Μαθητική εργασία

1. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ
ΤΜΗΜΑ:Β2
ΣΧ. ΕΤΟΣ : 2016-2017

2. Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια γιορτή της χριστιανικής
Ορθοδοξίας και γιορτάζεται σαράντα μέρες πριν το Πάσχα όπου
ξεκινάει η μεγάλη Σαρακοστή. Με το θρησκευτικό έθιμο της
Καθαράς Δευτέρας αρχίζει και η νηστεία με την οποία ο
θρησκευόμενος πρέπει να αποφεύγει την κατανάλωση κρεάτων,
λιπών, βουτύρων και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας οι κρητικοί πάνε εκδρομή
στην εξοχή κυρίως οικογενειακά, όπου πετάνε χαρταετούς,
τρώνε νηστήσιμα φαγητά όπως χταπόδι, ελιές, λαγάνα,
ταραμοσαλάτα, χόρτα κ.λ.π. και γλεντάνε υπό τους ήχους
παραδοσιακής μουσικής, πίνοντας κρασί και ανταλλάσοντας
ευχές για το Πάσχα που θα έρθει. Όταν τελειώσει το γλέντι όλοι
βοηθούν στην καθαριότητα του χώρου και έτσι κλείνει το έθιμο
της Καθαράς Δευτέρας με την ευχή ‘και του χρόνου’.

3. Το Πάσχα γιορτάζεται μετά το Ρωμαϊκό
Πάσχα λόγω της διαφοράς στη χρήση του
ημερολογίου για αυτές τις γιορτές.
Θεωρείτε από της πιο σημαντικές γιορτές
της ορθόδοξης εκκλησίας. Η περίοδος του
Πάσχα είναι μια ιδανική περίοδος για να
επισκεφτεί κανείς το Ρέθυμνο, αφού ο
καιρός είναι καλός και τα εξοχή γεμάτοι
ανθισμένα λουλούδια και δέντρα, που
δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά στο νησί.
Τόσο η ομορφιά του Ρεθύμνου όσο και η
λαμπρές θρησκευτικές εκδηλώσεις τις
μέρες αυτές, είναι μια ξεχωριστή εμπειρία
για κάθε επισκέπτη.

4. Τη Μεγάλη Εβδομάδα γίνονται μεγάλες απογευματινές
λειτουργίες που παρακολουθούνται από πολύ κόσμο.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μια ξεχωριστή μέρα αφού
ο επιτάφιος τον οποίο οι πιστοί στολίζουν με
πανέμορφα εποχιακά λουλούδια, μεταφέρεται στους
δρόμους της ενορίας ή του χωριού, συνοδευόμενος
από πλήθος πιστών και πένθιμους ψαλμούς. Το
Μεγάλο Σάββατο τελείται η λειτουργία της
Ανάστασης. Ακριβώς πριν τα μεσάνυχτα τα φώτα
σβήνουν και οι άνθρωποι μαζί με τους ιερείς βγαίνουν
έξω από την εκκλησία για να συνεχίσουν τη
λειτουργία. Τη στιγμή της Ανάστασης το κερί του
ιερέα ανάβει (αντιπροσωπεύοντας το Χριστό ως φως
του κόσμου) και τα κεριά των πιστών ανάβουν
παίρνοντας το θείο φως από χέρι σε χέρι. Τα παιδιά
κρατούν πολύχρωμες λαμπάδες που παραδοσιακά
τους χαρίζουν οι νονοί του

5. Πριν την ανάσταση όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν
ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο
προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης
σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν
ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι
είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το ΧΡΙΣΤΟΣ
ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και τον καίνε.
Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα
του χωριού χτυπά συνεχώς. Ακολουθούν χαρούμενες
αγκαλιές, δίνεται το φιλί της αγάπης και ανταλλάσσονται οι
καλύτερες ευχές. Το φως μεταφέρεται στο σπίτι και ένας
σταυρός φτιάχνεται με τη φλόγα στην είσοδο, ενώ το
γιορτινό τραπέζι περιμένει όπου τα παραδοσιακά φαγητά
είναι η μαγειρίτσα και τα κόκκινα αυγά.
Η μαγειρίτσα είναι ένα φαγητό σε μορφή σούπας, με
εντόσθια αρνιού. Την Κυριακή του Πάσχα οι πιστοί
γιορτάζουν με το σούβλισμα του αρνιού, το παραδοσιακό
κοκορέτσι και τα παραδοσιακά γλυκίσματα μετά την νηστεία
των προηγούμενων ημερών.

6. Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος ιδιαίτερα γιορτινή για
το Ρέθυμνο. Επηρεασμένο και αυτό από τη δυτικοευρωπαική
κουλτούρα τα Χριστούγεννα είναι λαμπερά, γεμάτα φώτα και
στολίδια. Τα καταστήματα και γενικότερα οι δρόμοι της
πόλης βάζουν τα γιορτινά τους από νωρίς για να υποδεχθούν
τους εορτασμούς των Χριστουγέννων. Εντυπωσιακοί
στολισμοί και αμέτρητα φώτα, σχηματίζουν ένα μαγευτικό
θέαμα. Στα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα παραδοσιακά
γλυκά όπως τα μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες. Στο
παρελθόν, τα μελομακάρονα ήταν αποκλειστικά για τα
Χριστούγεννα και οι κουραμπιέδες αποκλειστικά για την
πρωτοχρονιά.
Ένα ακόμα έθιμο εκείνες τις ημέρες είναι την παραμονή της
μέρας των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου) και της
Πρωτοχρονιάς (1 Ιανουαρίου), όπου τα παιδιά πηγαίνουν από
σπίτι σε σπίτι λέγοντας τα κάλαντα και παίρνοντας χρήματα ή
δώρα σαν ανταπόδοση. Τα κάλαντα συνοδεύονται από με το
τρίγωνο ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες, ή
φυσαρμόνικες.

7. Στην Κρήτη, όπως και στα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας
το Χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει ξεχωριστή θέση σε κάθε
σπίτι. Αυτό το έθιμο δεν υπήρχε στο παρελθόν στην
Κρήτη, αλλά ήρθε με το κύμα της παγκοσμιοποίησης από
τη δύση. Την Πρωτοχρονιά, το έθιμο της βασιλόπιτας
κρατάει από τα αρχέγονα χρόνια. Την παραμονή, με την
αλλαγή του χρόνου, κάθε σπίτι κόβει τη βασιλόπιτα, η
οποία κρύβει ένα φλουρί.
Το πρώτο κομμάτι θεωρείται του Χριστού, το δεύτερο
του σπιτιού και τα υπόλοιπα των παρευρισκομένων. Σε
όποιον τύχει το φλουρί, εκείνος παίρνει δώρα και είναι ο
τυχερός της χρονιάς. Με τον καινούργιο χρόνο κάθε σπίτι
έχει το έθιμο του ποδαρικού.
Ποδαρικό κάνει ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι τον
καινούργιο χρόνο, και θεωρείται ότι θα φέρει γούρι για
τον υπόλοιπο χρόνο. Τέλος, μέρος των εθίμων της νέας
γενιάς είναι το παίξιμο χαρτιών περιμένοντας την αλλαγή
του χρόνου. Τα ποσά είναι συνήθως χαμηλά αφού ο
σκοπός είναι η διασκέδαση και όχι το κέρδος.

