Η παρουσίαση έγινε στα πλαίσια των πολιτιστικών προγραμμάτων του 41ου Γυμνασίου Αθήνας κατά το σχολικό έτος 2015-16. Πρόκειται για μια περιδιάβαση στη Βαγία της Αίγινας το καλοκαίρι του 1936 και βασίζεται στο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή "Τα στενά παπούτσια".

2. Φορώντας «τα στενά παπούτσια»
Μια περιδιάβαση
στη Βαγία της Αίγινας
το καλοκαίρι του 1936
Με οδηγό το ομώνυμο βιβλίο της Ζ.
Σαρή
και…. ….περιπατητές τους μαθητές
του Α1 & Α2 του 41ου Γυμνασίου

4. Πρόκειται για μια περιδιάβαση στο χώρο και
στον χρόνο μέσα απ’ το βιβλίο της Ζωρζ Σαρή
«ΤΑ ΣΤΕΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ». Συγκεκριμένα
βρισκόμαστε στη Βαγία, έναν οικισμό στη Β.Α.
Αίγινα, την περίοδο του μεσοπολέμου. Η
οικογένεια του Παναγιώτη Χαλδαίου φιλοξενεί
την Ειρήνη και την Ζωή Αϊβαλιώτη, μαζί με την
μητέρα τους, που έρχονται από την Αθήνα.
Μέσ’ απ’ αυτή τη συνεύρεση
παρακολουθήσαμε το «πάντρεμα» των
στοιχείων της πόλης με αυτά της επαρχίας.

5. Εντυπωσιαστήκαμε με το
πόσο ο Παναγιώτης
καμαρώνει για τον τόπο του.
Με οδηγό τη ζωντανή
περιγραφή του οικισμού
κινηθήκαμε αντίστροφα: από
το κείμενο στο σκίτσο.

6. Αίγινα

7. Ο οικισμός
της
Βαγίας

10. Παρατηρήσαμε τη χλωρίδα
του νησιού που έγινε
αφορμή να εντοπίσουμε και
εμείς το πράσινο στην
πυκνοκατοικημένη γειτονιά
μας.

11. Μουριές &
πικροδάφνες

12. Ευκάλυπτοι
& πεύκα

13. Σημειώσαμε τις ασχολίες των
κατοίκων:
Γεωργία (λιόδεντρα, αμπέλια,
μποστάνια)
 Φροντίδα οικόσιτων ζώων
 Κτηνοτροφία
 Αλιεία

14. Ξαφνιαστήκαμε με τα μεταφορικά μέσα
της εποχής, τη «βενζίνα» για τις θαλάσσιες
και τα γαϊδούρια και τα μουλάρια για τις
μετακινήσεις στη στεριά
Η ζωή στην ελληνική επαρχία μας έδωσε
την ευκαιρία να καταγράψουμε στοιχεία
του υλικού βίου τη συγκεκριμένη περίοδο:
στέρνες και πηγάδια, μαγκάλια και
τσανάκες, «καλημέρες», λάμπες ασετυλίνης
και αλόργους.

15. Η.. «καλημέρα»

16. Αργαλειός για την ύφανση των
..πανιών

17. Λάμπα πετρελαίου

18. Λάμπα ασετυλίνης

19. Μαγκάλι για τη Θέρμανση

21. Η διατροφή των Βαγιωτών ήταν αυτή που
πρέπει να είναι η δική μας σήμερα. Έτρωγαν
ότι παρήγαν οι ίδιοι και πάντα φρούτα και
λαχανικά της εποχής!! Έτσι καταλάβαιναν και
την αλλαγή των εποχών!! Το καλοκαίρι
μαγειρεύουν φασολάκια απο το μποστάνι
τους, με λάδι απ'τις ελιές τους, πίνουν κρασί
απ τ αμπέλι τους, τρώνε κρέας, γάλα κ' αυγά
απο τα ζώα τους, ψάρια απο την θαλασσά
τους, και ψωμί ζυμωμένο από τα χέρια τους.

