1. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ- ΘΡΑΚΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α΄ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
1Ο
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΥΛΑΙΑΣ
ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ
ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ
ΘΕΜΑ: ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΩΛΟΥ
1Ο
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΥΛΑΙΑΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2004

2. 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα δυο φύλα πρέπει να ζήσουν μαζί ήρεμα και αρμονικά, και στο πλαίσιο σχέσεων που
χαρακτηρίζονται από αμοιβαίο σεβασμό. Με βάση τη λογική αυτή, ιδιαίτερη αξία έχει το
εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο αμφισβητεί τους περιορισμένους ρόλους των φύλων, τις
παραδοσιακές ταυτότητες φύλου, προωθώντας τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων των
φύλων .
Με βάση την οπτική αυτή, η προώθηση μεθόδων και πρακτικών στην εκπαίδευση οι
οποίες θα επιτρέπουν την καλύτερη κατανόηση της ανδρικής και της γυναικείας εμπειρίας
στα σχολεία είναι ιδιαίτερα σημαντική. Σημαντικά λοιπόν είναι τα παρεμβατικά
προγράμματα που ευαισθητοποιούν , ενημερώνουν και επαναπροσδιορίζουν τους ρόλους
και τις σχέσεις των δυο φύλων προσφέροντας τη δυνατότητα στους νέους για ένα
καλύτερο αύριο. Στο πλαίσιο αυτό κινείται και η συγκεκριμένη παρεμβατική έρευνα -
δραστηριότητα.
2.ΜΕΘΟΔΟΣ
Συμμετείχαν σε αυτό το κομμάτι της έρευνας 47 έφηβοι Β΄ τάξης του 1ου
Γυμνασίου
Πυλαίας Θεσσαλονίκης.. Από αυτούς τα 23 είναι αγόρια και τα 24 κορίτσια.
Χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις κλειστού τύπου.
Ο κεντρικός στόχος αυτής της έρευνας είναι:
Α. Να κατανοήσει τις διαστάσεις του προβλήματος της βίας και της επιθετικότητας.
Β. Να διερευνήσει τις στάσεις και απόψεις των εφήβων ( μαθητών και μαθητριών ) για τη
βία και την επιθετικότητα που συνδέονται άμεσα με τις κατασκευασμένες ταυτότητες
φύλου όπως αυτές διαμορφώνονται στο πλαίσιο των κοινωνικών δομών και της
σχολικής πραγματικότητας. Να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνουν την
εικόνα του ανδρισμού και της ανδρικής ταυτότητας σε συνδυασμό με τη βίαιη και
επιθετική συμπεριφορά.
Γ. Να συμβάλει στη λύση του προβλήματος αυτού, προωθώντας τις αρχές της ισότητας
στα σχολεία.
2

3. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Σχολείο :1ο
Γυμνάσιο Πυλαίας
Τάξη :Β΄
Φύλο : Κορίτσια
Οι παρακάτω προτάσεις εκφράζουν τις απόψεις αγοριών και κοριτσιών της ηλικίας σου για τη βία και την
επιθετικότητα. Σας παρακαλούμε να σημειώσετε αν συμφωνείτε ή όχι με την κάθε πρόταση, βάζοντας σε
κύκλο τον αριθμό που νομίζετε ότι ταιριάζει κάθε φορά.
1=συμφωνώ απόλυτα, 2=μάλλον συμφωνώ, 3=μάλλον διαφωνώ, 4=διαφωνώ απόλυτα
Α/ Πρόταση 1 2 3 4
1 Επιθετικότητα είναι η τάση του ανθρώπου για καταστροφή 8 7 6 3
2 Επιθετικότητα εκφράζουν οι άνθρωποι που αισθάνονται καταπίεση 11 10 3 0
3 Οι καβγάδες των παιδιών στο σχολείο συχνά μπορεί να καταλήξουν
σε χειροδικία
17 5 1 1
4 Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη βία και την επιθετικότητα 6 6 4 8
5 Συνήθως, αντί να μαλώνω, σπάω αντικείμενα 7 1 1 15
6 Επιθετικότητα είναι ο τρόπος έκφρασης των ανθρώπων για όσα
συμβαίνουν γύρω τους
8 12 2 2
7 Το έγκλημα. ο βιασμός και η χειροδικία εκφράζουν βία 17 6 1 0
8 Οι άνδρες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να συμπεριφέρονται επιθετικά 8 8 4 4
9 Οι γυναίκες σπάνια δέχονται βία από άλλες γυναίκες 9 6 7 2
10 Βία είναι η άσκηση πίεσης στους άλλους 7 6 6 5
11 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία και επιθετικότητα από τους
άνδρες. γιατί είναι πιο αδύναμες, πιο ήσυχες
16 4 3 1
12 Το αντίθετο της επιθετικότητας είναι η πραότητα 14 6 2 2
13 Το αντίθετο της βίας είναι η ειρήνη 11 4 6 3
14 0ι γυναίκες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να μην εκδηλώνουν την
επιθετικότητά τους
10 4 5 5
15 Οι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωματικά. ενώ οι γυvαίκες
λεκτικά
14 7 2 1
16 Οι άνδρες είναι πιο επιθετικοί από τις γυναίκες γιατί έχουν κάποια
δύναμη και θέλουν να την επιδείξουν
8 4 7 5
17 Οι γυναίκες είναι πιο αδύναμες. 'Έτσι ο κάθε άνδρας θέλοντας να
δείξει δυνατός ασκεί επάνω τους ψυχολογική ή σωματική βία
7 9 3 5
18 Οι άνδρες δέχονται και ασκούν περισσότερη βία από τις γυναίκες σε
όλες τις μορφές (λεκτική, σωματική, ψυχολογική βία)
7 6 7 4
19 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία ή επιθετικότητα από τους
άνδρες
11 10 1 2
20 Οι άνδρες έχουν την επιθετικότητα μέσα τους 9 6 4 5
21 Οι γυναίκες είναι πλασμένες να έχουν υπομονή 6 4 8 6
22 Θα μου φανεί παράξενο, αν μια γυναίκα εκδηλώσει σωματική
επιθετικότητα
7 6 4 7
23 Στο σχολείο μαλώνω κυρίως με τα λόγια. δεν χειροδικώ 21 1 2 0
24 Σε άλλα σχολεία μπορεί να εκδηλώνεται βία, όχι στο δικό μας 6 5 4 9
25 Πολλές φορές. όταν μαλώνω με τους γονείς μου, έρχομαι στο σημείο
να θέλω να χειροδικήσω
2 2 4 16
26 Στο σχολείο όταν είμαι θυμωμένος ή σπάω αντικείμενα ή γράφω
στους τοίχους
0 0 4 20
ΣΥΝΟΛΑ 247 145 101 131
3