8. Το Κρητικό μαχαίρι, αχώριστος
σύντροφος κάθε Κρητικού παλιότερα, το
έπαιρναν μαζί τους οι Κρητικοί παντού
όπου και αν πήγαιναν είτε ως ταξιδιώτες,
είτε ως μετανάστες, όταν σε δύσκολες
εποχές ορισμένοι απ’ αυτούς
αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το
όμορφο νησί τους.
Καθένα απ’ αυτά κρύβει μία μικρή ή
μεγάλη ιστορία, μία ιστορία δεμένη με το
νησί της Κρήτης και με την Κρητική
παλικαροσύνη.

9. Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμμύδα (Scilla maritima)
είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει
άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν
το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να
προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή.
Ακόμα και να το βγάλεις απ’ τη γη και να το
κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και
άνθη. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική
του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα
και άψυχα, γι’ αυτό την πρωτοχρονιά κρεμούν
σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.

10. Ο πρώτος αγιασμός των Θεοφανίων, «η
πρωτάγιαση ή φώτιση», γίνεται την παραμονή
της γιορτής στην εκκλησία. Ύστερα ο παπάς
παίρνει ένα-ένα τα σπίτια με το Σταυρό στο χέρι
και ραντίζει μ’ ένα κλωνί βασιλικό όλους τους
χώρους του σπιτιού.
Παλιό έθιμο της Κρήτης, σήμερα ξεχασμένο
σχεδόν παντού, ήταν η παρασκευή των
Φωτοκόλλυβων την παραμονή των Φώτων. Από
τα Φωτοκόλλυβα (βρασμένο σιτάρι με όσπρια)
έτρωγαν οι νοικοκύρηδες αλλά έδιναν και στα
ζώα τους για καλή υγεία και καλή τύχη στο
σπιτικό τους.

11. Ο Κρητικός γάμος και η Κρητική βάφτιση, πρόκειται για
ξεχωριστές εκδηλώσεις που μπορεί να διαρκέσουν
αρκετές μέρες, ώστε να εκδηλωθεί πλήρως η χαρά των
φίλων και των συγγενών. Κρατώντας πολύ στενούς
τους οικογενειακούς δεσμούς δίνουν καταρχήν μεγάλη
έμφαση στην έγκριση και συμμετοχή της οικογένειας.
Ο πατέρας και αρχηγός της οικογένειας είναι ο
υπεύθυνος για την έγκριση του γάμου και το
μελλόνυμφο ζευγάρι οφείλει, όχι μόνο να ακολουθήσει
την συμβουλή του αλλά και να αποδεχτεί την πιθανή
αντίθετη γνώμη του.
Μετά την επίσημη έγκριση του πατέρα, με την
παρουσία παπά, πραγματοποιείται η τελετή την
μνηστείας και, αφού συνταχθεί το προικοσύμφωνο,
που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου,
ορίζεται η ημερομηνία του μυστηρίου

12. Ακολουθεί το “κάλεσμα”, όπου προσκαλούνται όλοι. το
πρωί. Μέχρι την ημέρα του μυστηρίου οι συγγενείς και φίλοι
στέλνουν δώρα, τα λεγόμενα “κανίσκια” που είναι ένα
καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες.
Την παραμονή όλοι βοηθούν τους “προικαδόρους” στη
μεταφορά των προικιών της νύφης στο σπίτι του γαμπρού.
Τα φορτώνουν πάνω σε στολισμένα άλογα που
ακολουθούνται από την πομπή συγγενών και φίλων, ενώ
ακούγονται πυροβολισμοί και κρητικές μαντινάδες. Σε όσους
συμμετέχουν στη προετοιμασία του γάμου προσφέρονται
νόστιμες σπιτικές δίπλες με μέλι και η περίφημη κρητική
κουλούρα με τον υπέροχο στολισμό, που φτιάχνεται μόνο σ’
αυτές τις περιπτώσεις.

13. Η τελετή ξεκινά με πομπή από το σπίτι του γαμπρού που
συνοδεύεται από μαντινάδες και ντουφεκιές και καταλήγει
στο σπίτι της νύφης.
Εκεί μια μαντινάδα τραγουδισμένη από γλυκιά γυναικεία
φωνή πείθει την οικογένεια της νύφης να ανοίξει την πόρτα
που μέχρι τότε παραμένει κλειστή.
Αφού ανταλλάσσονται φιλιά και ευχές, το χτύπημα της
καμπάνας ειδοποιεί τους μελλόνυμφους πως πρέπει να
κατευθυνθούν προς την εκκλησία.
Μετά τη τελετή, το ζευγάρι φτάνει στο σπίτι του γαμπρού,
όπου η μητέρα του ταΐζει τη νύφη μελοκάρυδο και χαράζει
σταυρό στη πόρτα, ενώ η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και
σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και
καρπερός σαν το ρόδι.
Το γλέντι ξεκινά με τραγούδια που λέει πρώτο το ζευγάρι
και συνεχίζεται με χορό και φαγοπότι που φτάνουν μέχρι το
πρωί.

14. Να σας ενώσει ο θεός να 'στε
ευτυχισμένοι
με τα στεφάνια τα χρυσά
να 'στε αγκαλιασμένοι.
Ο κάθε κόκκος του ρυζιού
που σήμερα σας ραίνει
να γίνει κρίκος δυνατός
για πάντα να σας δένει !

15. Η κουρά των προβάτων είναι μια μεγάλη γιορτή άρρηκτα
δεμένη με τον κτηνοτροφικό τρόπο ζωής. Είναι, όπως
λέγεται, η «γιορτή των προβάτων».
Είναι μια από τις εντυπωσιακές γιορτές που λαβαίνει χώρα
κάθε χρόνο, τον Ιούνιο, στα πλαίσια της οποίας κάθε
κτηνοτρόφος προσκαλεί φίλους και συγγενείς να τον
βοηθήσουν στο δύσκολο αυτό έργο και μετά τους κερνά και
ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι και φαγοπότι.
Είναι μια διαδικασία δύσκολη, αφού χρειάζονται πολλά
χέρια με τεχνική, ενώ τα πρόβατα πολλές φορές είναι
δύστροπα. Προηγείται το κωλοκούρισμα (το κούρεμα στην
ουρά και στα πίσω πόδια) στην αρχή της Άνοιξης, ενώ στις
αρχές του καλοκαιριού, τον Ιούνιο, γίνεται η ολική κουρά.
Το κωλοκούρισμα γίνεται την άνοιξη, την εποχή που τα
πρόβατα «τσιλούνται», τα κόπρανά τους είναι υδαρή, επειδή
τρώνε χλωρά χόρτα. Σκοπός είναι να μη λερώνονταν τα
μαλλιά των προβάτων από τα κόπρανά τους με αποτέλεσμα
να ευνοείται η δημιουργία εστιών μικροβίων.

