ΣΕΝΑΡΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

1. 1
ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΠΕ 02
ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ : ΦΕΒΡ. 2014 – ΟΚΤ. 2014
Επιμορφούμενη: Δεμοιράκου Μαρία
Επιμορφώτρια: Γρηγορίου Χαρίκλεια
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014
ΚΣΕ : 1ο ΕΚ ΤΡΙΠΟΛΗΣ (ΠΡΩΗΝ 1ο ΣΕΚ ΤΡΙΠΟΛΗΣ)

2. 2
1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Τίτλος: Αναζητώντας τη γυναίκα στα Επτάνησα
Δημιουργός: Δεμοιράκου Μαρία
Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία Α Λυκείου
Διδακτική Ενότητα: Τα φύλα στη Λογοτεχνία
Ειδικότερα τα κείμενα:
 Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου , Αυτοβιογραφία [αποσπάσματα]
 Ανδρέας Λασκαράτος, Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς [απόσπασμα]
 Γρηγόριος Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη [απόσπασμα]
 Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η Τιμή και το Χρήμα [απόσπασμα]
Χρονική διάρκεια: 8 ώρες
Προϋποθέσεις υλοποίησης:
α. Για εκπαιδευτικούς
1. ΤΠΕ: εξοικείωση με α) το λογισμικό επεξεργασίας κειμένου β) Περιήγηση στο Διαδίκτυο και Σύνδεση στο Διαδίκτυο. γ) καλή γνώση του διαδικτυακού τόπου Facebook. δ) Διαθέσιμη αίθουσα προβολών και Εργαστήριο Πληροφορικής
2. Πνεύμα σύμπνοιας και συνεννόησης με τους μαθητές και με τον υπεύθυνο Εργαστηρίου Πληροφορικής
3. Εξοικείωση με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας
β. Για μαθητές
1. ΤΠΕ: εξοικείωση με τα λογισμικά επεξεργασίας κειμένου – πλοήγηση στο Διαδίκτυο
2. Πολύ καλή γνώση του διαδικτυακού τόπου Facebook
3. Εξοικείωση με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο εργασίας
Εργαλεία (Έντυπα και ηλεκτρονικά):
1. Σχολικά εγχειρίδια Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου, Α Λυκείου, Β Λυκείου
2. Φωτοτυπίες των φύλλων εργασίας
3. Λογισμικό Επεξεργασίας Κειμένου
4. Διαδίκτυο
2. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
α) Το παρόν σενάριο επιχειρεί να συνδέσει τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας με τα σύγχρονα εργαλεία του web 02 και ειδικά με το δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, το Facebook.
β) Στα πλαίσια της θεματικής ενότητας Τα φύλα στη Λογοτεχνία θα ανιχνευτούν με τρόπο βιωματικό οι συνθήκες ζωής των γυναικών μέσα από κείμενα που γράφτηκαν τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα.
3. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ
 Βασίστηκε καταρχήν στο σκεπτικό του νέου ΠΣ για το μάθημα της Λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα:
α) Οι ΤΠΕ είναι μέρος του σύγχρονου πολιτισμού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο μάθημα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος. Δεν είναι απλά ένα εργαλείο μάθησης αλλά η θύρα προς τον ψηφιακό κόσμο της εποχής μας, προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δημιουργεί νέους τύπους «κειμένων», νέες πρακτικές παραγωγής , διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας.

