Διάγραμμα "βίας και εγκληματικότητας"

1. ΟΡΙΣΜΟΣ
Η βία δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι αναίτια, παράλογη, ακραία, βάρβαρη. Δεν είναι μόνο φυσική-σωματική, δεν είναι μόνο
ψυχολογική, δεν είναι μόνο λεκτική, δεν είναι μόνο καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων, έλεγχος, κοινωνική απομόνωση και
οικονομική εκμετάλλευση.
 Είναι κάθε συμπεριφορά ή συστηματική πολιτική που χρησιμοποιείται για να εξαναγκάσει, να ελέγξει ή να απομονώσει
το θύμα.
 Είναι κάθε σωματική, ψυχολογική και λεκτική κακοποίηση που δημιουργεί σωματικό ή ψυχικό πόνο, ακόμα και πληγές.
 Είναι χρήση κάθε μορφής εξουσίας που επιβάλλεται στο άλλο άτομο για τη διατήρηση του ελέγχου της σχέσης και της
συμπεριφοράς του θύματος. Συχνά συμπεριλαμβάνει παραβίαση των δικαιωμάτων του θύματος.
ΜΟΡΦΕΣ : πνευματική, σωματική, ψυχική, κοινωνική, πολιτική, επιθετική ή αμυντική, νόμιμη ή παράνομη, διεθνής
τρομοκρατία. Νεανική εγκληματικότητα Οικογενειακή βία. Πολιτική βία. Θρησκευτικός φανατισμός. Βία στα σχολεία. Βία στα
γήπεδα. Τηλεοπτική βία. Σεξουαλική βία. Όλες οι μορφές φανατισμού, ρατσισμού, εθνικισμού, τοπικισμού. Τρομοκρατία. Τυφλή βία.
Διεθνής και εγχώρια. Πόλεμοι.
Σωματική βία
Ξεκινά από το χαστούκι μέχρι τη βαριά σωματική βλάβη, συμπεριλαμβάνοντας καθετί που προξενεί πόνο, τραυματισμό,
ακρωτηριασμό ή που έχει πρόθεση να ταπεινώσει τον άλλον, να τον εκμηδενίσει με κάθε τρόπο. Στη σωματική βία ανήκει και o
βιασμός και κάθε άλλη βίαιη και καταπιεστική συμπεριφορά προς το σώμα: χτυπήματα, καψίματα, σπρωξίματα, χρήση όπλου,
φυσικός περιορισμός, παρεμπόδιση κάλυψης βασικών αναγκών (πχ. τροφή, φάρμακα, ύπνο
Απομόνωση
 Περιορισμός της ελευθερίας, έλεγχος της επικοινωνίας με φίλους και συγγενείς, περιορισμοί της κοινωνικότητας.
 Έλεγχος της πρόσβασης σε πληροφόρηση, της συμμετοχής σε ομάδες κι οργανώσεις, κλείδωμα σε περιορισμένο χώρο,
περιορισμός της κινητικότητας, παρακολούθηση τηλεφώνων, email κλπ. Π.χ. "Γιατί να δεις τους παλιούς σου φίλους και
την οικογένεια; Τώρα παντρεύτηκες." "Πού θα πας λέει; Δεν κατάλαβες.. Στο απαγορεύω."
Ψυχολογική βία
1

2.  Υποτιμητικές συμπεριφορές, ταπείνωση, μέχρι του σημείου της σοβαρής ψυχολογικής βλάβης, που έχει πολύ αρνητικές
επιπτώσεις όταν είναι μακροχρόνια και ύπουλη.
 Διαρκής κριτική, υποτίμηση και κοροϊδίες που αφορούν τον εαυτό, την οικογένεια , τους φίλους και το παρελθόν.
 Προσπάθειες εξευτελισμού, ψέματα, υπονόμευση της αυτοεκτίμησης.
Συναισθηματική βία
Ιδιαίτερη καταπίεση κι εξαναγκασμοί που εκμεταλλεύονται την ψυχολογική και συναισθηματική μας εξάρτηση, πιθανώς με
απειλές κι εκβιασμούς. Τα όρια συγχέονται με την ψυχολογική βία. Είναι ιδιαίτερα σοβαρή για τις νέες και τα παιδιά, αλλά και για
κάθε άτομο "αποκλεισμένο" από ευρύτερη κοινωνικότητα. Συχνά ασκείται σε συνδυασμό με τη στέρηση-απομόνωση.
Λεκτική βία
Φωνές, βρισιές, εξευτελισμοί, απειλές και τρομοκράτηση, με στόχο το ίδιο το θύμα ή και οικείους του. Αποτελεί τμήμα της
ψυχολογικής και συναισθηματικής βίας, συνήθως συμπεριλαμβάνει τις απειλές, ενώ η τρομοκράτηση συνήθως συμπεριλαμβάνει κι
άλλους τρόπους βίας..
Απειλές, εκφοβισμοί, εκβιασμοί
Απειλές βίας ή πρόκλησης κάθε είδους κακού στον απειλούμενο, στον ίδιο ή στους οικείους, παιδιά, οικογένεια, κατοικίδια κλπ.
Απειλές για καταγγελίες στις αρχές που θα θέσουν σε κίνδυνο κάτι σημαντικό για το θύμα (πχ. επιμέλεια παιδιών, πράσινη κάρτα
κλπ. ) ή και αντίστοιχων αναφορών που επίσης μπορεί να κοστίσουν στο θύμα (π.χ. κατηγορίες στην οικογένεια, στη δουλειά κ.λ.π.)
Εξαναγκασμός
Σε κάθε πράξη ή απραξία του θύματος, παρά στη θέληση του. Συχνά επιβάλλεται με εκφρασμένες ή μη απειλές κι εκβιασμούς και
με κάθε άλλο είδος βίας και καταπίεσης.
Οικονομική βία - εκμετάλλευση
Έλεγχος της περιουσίας και των εσόδων του θύματος ή και κατάχρηση, καλλιέργεια οικονομικής εξάρτησης: απαγόρευση
εργασίας, αποκλεισμός χρηματοπιστωτικών πόρων και δυνατότητας εργασίας, άμισθη εργασία, καταναγκαστική εργασία για κέρδος
του θύτη, οικονομικές αποφάσεις, που αφορούν κοινούς πόρους, χωρίς ενημέρωση του συντρόφου π.χ.: " η δικιά μου η
γυναίκα/κόρη δεν μπορεί να δουλεύει "
Συμπεριφορές παρενόχλησης
Παρακολούθηση, εμφανίσεις στη δουλειά ή στο σπίτι, επανειλημμένα τηλεφωνήματα στο θύμα ή και στην οικογένεια, τους
φίλους, τους συναδέλφους. Ο θύτης εμφανίζεται διαρκώς μπροστά μας ή επικοινωνεί διαρκώς με κάθε τρόπο, μας επιβάλλει την
παρουσία του.
Σεξουαλική βία & παρενόχληση
Επιβολή σεξουαλικής πράξης ή συμπεριφορών ενάντια στη θέληση του θύματος, πίεση για σεξουαλικές συμπεριφορές που το
κάνουν να νοιώθει άσχημα, κριτική της συμπεριφοράς και της απόδοσής του στο κρεβάτι π.χ. Και μέσα στο γάμο ή στο ζευγάρι,
κάθε σεξουαλικός καταναγκασμός που δεν δέχεται "όχι" είναι βία.
Καταστροφή περιουσίας
Ο θύτης καταστρέφει από έπιπλα κι αντικείμενα αξίας, μέχρι ημερολόγια κι αντικείμενα, συναισθηματικής μόνο αξίας και τα
κλασικά γυαλικά που η θραύση τους τρομάζει πάντα, ανεξάρτητα από την αξία τους. Κατά προτίμηση γίνεται με βίαιο τρόπο που
τρομοκρατεί όσο γίνεται περισσότερο. Πετά ή εξαφανίζει με κάθε άλλο τρόπο ρουχισμό ή άλλα αντικείμενα του θύματος.
Παραμέληση-στέρηση
Στέρηση βασικών δικαιωμάτων, ιδιωτικής ελευθερίας, επικοινωνίας, βασικών αναγκών: συναισθηματικών αναγκών σωματικής
και ψυχικής υγείας, εκπαίδευσης, κλπ.
ΑΙΤΙΑ
Η Βία πηγάζει από τις αντιφάσεις, τις αντιθέσεις της εποχής μας και κυρίως τις κοινωνικές ανισότητες. Στην εποχή μας συμβαδίζει
ο πλούτος και το τεχνολογικό θαύμα μαζί με τη φτώχεια, την ανεργία, την περιθωριοποίηση, την εκμετάλλευση, τη μετανάστευση,
την ξενοφοβία και το ρατσισμό.
Στο σύνολο των παραμέτρων που οδηγούν στη νεανική εγκληματικότητα συγκαταλέγεται η συσσώρευση ατόμων διαφορετικής
πολιτισμικής προέλευσης σε μια μεγαλούπολη. Το μεταναστευτικό κύμα, εμφανές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, προλειαίνει το
έδαφος για το ξέσπασμα ρατσιστικών ανάρμοστων συμπεριφορών. Σε αυτή την περίπτωση, η αίσθηση υπεροχής/ η αδικαιολόγητη
εθνική έπαρση του γηγενή και ταυτόχρονα η θέση αδυναμίας του φιλοξενούμενου πολίτη σε πολλές περιστάσεις πυροδοτούν
εκδηλώσεις βίας. Ακόμα, η μίζερη ζωή του τελευταίου, η ανέχεια λόγω των ισχνών οικονομικών εσόδων μπορεί να τον ωθήσει σε
κλοπές, ληστείες εις βάρος των κατοίκων της χώρας που τον φιλοξενεί, ακόμα και σε ανθρωποκτονίες.
ΑΤΟΜΟ
 Κρίση ηθικών αξιών και έλλειψη προτύπων, υποχώρηση θεμελιωδών ανθρωπιστικών αξιών , έλλειψη σεβασμού της
προσωπικότητας του ανθρώπου.
2

3.  Επικράτηση του μοντέλου μαζικότητας και του άκρατου καταναλωτισμού, κυριαρχία του ωφελιμισμού, του ατομικισμού
και του ανταγωνισμού. Δυστυχώς οι νέοι δε γνωρίζουν το βαθύτερο νόημα της ατομικής ελευθερίας, της αλληλεγγύης, του
αλληλοσεβασμού διότι στην εποχή τους τέτοιες έννοιες έχουν ξεχασθεί. Αντιθέτως, ο καταναλωτισμός που απορρίπτει από
την κοινωνία τους μη έχοντες ταυτόχρονα αυξάνει τις πιθανότητες διάπραξης ληστειών, κλοπών από τους ίδιους. Σχετικά
με το δεύτερο παράγοντα -την ατομική επιτυχία-, σύμφωνα με τη θεωρία του Απειλούμενου Εγωτισμού, η επιθετικότητα
αποτελεί μέσο άμυνας μιας πολύ θετικής αυτο- εικόνας έναντι άλλων ατόμων τα οποία ενδεχομένως επιδιώκουν να την
μειώσουν ή να την προσβάλουν.
 Κυριαρχία ενστίκτων, νευρώσεις, αισθήματα μειονεξίας, που οδηγούν στην εκτονωτική βία.
 Κρίση οικογένειας και γενικότερα χαλάρωση και την αναποτελεσματικότητα των θεσμών διαπαιδαγώγησης που
προβάλλουν αρνητικά πρότυπα στους νέους (σχολείο, θρησκεία, Μ.Μ.Ε.)
 Αναπαραγωγή σκηνών βίας από την τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τον κινηματογράφο, το διαδίκτυο.
 Μια πρόσθετη αιτία είναι ο μιμητισμός της ξενόφερτης αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή και κάθε προκλητικής πράξης εκ
μέρους των νέων. Είναι ίδιον γνώρισμα των ανήλικων η άκριτη υιοθέτηση των μοντέρνων τρόπων αντίδραση ξένων
ομηλίκων, όπως ο χουλιγκανισμός στα γήπεδα, η διάπραξη εγκληματικών πράξεων σε νυχτερινά κέντρα υπό την επήρεια
αλκοολούχων ποτών καθώς και η μίμηση των βιαιοτήτων που προβάλλονται στις ξένες ηλεκτρονικές σελίδες.
 Αλλοτρίωση του ατόμου
 Κληρονομική επιβάρυνση
 Ανωνυμία, ανομοιογένεια, αποξένωση των ανθρώπων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.
 Αισθήματα ανασφάλειας και αβεβαιότητας για το μέλλον συσσωρευμένη καταπίεση και υποβάθμιση, φόβοι τροφοδοτούν
βίαιες συμπεριφορές. Η βία γεννά βία. Το θύμα γίνεται θύτης.
