Σύντομη περιγραφή της ενότητας ΑΕΡΑ του πιλοτικού προγράμματος Μαχητές κατά του Άνθρακα

1. ΑΕΡΑ΢
ΡΟΛΙΤΙΣΤΙΚA MNHMEIA ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΘ ΑΛΛΑΓΘ

2. ΑΕΡΑ΢ βαςικζσ πλθροφορίεσ για τον Εκπαιδευτικό
Πολιτιςτικά Μνθμεία και Κλιματικι Αλλαγι
"Καίμε" τα ορυκτά καφςιμα για τθ λειτουργία των μονάδων θλεκτρικισ παραγωγισ,
εργοςτάςιων και αυτοκινιτων για τθν παραγωγι ενζργειασ και για τθν κάλυψθ των
κακθμερινϊν μασ δραςτθριοτιτων. Αυτι θ διαδικαςία καφςθσ απελευκερϊνει βλαβερά αζρια
ςτθν ατμόςφαιρα τθσ Γθσ. Τα αζρια αυτά ενϊνονται με το νερό και το οξυγόνο που υπάρχει
ςτα ςφννεφα και κατόπιν πζφτουν πάλι ςτθ Γθ με τθ μορφι τθσ όξινθσ βροχισ. Θ "όξινθ
βροχι" μπορεί να εμφανιςτεί και με τθ μορφι αικαλομίχλθσ, ομίχλθσ ι χιονιοφ.
Οι αρνθτικζσ επιπτϊςεισ τθσ όξινθσ βροχισ είναι ιδιαίτερα εμφανείσ ςε κτίρια, ειδικά ςτα
αρχαία μνθμεία που δεν είχαν καταςκευαςτεί ϊςτε να είναι ανκεκτικά ςε αυτά τα επίπεδα
τοξικϊν ρφπων. Το μάρμαρο, το υλικό που προτιμοφςαν οι αρχαίοι Ζλλθνεσ, είναι δυςτυχϊσ
ιδιαίτερα ευαίςκθτο ςτθν διάβρωςθ τθσ επιφάνειάσ του από τθν, ακόμθ και ςε χαμθλά
επίπεδα, όξινθ βροχι.
Επιπτώςεισ τθσ όξινθσ βροχισ ςε πολιτιςτικά μνθμεία - Πφλθ του Αδριανοφ (131 π.Χ.)
Στο κζντρο τθσ Ακινασ, ςτουσ πρόποδεσ τθσ
Ακρόπολθσ, οι πολλζσ εκπομπζσ αερίων από τα
οχιματα του ραγδαία αυξανόμενου πλθκυςμοφ,
ζχουν αφιςει τθν Ρφλθ του Αδριανοφ μαυριςμζνθ
από τθν εναπόκεςθ αικάλθσ. Θ όξινθ βροχι ζχει
ειςχωριςει ςτθν επιφάνεια του μάρμαρου
προκαλϊντασ ρωγμζσ, διάβρωςθ και ςε οριςμζνα
ςθμεία κομμάτια ζχουν διαλυκεί και πζφτουν. Ακόμθ
χειρότερα, οι όξινεσ χθμικζσ ουςίεσ που
απορροφοφνται όλο και περιςςότερο μζςα ςτο
μάρμαρο μετατρζπουν τουσ τοίχουσ ςε μαλακό γφψο, με μεγάλθ πικανότθτα να οδθγιςουν
ςτθν δομικι κατάρρευςθ.
Θ περιοχι τθσ Μεςογείου ζχει αναγνωριςτεί από αρχαιολόγουσ και άλλουσ ειδικοφσ, ωσ μία
από τισ πιο ευάλωτεσ ςτθν κλιματικι αλλαγι, με αναμενόμενεσ μελλοντικά ςυνκικεσ τθν
ξθραςία και τθν υπερκζρμανςθ, τουσ κυκλϊνεσ με ιςχυροφσ ανζμουσ και ζντονθ βροχόπτωςθ,
κακϊσ και τθν άνοδο τθσ ςτάκμθσ τθσ κάλαςςασ. Ρολιτιςτικά μνθμεία, τα οποία ζχουν
επιβιϊςει για χιλιετίεσ, δεν ζχουν καταςκευαςτεί για να επιβιϊςουν ςε αυτζσ τισ
μεταβαλλόμενεσ ςυνκικεσ.

