Η αναπαράσταση της φύσης και η εικαστική αποτύπωση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον

1. Φύση και περιβάλλον στην
Ελληνική Τέχνη
Η αναπαράσταση της φύσης και η εικαστική αποτύπωση της
σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον
Γ. Ζωγάκης
Εικαστικός –εκπ/κός Τέχνης

2. Η εικαστική απόδοση της φύσης συνδέεται στενά με
την κοινωνική αντίληψη του φυσικού κόσμου.
…
Οι εικαστικές Τέχνες έχουν τη δύναμη να μας κάνουν
να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο.

3. Στις πρωτόγονες και αγροτικές κοινωνίες ο άνθρωπος θεωρεί
τη φύση ως κάτι ιερό, γι’ αυτό τη θεοποιεί. Επεμβαίνει στις
λειτουργίες της με δέος που το αποτυπώνει στη θρησκεία και
στις τελετές που σχετίζονται με την παραγωγή και κατ
επέκταση με την οικειοποίηση του χώρου.
Η φύση δεν είναι απλά ο χώρος άσκησης παραγωγικών
δραστηριοτήτων, αλλά ο τόπος όπου ο άνθρωπος γεννιέται,
μεγαλώνει και πεθαίνει.Έτσι, γίνεται στοιχείο της ταυτότητας
του και σύμβολο της κοινότητας μέσα στην οποία
δραστηριοποιείται.

4. μινωικό ανάκτορο της Κνωσού
16-15ος αι. π.Χ., Το ανάκτορο καταστρέφεται οριστικά περί το 1350 π.Χ.

5. Τοιχογραφία από το Μέγαρο της Βασίλισσας
16-15ος αι. π.Χ.),Το ανάκτορο καταστρέφεται οριστικά περί το 1350 π.Χ.

6. Ο Θησαυρός της Αίγινας” εργαστήριο της Κρήτης (17ο – 16ο αι. π. Χ.)
Χρυσός με ένθετες πολύτιμες πέτρες σάρδιο και λαπις λάζουλι, ή με χάντρες από
τα ίδια υλικά.
Βασιλική νεκρόπολη, Μάλλια της Κρήτης-Μουσείο Ηρακλείου.
Μέλισσες γύρω από τον ήλιο.
Τεχνική της κοκκίδωσης, μαζί με την τεχνική ρεπουσσέ,(φουσκωτά) και φιλιγκράν.(συρματερά)

7. Το ρυτό των θεριστών (1500πχ)

8. ανακτορικός ρυθμός

9. Τα τετράποδα
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)
Πάπυροι

10. Τοιχογραφία της Άνοιξης
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)

11. κόκκινοι κρίνοι (Lilium Chalcedonicum)
κοινοί στα νησιά του Αιγαίου. ή κατ
άλλους κρίνα της θάλασσας (Pancratium
Maritimum L.),
επτά χελιδόνια Hirundo Rustica
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)

12. Χρώματα: ορυκτά, (πχ το
σκούρο κόκκινο, υλικό με
μεγάλη περιεκτικότητα σε
σίδηρο), τεχνητά, πχ το
γαλάζιο πυρίτιο με οξείδια
χαλκού και ασβεστίου.
το ιώδες προέρχεται από την
κατεργασία του όστρακου της
πορφύρας
Οι Αντιλόπες
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)

13. Οι Κροκοσυλέκτριες
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)
η Πότνια θηρών (δέσποινα
των ζώων). Στο λαιμό της
φοράει ένα περιδέραιο από
χάντρες με σχήμα πάπιας και
ένα περιδέραιο με λιβελούλες,

14. Οι Κυανοπίθηκοι (Απόσπασμα)
Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)

15. Ακρωτήρι, Σαντορίνη - τοιχογραφίες (17ος αι. π.Χ.) / ανασκαφές 1967μχ)
Η τοιχογραφία με το ποτάμι.

16. Ακρωτήρι, Σαντορίνη - ζωόμορφα αγγεία
Αγριόχοιρος. Πήλινο ρυτό από το Ακρωτήρι Θήρας, 17ος αι. π.Χ.

17. Οι τρεις λέαινες
οι τρεις λέαινες: πήλινη από το Ακρωτήρι της Θήρας (17ος αι. π.Χ.), μαρμάρινη
από την Κνωσό (16-15ος αι. π.Χ.), χρυσή από τις Μυκήνες (16ος αι. π.Χ.)

18. Πύλος, τα κοσμήματα του πολεμιστή, 1500πχ
χρυσό δαχτυλίδι σφραγίδα (2015).