3. 3
β) Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της λογοτεχνίας δίνει τη δυνατότητα να πραγματοποιηθούν διδακτικοί στόχοι όπως η ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης του εκπαιδευτικού, αλλά και του μαθητή στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης, έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερμηνειών για τα λογοτεχνικά κείμενα, η διεύρυνση του πολιτιστικού υπόβαθρου του μαθητή με την προσφορά γνώσεων, πληροφοριών, εικόνων , ακουσμάτων που θα τον βοηθήσουν να διαμορφώσει προσωπική ερμηνεία για τα λογοτεχνικά κείμενα, η ανάπτυξη των συνθετικών και κριτικών ικανοτήτων των μαθητών με διαθεματικές εργασίες πολυμεσικά παρουσιασμένες και τέλος η προώθηση νέων τρόπων συνεργασίας των μαθητών μεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγμάτευσης και συνοικοδόμησης του νοήματος του λογοτεχνικού κειμένου. [facebook, twitter, wikis, blog ]1
 Βασίστηκε επίσης στην αναγνώριση της παιδαγωγικής αξίας της εργασίας σε ομάδες, η οποία συνίσταται στην εξασφάλιση της δυνατότητας για ανατροφοδότηση των μαθητών με πληροφορίες και αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια την ομάδα.
 Είναι γνωστό σε όλους ότι οι εφαρμογές του web 02 είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες σε πρακτικές εφήβων {facebook, twitter, you tube κά.] που θεωρούνται ως πρακτικές γραμματισμού. Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των νέων πρακτικών αποτελεί αυτό που αποκαλείται ως «Νέο ήθος»
[ Knobel & Lankshear] που συνεπάγεται νέους τρόπους δράσης , αξίες και αντιλήψεις ως αποτέλεσμα συμμετοχικών και συνεργατικών διαδικασιών. Τα φιλολογικά μαθήματα ως τα κατεξοχήν μαθήματα που σχετίζονται με τον γραμματισμό στην εκπαίδευση δεν μπορούν να αγνοούν τέτοιου είδους διαδικασίες. Με αυτό το σκεπτικό και επιπλέον για την ανάδειξη του παιγνιώδους χαρακτήρα της λογοτεχνίας αλλά του παιγνιώδους χαρακτήρα της διδασκαλίας της λογοτεχνίας2 θα αξιοποιηθεί και το Facebook ως η πιο δημοφιλής εφαρμογή του web 02 μεταξύ των εφήβων.
ΣΤΟΧΟΙ
α. Γνωστικοί
Οι μαθητές αναμένεται να:
 Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση με τον κοινωνικό του ρόλο , τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν, τις σχέσεις των δυο φύλων.
 Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα του φύλου καθορίζονται από το γενικότερο πλαίσιο, ιστορικό, κοινωνικό, πολιτισμικό.
 Να είναι σε θέση να αιτιολογούν τα παραπάνω σημεία παραπέμποντας στο ιστορικό , κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται.
 Να εκφέρουν άποψη για τα θέματα των κειμένων συνδέοντας τα με την καθημερινή τους εμπειρία και την δική τους εποχή.
 Να συζητούν για τα παραπάνω θέματα στην ομάδα τους ή στην τάξη ή και στα κοινωνικά δίκτυα.
 Να δημιουργούν , ανασυνθέτουν, αναπαριστούν ψηφιακά το προφίλ ενός λογοτεχνικού ήρωα με βάση τα στοιχεία του λογοτεχνικού κειμένου.
1 Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Λογοτεχνίας της Α Λυκείου
2 [Οι όροι προέρχονται-ελαφρώς παραλλαγμένοι- από το Επιμορφωτικό Υλικό για την Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα ΚΣΕ τεύχος 3: Κλάδος Πε02, γ έκδοση αναθεωρημένη Πάτρα, Μάρτιος 2014 Σσ.151-152]

4. 4
β. Παιδαγωγικοί
Επιδιώκεται ο μαθητές να καλλιεργήσουν
 την κριτική άσκηση της σκέψης
 τη γλωσσική κι επικοινωνιακή μάθηση
 την ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και ομαδικότητας
 την ικανότητα δημιουργίας δικού τους λογοτεχνικού κειμένου και κατά συνέπεια..
 …να ασκηθούν στη δημιουργική γραφή
 την άσκηση της δημιουργικής φαντασίας τους
 την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης
γ. Τεχνολογικοί [νέος γραμματισμός, χρήση ΤΠΕ]
 Η άσκηση στην παραγωγή λόγου μέσω της χρήσης του λογισμικού επεξεργασίας κειμένου.