16. Η ολική κουρά γίνεται για να «ξαλαφρώσουν» τα ζώα και
να μην υποφέρουν από την καλοκαιρινή ζέστη.
Άλλοτε οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν το μαλλί, που ήταν
πολύτιμη πρώτη ύλη, για την παρασκευή υφασμάτων στη
ρόκα και στον αργαλειό. Σήμερα το πουλάνε «για κομμάτι»
ψωμί σε γυρολόγους εμπόρους και σε αντάλλαγμα δεν
παίρνουν λεφτά, αλλά είδος, δηλαδή εμπόρευμα.
Παλιότερα, όσοι δεν είχαν δικά τους αιγοπρόβατα
κυριολεκτικά παρακαλούσαν να τους καλούν σε κουρές. Ο
λόγος ήταν ότι σαν ανταμοιβή τους, εκτός από το φαγοπότι,
έπαιρναν και ένα «μποκάρι», δηλαδή τα μαλλιά ενός
προβάτου. Με τη συγκέντρωση «μποκαριών» από πολλές
κουρές εξασφάλιζαν το μαλλί για την κατασκευή των
διαφόρων ενδυμάτων και υφαντών που χρειαζότανε για την
οικογένεια.

17. Αναφέρεται στην επαρχία Μυλοποτάμου το 1577 από τον Fr Barozzi, (P28r)
ως Vassilico Perama, από τον Καστροφύλακα (K176) επίσης Vassilico Perama με 193
κάτ. το 1583, και (K184) Perama με 295 οφειλόμενες αγγα ρείες, από το
Βασιλικάτα, (Μνημεία Κρητ. Ιστ. V, σ.131) Vassilico Perama το 1630.
Στην τούρκικη απο γραφή του 1671 αναφέρεται Pereme με 21 χαράτσια (Ν.
Σταυρινίδη. Μεταφράσεις B', σ.129). To 1881 αναφέρεται στο δήμο Μελιδονίου με
14 Χριστιαν. και 21 Τούρκ. κατ. To 1900 δεν αναφέρεται πουθενά. To 1920 είναι
έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 82 κατοίκους, το 1928 υπάγεται στην
κοινότητα Αγγελιανών με 157κάτ.,το 1940 και πάλι έδρα κοινότητας,κάτ. 283, το
1951 κάτ.410, το 1961 κάτ. 614και το 1971 κάτ.955 και το 1981 με 1.127
κατοίκους. Η αλματώδης πληθυσμιακή εξέλιξη του οικισμού οφείλεται στον
αυτοκινητόδρομο Ρεθύ μνου - Ηρακλείου, που εγκαινιάστηκε την τρίτη δε καετία
του 20ού αιώνα.
Στο Πέραμα κατοικούσαν οι πιο αιμοβόροι και πιο άγριοι Τούρκοι τού
Μυλοποτάμου. Γι ' αυτό οι Μυλοποταμίτες το αποκαλούσαν και Πόρο τού Χάρου ή
Πόρο του Σατανά. Εκεί παραμόνευαν οι Οξούζηδες Τούρκοι οι οποίοι επιτίθεντο
στους Κρητικούς που ταξίδευαν προς το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο με σκοπό να τους
βασανίσουν, να τους ληστέψουν. Μερικές φορές ξέφευγαν από τα όρια και
σκότωναν τους άτυχους συλληφθέντες (Βλέπε Χουρμούζη Βυζαντίου, «Κρητικά»,
σ.45 και Βασ. Ψιλάκη, Ιστορία τής Κρήτης σ.1513 και 1523).
Στην περιοχή τού χωριού έχουν βρεθεί χάλκινα λα τρευτικά ειδώλια
(Στυλιανός Αλεξίου, Μινωικός Πο λιτισμός σ.38).

18. Ο Ψηλορείτης –ή όρος Ίδη όπως είναι η επίσημη ονομασία του– στεκόταν ορθός μπροστά μας, διαβεβαιώνοντάς
μας ότι ήταν και θα παραμείνει ο άρχοντας αυτού του τόπου. Ο Ψηλορείτης ήταν ιερό βουνό στην αρχαιότητα
αλλά και στους μετέπειτα χρόνους, διατήρησε την πρωτοκαθεδρία στο φυσικό περιβάλλον και στο σεβασμό του
από τους ανθρώπους. Και ήταν ιερό στην αρχαιότητα, γιατί στον Ψηλορείτη υπάρχει το Ιδαίον Άντρον.
Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης, που έχει συνδεθεί με το βασιλιά των θεών του
Ολύμπου, τον Δία. Οι βοσκοί της περιοχής της Νίδας το αποκαλούν «σπηλιάρα της βοσκοπούλας», ενώ για
μεγαλύτερη συντομία οι κάτοικοι της περιοχής το λένε «σπήλιο». Το Ιδαίον Άντρον βρίσκεται, όπως αναφέραμε,
κοντά στα Ανώγεια και σε υψόμετρο 1.538 μέτρων. Για να χρησιμοποιήσω μία έκφραση του Ελευθέριου
Δαφέρμου από την Αξό, που βρήκα σε ιστοσελίδα στο internet, το σπήλαιο θεωρήθηκε «η Βηθλεέμ της
αρχαιότητας». Γιατί όμως αυτό; Σύμφωνα με τη μυθολογία, το σπήλαιο αυτό ήταν ο γενέθλιος τόπος του
Κρηταγενή Δία.
Η πιο γνωστή όμως μυθολογική άποψη είναι ότι το Ιδαίον Άντρον αποτέλεσε τον τόπο όπου η Ρέα, η γυναίκα του
Κρόνου, έκρυψε τον Δία όταν ήταν μωρό για να μην τον κατασπαράξει ο πατέρας του ο Κρόνος από φόβο μήπως
χάσει την εξουσία. Ο Δίας τρεφόταν από το γάλα της αίγας Αμάλθειας και η φύλαξή του γινόταν από τους Ιδαίους
Δακτύλους και τους Κουρήτες, οι οποίοι με τις ασπίδες τους και τους θορυβώδεις χορούς τους «έπνιγαν» τα
κλάματα του μωρού μπροστά στη σπηλιά για να μην τα ακούσει ο πατέρας του. Σύμφωνα με το μύθο αυτό, ο
Δίας είχε γεννηθεί στο Δικταίον Άντρο, σπήλαιο του όρους Δίκτη.
Το σπήλαιο, εσωτερικά, χωρίζεται σε τρεις θαλάμους και το άδυτο. Στην είσοδό του υπάρχουν τρεις επιβλητικοί
σταλακτίτες και η πρώτη ανασκαφή έγινε το 1884 από τον Ιταλό αρχαιολόγο F. Halbherr. Ο χώρος αναδείχθηκε
στη σημερινή του μορφή από τον Έλληνα αρχαιολόγο Γιώργο Σακελλαράκη, που το 1982 ξεκίνησε την ανασκαφή
του Ιδαίου Άντρου, με πολλά βέβαια προβλήματα, αφού θα έπρεπε να αντιμετωπίσει και τα έντονα φυσικά
φαινόμενα, με κυριότερο πρόβλημα το χιόνι, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

19. Η Ελεύθερνα ήταν κατά την αρχαιότητα πόλη της Κρήτης. Βρισκόταν στο σημερινό Νομό Ρεθύμνου, 25
χιλιόμετρα νότια της πόλης του Ρεθύμνου, κάπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μονής Αρκαδίου.
Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει μια οδοντωτή κορυφογραμμή του Ψηλορείτη, σε ύψος 380
μέτρων.
Την πόλη ίδρυσαν οι Δωριείς τον 9ο αιώνα π.Χ. στη διασταύρωση των δρόμων που ένωναν τις πόλεις
Κυδωνία, Κνωσσό και το ιερό στο όρος Ίδη. Στη θέση Ορθή Πέτρα έχει έρθει στο φως νεκρόπολη των
γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων. Το 2010 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη στην περιοχή διπλού τάφου
ηλικίας 2.700 ετών, που έκρυβε περισσότερα από 3.000 φύλλα χρυσού και την πρώτη απεικόνιση της
µέλισσας ως θεάς.
Η Ελεύθερνα, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Κρητικού Πολέμου (205 π.Χ. έως 200 π.Χ.), τάχθηκε με
στο πλευρό του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε’, ενάντια στη Ρόδο και την Κνωσσό.
Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, πολιορκήθηκε και δεν έπεσε στα χέρια του
Κόιντου Καικήλιου Μέτελλου παρά μέσω προδοσίας. Η πόλη εξακολούθησε να αναπτύσσεται, ενώ
ανοικοδομήθηκαν λουτρά, βίλλες και δημόσια κτίρια. Την ευμάρεια της πόλης απείλησε ένας σεισμός
το 365.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο η πόλη έγινε έδρα επισκοπής, με αποτέλεσμα να χτιστεί μια βασιλική στα
μέσα του 7ου αιώνα. Τελικά, οι επιδρομές των Αράβων τον 8ο αιώνα και ένας νέος σεισμός το 796
οδήγησαν την πόλη σε παρακμή.
Οι ανασκαφές στην περιοχή της Ελεύθερνας ξεκίνησαν πριν 16 χρόνια, το 1985, όταν ο τομέας
Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Κρήτης αποφάσισε να ερευνήσει και να φέρει
στο φως τη γνωστή από τις φιλολογικές μαρτυρίες αρχαία πόλη. Μικρής έκτασης έρευνα είχε
πραγματοποιηθεί στην περιοχή και το 1929 από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή υπό τη διεύθυνση
του H. Payne.

20.  Τα Λιβάδια (Τοπική Κοινότητα Λιβαδίων – Δημοτική Ενότητα ΚΟΥΛΟΥΚΩΝΑ),
ανήκουν στον δήμο ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ της Περιφερειακής Ενότητας ΡΕΘΥΜΝΟΥ
που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση
της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
 Η επίσημη ονομασία είναι “τα Λιβάδια”. Έδρα του δήμου είναι το Πέραμα
και ανήκουν στο γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτης.
 Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”,
μέχρι το 2010, τα Λιβάδια ανήκαν στο Τοπικό Διαμέρισμα Λιβαδίων, του
πρώην Δήμου ΚΟΥΛΟΥΚΩΝΑ του Νομού ΡΕΘΥΜΝΗΣ.
 Τα Λιβάδια έχουν υψόμετρο 600 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας,
 Eίναι από τα λίγα χωριά της Kρήτης, στα οποία παρατηρείται αύξηση του
πληθυσμού τα τελευταία χρόνια. Eίναι ένα από τα σπουδαιότερα ποιμενικά
χωριά του Mυλοποτάμου, με 28 έως 30.000 αιγοπρόβατα. Έχει επίσης
αναπτυχθεί η παραγωγή σταφίδας. Tέλος, τα τελευταία χρόνια έχει
αναπτυχθεί η οικιακή υφαντουργία.
 Oι Λιβαδιώτες συμμετείχαν στην Eπανάσταση του 1866 και στο χωριό τους
συνήλθε η Γενική Συνέλευση των Kρητών (Σεπτέμβριος 1868), η οποία
υπέγραψε ψήφισμα προς τις Mεγάλες Δυνάμεις.

22.  Υλικά: ½ κιλό γλυκιά μυζήθρα, 2
ποτήρια χλιαρό νερό, ½
ρακοπότηρο χυμό λεμονιού, ½
ρακοπότηρο ρακί, ½ ρακοπότηρο
λάδι, λίγο αλάτι, 4-5 ποτήρια
αλεύρι περίπου.
 Εκτέλεση: Αναμιγνύουμε τα υλικά
και φτιάχνουμε ένα μαλακό ζυμάρι.
Το αφήνουμε ½ ώρα να
ξεκουραστεί και έπειτα φτιάχνουμε
φύλλο ή με το ξυλίκι ή περνώντας
το στη μηχανή του φύλλου Νο 6.
Κόβουμε το φύλλο μας με πιατάκι
του καφέ γύρω-γύρω, δηλαδή,
κάνουμε μικρούς δίσκους. Μέσα
τοποθετούμε τη μυζήθρα. Παλιά
έβαζαν σκέτη μυζήθρα(τώρα εάν
θέλουμε εμπλουτίζουμε τη μυζήθρα
με ένα αυγό, λίγη ζάχαρη και λίγο
φρέσκο δυόσμο ψιλοκομμένο).
Αφού τοποθετήσουμε ένα
κουταλάκι μυζήθρα στη μεριά του
δίσκου, κλείνουμε το φύλλο και
σχηματίζουμε μισοφέγγαρα.
Κλείνουμε τις άκρες με ένα κόφτη
φύλλου ή με ένα πιρουνάκι πατάμε
μαλακά γύρω-γύρω τις άκρες.
Τηγανίζουμε σε καυτό ελαιόλαδο,
χαμηλώνοντας σταδιακά τη φωτιά.
Εάν θέλουμε, τις σερβίρουμε με
ζάχαρη και κανέλα.