19. Πύλος, τα κοσμήματα του πολεμιστή, 1500πχ
χρυσό δαχτυλίδι σφραγίδα,
Σκηνή από ταυροκαθάψια.
Σφραγιδόλιθος με παράσταση ταύρων.

20. Αρχαϊκή (700πχ) - Κλασσική εποχή (480πχ)
Όσο ισχυρότερη γίνεται η θέση των ανθρώπων σε σχέση με
τη φύση τόσο ασθενέστερη είναι η παρουσία του τοπίου στο
εννοιολογικό τους σύμπαν.
Στην Αρχαϊκή και Κλασσική εποχή υποχωρεί το φυσικό
θεματολόγιο και η ανθρώπινη μορφή παίρνει κεντρική θέση
στις συνθέσεις.

21. Αρχαϊκή (700πχ) - Κλασσική εποχή (490πχ)
Την προστασία του περιβάλλοντος αναλαμβάνουν μορφές θεϊκής
καταγωγής. Οι μυθικές Δρυάδες, Νύμφες των Δασών, κατοικούσαν μέσα
στα δέντρα και η κοπή ενός δέντρου σήμαινε και το θάνατο μιας νύμφης.
Ένας πολύ σημαντικός θεσμός ήταν αυτός της ανακήρυξης μεγάλων
δασικών εκτάσεων σε ιερά άλση ή προστατευόμενες περιοχές. Οι νόμοι
που προστάτευαν αυτά τα ιερά άλση ήταν πάρα πολλοί. Απαγορευόταν
κάθε είδους ενέργεια που θα μπορούσε να προκαλέσει περιβαλλοντική
αλλαγή στο τοπίο. Ο Παυσανίας γράφει πως απαγορευόταν, όχι μόνο το
κόψιμο των δέντρων, αλλά ακόμα και να μαζέψει και να μεταφέρει κανείς
ξύλα ή πεσμένα φύλλα
εικόνες σε Μελανόμορφα -ερυθρόμορφα αγγεία

22. Aττικός μελανόμορφος ελικωτός κρατήρας του 575 π.Χ.,
γνωστός ως «αγγείο François». Στον κρατήρα εικονίζονται
270 μορφές ανθρώπων και ζώων σε επάλληλες ζωφόρους με
μυθολογικά θέματα.
Στο αγγείο υπάρχουν οι υπογραφές: «ΕΡΓΟΤΙΜΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕΝ και ΚΛΕΙΤΙΑΣ ΕΓΡΑΦΣΕΝ».
Το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου

23. Θησέας - Μινώταυρος 520-510 π.Χ.

24. Ηρακλής - λιοντάρι Νεμέας 520πχ

25. ο τέταρτος άθλος του Ηρακλή
με το ελάφι της Κερύνειας.
Αν και το ελάφι ήταν
αφιερωμένο στην Άρτεμη ο
Ηρακλής κατάφερε να πείσει
την Άρτεμη και τον Απόλλωνα
ότι δεν ασέβησε, αλλά
φταίχτης ήταν ο Ευρυσθέας.

26. Ο Ηρακλής, με τη βοήθεια του Ιόλαου, σκοτώνει τις Στυμφαλίδες όρνιθες.

27. Αγώνας Ηρακλή - Αχελώου
ο Ηρακλής κόβει το δεξί κέρατο του Αχελώου (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού)
και από το αίμα που έτρεξε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Ο Αχελώος σε αντάλλαγμα
του έδωσε το κέρας της Αμάλθειας (το νέο πλούσιο γόνιμο έδαφος)

28. 530-510 π.Χ

29. Διόνυσος, Σκηνή τρύγου 510 π.Χ.

30. Ο Τριπτόλεμος με το άρμα του (500-480 π.Χ.)
η θεά Δήμητρα αφού ο Πλούτωνας άφησε ελεύθερη την Περσεφόνη και για να
ευχαριστήσει τον Κελεό και τη Μετάνειρα για τη φιλοξενία, έδωσε στο γιό τους τον
Τριπτόλεμο το άρμα και σπόρους σιταριού, ώστε να γυρίσει όλο τον κόσμο και να
διδάξει στους ανθρώπους την καλλιέργεια των σιτηρών.

32. «Oμολογουμένως τη φύσει ζην»
Πυρήνας της στωικής φιλοσοφίας (350πχ-250μχ) είναι η θέση
και η σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Σύμφωνα με τις
απόψεις των Στωικών ο άνθρωπος αποτελεί αναπόσπαστο
τμήμα του φυσικού περιβάλλοντός του, διέπεται από τους
άτεγκτους φυσικούς νόμους και η ευτυχία και η ευδαιμονία
του εξαρτώνται από την αρμονική σχέση μ’ αυτούς. H σχέση
αυτή είναι απόλυτα συγγενική καθότι ανάμεσα σ’ όλα τα
φυσικά όντα υπάρχει η καθολική συμπάθεια.