 Η αναζήτηση του κατάλληλου πολυμεσικού υλικού που θα πλαισιώσει και θα εμπλουτίσει ένα λογοτεχνικό κείμενο ή ένα προφίλ ήρωα της λογοτεχνίας.
 Η εξοικείωση και άσκηση με τα κοινωνικά δίκτυα και ειδικότερα με το Facebook μέσα από την αξιοποίηση των πολλαπλών λειτουργιών του.
 Να συνειδητοποιήσουν ότι τα ψηφιακά δίκτυα μπορεί να ενέχουν κινδύνους από τους οποίους υπάρχουν τρόποι να προστατεύουν την ιδιωτικότητα τους.
 Να αντιληφθούν ότι η παρουσία τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διέπεται από κανόνες ευγένειας και αλληλοσεβασμού δηλαδή έναν Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς [Netiquette] που οφείλουν να τηρούν προκειμένου να είναι πιο αποδοτική η αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών.
4. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
α) Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Αναφέρονται αναλυτικά στους στόχους.
β) Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και Δ.Ε.Π.Σ.
Το θέμα το οποίο επιλέχθηκε είναι συμβατό με το Α.Π.Σ και το Δ.Ε.Π.Σ, εφόσον συνδέεται με τις Θεματικές ενότητες που ορίζουν και συγκεκριμένα με τη θεματική ενότητα Τα φύλα στη λογοτεχνία.
γ) Μέσα και μέθοδος διδασκαλίας
Ως μέσα διδασκαλίας ορίζονται το σχολικό εγχειρίδιο, το διαδίκτυο και κυρίως ο νέος πολύτιμος ιστότοπος του ΚΕΓ Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα και το ΠΟΘΕΓ που επιτρέπουν την έρευνα σε ηλεκτρονικές πηγές και την αποτύπωση της νέας γνώσης υπό μορφή πολυτροπικών κειμένων. Επίσης θα αξιοποιηθεί και το δημοφιλές ψηφιακό κοινωνικό δίκτυο του Facebook , δηλαδή ένα εργαλείο του Web 02 που επιτρέπει και ευνοεί την ουσιαστική συμμετοχή των χρηστών δηλαδή την ανάγνωση , την αξιολόγηση, το σχολιασμό αλλά και τη δημιουργία περιεχομένου.

5. 5
Το πλαίσιο επομένως είναι μαθητοκεντρικό και ο ρόλος του εκπαιδευτικού εστιάζεται στην καθοδήγηση και τη διευκόλυνση της προσπάθειας των μαθητών να επεξεργασθούν το ψηφιακό υλικό, να το συνθέσουν συνεργατικά [ομαδοσυνεργατική μάθηση] και να μάθουν οικοδομώντας ενεργητικά τη νέα γνώση [εποικοδομητική μάθηση]. Η μέθοδος θα είναι η ομαδοσυνεργατική για τη διερεύνηση, ανάλυση και παρουσίαση από την ίδια την τάξη του ψηφιακού υλικού στο οποίο βασίζεται η προσέγγιση του θέματος.
δ) Οργάνωση της τάξης
Οι μαθητές θα χωριστούν σε 4 ομάδες των 5 ατόμων προκειμένου να εργαστούν πάνω στα ζητούμενα των φύλλων εργασίας που θα τους δοθούν. Κάθε ομάδα πρέπει να διαθέτει έναν τουλάχιστον μαθητή με ευχέρεια στη χρήση των ΤΠΕ ενώ κατά τη διαδικασία της συγκρότησής τους, ο εκπαιδευτικός παρεμβαίνει συμβουλευτικά, επιδιώκοντας τη διασφάλιση της ανομοιογένειας των ομάδων ως προς τις μαθησιακές επιδόσεις τους.