22. Στέρνα, για τη συγκέντρωση του
νερού

23. Τα σκιάχτρα προστάτευαν τις
καλλιέργειες από τα πουλιά

24. Παρατηρήσαμε τη λαϊκή οικιστική αρχιτεκτονική.
Δείγμα αντιπροσωπευτικό το σπίτι του Παναγιώτη.
Είχε σάλα, μαγειργιό και δύο κάμαρες. Το κατώι
εκτός από αποθήκη τροφίμων, το καλοκαίρι
χρησίμευε για να κοιμούνται τα δύο αγόρια. Θα
μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε βιοκλιματικό
αφού ήταν φτιαγμένο από φυσικά υλικά (πέτρα,
ξύλο, λάσπη). Η κληματαριά και η μουριά δρόσιζαν
το χώρο τις ζεστές ώρες του καλοκαιριού,
επιτρέποντας έτσι στις οικογένειες να περνάνε στην
αυλή όλες τις ώρες της μέρας. Το σπίτι του
Παναγιώτη είναι το κέντρο γύρω και μέσα στο
οποίο ξετυλίγεται η δράση τω παιδιών και των
οικογενειών τους.

25. Η αυλή με την κληματαριά,
τη μουριά & το μποστάνι

26. Το σπίτι του Παναγιώτη

28. Σπίτι Ροδάκη, Μεσαγρός Αίγινα
αρχείο Δ. Πικιώνη

29.  Ξεφυλλίσαμε το βιβλίο των Κλάους
Φρισλάντερ και Τζούλιο Κασίμη που το 1934
ανακάλυψαν το σπίτι του Ροδάκη.
Πρόκειται για ένα «χειροποίητο» σπίτι που
αποτελεί αντικείμενο μελέτης των φοιτητών
της αρχιτεκτονικής σχολής
 Επίσης βρεθήκαμε μπροστά σε μια
εξαιρετική, για το πρόγραμμά μας,
σύμπτωση! Σε εκτενές δημοσίευμα της
«εφημερίδας συντακτών» στις 10/01/2016
κρούεται ο κώδωνας κατάρρευσης του
κτιρίου.

33. Ο Αλέξανδρος Ροδάκης , ένας απλός αγρότης
και εργάτης, γεννήθηκε το 1854, έζησε την ζωή
του στον Μεσαγρό της Αίγινας και έχτισε το
σπίτι το 1880. Το έχτισε στην ανατολική μεριά
ενός λόφου με πανοραμική θέα στο χωριό. Η
αυλή κλείνεται τεχνικά στις δύο μόνο πλευρές
του σπιτιού και σχηματίζει ένα «Γ». Δεξιά από
μπροστά είναι το φουρνόσπιτο, που σχηματίζει
ένα χώρο κενό με τις δυο μεριές του σπιτιού.
Από πίσω κολλητά βρίσκονται οι στάβλοι, που
τους προσεγγίζεις από ανεξάρτητη είσοδο
καθώς ανηφορίζεις την πλαγιά.

34. Όσο για το εσωτερικό χωρίζεται σε δυο βασικούς
χώρους: Ένα δωμάτιο κοινής χρήσης και μια κουζίνα.
Το δωμάτιο κοινής χρήσης είναι διαμορφωμένο σε
δύο επίπεδα. Το ένα επίπεδο είναι ξύλινο και το άλλο
πέτρινο , ενώ μεταξύ τους υπάρχει διαφορά ύψους
50 εκατοστών . Το δωμάτιο αυτό είναι διακοσμημένο
με χαρακτηριστική λιτότητα. Ένα καράβι, σκαλισμένο
στην πέτρα, πάνω από την πόρτα και ανάλογα
μικρότερα στις γωνίες καθώς και μια υπέροχη
κεφαλή φανερώνουν το ταλέντο του γλύπτη Η
κουζίνα επίσης είναι ενδιαφέρουσα όχι μόνο εξαιτίας
των εσοχών αλλά κυρίως για τα δύο πέτρινα χέρια
που κοσμούν τις δύο πλευρές της καπνοδόχου.