23.  Υλικά: 1 κιλό αλεύρι για όλες τις
χρήσεις, 250γρ. προζύμι, 250γρ.
ζάχαρη, κανελόζουμο τόσο όσο για
να γίνει μια σκληρή ζύμη, μαστίχα
κοπανισμένη.
 Εκτέλεση: Βράζουμε ένα ξυλάκι
κανέλας, για να φτιάξουμε το
κανελόζουμο. Όταν το
κανελόζουμο χλιαρίσει,
προσθέτουμε το προζύμι, τη
ζάχαρη, την μαστίχα και το αλεύρι
και φτιάχνουμε μια σκληρή ζύμη.
Αφήνουμε τη ζύμη να φουσκώσει
και μετά πλάθουμε ένα στρογγυλό
κουλούρι. Εάν θέλουμε να
φτιάξουμε στολίδια (ξόμπλια),
κρατάμε λίγη από τη βασική ζύμη
και ανοίγουμε φύλλο πάχους 4
χιλιοστών περίπου. Το φύλλο αυτό
λέγεται πατούρα και πάνω σε αυτό
κολλάμε με λίγο νερό ζυμαρένια
σχέδια όπως λουλούδια, πουλιά,
φύλλα από την ίδια τη βασική
ζύμη. Την πατούρα αυτή την
κολλάμε πάλι με λίγο νερό επάνω
στο κουλούρι και το αφήνουμε να
ανέβει. Το ψήνουμε στους 180ο -
200ο C, μέχρι να γίνει χρυσαφένιο.
Εάν θέλουμε να το κάνουμε
διακοσμητικό, το ψήνουμε λίγο
παραπάνω, το αφήνουμε μερικές
μέρες για να ξεραθεί και μετά το
βάφουμε με λούστρο.

24.  Υλικά: ½ κιλό ξινή μυζήθρα, 2
ποτήρια χλιαρό νερό, ½
ρακοπότηρο ρακί, ½ ρακοπότηρο
λάδι, χυμός από μισό λεμόνι, μαγιά
40-50γρ. , 4-5 ποτήρια αλεύρι.
 Εκτέλεση: Αναμιγνύουμε τα υλικά
μας, έτσι ώστε να φτιάξουμε ένα
μαλακό ζυμάρι. Αφήνουμε το
ζυμάρι να τριπλασιαστεί σε όγκο
και έπειτα κάνουμε μικρές
μπαλίτσες. Σε κάθε μπαλίτσα
κάνουμε ένα βαθούλωμα με το χέρι
μας και τοποθετούμε μέσα ένα
κουταλάκι μυζήθρα. Τραβάμε τη
ζύμη γύρω από τη μυζήθρα,
κλείνουμε το τυρί μέσα, και
αφήνουμε στην άκρη να ξανανέβει.
Όταν έχουμε τελειώσει τη
διαδικασία με όλες τις μπαλίτσες,
τις πατάμε στη μέση να γίνουν
πλακέ ( να ανοίξουν σαν πιατάκια
του καφέ). Στην συνέχεια τις
τηγανίζουμε σε καυτό ελαιόλαδο,
χαμηλώνοντας λίγο τη φωτιά.

25.  Υλικά: 1 ½ κιλό κρέας
πρόβατο, μακαρόνια,
ανθότυρο, ξερή
μυζήθρα.
 Εκτέλεση: Βράζουμε το
κρέας με το αλάτι και
μπόλικο νερό.
Αφαιρούμε τον αφρό.
Όταν ψηθεί καλά το
κρέας το βγάζουμε από
το σκεύος και
σουρώνουμε το ζωμό.
Ξαναβάζουμε στη φωτιά
το σκεύος με το ζωμό
και όταν βράσει,
ρίχνουμε και ψήνουμε
τα μακαρόνια αρκετά
καλά. Τα σερβίρουμε
ζεστά με ξυσμένο
ανθότυρο και κρέας.

26.  Υλικά: ½ κιλό κολοκύθια, ½ κιλό
πατάτες, 2 μεγάλες ντομάτες,
400γρ. μυζήθρα, ½ φλιτζάνι λάδι,
λίγα φυλλαράκια δυόσμο, ½
κουταλάκι ρίγανη, αλάτι, πιπέρι.
 Εκτέλεση: Καθαρίζουμε και
πλένουμε τα λαχανικά. Κόβουμε τις
πατάτες και τα κολοκυθάκια σε
ροδέλες πάχους περίπου 1
εκατοστού και τα κρατάμε σε
χωριστά μπολάκια. Θρυμματίζουμε
το τυρί. Πάνω στα κολοκυθάκια
τρίβουμε τις ντομάτες,
ψιλοκόβουμε το δυόσμο,
αλατοπιπερώνουμε και
ανακατεύουμε καλά. Σε λαδωμένο
ταψάκι απλώνουμε τις μισές
πατάτες και πάνω τους βάζουμε
εναλλάξ 3 συνολικά στρώσεις με
τυρί και κολοκυθάκια. Στο τέλος
απλώνουμε τις υπόλοιπες πατάτες
πασπαλισμένες με τη ρίγανη.
Περιχύνουμε το λάδι και βάζουμε
το κολοκυθομπούρεκο σε
προθερμασμένο φούρνο. Ψήνουμε
το φαγητό για μία ώρα περίπου,
αρχικά σε δυνατή θερμοκρασία και
στη συνέχεια σε χαμηλότερη.

27.  Υλικά: 1 κουνέλι, 2 κρεμμύδια, 3-4
ώριμες ντομάτες, 1 φλιτζάνι λάδι,
½ φλιτζάνι κόκκινο κρασί, αλάτι,
πιπέρι.
 Εκτέλεση: Αφού πλύνουμε το
κουνέλι, το κόβουμε σε μερίδες και
το αφήνουμε να στραγγίσει.
Ζεσταίνουμε το λάδι στην
κατσαρόλα και βάζουμε το κρέας
μέχρι ροδίσει. Το σβήνουμε με
κρασί και προσθέτουμε τα
κρεμμύδια χοντροκομμένα, τις
ντομάτες τριμμένες, το αλάτι, το
πιπέρι και ένα φλιτζάνι νερό.
Χαμηλώνουμε τη φωτιά και
αφήνουμε το κρέας να σιγοψηθεί.
Το παρακολουθούμε και , αν
χρειαστεί, προσθέτουμε επιπλέον
νερό. Όταν το κρέας μαλακώσει και
δέσει η σάλτσα, σβήνουμε τη φωτιά
και σερβίρουμε το φαγητό με
τηγανιτές πατάτες.

28.  Υλικά: 1 ½ κιλό αρνάκι μπούτι,
500γρ. γιαούρτι στραγγιστό, 2
αβγά, 1 λεμόνι, 2-3 σκελίδες
σκόρδο, ½ φλιτζάνι λάδι, θυμάρι,
αλάτι, πιπέρι.
 Εκτέλεση: Αλατίζουμε το κρέας και
το αφήνουμε μία νύχτα στο ψυγείο.
Την επόμενη το σκουπίζουμε, το
χαράζουμε και τοποθετούμε μέσα
στις σχισμές κομματάκια σκόρδου.
 Το περιχύνουμε με το λάδι,
ρίχνουμε το πιπέρι και το θυμάρι,
τοποθετούμε το αρνάκι στο φούρνο
και το ψήνουμε στους 200 βαθμούς.
Όταν ψηθεί, παίρνουμε τη σάλτσα
που έμεινε στο ταψί και την
ανακατεύουμε με το γιαούρτι και τα
χτυπημένα αβγά. Ξεκοκαλίζουμε το
κρέας και, αν θέλουμε, το
μεταφέρουμε από το ταψί σε
κλειστό σκεύος, όπως πήλινη
γάστρα.
 Πάνω του περιχύνουμε την σάλτσα
γιαουρτιού. Το ξαναβάζουμε στο
φούρνο για μισή ώρα περίπου
μέχρι, να πήξει η σάλτσα και να
ροδίσει το γιαούρτι.

29.  Υλικά: 1 κοτόπουλο, 1 κιλό μπάμιες, ½
φλιτζάνι λάδι, 1 κιλό ώριμες ντομάτες,
2 κρεμμύδια, 1 κουταλάκι ζάχαρη,
αλάτι, πιπέρι.
 Εκτέλεση: Κόβουμε σε μερίδες το
κοτόπουλο, το πλένουμε και το
αφήνουμε να στραγγίσει. Ζεσταίνουμε το
λάδι στην κατσαρόλα και βάζουμε το
κρέας να ροδίσει. Προσθέτουμε τα
κρεμμύδια ψιλοκομμένα, τις ντομάτες
τριμμένες, τη ζάχαρη, το αλάτι, το
πιπέρι και 1 φλιτζάνι νερό.
Χαμηλώνουμε τη φωτιά και αφήνουμε το
φαγητό να σιγοψηθεί.
 Όταν το κρέας μαλακώσει, το βγάζουμε
από την κατσαρόλα με τρυπητή κουτάλα
και το τοποθετούμε σε πιατέλα. Στη
συνέχεια πλένουμε τις μπάμιες
καθαρίζουμε τα κεφάλια τους και τις
τηγανίζουμε ελαφρά σε καυτό λάδι, ίσα-
ίσα μέχρι να ροδίσουν.
 Έπειτα, τις τοποθετούμε στην
κατσαρόλα με τη σάλτσα από το κρέας,
προσθέτουμε λίγο νερό και τις αφήνουμε
να ψηθούν σε χαμηλή φωτιά, χωρίς να
τις ανακατεύουμε, γιατί θα σπάσουν.
Όταν είναι έτοιμες, τις τοποθετούμε στην
πιατέλα με το κοτόπουλο και
περιχύνουμε με τη σάλτσα που έχει
μείνει.

31.  Το λαούτο είναι κατ’ εξοχήν όργανο
συνοδείας και συγκαταλέγεται μεταξύ όλων
των συνδυασμών των λαϊκών μουσικών
συγκροτημάτων. Στην οικογένεια του
λαούτου, σύμφωνα με την εθνομουσικολογία
ανήκει κάθε χορδόφωνο που έχει ηχείο
καπάκι και χορδές τεντωμένες παράλληλα
προς το καπάκι του ηχείου και το χέρι και
παίζονται με τα δάχτυλα ή με πένα.
Χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: στα μακριά
λαούτα και στα κοντά λαούτα. Στα τέλη του
19ου αιώνα το λαούτο κατασκευαζόταν σε
τρία μεγέθη.
 Σήμερα έχει επικρατήσει το μεσαίο μέγεθος.
Και αυτό διαφέρει στις διαστάσεις του από
κατασκευαστή σε κατασκευαστή, αν και οι
διαφορές είναι μικρές και χωρίς σημασία για
την όλη λειτουργία του οργάνου. Πρώτου
μεγέθους λαγούτο, μεγαλύτερο στο μάκρος,
το φάρδος και το πλάτος σε σύγκριση με τα’
άλλα που παίζονται και κατασκευάζονται
στην Ελλάδα είναι σήμερα το κρητικό λαούτο.

32. Η Κρητική λύρα ανήκει στην κατηγορία των χορδόφωνων
μουσικών οργάνων με δοξάρι και έχει τις ρίζες της στην
Ανατολή. Στην Kρήτη υπήρχαν δύο τύποι λύρας. Tο
αποκαλούμενο σήμερα λυράκι, που έδινε οξύ και διαπεραστικό
ήχο και η βροντόλυρα ή χοντρόλυρα, μεγαλύτερη σε μέγεθος,
ιδανική για την πολύωρη συνοδεία τραγουδιού. Aπό τους δύο
τύπους αυτούς και την επιρροή του βιολιού, προήλθε η
σύγχρονη κοινή λύρα.
Κατασκευάζεται από μονοκόμματο ξύλο κάποιας ηλικίας
(τουλάχιστον 10 ετών) και συνήθως χρησιμοποιείται
ασφένταμος, καρυδιά, μουρνιά, κ.α. Η σκάφη, το κοίλο
σκαφτό σώμα της λύρας λέγεται και καύκα ή καυκί. Το καπάκι
(εμπρόσθιο μέρος) είναι αυτό που επηρεάζει άμεσα τον ήχο του
οργάνου και ιδανικό υλικό για την κατασκευή του θεωρείται το
κατράνι (υλικό ηλικίας άνω των 300 ετών που προέρχεται από
δοκάρια παλαιών κτισμάτων). Παλιά οι χορδές ήταν εντέρινες
και το δοξάρι είχε τρίχες από ουρά αλόγου που συνήθως έφερε
μια σειρά από σφαιρικά κουδουνάκια, τα λεγόμενα
γερακοκούδουνα.
Σήμερα που η λύρα συνοδεύεται από άλλα μουσικά όργανα
(λαούτο, κιθάρα κ.α.) χρησιμοποιείται συνήθως δοξάρι
βιολιού.