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
 οικονομικά: ανεργία, άνιση κατανομή του πλούτου, υλικός ευδαιμονισμός, στείρος ανταγωνισμός, πλεονεξία,
κερδοσκοπία
 κοινωνικά: κοινωνικές ανισότητες (εκμετάλλευση), ναρκωτικά, ξενομανία και μιμητισμός, αστικοποίηση, φανατισμός
 πολιτικά: κατάχρηση της εξουσίας, κρατική αδιαφορία και αναποτελεσματικότητα, διαφθορά των ιθυνόντων
 πολιτιστική επικυριαρχία
 φανατισμός
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Αιτίες και συνέπειες συμπλέκονται, δημιουργώντας ένα συνεχή φαύλο κύκλο. Η λογική της ισχύος παράγει βία.
Πολλαπλές και οδυνηρές οι συνέπειες. Φτάνουν ως τη σύρραξη, τον πόλεμο ή τις εκκαθαρίσεις.
ΑΤΟΜΟ
 περιορισμός της ελευθερίας, επικράτηση ανασφάλειας, φόβου, δυσπιστίας, αισθήματος αδικίας.
 ευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καχυποψία, εσωστρέφεια
 κυριαρχία της απαισιοδοξίας , στέρηση της ηρεμίας
 εθισμός στα φαινόμενα της κοινωνικής παθογένειας (έγκλημα, κλοπή)
 δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων (πλήξη, άγχος, κατάθλιψη)
 σωματικές βλάβες
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Κρίση επικοινωνίας (διαπροσωπικές σχέσεις, διακρατικές σχέσεις )
 Πολιτιστική οπισθοδρόμηση (έλλειψη δημιουργικότητας. Μαζική κουλτούρα)
 Αδιαφορία για το κοινωνικό συμφέρον (κυριαρχία του ατομισμού)
 Διακυβεύεται η πολιτική σταθερότητα (επιθετικότητα, αναρχία)
αναστολή οικονομικής προόδου
 Μεγαλύτερη όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, υποχώρηση των ανθρωπιστικών αξιών.
 Χαλάρωση των κοινωνικών κανόνων, αναποτελεσματικότητα των νόμων
 Πολλαπλασιασμός της βίας, αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.
 Εξοικείωση με τη βία και στην πιο κυνική μορφή της. Αποθέωση της βαρβαρότητας, εκδικητικότητα, ασυδοσία,
φανατισμός.
 Η τρομοκρατία ακυρώνει τη δημοκρατία και τα κατοχυρωμένα δικαιώματα. Κυριαρχεί η ολοκληρωτική πεποίθηση «όλοι
είναι εξίσου ένοχοι», αντίληψη που συσκοτίζει την αλήθεια και την πραγματικότητα.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
 Για την καταπολέμησή της η πολιτεία οφείλει να θεσπίσει νομοθετικά και αστυνομικά μέτρα προστασίας του συνόλου, τα
οποία όμως θα κινούνται πάντα μέσα στο πλαίσιο των συνταγματικών αρχών και δεν θα καταστρατηγούν, με κανένα
πρόσχημα, κατοχυρωμένα ανθρώπινα δικαιώματα.
 Αναγκαία η καλλιέργεια σταθερών ηθικοπνευματικών και πολιτισμικών αξιών και η επανατοποθέτηση του ανθρώπου
στην κορυφή της κλίμακας των αξιών.
 Αναβάθμιση των βασικών θεσμών διαπαιδαγώγησης, της οικογένειας, της εκπαίδευσης, των ΜΜΕ, ώστε να προάγουν
καθολική και ουσιαστική παιδεία και υγιείς ανθρώπινες σχέσεις.
3

4.  Στα πλαίσια της κοινωνίας οφείλουμε να αναπτύξουμε νέες κοινωνικές αρετές (ισότητα, ισονομία), να οικοδομήσουμε
ορθές διαπροσωπικές σχέσεις και να αξιοποιήσουμε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο μας.
 Καλλιέργεια ατομικής ευθύνης, δημοκρατικής κοινωνικής συνείδησης, κατάργηση απάθειας και αδιαφορίας.
 Συσπείρωση των πολιτών, ανάπτυξη συλλογικών κινημάτων, δράσεις.
 Οι όποιες λύσεις βεβαίως δεν μπορούν να εξαντλούνται μόνο στην καταστολή. Η κυριότερη και σταθερότερη
αντιμετώπιση είναι η πρόληψη και η εξάλειψη των ουσιωδών αιτίων που τα προκαλούν.
 Χρειάζεται ένας μακρόπνοος σχεδιασμός, που θα στοχεύει στα αίτια και όχι μόνο στα αποτελέσματα, με στόχο την
ποιοτική αλλαγή της κοινωνίας. Όλοι ονειρευόμαστε μια κοινωνία δίκαιη και ευνομούμενη που θα προωθεί την
αλληλεγγύη, τη φιλία, τη συνεργασία, τον ανθρωπισμό.