33. Σκηνή κυνηγιού, 336πχ, βασιλικοί τάφοι Αιγών

34. Χρυσό στεφάνι με φύλλα βελανιδιάς από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας
(350-325 π.Χ.)

35. Το κυνήγι της ελάφου, ψηφιδωτό, Πέλλα, 325-300 π.Χ.

36. Το κυνήγι των λιονταριών, ψηφιδωτό, Πέλλα, 325-300 π.Χ.

37. Ο θεός Διόνυσος πάνω σε πάνθηρα, ψηφιδωτό, Πέλλα, 325-300 π.Χ.

38. Βυζαντινή -Μεταβυζαντινή
Πελαργός ραμφίζει φίδι. Η άμπελος
Τμήματα από το ψηφιδωτό δάπεδο της Βασιλικής του Ιλισού (5ος αι.).
Θεοκρατική τέχνη - θεολογικοί συμβολισμοί

39. Βυζαντινή -Μεταβυζαντινή
«Εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή και ο Πατήρ μου ο γεωργός εστί»
Θεοφάνης Στρελίτζας
Μπαθάς, 1550
Κρητική Σχολή (16ος-17ος αι).

40. Η Σχολή του Μονάχου, 19ος αι. (ακαδημαϊκός ρεαλισμός)
η ελληνική τέχνη διακόπτει με το βυζαντινό παρελθόν της και τίθεται ως τέχνη καθαρά ευρωπαϊκή
Ο Νικηφόρος Λύτρας ( 1832 – 1904)
Επιστροφή από το πανηγύρι της Πεντέλης
Γ. Ιακωβίδης – “Στη δύση του ήλιου” 1900

41. Η Σχολή του Μονάχου
Θεόδωρος Π. Βρυζάκης (1814 – 1878) Θέματα από την Ελληνική Επανάσταση

42. Η Σχολή του Μονάχου
Κωνσταντίνος Βολανάκης ή Βολονάκης ( 1837 - 1907) Θεωρείται ο "πατέρας της
θαλασσογραφίας" κυριότερους εκπροσώπους Σχολής Μονάχου
Εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου (1893)

43. Η Σχολή του Μονάχου
Κωνσταντίνος Βολανάκης ή Βολονάκης ( 1837 - 1907) Θεωρείται ο "πατέρας της
θαλασσογραφίας" κυριότερους εκπροσώπους Σχολής Μονάχου
Το λιμάνι του Βόλου φεγγαρόλουστο

44. Βικέντιος Λάντσα (1822-1902), Η Ακρόπολη, 1860
αρχαιολογική τοπιογραφία

45. Ο Νικόλαος ή Νίκος Λύτρας (Αθήνα, 1883 - 1927)
Βάρκα με πανί (Πάνορμος, Τήνος) Θαλασσογραφία
Εξπρεσιονισμός - μοντερνισμός

46. Εξπρεσιονισμός - μοντερνισμός
Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928)
Μονεμβασιά Πεύκα,Ραφήνα

47. Εξπρεσιονισμός - μοντερνισμός
Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928)
Τοπίο Λαυρίου, 1918 - 1920

48. Εξπρεσιονισμός - μοντερνισμός
Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967)
Λιμάνι Καλαμάτας Το μικρό εκκλησάκι της Κεφαλλονιάς

49. Γενιά του ΄30
Φώτης Κόντογλου,(1895-1965) Προμηθεύς
επιστρέφοντας στην ελληνική παράδοση

50. Γενιά του ΄30
Τσαρούχης Γιάννης (1910--1989) Το «Γκάζι» στην Πειραιώς, 1965

51. Γενιά του ΄30
Τσαρούχης Γιάννης (1910--1989) Η πλατεία Αλεξάνδρας στον Πειραιά, 1962

52. Γενιά του ΄30
Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985) ο κυριότερος εκπρόσωπος του σουρεαλισμού
Τίποτα στην ζωή δεν είναι αίνιγμα Αργώ, 1948

53. Γενιά του ΄30
Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας (1906-1994),

54. Γενιά του ΄30
Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας (1906-1994),Η Ύδρα με τους χαρταετούς, 1938

55. Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003)

56. Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003)