33. Το μαντολίνο είναι έγχορδο νυκτό μουσικό όργανο. Δημιουργήθηκε
λίγο πριν το τέλος του 17ου αιώνα. Είναι η τελειοποίηση της "μάντολα"
(Mandola ή Mantola), ενός οργάνου που χρονολογείται από τον
Μεσαίωνα, μιας και το όνομά του βεβαιώνεται με μαρτυρίες από
το 1210. Είναι βέβαιο ότι πολύ λίγα από τα σημερινά όργανα μουσικής
μπορούν να «καυχηθούν» για μια τόσο παλαιά προέλευση. Στη
βόρεια Ιταλία τον 17ο αιώνα ξεκίνησε να φτάχνεται μια μικρότερη
μάντολα με λιγότερες χορδές. Το νέο αυτό όργανο ονομαζόταν
«μαντολίνο» που στην πραγματικότητα σημαίνει «μικρή μαντόλα». Η
λανθασμένη αυτή σκέψη αποκαταστάθηκε από τον ερευνητή της
ιστορίας του οργάνου Κonrad Wölki και το Μιλανέζικο μαντολίνο ήταν
αυτό που αναπτύχθηκε άμεσα από την μάντολα, ενώ
το Ναπολιτάνικο μαντολίνο υιοθέτησε μόνο το όνομά του.
Λίγο αργότερα, καθώς μια οικογένεια οργάνων άρχισε να
δημιουργείται με βάση το Ναπολιτάνικο μαντολίνο, και η οποία
περιλάμβανε μαντολίνα μεγαλύτερων διαστάσεων και βαθύτερων
τόνων, το όνομα «μαντόλα» χρησιμοποιήθηκε για μια ακόμα φορά,
αλλά τώρα για ένα alto μαντολίνο. Με την έννοια αυτή έμοιαζε με
μεγάλο μαντολίνο και φυσικά δεν είχε τίποτα κοινό με την
προγενέστερη σημασία της λέξης «Μantola».
Διάφοροι άλλοι τύποι μαντολίνου άρχισαν να εμφανίζονται και να
παίρνουν το όνομά τους, όπως συνηθιζόταν, από την πόλη όπου
πρωτοκατασκευάστηκαν. Έτσι διαδοχικά, μέσα σε λίγα χρόνια εκτός
από τους 3 τύπους μαντολίνων, Μιλανέζικο, Φλωρεντινό και
Ναπολιτάνικο, κατασκευάστηκαν το Γενοβέζικο (5-6 χορδές), το
Παντουάνικο (5 χορδές), το Ρωμαϊκό (4 χορδές), το Σιενέζικο (4-5
χορδές), το Σικελικό (1 χορδή διπλή ή 3 χορδές τριπλές).Επίσης
το Επτανησιακό εχει 4 χορδές( mi la re sol).

34.  Οι χοροί της Κρήτης εκφράζουν τον πλούσιο εσωτερικό κόσμο
του λαού της . Με το χορό και το τραγούδι ο Κρητικός
εκδηλώνει τα συναισθήματά του, τον ενθουσιασμό, την
απογοήτευση, την αγάπη και τον έρωτα .
 Εντούτοις, παρ’ όλο που το χορευτικό ρεπερτόριο των Κρητών
είναι πλούσιο, χοροί όπως ο απανωμερίτης, το μικρό μικράκι, ο
αγκαλιαστός, ο ζερβόδεξος, ο πριμνιανός, ο τριζάλης, ο
κουτσαμπαδιανός, κ.α. έχουν παραμεριστεί λόγω της εξέλιξης.
Διατηρούνται όμως και χορεύονται οι παρακάτω χοροί.
Σούστα, συρτός, πεντοζάλι, σιγανός και καστρινός ή
μαλεβιζιώτης ή πηδηχτός.
 Παρ’ όλο που όλοι οι κρητικοί χοροί χορεύονται σ’ ολόκληρο
το νησί και έχουν τις ρίζες τους στις αρχαίες μινωικές τελετές
κάθε χορός έχει και κάτι ξεχωριστό. Υπάρχει δε μια άγραφη
παράδοση που τους κατατάσσει κατά επαρχίες. Έτσι ο συρτός
θεωρείται χορός της Δ. Κρήτης (Ν.Χανίων), η σούστα της
Κεντρικής και Δυτικής (Ν. Ρεθύμνου, Ν Ηρακλείου, ο
μαλεβιζιώτης της Κεντρικής (Ν.Ηρακλείου) και το πεντοζάλι
της Ανατολικής Κρήτης(Ν. Λασιθίου).

35.  Λέγεται και Χορός του Θησέα ή Χορός της Νύφης. Πιστεύεται ότι αποτελεί αναπαράσταση της
πορείας του Θησέα μέσα στο Λαβύρινθο. Οι χορευτές είναι σφιχταγκαλιασμένοι και βαδίζουν
με μικρά σιγανά βήματα, με τον πρωτοχορευτή να φαίνεται ότι σέρνει την ανθρώπινη αυτή
αλυσίδα προσπαθώντας να την οδηγήσει έξω από το Λαβύρινθο στη σωτηρία. Σιγά σιγά
μετατρέπεται σε γρήγορο πεντοζάλι ίσως για να μας δείξει τη χαρά τους για τη σωτηρία τους
χωρίς αυτό να έχει διευκρινιστεί.
 Χορός της Νύφης γιατί χορεύεται στους γάμους με το γαμπρό μπροστά και τη νύφη δίπλα του.
Σήμερα όμως ως Χορός της Νύφης θεωρείται περισσότερο ο Συρτός.
 Ο Σιγανός χορευόταν παλιά με τα χέρια σταυρωτά. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε γίνει ο
χορός της φιλίας, της ενότητας , της ανθρώπινης αλυσίδας που θα τους οδηγούσε στην
ελευθερία.

Κατά την παράδοση την εποχή της Τουρκοκρατίας οι αγάδες καλούσαν σε γλέντια τους
χριστιανούς και έβαζαν τις γυναίκες να χορεύουν στους οντάδες.
 Έριχναν όμως στο πάτωμα ρόβι με αποτέλεσμα οι γυναίκες να γλιστρούν και να πέφτουν και
έτσι να τις κοροϊδεύουν και να τις «κάνουν χάζι» όπως έλεγαν τότε. Οι άντρες τότε έλεγαν
στους οργανοπαίχτες που στην πλειοψηφία τους ήταν χριστιανοί να παίζουν το «Σιγανό»
χωρίς να ξέρουμε αν προϋπήρχε ή δημιουργήθηκε τότε για το σκοπό αυτό. Οι γυναίκες
πιάνονταν τότε με τα χέρια χιαστί και χόρευαν αργά έτσι ώστε να μην πέσουν.
 Άλλη εκδοχή θέλει τους Τούρκους στην Τουρκοκρατούμενη Κρήτη να έχουν απαγορέψει
στους Κρητικούς να χορεύουν επαναστατικούς χορούς. Έτσι οι Κρητικοί εφεύραν το Σιγανό
που μοιάζει πολύ στα βήματα με το Πεντοζάλι για να μην ξεχάσουν το σπουδαίο αυτό χορό.
 Στη σημερινή του μορφή οι χορευτές πιάνονται πλέον από τους ώμους. Ο Σιγανός αποτελεί την
εισαγωγή στο Πεντοζάλι. Υπάρχουν πλήθος μελωδίες οι γνωστές μας «κοντυλιές» που
αποδίδουν το χορό οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από το Λασίθι και τις
ανατολικές επαρχίες του Ηρακλείου γι’αυτό και ο Σιγανός θεωρείται χορός της ανατολικής
Κρήτης και ειδικότερα του νομού Λασιθίου.