3. Πωσ ςυμβαίνει θ αλλαγι του κλίματοσ;
Tο κλίμα τθσ Γθσ αλλάηει. Θ μζςθ κερμοκραςία τθσ Γθσ αυξάνεται γριγορα. Οι επιςτιμονεσ
ςυμφωνοφν ότι οι δραςτθριότθτεσ των ανκρϊπων είναι θ κφρια αιτία. Πταν καίμε ορυκτά
καφςιμα όπωσ ο άνκρακασ, το πετρζλαιο και το φυςικό αζριο, όχι μόνο επιβαρφνουμε το
πρόβλθμα τθσ ατμοςφαιρικισ ρφπανςθσ, αλλά επίςθσ απελευκερϊνουμε "βρϊμικο" διοξείδιο
του άνκρακα και άλλα αζρια ςτθν ατμόςφαιρα που ενιςχφουν το φαινόμενο του κερμοκθπίου.
Το διοξείδιο του Άνκρακα και άλλα αζρια διατθροφν τθ Γθ μασ ηεςτι, παγιδεφοντασ μζςα ςτθν
ατμόςφαιρα τθ κερμότθτα που εκλφεται από τον ιλιο, όπωσ ςυμβαίνει και ςε ζνα
κερμοκιπιο. Χωρίσ αυτά τα αζρια όλα κα ιταν παγωμζνα ςτον πλανιτθ μασ. Πμωσ, ο
επιπλζον "βρϊμικοs” άνκρακασ που απελευκερϊνουμε ςτθν ατμόςφαιρα κακιςτά τθ Γθ πιο
ηεςτι από ότι κα ζπρεπε.
Μια αφξθςθ τθσ μζςθσ κερμοκραςίασ ςτο μζλλον κα ιταν πολφ επικίνδυνθ για τθ ηωι πάνω
ςτθ Γθ. Πςο κερμαίνεται το κλίμα τθσ Γθσ, αυξάνεται θ πικανότθτα των ακραίων καιρικϊν
φαινομζνων. Αυτό ςθμαίνει ακραίεσ διακυμάνςεισ ςτθ κερμοκραςία, πιο ιςχυρζσ κφελλεσ,
πυρκαγιζσ μεγαλφτερθσ διάρκειασ, μεγάλεσ πλθμμφρεσ και περιςςότερθ ξθραςία. Αυτζσ οι
αλλαγζσ ςτον καιρό αποτελοφν μεγάλθ απειλι ςτα αρχαία μνθμεία πολιτιςτικισ κλθρονομιάσ
ςτθν Ελλάδα, αλλά και ςε όλο τον κόςμο.
Σα αρχαία μνθμεία κινδυνεφουν από τισ ακραίεσ κερμικζσ διακυμάνςεισ - Ναόσ του
Επικοφρειου Απόλλωνα, Φιγαλία, 420-400 π.Χ.
Ο Ναόσ του Επικοφρειου Απόλλωνα ςτζκεται ςε ζνα
γυμνό και βραχϊδεσ τοπίο όπου οι κερμοκραςίεσ
μπορεί να είναι πολφ χαμθλζσ. Κατά τθ διάρκεια του
χειμϊνα το νερό που βρίςκεται μζςα ςτουσ πόρουσ
του μαρμάρου παγϊνει και διαςτζλλεται. Σε
αντίκεςθ με αυτό, με τθν οποιαδιποτε αφξθςθ τθσ
κερμοκραςίασ πάνω από τουσ 0 βακμοφσ Κελςίου το
μάρμαρο ςυςτζλλεται. Αυτό προκαλεί τθν άςκθςθ
μθχανικισ πίεςθσ ςτισ ςτιλεσ του ναοφ και απειλεί
τθν όλθ δομι του.
Ζντονεσ βροχοπτώςεισ - Άγιοσ Ιωάννθσ Ρογκοβοφ, Σςεπζλοβο, 11 μ.Χ.
Το εςωτερικό του ναοφ είναι διακοςμθμζνο με
βυηαντινζσ τοιχογραφίεσ και ξυλόγλυπτο τζμπλο. Θ
όλθ καταςκευι ζχει αρχίςει να μετακινείται
παράλλθλα προσ το ζδαφοσ. Αυτό οφείλεται εν μζρει
ςε ςειςμοφσ, αλλά τα κεμζλια του μνθμείου γίνονται