35. Οι σωστές αναλογίες του εσωτερικού του
σπιτιού, αντιστοιχούν στην εξωτερική
του εικόνα. Στην στενή πρόσοψη του
κτηρίου ορθώνονται 4 αγαλματίδια. Ένα
γουρούνι, ένα ρολόι, ένα φίδι και ένα
περιστέρι τα οποία συμβολίζουν την
τύχη, τον χρόνο, το κακό και το καλό. Η
στέγη της κουζίνας καθώς και τα
παράθυρα και οι πόρτες είναι
διακοσμημένα με δύο γλυπτές χήνες. Εκεί
που δεν υπάρχει διακόσμηση, βλέπουμε
την ομορφιά της γυμνής πέτρας.

36. Η ένταση της διακοσμητικής του διάθεσης
φαίνεται όταν θέλησε να στολίσει τις δύο
γωνίες του πατητηριού όπου έχει χαράξει
τα παρακάτω λόγια:
Καλύτερα ο άνθρωπος
Να ήταν κρύα πέτρα
Παρά που είχε στόχαξη
Και φρόνηση και μέτρα
Έμαθα να ζω με
Αχ 1891 Βαχ

37. Οι στίχοι στο πατητήρι-2011,
αρχείο Τ. Παπαϊωάννου
Καλήτερα ο Ανθροπος
Ναήτον κρία πέτρα
Παρά που έχη στόχαξη
Κε φρόνησης κε Μέτρα
Εμαθα να ζο (;)
ΑΧ 1891 ΒΑΧ

38. Τα παιδιά του μεσοπολέμου δεν ήταν
τόσο αμέριμνα όσο είμαστε -τα
περισσότερα- σήμερα. Αναλάμβαναν
δουλειές του σπιτιού, πολλές από τις
οποίες ήταν αρκετά βαριές και
επικίνδυνες όπως: να βγάλουν νερό από
το πηγάδι, να βγάλουν τα ζώα για βοσκή
το πρωί και να τα φροντίσουν το βράδυ,
να βοηθήσουν σε όλες τις αγροτικές
εργασίες: πότισμα, τρύγο και να
αγωγιάσουν για το χαρτζιλίκι τους.

39. Το αγώ(γ)ι : η μεταφορά με ζώα

40. Ανεβάσαμε μαζί με τους
μικρούς πρωταγωνιστές τους
«λόρδους» στο Ναό της
Αφαίας. Θαυμάσαμε μαζί με
τους Γάλλους επισκέπτες το
ναό και γνωρίσαμε το μύθο
της Άφας.

41. Ο Ναός της Αφαίας είναι κτισμένος στη
βόρεια πλευρά του νησιού μέσα στα
πεύκα, με θέα την απέραντη γαλάζια
θάλασσα. Είναι σε πολύ καλή κατάσταση.
Σώζονται 24 από τους 34, συνολικά,
δωρικούς κίονες του ναού. Χτίστηκε το
480 π.Χ., μετά τη ναυμαχία της
Σαλαμίνας, από πωρόλιθο. Περισσότερες
πληροφορίες για την Αφαία μας δίνει ο
Παυσανίας από κάποιες παραδόσεις της
Κρήτης.

42. Σύμφωνα με αυτές, από το Δία και την Κάρμη γεννήθηκε
η Βριτόμαρτις που αγαπούσε πολύ το κυνήγι και γι' αυτό
τη συμπάθησε ιδιαίτερα η θεά Άρτεμις. Την ερωτεύτηκε
όμως ο Μίνωας και για να γλιτώσει από αυτόν, έπεσε
στη θάλασσα και μπλέχτηκε στα δίχτυα κάποιον
ψαράδων που την πήραν μαζί τους στο καράβι. Εκεί
όμως την ερωτεύτηκε ένας από τους ναύτες και έτσι η
Βριτόμαρτις αναγκάστηκε και πάλι να πέσει στη
θάλασσα για να γλιτώσει και κολυμπώντας βγήκε στο
νησί, την Αίγινα. Η κοπέλα πήρε αμέσως το δρόμο προς
το δάσος του νησιού και σιγά σιγά οι ναύτες από το
πλοίο την έβλεπαν να χάνεται σαν από κάποια θεϊκή
επέμβαση, και γι' αυτό την ονόμασαν Αφαία (άφαντη -
αφανέρωτη).