36.  Είναι ίσως ο πιο δημοφιλής χορός σήμερα στην Κρήτη. Λέγεται και σερτός, χανιώτι-κος ή χανιώτης καθώς η διάδοση
και η γέννησή του (όπως θα δούμε παρακάτω) με τη μορφή που τον συναντάμε σήμερα έγινε στο νομό Χανίων και
ειδικότερα στην επαρχία Κισσάμου γι’αυτό θα τον ακούσομε και κισσαμίτικο. Αποκαλείται επίσης και « χορός της
αγάπης» . Σερτός ή συρτός ονομάζεται γιατί τα πόδια του χορευτή σέρνονται στο έδαφος χωρίς να χάσουν την
επαφή τους με τη γη την οποία οι Κρήτες λάτρεψαν ως θεά.
 Ο συρτός ως χορός με μορφή που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πρέπει να υπάρχει εκατοντάδες χρόνια τώρα στην
Κρήτη. Σαν μελωδία προϋπήρχε ήδη από τα Βυζαντινά χρό-νια. Κατά την άλωση της Κων/λης Κρητικοί πολεμιστές με
αρχηγό το Σφακιανό Μανούσο Καλλικράτη πήγαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Βυζαντινών. Εκεί κατά την
ανάπαυλα των μαχών έβγαλαν κάποιες μελωδίες βυζαντινού-κρητικού μίγματος που τις τραγουδούσαν στις μάχες
και πήραν την ονομασία Πρώτος Χανιώτικος και Δεύτερος Χανιώτικος ή Κισσαμίτικος προφανώς από την καταγωγή
των περισσότερων πολεμιστών. Μετά την Άλωση της Πόλης ο σουλτάνος αναγνωρίζοντας την ανδρεία που
επέδειξαν τους άφησε να φύγουν με τον οπλισμό τους και τα πλοία τους χωρίς να τους πειράξει. Ύστερα από πολλές
κακου-χίες έφτασαν στην Κίσσαμο όπου και παρέμειναν τραγουδώντας τις δυο αυτές μελωδίες χω-ρίς όμως να τις
χορέψουν ποτέ. Έτσι αυτές οι δυο μελωδίες πέρασαν από γενιά σε γενιά συνοδεύοντας ριζίτικα τραγούδια και ποτέ
χορευτικά.. Το 1750 στα Πατεριανά Λουσακιών Κισσάμου παντρευόταν ένας οπλαρχηγός της εποχής ο Πατερομάνος
και ήταν καλεσμένοι όλοι οι Κισσαμίτες και Γραμπουσιανοί οπλαρχηγοί. Σκοπός τους ήταν να οργανώσουν μια
επανάσταση κατά των Τούρκων. Κάλεσαν λοιπόν τότε και το μεγάλο βιολάτορα της εποχής Στεφανή
Τριανταφυλλάκη ή Κιόρο και για να τιμήσουν τους πεσόντες της πόλης του ζή-τησαν να παίξει τις δυο παλιές
μελωδίες και να τις χορέψουν πράγμα το οποίο δεν είχε γίνει ως τότε.
 Έτσι λοιπόν οι καπεταναίοι χόρεψαν πάνω στις δυο αυτές μελωδίες και προέκυψαν τα έντεκα βήματα του συρτού .
Στα επόμενα χρόνια βγήκαν δεκάδες μελωδίες πάνω στα βήματα αυτά που σιγά σιγά κατέληξαν στη σημερινή μορφή
του συρτού.
 Ο χορός ήταν και είναι ιεροτελεστικός. Ο πρώτος που σέρνει κάνει τα ταλίμια του σεμνά και με δεξιοτεχνία αλλά
ποτέ με εναέρια πετάγματα και ακροβατικά. Ο δεύτερος α-κολουθεί και συμμετέχει στα ταλίμια του πρώτου , ενώ οι
άλλοι απλώς ακολουθούν περπα-τώντας μέχρι να έρθει η σειρά τους να πιάσουν κι αυτοί πρώτοι στην καφαλή του
χορού, συμβολίζοντας έτσι τον καπετάνιο και τα παλικάρια του που σε περίπτωση που σκοτωθεί αναπληρώνεται
από τους συντρόφους του. Στο ξεκίνημά του ο χορός ήταν καθαρά ανδρικός.
 Στις μέρες μας η αυστηρή δομή του χορού έχει χαθεί. Χορεύεται από άνδρες και γυ-ναίκες πιασμένοι από τις
παλάμες στο ύψος των ώμων και με πλήθος φιγούρες ξένες προς τα πατήματα και το νόημα του χορού.
 Σιγά σιγά ο συρτός πέρασε στις γειτονικές επαρχίες και από εκεί με τη συμβολή των ιερών τεράτων της κρητικής
μουσικής Ανδρέα Ροδινού, Θανάση Σκορδαλού Κώστα Μουντάκη αλλά και αρκετών άλλων επικράτησε
ολοκληρωτικά σε παγκρήτιο επίπεδο .
 Σήμερα μάλιστα θεωρείται ότι έχει αντικαταστήσει το Σιγανό και έχει πάρει τη θέση του ως Χορού της Νύφης.

37. “Θα παίξομε και καστρινό
και το μαλεβιζιώτη
απου τονε χορεύουνε
όσοι ‘χουνε τη νιότη”
“Είναι ένας όμορφος χορός
από το Μαλεβίζι
και δεν υπάρχει Κρητικός
να μην τονε γνωρίζει”.
“Στην Κρήτη χορεύουνε Συρτό,
χορεύουνε Χανιώτη
μα δεν υπάρχει πιο όμορφος
απ’το Μαλεβιζώτη”.

38. «Άλλο χορό δεν ρέγομαι,
παρά το πεντοζάλη
απού τονέ χρεύουνε ούλοι,
μικροί μεγάλοι».
«Άλλο χορό δεν ρέγομαι,
παρά το πεντοζάλη
που πάει τρία ζάλα ομπρός
και δυο γιαγιέρνει πάλι».
«Το πεντοζάλι σα χορός
έχει ομορφιά και χάρη
με δύναμη με λεβεντιά
της Κρήτης το καμάρι»
«Το Πεντοζάλι Κρητικός χορός
με 5 ζάλα
ζερβά δεξά και σταυρωτά
μικρά μα και μεγάλα»