4. επίςθσ όλο και πιο ευάλωτα λόγω τθσ ολοζνα και πιο ζντονθσ βροχόπτωςθσ, που προκαλοφν
ςυςςϊρευςθ ιηθμάτων ςτθ βάςθ του μνθμείου.
Γιατί είναι ςθμαντικά τα πολιτιςτικά μνθμεία;
Γιατί κα πρζπει να μασ νοιάηει; Χρειαηόμαςτε πραγματικά αυτά τα παλιά αγάλματα και τισ
πζτρεσ; Θ απάντθςθ είναι "ναι". Αρχαιολογικοί χϊροι όπωσ ο Ναόσ τθσ Διμθτρασ είναι μζροσ
τθσ ιςτορίασ μασ. Είναι οι πφλεσ προσ τθ μυκολογία και τθν αρχιτεκτονικι που δζνουν και
ςυνδζουν όλουσ του πολιτιςμοφσ. Ο Ραρκενϊνασ ςτθν Ακινα κεωρείται από πολλοφσ ωσ το
πιο ςθμαντικό μνθμείο ςτον κόςμο. Θεωρείται ωσ το κεμζλιο ι λίκνο του Δυτικοφ πολιτιςμοφ
όπωσ τον γνωρίηουμε ςιμερα.
Σι μποροφμε να κάνουμε;
Για να αποτρζψουμε τθν όξινθ βροχι και να καταπολεμιςουμε τθν κλιματικι αλλαγι, θ
καλφτερθ προςζγγιςθ είναι να χρθςιμοποιοφμε λιγότερθ ενζργεια ςτισ κακθμερινζσ μασ
δραςτθριότθτεσ. Οι ςτακμοί που παράγουν θλεκτρικι ενζργεια καίνε ορυκτά καφςιμα όπωσ ο
άνκρακασ. Αυτι θ διαδικαςία απελευκερϊνει "βρϊμικο άνκρακα" που ρυπαίνει τθν
ατμόςφαιρα και παράλλθλα προςτίκεται ςτο παγκόςμιο πρόβλθμα τθσ κλιματικισ αλλαγισ.
Για να μειϊςουμε τθν προςωπικι μασ χριςθ θλεκτρικοφ ρεφματοσ και βενηίνθσ ςτο ςπίτι και
ςτο ςχολείο
- Σβινουμε τα φϊτα,
- Απενεργοποιοφμε τισ ςυςκευζσ μασ
- Αποςυνδζουμε τουσ φορτιςτζσ τθλεφϊνου
- Ρερπατάμε πιο ςυχνά, προτιμοφμε το ποδιλατο ι τθ δθμόςια ςυγκοινωνία αντί τθσ
οδιγθςθσ
... και ζτςι εξαςφαλίηουμε άλλθ μια νίκθ κατά του άνκρακα! Βοθκιςτε τα εκνικά μασ μνθμεία
να επιβιώςουν!

