύει ο ίδιος.
Πρόκειται για προσωπικά ανδραγαθήματα όπου επιδεικνύει
υπεράνθρωπη δύναμη και σαρώνει τα πάντα στο πέρασμα του
 Γενναιότητα, επιμονή, αλαζονεία.
 Άμετρο θάρρος ή άσβεστη επιθυμία να εξολοθρεύσει όσους γίνεται
περισσότερο αντιπάλους
 Ο ηρωισμός του ενισχύεται από την πολεμική του εξάρτυση συνήθως θεόθεν
κατασκευασμένες π.χ. ασπίδα και όπλα Αχιλλέα.
 Αφοσίωση ήρωα σε μία γυναίκα π.χ. Οδυσσέα σε Πηνελόπη, Αχιλλέα σε
Χρησηίδα
 Έχουν ανθρώπινα ελαττώματα
 Κλέος-αριστεία-υστεροφημία

12.  Ιλιάδα πολεμικός ηρωισμός
 Οδύσσεια ηρωισμός επιβίωσης
Ρώμη
Γενναιότητα
Εξυπνάδα
πονηριά
καρτερικότητα

13. Σπουδαίοι ήρωες
ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑΣ
ΠΑΡΗΣ & ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ
ΑΧΙΛΛΕΑΣ & ΕΚΤΟΡΑΣ

15. ΕΚΤΟΡΑΣ & ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ

16. Μεσαίωνας
Πρόσωπα μυθικά ή μυθοποιημένα, με
υπερτοπική απήχηση, ανδρειωμένοι που στο
πρόσωπο τους συναντώνται η πολεμική αξία
και οι αρετές του αυλικού ευπατρίδη…,
άνδρες και γυναίκες πέρα από το κοινό μέτρο.
o Στο πρόσωπό τους υπάρχουν έντονα
παραμυθιακά στοιχεία –μαγικό στοιχείο

17. AΚΡΙΤΕΣ= φρουροί των συνόρων

18. ΙΠΠΟΤΕΣ
• Έφιπποι πολεμιστές που αποτελούσαν ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα αλλά και
θεσμό, αφού για να γίνει κανείς ιππότης έπρεπε προηγουμένως να ‘’χρισθεί’’.
• Τα πρώτα ηρωικά μεσαιωνικά ποιήματα, χαρακτηρίζουν τους ιππότες ως
ανθρώπους με άγρια ένστικτα και τους εκτός νόμου που βεβαίως ουδεμία σχέση
είχαν με τους ευγενείς πρίγκιπες που κάθε δεσποσύνη ονειρευόταν.
• Τον 11ο αιώνα, η εκκλησία κατόρθωσε να επιβάλλει μια πειθαρχία στους
ανθρώπους αυτούς και να στρέψει τη δραστηριότητά τους προς τους ευγενείς
σκοπούς. Έτσι, από ένα άτακτο πλήθος ενόπλων προήλθε ένα είδος αδελφότητας
‘’ιπποτών’’, δηλαδή γενναίων μαχητών που είχαν αναλάβει την υποχρέωση να
χρησιμοποιούν τα όπλα τους μόνο για δίκαιες υποθέσεις όπως η υπεράσπιση της
χριστιανικής πίστης, ή προστασίας των αδυνάτων και των ορφανών ή των
θυμάτων της καταπίεσης και της αδικίας.

19. Ελληνική Επανάσταση- Ήρωες του ΄40
Επαναπροσδιορισμός της έννοιας του ήρωα
Οι πολεμιστές του 1940 σαφώς και
αντιλαμβάνονταν την έννοια του ήρωα, όπως
και οι Έλληνες της Κλασσικής Εποχής:
αναγκαίο είναι η αυτοθυσία και η
αυταπάρνηση στη μάχη, με στόχο όχι
την ἀριστείαν και το κλέος, αλλά τη σωτηρία
της πατρίδας, την ελευθερία σε όλα τα
επίπεδα και γενικότερα, την προάσπιση των
ηθικών και ανθρωπιστικών αξιών.

20. Ήρωες του 1821 & 1940

21. Μεταξάς Ι. & πολεμιστές στα σύνορα
Γυναίκες Ηπειρώτισσες

22. ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΗΡΩΙΣΜΟΣ
Στις δύσκολες συγκυρίες που βιώνουμε και
στη συγκεκαλυμμένη απώλεια της ελευθερίας
μας στον λόγο, τη σκέψη, την έκφραση, καθώς
και τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων που
έχουμε ως άνθρωποι και πολίτες (πολιτικά,
κοινωνικά, εργασιακά δικαιώματα κτλ.),
θεωρούμε ήρωες τους απλούς και άσημους
βιοπαλαιστές, που μάχονται για την
ελευθερία σε όλα τα επίπεδα και με κάθε
τρόπο και μέσο

23.  ένας εκπαιδευτικός που προσπαθεί να μορφώσει τους
μαθητές του χωρίς να νοιάζεται για τη μείωση μισθού,
 οι εθελοντές σε διάφορα κοινωνικά δρώμενα, οι
συμμετέχοντες αφιλοκερδώς σε διάφορες κοινωνικές
δράσεις με στόχο να περάσουν κάποιο μήνυμα
αισιοδοξίας,
 νέοι καλλιτέχνες που εκφράζονται μέσα από τις Τέχνες
τους, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Παύλο
Φύσσα που συγκίνησε το πανελλήνιο,
 παιδιά που ελπίζουν και ονειρεύονται, δημιουργούν και
ερωτεύονται, οραματιζόμενα ένα ομορφότερο και
καλύτερο αύριο…