 Από την πλευρά μας της η πολιτεία είναι αναγκαίο να καταπολεμήσει την ανεργία, να ιδρύσει πολιτιστικούς και
αθλητικούς χώρους, να προστατεύσει με αυστηρή νομοθεσία τη δικαιοσύνη και την αξιοκρατία σε όλους τους τομείς της
ζωής των πολιτών.
 Τέλος, οφείλουμε να αναστηλώσουμε μέσα μας το όραμα ενός κόσμου χωρίς βία, δηλαδή ενός κόσμου ισότητας,
ελευθερίας, δικαιωμάτων, συνεργασίας μεταξύ των λαών, ενός κόσμου ειρήνης, με δικαιότερη κατανομή πλούτου, με
ισόρροπη ανάπτυξη, με κυρίαρχη αξία την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής.
Η κρίση, ο φόβος και η τρομοκρατία
Από εκείνη τη σκληρή νύχτα του Αγίου Νικολάου τον Δεκέμβριο του 2008, όταν στην οδό Μεσολογγίου έπεσε νεκρός από
αστυνομικά πυρά ο 16χρονος Αλέξης Γρηγορόπουλος, πολλά άλλαξαν. Ήταν σαν να ελευθερώθηκαν όλα τα δαιμόνια της ελληνικής
κοινωνίας και να αποκαλύφθηκαν οι υποβόσκουσες μεγάλες αντιθέσεις. Τα πνεύματα άναψαν, οι συγκρούσεις οξύνθηκαν, η κρίση
φανερώθηκε, ο φόβος και η ανασφάλεια εγκαταστάθηκαν για τα καλά πάνω από τη χώρα, τα άκρα αναγεννήθηκαν και η
τρομοκρατία επανέκαμψε, παρά τα πολλά πλήγματα που δέχθηκε και συνεχίζει να δέχεται. Έκτοτε οι εντάσεις έρχονται και
ξανάρχονται, η πολιτική δοκιμάζεται, ο λαός συμπιέζεται και η κοινωνία φουντώνει καθώς νιώθει ότι χάνει τις σταθερές της. Το
χειρότερο είναι ότι κάποιοι ξαναπήραν τα κουμπούρια και είναι έτοιμοι να σκοτώσουν επειδή απλώς έτσι νομίζουν. Είναι αυτή μια
άλλη κατάσταση που επιζητεί διερεύνηση και αντίδραση οργανωμένη, προτού τα πράγματα πάρουν οριστικά στραβό δρόμο.
ΕΙΝΑΙ μύθος ότι για την αύξηση της εγκληματικότητας στην Ελλάδα ευθύνονται αποκλειστικά και μόνον οι αλλοδαποί. Οι
απόψεις που διατυπώνονται για τη δημιουργία «στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους αλλοδαπούς», ώστε να προστατευθεί η
δημόσια ασφάλεια, οι προτροπές για «τη δημιουργία ομάδων αυτοπροστασίας από τους αλλοδαπούς» και οι συνταγές
για «επιτήρηση των συνόρων της εγκληματικότητας από ιδιωτικές εταιρείες προστασίας» όχι μόνο δεν έχουν πραγματική υπόσταση
αλλά ευνοούν την ανάπτυξη φαινομένων ρατσισμού, τα οποία μάλιστα καταβάλλεται προσπάθεια να εκμεταλλευθούν διάφοροι
κύκλοι που απεργάζονται πολιτικές λύσεις λεπενικού τύπου.
Υπάρχει όμως ακόμη μία αλήθεια που συνδέεται με την εγκληματικότητα. Τα ρατσιστικού τύπου αναθέματα περί «μάστιγας των
αλλοδαπών», που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και λόγω των υψηλών ποσοστών της ανεργίας, ευνοούν, εκτός των άλλων, και την
ανάπτυξη των κοινωνικών φαινομένων της γκετοποίησης διαφόρων περιοχών. Ήδη, όπως δείχνουν μελέτες που έχουν
πραγματοποιηθεί από διάφορους φορείς, περιοχές όπως το Μεταξουργείο, η πλατεία Βάθης και ο Κολωνός στην Αθήνα, τείνουν να
μετατραπούν σε γκέτο. Είναι ίσως η πλέον οδυνηρή εξέλιξη. Εφημερίδα, το Βήμα
4