5. ΑΕΡΑ΢
Περιγραφι δραςτθριοτιτων που κα διεξαχκοφν
ςτο βιωματικό μαηί με τθν Ομάδα Μαχθτών
Τίτλοσ
Βιωματικοφ
προγράμματοσ
«Ο Αζρασ αλλάηει, τα αρχαία τα πειράηει;»
Μακθςιακά
Αποτελζςματα -
Στόχοι
Να κατανοιςουν τθν ζννοια τθσ κλιματικισ αλλαγισ και ότι οι ανκρϊπινεσ
δραςτθριότθτεσ ζμμεςα προκαλοφν τθν αφξθςθ τθσ όξινθσ βροχισ και άλλων
ανεπικφμθτων φαινόμενων που προκαλοφν τθ διάβρωςθ των αρχαίων
μνθμείων μασ.
Να ςυςχετίηουν τθν αφξθςθ του διοξειδίου του άνκρακα με τθ μείωςθ του pH
τθσ βροχισ, κακϊσ και με τισ επιπτϊςεισ τθσ όξινθσ βροχισ ςτο μάρμαρο και
ςτα άλλα δομικά υλικά.
Να προτείνουν λφςεισ για τθν προςταςία τθσ ατμόςφαιρασ και των μνθμείων
μασ.
Δραςτθριότθτεσ ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 1
«Ειςαγωγι ςτα Πολιτιςτικά Μνθμεία» με τουσ Αρχθγοφσ τθσ
Ομάδασ, Ραιχνίδι ρόλων
Οι Αρχθγοί τθσ Ομάδασ ειςζρχονται.
Ρρϊτα από όλα, να ςυςτθκοφμε!
"Είμαςτε θ/ο… και θ/ο… από το πρόγραμμα Μαχθτζσ Κατά του Άνκρακα και
ζχουμε ζρκει ςιμερα ςτο ςχολείο ςασ για να ςασ ποφμε κάποιεσ ιςτορίεσ και
να παίξουμε μαηί κάποια παιχνίδια. Πρώτα όμωσ κα πρζπει να ςασ
ςυςτιςουμε τθν Ομάδα των ΜΚΑ. Οι Μαχθτζσ είναι οι …(4 πόςτερ) που είναι
ιρωεσ μιασ ιςτορίασ, και πθγαίνουν ςε ζνα ςχολείο, τθν "Οικοδθμία", ζνα
πολφ ιδιαίτερο ςχολείο που παρακολουκεί όλα τα προβλιματα που
αντιμετωπίηει θ Φφςθ και ςτζλνει τουσ μαχθτζσ του όπου υπάρχει μεγάλθ
ανάγκθ για να βοθκιςουν. Οι μαχθτζσ όμωσ αυτοί χρειάηονται βοθκοφσ. Και
για αυτό εμείσ ερχόμαςτε ςτα ςχολεία για να βροφμε τουσ βοθκοφσ αυτοφσ,
εςάσ δθλαδι. Σιμερα λοιπόν, θ δαςκάλα ςασ επζλεξε να φωνάξει τον Πίτερ
που ζχει δυνάμεισ του Αζρα.
Θα γίνετε λοιπόν ςιμερα οι βοθκοί του Πίτερ για να προςτατεφςουμε όλοι

6. μαηί τον αζρα!
Δραςτθριότθτα - Ο ναόσ τθσ Διμθτρασ.
…πωσ ιταν
…και πωσ είναι ςιμερα.
- καταςτροφζσ από πολζμουσ, κλοπζσ, αλλά τα τελευταία χρόνια και από τθ
ρφπανςθ του αζρα.

7. Σιμερα λοιπόν ο βαςικόσ λόγοσ που είμαςτε εδϊ είναι για να μάκουμε όλοι
μαηί, το ρόλο που ζχει παίξει ο άνκρωποσ ςτθ ρφπανςθ του αζρα και ζτςι ςτθ
διάβρωςθ και καταςτροφι αυτϊν των μνθμείων. Ξεκινάμε με ζνα ωραίο
παιχνίδι για να μεταφερκοφμε με τθ φανταςία μασ βζβαια ςτον ιερό ναό τθσ
Διμθτρασ!"
"Παιχνίδια Αγαλμάτων - Γλφπτθσ Γλυπτό"
Ραντομίμα και μουςικό παιχνίδι
(προαιρετικι δραςτθριότθτα)
Ραιχνίδι Γλφπτθσ-Γλυπτό.
ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 2
"Σο γράμμα τθσ Διμθτρασ"
Φτιάχνουμε τον χϊρο τθσ Ελευςίνασ . Φτιάχνουμε
αγαλματίδια από πλαςτελίνθ και δείχνουμε βιντεάκι.
Ζρχεται ο Ρίτερ κρατϊντασ μια βαλίτςα που βρικε περνϊντασ από τθν
Ελευςίνα και βρίςκει μζςα φωτογραφίεσ από εργοςτάςια πετρελαίου,
αυτοκίνθτα, ρφπανςθ του αζρα,
φωτογραφία του μικροφ αγαλματίδιου τθσ κεάσ Διμθτρασ, κομμάτια

8. ςπαςμζνου κεραμικοφ αντικειμζνου, ςτάχυ και ζνα γράμμα. Είναι ζνα
γράμμα από τθ κεά Διμθτρα προσ τθν ςυγκεκριμζνθ τάξθ/τμιμα. Ανθςυχεί
εξαιτίασ τθσ ρφπανςθσ του αζρα και τθσ καταςτροφισ των μνθμείων…. Ζφυγε
από τον καθμό τθσ και θ αγαπθμζνθ τθσ κόρθ θ Ρερςεφόνθ. Θα το
ςυντάξουν οι δάςκαλοι (μια ςελίδα "Γράμμα από τθ Θεά Διμθτρα", ξεκινά "Θ
κόρθ μου Ρερςεφόνθ ζφυγε εξαιτίασ…") και λζξεισ κλειδιά "΢φπανςθ του
Αζρα", "Διάβρωςθ των Μνθμείων" "Αυτοκίνθτα" "Εργοςτάςια" "Πξινθ Βροχι"
και κα το διαβάςουν ςτθν τάξθ οι ίδιοι. Εξιγθςθ για το τι ςθμαίνει "όξινθ
βροχι" - διάγραμμα.

9. Τοποκετοφμε τισ μαυριςμζνεσ φωτογραφίεσ πάνω
ςτισ κακαρζσ φωτογραφίεσ.
Γίνεται μια ςυηιτθςθ με τα παιδιά για τα
προβλιματα που ζχουν τα αγάλματα.
ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 3
ΑΙΣΙΑ - «Ο "βρώμικοσ άνκρακασ"
ςυνδζεται με τθν καταςτροφι των
μνθμείων»
Ο Ρίτερ προτείνει να κάνουν ζνα πείραμα για να διαπιςτϊςουν οι ίδιοι πωσ θ
ρφπανςθ καταςτρζφει τα μνθμεία.
Επιςτθμονικό πείραμα και παρουςιάςεισ -
https://www.youtube.com/watch?v=N_ef87OzMmg
ΛΤ΢ΕΙ΢ - "Η λφςθ είναι ςτο χζρι μασ"
https://ejatlas.org/conflict/elefsina-bay
Δείχνουμε ςτα παιδιά ςε μια λίςτα κάποια προϊόντα που παρζχει θ περιοχι
τθσ Ελευςίνασ ςε όλθ τθν Ελλάδα και παγκοςμίωσ.
Δίνουμε καρτζλεσ που ζχουν φτιαχτεί με βάςθ τον παρακάτω πίνακα. Τα