57. Παναγιώτης Τέτσης(1925 Ύδρα - 2016 Αθήνα)
γράφοντας το ελληνικό φώς

58. γράφοντας το ελληνικό φώς
Παναγιώτης Τέτσης(1925 Ύδρα - 2016 Αθήνα)

59. γράφοντας το ελληνικό φώς
Παναγιώτης Τέτσης(1925 Ύδρα - 2016 Αθήνα)

60. Παναγιώτης (Τάκης) Βασιλάκης (1925-
Παλμοί της θάλασσας λουλούδια

61. Κώστας Τσόκλης,(1930) Οι άγγελοι του μέλλοντος

62. Γιάννης Κουνέλλης (Jannis Kounellis) 1936-2017, “Untitled (12 Horses)”, 1969,
Galleria L’Attico, Rome.
επαναπροσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ Τέχνης , Ζωής, Φύσης , Πολιτισμού

63. Γιάννης Κουνέλλης (Jannis Kounellis) 1936-2017, «Untitled» 1979
επαναπροσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ Τέχνης , Ζωής, Φύσης , Πολιτισμού
λεπτομέρεια

64. Γιάννης Κουνέλλης (Jannis Kounellis) 1936-2017, «Untitled 2005»
επαναπροσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ Τέχνης , Ζωής, Φύσης , Πολιτισμού

65. Κώστας Βαρώτσος, Ο ορίζοντας του βράχου Morgia, Abruzzo. 1996-97
«Με αυτή την πράξη θα ήθελα να πω στους παρόντες ότι ο πλανήτης κινδυνεύει και πρέπει
να τον σώσουμε. Το δικό μου όπλο είναι η τέχνη και ο πολιτισμός. Θυσιάζω ένα μέρος, ένα
δικό μου κομμάτι, και το κρύβω στη γη για να επισημάνω στους παρόντες και όχι στους
μελλοντικούς κατοίκους της Γης τον κίνδυνο

66. The Desert Breath
Αίγυπτος. 100 στρέματα
D.A.ST Δανάη Στρατου Αλεξάνδρα Στράτου, Στέλλα Κωνσταντινίδη 1997

67. Γιώργος Λάππας (1950-2016), «Mappemonde» 1988
(«έργο τέχνης= το τέλος του ξένου κόσμου», «Το υλικό της τέχνης είναι η κληρονομιά της απανθρωπιάς. Όλοι οι καλλιτέχνες
θέλουν να γιατρέψουν αυτή τη δαιμονική κληρονομιά. αλλά επειδή δεν είναι θεραπευτές η γιατρειά τούς ξεγλιστράει και τελικά
καταντούν αφηρημένοι τραυματιοφορείς»)

68. ρεαλισμός του Κώστα Μαλάμου (1913-2007), Πάργα
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

69. ρεαλισμός του Κώστα Μαλάμου (1913-2007) -Άποψη παμβώτιδας
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

70. Χρίστος Δαγκλής (1916-1991) - Ελιές
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

71. Χρίστος Δαγκλής (1916-1991) - Ήπειρος
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

72. Χρίστος Δαγκλής (1916-1991) - Ηρεμία στη λίμνη των Ιωαννίνων, 1961
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

73. Χρήστος Δαγκλής (1916-1991) – Το φύτεμα, 1977
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

74. Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Τοπίο της Αθήνας, 1936.
Η Αθήνα από τα Τουρκοβούνια , διακρίνεται η Σχολή Ευελπίδων (σήμερα τα Δικαστήρια).
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

75. Γιάννης Μόραλης
(1916-2009)
Αιγαίο, 1972
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

76. Γιάννης Μόραλης (1916-2009)
Άνεμος, 2000
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

77. Κολέφας Γιάννης (1927-1986)
στην τέχνη του ψηφιδωτού
βυθός
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

78. Κολέφας Γιάννης (1927-1986) -στην τέχνη του ψηφιδωτού
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

79. Κολέφας Γιάννης (1927-1986) – Γαλαξίδι 1976
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

80. Θέμος Μάϊπας(1936-1996)
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

81. Βασίλης Καζάκος (1945-2006)
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

82. Χουλιαράς Νίκος (1940-2015)
Η θερμή ερημιά της ζωής, 1996
Ηπειρώτες
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)

83. Χουλιαράς Νίκος (1940-2015)
Μεταφυσικά τοπία, τοπία του μυαλού περιγράφουν τις σκοτεινές σχέσεις που
δυναστεύουν τους ανθρώπους και τραγουδά τη νύχτα και τη μελαγχολική ομορφιά
της
Ηπειρώτες (εκλιπόντες)