ε) Πορεία υλοποίησης του σεναρίου
Προτείνεται να διατεθούν 8 διδακτικές ώρες.
Α΄ΦΑΣΗ [2 διδακτικές ώρες]:
Σε αυτή τη φάση που θα πραγματοποιηθεί στο Εργαστήριο Πληροφορικής ή στην Αίθουσα Πολυμέσων οι καθηγητής θα ενημερώσει λεπτομερώς για τα θέματα και την εκπόνηση των εργασιών.3 .
Θα κάνει μια σύντομη παρουσίαση των λογοτεχνικών κειμένων με τα οποία θα ασχοληθούν οι ομάδες, θα δείξει στους μαθητές πώς λειτουργεί ο ιστότοπος Ψηφίδες για την ελληνική Γλώσσα και το Facebook.
Οι μαθητές θα χωριστούν σε ομάδες και θα πάρουν το φύλλο εργασίας με το οποίο θα ασχοληθούν. Στο φύλλο εργασίας κάθε ομάδας θα αναγράφονται τα στοιχεία πρόσβασης στο προφίλ που καλούνται να δημιουργήσουν και να διαχειριστούν. Ο διδάσκων έχει φροντίσει τις προηγούμενες ημέρες κι έχει δημιουργήσει λογαριασμούς προκειμένου να κερδηθεί χρόνος και να ελαχιστοποιηθούν τα τυχόν εμπόδια που θα συναντήσουν οι μαθητές. Τα φύλλα εργασίας έχουν αποθηκευτεί σε φάκελο στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή και οι μαθητές θα τα πάρουν σε συσκευή αποθήκευσης[usb] . Ο φιλόλογος θα οργανώσει ψηφιακά τους μαθητές του δηλαδή θα απαιτήσει να διαθέτουν όλοι οι μαθητές του e-mail και συσκευές αποθήκευσης, ώστε να υπάρχει καλύτερος συντονισμός και επικοινωνία και εκτός σχολείου.
Β΄ΦΑΣΗ [5 διδακτικές ώρες]
Εντός του Εργαστηρίου κάθε ομάδα μελετά το κείμενο [http://dschool.edu.gr/ ] με το οποίο θα ασχοληθεί και γίνεται η ανάλογη συζήτηση με τη συνδρομή και την καθοδήγηση του διδάσκοντα. [1 ώρα]
Κάθε ομάδα ανοίγει το δικό της φύλλο εργασίας και αρχίζει η αναζήτηση του υλικού και η εκπόνηση των ζητουμένων των φύλλων εργασίας. Ταυτόχρονα όλες οι ομάδες δημιουργούν και τροφοδοτούν διαρκώς το προφίλ της ηρωίδας τους στο FB. [3 ώρες] Επισημαίνεται με έμφαση στους μαθητές να δημιουργούν τις εργασίες τους στον επεξεργαστή κειμένου και έπειτα να τις μεταφέρουν με
3 Έχει προηγηθεί το προαναγνωστικό στάδιο όπου σε 2-3 ώρες μέσα στην αίθουσα συζητούνται θέματα σχετικά με τη θεματική ενότητα Τα φύλα στη Λογοτεχνία [ π.χ. τα στερεότυπα για τα δυο φύλα, ο έρωτας , η μητέρα , η θέση της γυναίκας μέσα στο χρόνο, τα χαρακτηριστικά της πατριαρχικής –παραδοσιακής κοινωνίας κ.α]

6. 6
αντιγραφή –επικόλληση στο περιβάλλον του Facebook, για λόγους ασφάλειας[ κίνδυνος να κλείσει το προφίλ και να χαθεί η δουλιεά τους] Τα αρχεία αυτά θα παραδοθούν και στον διδάσκοντα.