43. Όταν έχει καθαρή ατμόσφαιρα
από την Αφαία βλέπεις το Ναό
του Ποσειδώνα στο Σούνιο και
την Ακρόπολη των Αθηνών.
Λένε ότι οι τρεις ναοί
σχηματίζουν ένα ισοσκελές
τρίγωνο (το ιερό τρίγωνο της
αρχαιότητας).

44. 1919 Ο ναός της Αφαίας απ’ τα Ν.Δ.
 Ernst Reisinger, περιηγητής

45. Τα παιδιά έπαιζαν και..
δημιουργούσαν
παίζοντας!
Κι εμείς το ίδιο.

46. Με αφορμή το… «σπίτι» του
Παναγιώτη
 Αναστασία Γ.

47. Δεντρόσπιτο

48. Ζητήσαμε απ’ τους
συμμαθητές μας να
περιγράψουν ένα ομαδικό
παιχνίδι – δικό τους ή των
γονιών τους. Δείτε πόσα
συγκεντρώσαμε.. Δε
διαφέρουν και πολύ απ αυτά
που έπαιζαν τότε..

49. Ομαδικά παιχνίδια
Μπιζζ κρυφτό
Κυνηγητό
κουτσό
Κορόιδο
τσιλίκι
Κλέφτες & αστυνόμοι
Τυφλόμυγα
Αμπάριζα
Τα μήλα
Αγαλματάκια ακούνητα
αγέλαστα

50. Όμως τα παιδιά δεν έμειναν αμέτοχα στα
«δράματα» του χωριού τους! Πήραν
πρωτοβουλία και μέσα από μια θεατρική
παράσταση που ανέβασαν τα ίδια,
δίδαξαν αλληλεγγύη. Αφορμή για να
συζητήσουμε για το σύγχρονο δράμα
των προσφύγων και των αιτίων που το
προκαλεί αλλά και να μυηθούμε στον
κόσμο του θεάτρου. (παρουσίαση
ορολογίας).

51. διδάσκουν αλληλεγγύη

52. Παρατηρώντας τη ζωή της μαμάς του Παναγιώτη
και των αδερφάδων του διαπιστώσαμε ότι η θέση
της γυναίκας ήταν πολύ πιο περιορισμένη και
σκληρή απ’ ότι σήμερα:
 έπλεναν, μαγείρευαν στη φωτιά, ζύμωναν,
έκλωθαν, ύφαιναν
 έκαναν όλες τις αγροτικές και κτηνοτροφικές
εργασίες αλλά δεν έπαιρναν οι ίδιες αποφάσεις
για την ζωή τους παρά ο άντρας του σπιτιού (αν
όχι ο σύζυγος/πατέρας, τότε ο γιος).
 Ήταν πολύ συντηρητικές στην εμφάνιση τους
 πενθούσαν όλη τους τη ζωή και
 οι αντιλήψεις τους και οι προλήψεις
μεταφέρονταν από γενιά σε γενιά.

53. Γυναίκα της υπαίθρου

54. Με αδράχτι και ρόκα

55. Από το μαλλί στο… νήμα

56. Η αίσθηση του μέτρου
Η ελληνική αυτάρκεια
Τις εστί πλούσιος:
Ο εν τω ολίγω αναπαυόμενος

57. Πανηγύρια

58. Επισημάναμε το πως μια
θρησκευτική γιορτή γίνεται αφορμή
για πανηγύρι, χορό και γλέντι.
Συνήθεια που έρχεται από την
αρχαιότητα. Μαζί με τα παιδιά της
Βαγίας χαζέψαμε τις γκαζές, τις
«καρδερίνες», τις καραμέλες
τσάρλεστον στους πάγκους του
πανηγυριού. Φάγαμε παραδοσιακά
φαγητά, και αφήσαμε τους μεγάλους
να γλεντήσουν!!

59. Καταγράψαμε δικά μας βιώματα
από θρησκευτικά πανηγύρια: του
Αγίου Νικολάου στην Αχαρνών,
της Αγίας Ζώνης στην Κυψέλη,
της Λαμπρής, του 15/Αύγουστου,
του Σταυρού στην Κυπαρισσία,
του Αγίου Κων/νου στο Αγρίνιο,
το Φεστιβάλ «Οhum» στο Ατσίμ
της Γκάνας.


60. Μας έκανε εντύπωση η πρόληψη
που υπήρχε τότε στους Βαγιώτες
για την ημέρα του Σωτήρος και
σχολιάσαμε τις αντιδράσεις των
παιδιών. Συζητήσαμε για το πώς η
γνώση είναι αυτή που ρίχνει φως
και διώχνει τις προλήψεις και τις
οποίες δεισιδαιμονίες.

61. Από τη συνάντηση της
Παρασκευής
 Αδριανή, Δήμητρα, Ούνις,
Ανδρέας, Νεφέλη, Νίκη

62. Χαρά Ανησυχία
Λύπη Αλληλεγύη
Θυμός Ενθουσιασμός
Συγκίνηση φιλία Εν-συναίσθηση
Αγάπη Αντιπαράθεση Ζήλια
Σύγκρουση περιέργεια
Μοίρασμα Ικανοποίηση Δημιουργία
Σεβασμός Διακριτικότητα Κατανόηση
Αμηχανία Έκπληξη

63. Το Βιβλίο στάθηκε αφορμή να
παρατηρήσουμε και να συζητήσουμε για:
τις παιδαγωγικές αντιλήψεις της εποχής
τις σχέσεις γονέων – παιδιών και την
έκφραση συναισθημάτων
τα στερεότυπα
τους χαρακτήρες και τις ανθρώπινες
συμπεριφορές
και ιδιαίτερα τον κόσμο το δικό μας , τον
κόσμο των παιδιών

64. Ποια η σχέση του τίτλου με το
περιεχόμενο του βιβλίου;
«Τα στενά παπούτσια» συμβολίζουν τη ζωή
του Παναγιώτη. Δηλαδή όπως το παπούτσι
είναι περιορισμένο,έτσι ήταν και η ζωή του
Παναγιώτη. Σαν παιδί ο ήρωας δεν
μπορούσε να πραγματοποιήσει τα όνειρά
του καθώς η ζωή στο χωριό ήταν δύσκολη
και περιορισμένη».
Κριστιάν Γ. (Α1)

65. Σχολιασμός εξώφυλλου
«Το εξώφυλλο δείχνει ένα παπούτσι με
πανιά που απεικονίζεται ως ιστιοφόρο.
Μας δείχνει ότι τα παπούτσια τα στενά
άνοιξαν τα «πανιά» τους και ταξιδεύουν
στον κόσμο και τη γνώση».
Ίλντα Μ. (Α1)

66. ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ομάδα 1 Ομάδα 2
Νεφέλη Α.
Αδριανή Κ.
Ανδρέας Κ.
Δήμητρα Ζ.
Έλενα Ζ.
Ούνις Α.
Νίκη Γ.
 Κριστιάν Γ.
 Ελένη Μ.
 Ίλντα Μ.
 Γιάννης Γ.
 Αλάμ Σ.
 Αλεξάνδρα Δ.
 Μαρία Κ.
 Ρόναλντ Τζ.
Επιμέλεια:
Χαρά Σταθοπούλου (ΠΕ02)