Γέννηση - Βάπτιση

1. Η γέννηση και η βάπτιση στο
Βυζάντιο
Μαριτίνα Σαμαρά Β3

2. Η γέννηση
1. Η γέννηση ενός παιδιού, όπως είναι φυσικό, έφερνε
χαρά στη βυζαντινή οικογένεια, ιδιαίτερα στην
περίπτωση που ήταν αγόρι, και ολοκλήρωνε το γάμο
του ζευγαριού. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν ένα
ζευγάρι δεν μπορούσε να αποκτήσει παιδιά
αντιμετώπιζε το γεγονός ως αποτέλεσμα θείας
τιμωρίας
2. Οι ετοιμόγεννες, λίγο πριν τη γέννα εξομολογούνταν
και μεταλάβαιναν, ενώ ταυτόχρονα ζητούσαν βοήθεια
από μάντεις και αστρολόγους.

3. Πώς και που γινόταν η γέννα εκείνη
την εποχή
Οι γυναίκες γεννούσαν κατά κανόνα στο σπίτι τους με τη
βοήθεια κάποιας μαίας. Μόνο όταν παρουσιαζόταν
επιπλοκές καλούσαν τον γιατρό για να προχωρήσει σε
κάποια επέμβαση προκειμένου να σωθεί η ζωή της
μητέρας ή του παιδιού. Προκειμένου να διευκολυνθεί ο
τοκετός οι γυναίκες γεννούσαν είτε ξαπλωμένες σε
κρεβάτι, είτε καθιστές σε δίφρο , ή ακόμα και όρθιες
στηριζόμενες στους ώμους γυναικών. Στη συνέχεια η
μαία έπλενε το βρέφος σε χλιαρό αλατισμένο νερό και
το τύλιγε με υφασμάτινες λωρίδες (σπάργανα) για να
κρατηθεί ζεστό και προστατευμένο.
δίφρος: κάθισμα χωρίς ράχη και βραχίονες.

4. Η περίδος της λοχείας
Η περίοδος της λοχείας κατά τους βυζαντινούς χρόνους
διαρκούσε επτά ημέρες. Μετά τη γέννηση η γυναίκα
θωρούνταν μολυσμένη και μόνο την τεσσαρακοστή
ημέρα μετά τη γέννα καθάριζε πλήρως. Κατά τη
διάρκεια της λοχείας για να τονωθεί αλλά και για να
παράγει αρκετό γάλα ακολουθούσε ειδική διατροφή,
που περιλάμβανε πολλά υγρά, αυγά και το λεγόμενο
«λοχόζεμα», που κατά μία εκδοχή ήταν κρασί
αναμεμειγμένο με ζάχαρη και κομμάτια κίτρου, ενώ
κατά μία άλλη ήταν ψημένο σιμιγδάλι με βούτυρο και
μέλι.
Περίοδος της λοχείας: η περίοδος μέτα της γέννησης του
παιδιού

5. Η γέννα βασιλικών οικογενειών
Αντίστοιχα έθιμα ίσχυαν και για τη γέννηση
βασιλοπαίδων. Η είδηση της γέννησης του διαδόχου
μεταφερόταν από αγγελιοφόρους σε πολλές πόλεις του
κράτους, με τους υπηκόους να στέλνουν στην
πρωτεύουσα τα δώρα και τις ευχές τους ανάλογα με το
φύλο του νεογέννητου. Με αφορμή το χαρμόσυνο
γεγονός οργανώνονταν συμπόσια, γιορτές αλλά και
ιππικοί αγώνες, όπου αποκαλυπτόταν το όνομα του
διαδόχου. Οι γιορτές και οι διασκεδάσεις της βασιλικής
οικογένειας και των υπηκόων της σε περίπτωση
γέννησης αγοριού μπορούσαν να διαρκέσουν έξι μήνες ή
ακόμη και ένα χρόνο.

6. Η βάπτιση
Το βάπτισμα αποτελεί ένα από τα κορυφαία, και
μάλιστα υποχρεωτικά, μυστήρια του χριστιανισμού,
μέσω του οποίου καθίσταται κάποιος πλήρως
Χριστιανός. Η βάπτιση, που αλλιώς αποκαλείται
φώτισμα, είναι γεμάτη συμβολισμούς. Η κατάδυση
του σώματος στο νερό συμβολίζει το θάνατο του
Κυρίου, ενώ η ανάδυση την ανάσταση. Οι λαμπάδες
δηλώνουν τα φώτα και τον «φωτισμό του
Πνεύματος», ενώ το λευκό ένδυμα των
νεοφώτιστων συμβολίζει την αθωότητα και την
καθαρότητα της ψυχής.

7. Πως και που γινόταν
Πριν την ολοσχερή επικράτηση του χριστιανισμού οι
ασπαζόμενοι τη νέα θρησκεία βαπτίζονταν ενήλικες συνήθως
σε μέρη με τρεχούμενο νερό, όπως λίμνες, ποτάμια ή στη
θάλασσα. Εξαιτίας όμως του υψηλού ποσοστού παιδικής
θνησιμότητας στο Βυζάντιο επικράτησε τελικά η βάπτιση να
πραγματοποιείται σε βρεφική ή νηπιακή ηλικία. Όσο για τους
χώρους όπου πραγματοποιούνταν το μυστήριο, από τον 3ο
αιώνα τελούνταν σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο της
εκκλησίας, το βαπτιστήριο, που αργότερα αντικαθίσταται από
τις γνωστές και σήμερα κολυμβήθρες. Οι βαπτίσεις
επικράτησε να τελούνται στους μεγάλους ναούς κάθε πόλης,
τους «καθολικούς» ναούς, από ιερείς ή, σε περίπτωση
αεροβαπτισμού, από διακόνους, μοναχούς ή ακόμα και
απλούς πολίτες.

8. Το όνομα του παιδιού
• Οι γονείς προτιμούσαν να δίνουν στα παιδιά
τους το όνομα των παππούδων ή συγγενών που
είχαν πεθάνει, αν και εδώ ο ανάδοχος φαίνεται
ότι είχε τον πρώτο λόγο στην επιλογή του.

9. Ο ανάδοχος
Ο ανάδοχος, που έπρεπε να είναι ορθόδοξος και
ευσεβής και ουσιαστικά αποτελούσε πνευματικό
γονέα για το νεοφώτιστό, συνηθιζόταν να
προσφέρει δώρα στο μωρό ανάλογα με την
κοινωνική του θέση και την οικονομική του
κατάσταση.

10. Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας!