Το μοντέλο ανάλυσης των κειμενικών ειδών αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμο τόσο για τη διδασκαλία όσο και για την αξιολόγηση των ξένων γλωσσών. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή προσέγγιση που στηρίζεται στα λεξικογραμματικά φαινόμενα, η κειμενοκεντρική προσέγγιση προσφέρει μια ολιστική προοπτική η οποία εστιάζει στο σύνολο του κειμένου, στα ειδικά χαρακτηριστικά του, στις κειμενικές συμβάσεις και στα δομικά στοιχεία που το καθιστούν αναγνωρίσιμο, καθώς και στις λεξικογραμματικές επιλογές που συσχετίζονται με διάφορες παραμέτρους του εκάστοτε κειμενικού είδους. Ο παραπάνω προβληματισμός συνδέεται με το Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας και με τις ενότητες που εξετάζουν την ικανότητα κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου, με ιδιαίτερη έμφαση στα όργανα μέτρησης της ισπανικής γλώσσας.

1. Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗς ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗς
ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΜΕΣΑ ΑΠΟΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ
ΕΙΔΟΥς
O Κοινωνικός και Πολιτικός Λόγος Σήμερα για την Ξενόγλωσση Εκπαίδευση στην Ε.Ε.
Αθήνα, 4-6 Νοεμβρίου 2016
Αγγελική Αλεξοπούλου
Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας

2. ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗς ΓΛΩΣΣΑΣ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΣΜΟΥ (ολιστικές / επικοινωνιακές αντιλήψεις)
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΒΑΣΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ
ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ (critical literacy)
ΠΟΛΥΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΙ (multiliteracies)
(Κουτσογιάννης, 2015)

3. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
 Μια προσέγγιση η οποία αποσκοπεί να αναδείξει τη στενή σχέση των
επικοινωνιακών γεγονότων με το σύνθετο κοινωνικό γίγνεσθαι,
οφείλει «να περιλαμβάνει και την κριτική πρόσληψη και τοποθέτηση
των μαθητών απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω τους και, κατ’
επέκταση, στα κείμενα που επεξεργάζονται» (Αρχάκης &Τσάκωνα,
2013, p. 7).

4. ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΩΣ ΒΑΣΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΛΥΣΗςΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
 To κείμενο ως βασική μονάδα ανάλυσης του λόγου
 Ενσωμάτωση των κειμενικών ειδών στις νέες τάσεις της
γλωσσοδιδακτικής

5. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
 «… ο όρος «κείμενα» καλύπτει κάθε σύνολο γλώσσας, είτε προφορικό εκφώνημα
είτε γραπτό σύνολο, το οποίο δέχονται, παράγουν ή ανταλλάσσουν οι
χρήστες/μαθητές. Επομένως δεν μπορεί να υπάρξει καμιά επικοινωνιακή
πράξη που χρησιμοποιεί γλώσσα χωρίς να υπάρχει κείμενο· όλες οι γλωσσικές
δραστηριότητες και διαδικασίες αναλύονται και κατηγοριοποιούνται ως προς τη
σχέση του χρήστη/μαθητή και των τυχόν συνομιλητών του με το κείμενο»
(Συμβούλιο της Ευρώπης 2001, 75)

6. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
 δομή πολιτισμικά και ιδεολογικά προσδιορισμένη
 κοινωνικά οριοθετημένη
 διαμορφώνεται από τις περιστάσεις επικοινωνίας και από τις σχέσεις των
συμμετεχόντων σε αυτήν
 οι κανόνες και συμβάσεις που ακολουθεί εξαρτώνται από τους σκοπούς του
πομπού

7. ΚΕΙΜΕΝΟ:ΤΡΙΠΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ (BERNÁRDEZ, 1982)
7
ΚΕΙΜΕΝΟ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ
ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ
ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΔΟΜΙΚΗ
ΔΙΑΣΤΑΣΗ

8. 8
Επικοινωνιακή διάσταση του κειμένου
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
Ποιος μιλάει
Σε ποιον
απευθύνεται
Σχέσεις μεταξύ
πομπού και
αποδέκτη
ένα κείμενο που δεν έχει σκοπό την επικοινωνία είναι ένα μη κείμενο (Bain y Schneuwly, 1997)

9. 9
Πραγματολογική διάσταση του κειμένου
ΠΕΡΙΚΕΙΜΕΝΟ
καταστασιακό γνωσιακό πολιτισμικό

10. 10
Δομική διάσταση του κειμένου
ΔΟΜΗ
Υπερδομή
Μορφική
συγκρότηση του
κειμένου
Μακροδομή
Οργάνωση
περιεχομένου

11. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ (GENRE)
 δεν υπάρχουν γενικά αποδεκτά κριτήρια κατηγοριοποίησης
των κειμένων καθώς ποικίλλουν ανάλογα με το θεωρητικό
πρότυπο, την οπτική γωνία και τη μέθοδο του κάθε ερευνητή
(Κουτσουλέλου, 2006).

12. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ (GENRE)
 Ο πλούτος και η ποικιλία των ειδών λόγου είναι τεράστια, καθώς οι
δυνατότητες της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι ανεξάντλητες και
επειδή σε κάθε κοινωνική σφαίρα, υπάρχει ένα ολόκληρο ρεπερτόριο
ειδών του λόγου, το οποίο διαφοροποιείται και αυξάνεται στο μέτρο
που εξελίσσεται και γίνεται πιο σύνθετη η περιοχή αυτή (Bakhtin,
1979)

13. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ (GENRE)
 Σχετικά σταθερό σύνολο εκφωνημάτων που παράγονται σε συγκεκριμένες
σφαίρες της κοινωνικής δραστηριότητας
 Οι συμβάσεις που επιβάλλει το περικείμενο καθορίζουν τις
λεξικογραμματικές επιλογές καθώς και την οργάνωση του κειμένου.
 Ο επικοινωνιακός του στόχος υπηρετείται τόσο από την μορφική
συγκρότηση του κειμένου (υπερδομή) όσο και την οργάνωση του
περιεχομένου του (μακροδομή).

14. Ο ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟςΣΚΟΠΟςΤΟΥ ΠΟΜΠΟΎ ΚΑΘΟΔΗΓΕΙΤΟΝΑΠΟΔΕΚΤΗΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
 Τα κειμενικά είδη υπόκεινται σε συμβατικούς κανόνες που έχουν διαμορφωθεί
ιστορικά στο πλαίσιο μια γλωσσικής και πολιτισμικής κοινότητας ως κοινωνικές
πρακτικές,
 είναι κοινωνικοπολιτισμικά προϊόντα, εύκολα αναγνωρίσιμα (Brinker, 1988)
 ακολουθούν συμβάσεις θεσμικά προσδιορισμένες,
 επιτελούν συγκεκριμένες επικοινωνιακές λειτουργίες και εξυπηρετούν ένα
συγκεκριμένο στόχο.

15. ΚΕΠΑ: ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ
• Διαφημίσεις • Συζητήσεις • Αναφορές • Εγχειρίδια
• Άρθρο
εφημερίδας
• Φιλικές επιστολές • Εμπορικές
επιστολές
• Συγγράμματα
• Ετικέτες • Μηνύματα στον
τηλεφωνητή
• Οδηγίες χρήσης • Επιστημονικά άρθρα
• Μικρές αγγελίες • Προσωπικό
ημερολόγιο
• Επαγγελματικές
κάρτες
• Λεξικά
• Νομικά κείμενα • Σημειώσεις • currículum • Εξετάσεις
• Συμφωνητικά… • Ανέκδοτα … • Εκθέσεις…
15

17. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ (WERLICH, 1975)
• Πρόθεση του πομπού
• Περιγραφική
• Συμβάντα και αλλαγές στο χώρο
• Αφηγηματική
• Συμβάντα και αλλαγές στο χρόνο
• Επεξηγηματική • Επεξήγηση εννοιών
• Επιχειρηματολογική • Έκφραση προσωπικής άποψης και αξιολογικής κρίσης
• Καθοδηγητική • Καθοδήγηση της συμπεριφοράς του δέκτη
17

18. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙΤΥΠΟΙ
ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ (Adam, 1992)
 Περιγραφική ακολουθία
 Αφηγηματική ακολουθία
 Επεξηγηματική ακολουθία
 Επιχειρημάτων ακολουθία
 Διαλογική ακολουθία

19. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙΤΥΠΟΙ
ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ
 «ένα κείμενο είναι μία περίπλοκη ιεραρχική δομή
που περιέχει ν ακολουθίες -ελλειπτικές ή
ολοκληρωμένες- του ίδιου ή διαφορετικών τύπων»
(Adam, 1990)

20. SECUENCIAS PROTOTÍPICAS
ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ (Adam, 1992)
ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ
ΕΙΔΗ
περιγραφική αφηγηματική επεξηγηματική επιχειρημάτων διαλογική
ημερολόγιο  
ορισμός  
μυθιστόρημα   
ανέκδοτο  
δοκίμιο    
άρθρο  
βιβλιοκριτική   
20

21. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ
21
ο κειμενικός τύπος χαρακτηρίζεται ως
υπερώνυμο του κειμενικού είδους (Αρβανίτης &
Κιγιτσιόγλου-Βλάχου, 2013, p. 30)

22. ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ
22
Κειμενικό είδος
“επιστολή”
ο κειμενικός τύπος χαρακτηρίζεται ως υπερώνυμο του κειμενικού είδους
(Αρβανίτης & Κιγιτσιόγλου-Βλάχου, 2013, p. 30)

23. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ
ΑΦΗΓΗΣΗ
23
είδηση

24. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΞΓ
 τα κειμενικά είδη προσφέρονται ως το πλέον κατάλληλο μέσο για την
καλλιέργεια γλωσσικών και μεταγλωσσικών δεξιοτήτων στις οποίες
περιλαμβάνεται η επίγνωση της σχέσης μεταξύ της δομικής και
κοινωνικής πλευράς της γλώσσας (Halliday & Hasan, 1991

25. ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΚΠΓ
 Το ΚΠΓ έχει σχεδιαστεί με βάση την αντίληψη πως λέξεις και προτάσεις δε
σημαίνουν κάτι από μόνες τους, η σημασία τους διαμορφώνεται κατά τη χρήση
της γλώσσας σ’ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, τα δε νοήματα
αναπτύσσονται με τη λειτουργία της γλώσσας και άλλων τρόπων σημείωσης(π.χ.
εικόνες, διαγράμματα, μουσική, ηχητικά εφέ) .

26. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
 η κατανόηση και η παραγωγή λόγου απαιτεί από τον υποψήφιο
 γνώσεις σχετικά με τη λειτουργία της γλώσσας προκειμένου να κατασκευάσει
νοήματα σε διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες και περιστάσεις επικοινωνίας,
σε διαφορετικού τύπου κείμενα γραπτού, προφορικού ή πολυτροπικού λόγου
 αναμένεται από τους υποψήφιους είναι να αναπτύξουν κείμενο βάσει των
αρχών που διέπουν το συγκεκριμένο κειμενικό είδος κάνοντας τις πλέον ορθές
και κατάλληλες για την περίσταση γλωσσικές, υφολογικές και κειμενικές
επιλογές.

27. Γλωσσικό Προφίλ
 Ο όρος «γλωσσικό προφίλ» αναφέρεται στη χαρακτηριστική
χρήση των ποικίλων στοιχείων (φωνολογικών, μορφο-
συντακτικών, λεξικών, σημασιολογικών, πραγματολογικών,
κ.ά.) ορισμένου γλωσσικού κώδικα από ορισμένο/-ους
ομιλητή/-ές. (Γκοτσούλια, 2012)

28. ΑΝΑΓΚΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗς ΤΟΥ ΚΕΠΑ
• Το προφίλ εξειδικεύει τους περιγραφικούς δείκτες των κοινών επίπεδων
αναφοράς του ΚΕΠΑ έτσι ώστε να αποτυπώνονται τα γλωσσικά μέσα των
χρηστών της κάθε γλώσσας για κάθε επίπεδο γλωσσομάθειας.
• προσδιορίζει με σαφήνεια και λεπτομέρεια τα διαφοροποιητικά
χαρακτηριστικά της εκάστοτε γλώσσας στη χρήση λεξικο-σημασιολογικών
και μορφοσυντακτικών δομών σε διάφορα επικοινωνιακά περιβάλλοντα
που θα επιτρέψουν στους υποψήφιους να παραγάγουν κοινωνικά
προσδιορισμένα νοήματα
•

29. Plan Curricular del Instituto
Cervantes. Niveles de referencia para
el español. (Madrid: Biblioteca
Nueva, 2006)
Προφίλ του χρήστη της ισπανικής Γλώσσας

30. Plan Curricular del Instituto Cervantes. Niveles de
referencia para el español (2006).
Συνιστώσες
.
.
.
semántico-
nocional
pragmático-
discursivo
de
aprendizaje
gramatical
cultural

31. ΚΕΙΜΕΝΙΚΆ ΕΊΔΗ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΙΚΆ ΠΡΟΪΌΝΤΑ
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ (Κ) / ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Π) ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Κειμενικό είδος Επίπεδο
Α1 Α2 Β1 Β2 Γ1 Γ2
Γράμμα (φιλικό) Κ/Π
Έντυπα (συμπλήρωση προσωπικών
στοιχείων)
Κ/Π Κ/Π
Ευχετήρια κάρτα Κ/Π Κ/Π
Λίστα τιμών και προϊόντων Κ
Είδηση Κ
Βιογραφία Κ/Π
Αγγελία Κ Κ/Π
Ανέκδοτο Κ Κ/Π
Οδηγίες χρήσης ενός προϊόντος Κ
Ταξιδιωτικός οδηγός Κ
Επιστολή στον Διευθυντή Σύνταξης Κ/Π
Θεατρικό έργο Κ
Νομικά κείμενα Κ
Κριτική κινηματογράφου Κ/Π
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ (Κ) / ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Π) ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Κειμενικό είδος Επίπεδο

32. ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Π) ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Κειμενικός τύπος Επίπεδο
Α1 Α2 Β1 Β2 Γ1 Γ2
ΑΦΗΓΗΣΗ Π
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Π
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ Π
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Π
ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Π) ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Κειμενικός τύπος Επίπεδο

33. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Μπορούμε να ορίσουμε τη συναγωγή ως την κεντρική κίνηση της σκέψης που πηγαίνει
από το γνωστό προς το άγνωστο, συσχετίζοντάς τα μέσω υποθέσεων, ώσπου να γίνει
επαλήθευση, πράγμα που επιτρέπει το άγνωστο να μετατραπεί σε γνωστό (Sacerdote y
Vega, 2005 p.42)
δεξιότητα που απαιτεί την ενεργή συμμετοχή και εμπλοκή του αναγνώστη στη
διαδικασία κατασκευής του νοήματος

34. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
 ο αναγνώστης αποκτά πρωτεύοντα ρόλο στη διαδικασία ερμηνείας, αλλά και
ανακατασκευής του κειμένου, (τελικά ενός άλλου κειμένου), τροποποιώντας και
εμπλουτίζοντας το αρχικό (Grellet, 1981)
 η κατανόηση είναι το αποτέλεσμα της διεπίδρασης ανάμεσα στα κειμενικά και
παρακειμενικά στοιχεία και στην προϋπάρχουσα γνώση του αναγνώστη.

35. 35
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Β
Πού θα μπορούσε να είχε
δημοσιευτεί το κείμενο;
Σε ποιον απευθύνεται το
κείμενο;

36. 36
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Β
Ποιος είναι ο στόχος του
κειμένου;

37. 37
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Β
Ποιος τίτλος θα ήταν
κατάλληλος γι’ αυτό το κείμενο;
Πού θα μπορούσε να είχε
δημοσιευτεί το κείμενο;

38. 38
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Γ1
Ποιο είναι το κειμενικό είδος;
Πού αναφέρεται το κείμενο;

39. 39
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Γ1
Ποιο είναι το ύφος του
κειμένου;
Πού επικεντρώνεται το
κείμενο;

40. 40
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Γ
Με ποιο στόχο γράφτηκε το
κείμενο;
Ποιος άλλος τίτλος θα ήταν
κατάλληλος γι’ αυτό το κείμενο;

41. 41
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΠΕΔΟ Β2
 Usted trabaja en una agencia de viajes y le han encargado ganar la atención de turistas españoles para que
vengan de vacaciones a Grecia. Escriba un texto (150 palabras) a fin de incluirlo en el siguiente folleto
publicitario. Recomiéndeles cualquier región o ciudad griega que usted cree que tendrían que visitar y
describa algunas de las costumbres y el modo de vivir de sus habitantes.

42. 42
.
ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ διαφημστικό έντυπο
ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΤΥΠΟΣ Περιγραφικές και επιχειρηματολογικές ακολουθίες
ΠΟΜΠΟΣ / ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ Υπάλληλος σε τουριστικό πρακτορείο / Ισπανοί τουρίστες
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Βουλητική /Αναφορική
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ
Να παροτρύνει / Να περιγράψει
ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ελκυστικός τίτλος, κείμενο σωστά διαρθρωμένο
ΥΦΟΣ πειστικό
ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ
ΕΠΙΛΟΓΕΣ
ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ: Ρήματα στο τρίτο πρόσωπο του ενεστώτα
προστακτική και επιφωνηματικές προτάσεις,
ΟΝΟΜΑΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ: Χρήση επιθέτων και επιρρημάτων, κλπ.

43. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
 Το κειμενικό είδος ανάγεται σε μία από τις προϋποθέσεις για την
κατανόηση του κειμένου, όπως και για την παραγωγή του.
 Η έκθεση των διδασκομένων σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία
κειμενικών ειδών και η μεθοδική παρουσίαση των βασικών
χαρακτηριστικών που συνθέτουν κάθε είδος τους εξοικειώνει με τις
κοινωνικές χρήσεις της γλώσσας και καθιστά ευκολότερη τη διάκριση
των ειδών και τη γραπτή παραγωγή τους.

44. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!