10. παιδιά ςε τζςςερισ ομάδεσ (μια πθγι ρφπανςθσ ανά ομάδα) πρζπει να
βάλουν ςε ςωςτι ςειρά τισ ανακατεμζνεσ καρτζλεσ και να αναπτφξουν μια
από τισ λφςεισ για τθν πθγι ρφπανςθσ. Ζνασ μακθτισ από τθν κάκε ομάδα κα
παρουςιάςει ςτθν τάξθ μζςω τθσ επόμενθσ δραςτθριότθτασ.
ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 4
«Η Περςεφόνθ επιςτρζφει αλλά θ εμπιςτοςφνθ τθσ ςτουσ
ανκρώπουσ ζχει πλθγωκεί», Αυτοςχεδιαςμόσ
Θ κάκε ομάδα κα γράψει ζνα επιχείρθμα βαςιςμζνο ςτθν προθγοφμενθ
δραςτθριότθτα για να πείςει τθν Ρερςεφόνθ να γυρίςει πίςω. Οι
αντιπρόςωποι από τθν κάκε ομάδα, δίπλα-δίπλα ςε μια ςειρά και με τα
υπόλοιπα παιδιά απζναντί τουσ κα διαβάηει ζνα-ζνα τα επιχειριματα. Αν
ςυμφωνοφμε με το επιχείρθμα (ρωτάνε οι Αρχθγοί "Ρροςτατεφονται τα
μνθμεία μασ με αυτό τον τρόπο;!) και μασ πείςει κάνουμε ζνα βιμα μπροςτά,
αν όχι παραμζνουμε ακίνθτοι.
Στθν περίπτωςθ που ςυμφωνοφμε και κάνουμε βιματα μπροςτά, Ο Ρίτερ
εντοπίηει κίνθςθ με το ειδικά ςχεδιαςμζνο μθχάνθμά του το POCO, λζει ςτα
παιδιά ότι μάλλον επιςτρζφει θ Ρερςεφόνθ! Αν δεν ζχουν πειςτεί, τότε
ςυηθτάμε/ςκεφτόμαςτε τι άλλο μποροφμε να κάνουμε (π.χ., με τισ δαςκάλεσ
μετά τθν επίςκεψι μασ).
ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 5
"Ευχαριςτιριο μινυμα - Τπόςχεςθ"
Ραιχνίδι ρόλων
Τα παιδιά ςτζκονται ςε κφκλο και κάνουν ζνα ευχαριςτιριο τελετουργικό
(παλάμθ ςε παλάμθ clockwise). "Ευχαριςτοφμε ο ζνασ τον άλλο για τθ
ςτιριξθ και υποςχόμαςτε να προςζχουμε τα αρχαία μνθμεία και το
περιβάλλον γφρω τουσ".

11. Περιγραφι προαιρετικών δραςτθριοτιτων για υλοποίθςθ μζςα ςτθν
τάξθ υπό τθν κακοδιγθςθ του εκπαιδευτικοφ
Τίτλοσ "Μυκοπλαςία και Μνθμεία"
Μακθςιακά
Αποτελζςματα -
Στόχοι
Να εκτιμιςουν τθ ςθμαςία τθσ μυκολογίασ, τθσ τζχνθσ και τθσ
αρχιτεκτονικισ ωσ μζροσ τθσ ιςτορίασ μασ, ωσ ςφνδεςθ του πολιτιςμοφ μασ.
Δραςτθριότθτεσ
και Μζκοδοι
"Δθμιουργώντασ τα δικά μασ μνθμεία και μφκουσ" μζςω εικαςτικών και
γραπτών εργαςιών.
Δθμιουργία μνθμείων από απορρίμματα ι αγάλματα
Δθμιουργία γλυπτϊν από πθλό ( ι ψυχρό πθλό ι ςφρμα) φτιάχνοντασ
κζρματα από πθλό με ςτάμπεσ από φυςικά υλικά πχ. Φφλλα, κλαδιά,
όςτρακα κτλ
Χαρακτικι ςε πθλό τθσ εικόνασ του Τριπτόλεμου με τθν Διμθτρα και τθν
Ρερςεφόνθ
Δθμιουργία μακζτασ ενόσ αρχαιολογικοφ χϊρου και μετά τοποκζτθςθ των
αντικειμζνων από πθλό που ζφτιαξαν τα παιδιά
Δθμιουργία βάηων και κανατϊν από "παπιζ μαςζ"
Χαρακτικι ςε αςβεςτόλικο εικόνων όπωσ πχ. Καράβια, ψάρια, λουλοφδια,
αυτιά κτλ
Ηωγραφικι αρχαίων κανατϊν ι βάηων και ςτολιςμόσ τουσ με το ςτυλ τθσ
εποχισ
Θεατρικό παιχνίδι : τα παιδιά εκφράηονται μζςω ενόσ παιχνιδιοφ ρόλων ωσ
αγάλματα και αντιδροφν ςτα φυςικά φαινόμενα όπωσ πχ. Βροχι, ιλιοσ κτλ.
Γράφοντασ τραγοφδια και ποιιματα ςτθν Ρερςεφόνθ.
Δθμιουργία κάψουλασ χρόνου με αντικείμενα και μθνφματα για το μζλλον.