Μέχρι την οριστικοποίηση της τελικής μορφής των κειμένων, έχουν τη δυνατότητα παραγωγής, διόρθωσης και αποθήκευσης πολλαπλών δοκιμών, ενώ καταγράφουν διαφορετικές απόψεις και επιλογές και επιχειρούν βελτιώσεις του οριστικού αποτελέσματος. Έτσι αντιλαμβάνονται και τον δυναμικό χαρακτήρα της παραγωγής λόγου.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της εργασίας των ομάδων ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί τη δράση τους παρεμβαίνοντας διακριτικά, για να εξομαλύνει τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι ομάδες.
Αφού έχουν ολοκληρωθεί τα προφίλ, όλες οι ομάδες μέσω των προφίλ που δημιούργησαν αλληλεπιδρούν και συζητούν μεταξύ τους μέσω facebook, είτε υποδυόμενοι τις ηρωίδες τους είτε συνομιλώντας οι ίδιοι με αυτές. H αλληλεπίδραση μπορεί να συνεχιστεί και εκτός μαθήματος πάντα τηρώντας τους κανόνες ευγένειας και αλληλοσεβασμού [Netiquette] [1ώρα] . Απαιτείται να μην χρησιμοποιήσουν οι μαθητές γκρήκλις.
Γ ΦΑΣΗ [1 διδακτική ώρα]
Στην αίθουσα προβολών οι ομάδες θα παρουσιάσουν τις εργασίες τους και τα προφίλ που δημιούργησαν. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης επιδιώκεται ο διάλογος και η εποικοδομητική κριτική μεταξύ των ομάδων.
στ) Ο ρόλος του διδάσκοντος
1. Η παρουσία του είναι υποστηρικτική, καθοδηγητική και όχι παρεμβατική. Εφαρμόζει την αρχή της «υποβοηθούμενης» μάθησης
2. Συμβουλεύει, καθοδηγεί, ενθαρρύνει, διευκολύνει τους μαθητές δίνοντας έμφαση στη «μεταγνώση», να μάθει δηλαδή ο μαθητής πώς να μαθαίνει. Η γνώση προσεγγίζεται μέσα από την αποκαλυπτική ή ευρηματική διαδικασία. Ο εκπαιδευτικός με αυτόν τον τρόπο γίνεται διαμεσολαβητής ανάμεσα στη γνώση και το μαθητή.
3. Προσπαθεί επιπλέον να επιτύχει την ενεργό συμμετοχή όλων των μαθητών/ τριών, παρεμβαίνει διακριτικά για να επιλύσει τυχόν προβλήματα .
4. Αξιολογεί τα μέλη της ομάδας ως προς την συνεργατική τους διάθεση αλλά και τον κάθε μαθητή χωριστά ως προς τον ρόλο που έχει αναλάβει και το επίπεδο ανταπόκρισής του
ζ) Ο ρόλος των μαθητών μέσα από τη λειτουργία της ομάδας
1. Οφείλουν να συνεργάζονται αρμονικά και να συνεισφέρουν δημιουργικά.
2. Αναζητούν, συλλέγουν, επεξεργάζονται, οργανώνουν τις πληροφορίες που εντοπίζουν στις προτεινόμενες πηγές.
3. «Αναγιγνώσκουν» συνεργατικά τις πηγές.
4. Εξάγουν συμπεράσματα.
5. Συναποφασίζουν, επειδή η σκέψη του κάθε μαθητή τροφοδοτεί και τη σκέψη των υπολοίπων και το τελικό κείμενο είναι προϊόν συζήτησης και διαπραγμάτευσης.
6. Η τήρηση των κανόνων ευγένειας και ευπρέπειας στο διαδίκτυο.

7. 7
5. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Κριτήρια αξιολόγησης θα αποτελέσουν: ο τρόπος συνεργασίας των μαθητών, η πληρότητα των κειμένων-αναρτήσεων ως προς το περιεχόμενο, την έκφραση και τη δομή, η σωστή αξιοποίηση των δυνατοτήτων των λογισμικών που θα χρησιμοποιήσουν , η ολοκληρωμένη ανταπόκριση στα ζητούμενα των φύλλων εργασίας, η αισθητική της εργασίας και η τελική παρουσίαση.
6. ΕΠΕΚΤΑΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Για την εκπόνηση του παρόντος σεναρίου θα μπορούσε να αξιοποιηθεί έτοιμη φόρμα του google.docs , ώστε τα στοιχεία του κάθε προφίλ να είναι συγκεντρωμένα σε ένα έγγραφο. Το συγκεκριμένο όμως πρότυπο προσφέρεται καλύτερα για ιστορικά πρόσωπα [την Ελισάβετ Μπουτζάν Μαρτινέγκου εν προκειμένω , που είναι το μοναδικό υπαρκτό γυναικείο πρόσωπο με το οποίο ασχοληθήκαμε]. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το plus.google.com αντί του Facebook που τελικά αποδείχτηκε δυσλειτουργικό ως προς την δημιουργία λογαριασμού ή να φτιαχτεί είτε μια ομάδα στο Facebook είτε ένα ιστολόγιο στο blogger για κάθε ηρωίδα.
Η ίδια εργασία θα μπορούσε να επεκταθεί σε περισσότερους λογοτεχνικούς ήρωες και σε πολλά ακόμη λογοτεχνικά κείμενα των Επτανήσων και όχι μόνο και φυσικά και στο ανδρικό φύλο.
7. ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου
Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου: Η πρώτη ελληνίδα πεζογράφος
Μουτζάν Ελισάβετ Μαρτινέγκου
Αγγλοκρατία στα Επτάνησα
Ανδρέας Λασκαράτος , Τα Μυστήρια της Κεφαλλονιάς
Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς
Καραντώνης Ανδρέας, Φαναριώτικη κι Επτανησιακή ποίηση, Αθήνα 1987, Επικαιρότητα, Σσ 159-163
Ανδρέας Λασκαράτος
http://www.ime.gr/chronos/12/gr/1833_1897/society/sources/03.html
Σπηλιοτόπουλος Πάνος, «Ανδρέας Λασκαράτος», Ελληνική Δημιουργία, Αφιέρωμα 73 (1951)
Τωμαδάκης Νικόλαος, «Ανδρέας Λασκαράτος. Γενικός χαρακτηρισμός»
Σταθάτος Νίκος, «Η γυναίκα του Λασκαράτου», Ελληνική Δημιουργία, Αφιέρωμα 73 (1951).
Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η Τιμή και το Χρήμα
http://www.pi.ac.cy/pi/files/yap/anakoinoseis/logotexnia/G_C3_H_timi_kai_to_xrima.pdf
http://www.greek- language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html?details=32
Δενδρινού Ειρήνη, «Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης σα συγγραφέας, σαν άνθρωπος»
Η τιμή και το χρήμα
Η Τιμη της Αγαπης
Η Τιμή και το Χρήμα [ολόκληρη η νουβέλα στη Βικιθήκη]

8. 8
Φωτόδεντρο
Αγγλοκρατία στα Επτάνησα
Ένωση Επτανήσων
Η ελληνική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα : Η Θέση της γυναίκας
Γρηγόριος Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη
 Γρηγόριος Ξενόπουλος Βιογραφία
 Άλκης θρύλος, Γρηγόριος Ξενόπουλος , Βασική Βιβλιοθήκη Αθήνα 1955, Αετός, σσ. ια-ιθ
 Μουσείο Γρηγορίου Ξενόπουλου
 Η ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20ού αιώνα: Η ζωή στην πόλη
 http://www.fhw.gr/chronos/13/gr/society/index.html
 Η ελληνική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα : Η Θέση της γυναίκας
 Στέλλα Βιολάντη ή Έρως Εσταυρωμένος [ολόκληρο το έργο]
8.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βαγγέλης Αθανασόπουλος , Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αυτοβιογραφία, εκδόσεις Ωκεανίδα
Χαράλαμπος Παχής Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα , 1875-1880 , ελαιογραφία σε μουσαμά