4. Σχολείο :1Ο
Γυμνάσιο Πυλαίας
Τάξη :Β΄
Φύλλο : Αγόρια
Οι παρακάτω προτάσεις εκφράζουν τις απόψεις αγοριών και κοριτσιών της ηλικίας σου για τη βία και την
επιθετικότητα. Σας παρακαλούμε να σημειώσετε αν συμφωνείτε ή όχι με την κάθε πρόταση, βάζοντας σε
κύκλο τον αριθμό που νομίζετε ότι ταιριάζει κάθε φορά.
1=συμφωνώ απόλυτα, 2=μάλλον συμφωνώ, 3=μάλλον διαφωνώ, 4=διαφωνώ απόλυτα
Α/ Πρόταση 1 2 3 4
1 Επιθετικότητα είναι η τάση του ανθρώπου για καταστροφή 4 9 8 2
2 Επιθετικότητα εκφράζουν οι άνθρωποι που αισθάνονται καταπίεση 8 12 1 2
3 Οι καβγάδες των παιδιών στο σχολείο συχνά μπορεί να καταλήξουν
σε χειροδικία
14 6 3 0
4 Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη βία και την επιθετικότητα 7 5 0 11
5 Συνήθως, αντί να μαλώνω, σπάω αντικείμενα 2 2 5 14
6 Επιθετικότητα είναι ο τρόπος έκφρασης των ανθρώπων για όσα
συμβαίνουν γύρω τους
10 7 2 4
7 Το έγκλημα. ο βιασμός και η χειροδικία εκφράζουν βία 12 5 2 4
8 Οι άνδρες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να συμπεριφέρονται επιθετικά 6 5 5 7
9 Οι γυναίκες σπάνια δέχονται βία από άλλες γυναίκες 7 7 4 5
10 Βία είναι η άσκηση πίεσης στους άλλους 4 8 6 5
11 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία και επιθετικότητα από τους
άνδρες. γιατί είναι πιο αδύναμες, πιο ήσυχες
3 14 2 4
12 Το αντίθετο της επιθετικότητας είναι η πραότητα 8 9 4 2
13 Το αντίθετο της βίας είναι η ειρήνη 15 3 3 2
14 0ι γυναίκες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να μην εκδηλώνουν την
επιθετικότητά τους
9 6 6 2
15 Οι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωματικά. ενώ οι γυvαίκες
λεκτικά
16 2 3 2
16 Οι άνδρες είναι πιο επιθετικοί από τις γυναίκες γιατί έχουν κάποια
δύναμη και θέλουν να την επιδείξουν
5 7 6 5
17 Οι γυναίκες είναι πιο αδύναμες. 'Έτσι ο κάθε άνδρας θέλοντας να
δείξει δυνατός ασκεί επάνω τους ψυχολογική ή σωματική βία
5 5 6 7
18 Οι άνδρες δέχονται και ασκούν περισσότερη βία από τις γυναίκες σε
όλες τις μορφές (λεκτική, σωματική, ψυχολογική βία)
7 8 3 5
19 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία ή επιθετικότητα από τους
άνδρες
8 4 4 7
20 Οι άνδρες έχουν την επιθετικότητα μέσα τους 11 3 5 4
21 Οι γυναίκες είναι πλασμένες να έχουν υπομονή 10 5 4 4
22 Θα μου φανεί παράξενο, αν μια γυναίκα εκδηλώσει σωματική
επιθετικότητα
10 3 6 4
23 Στο σχολείο μαλώνω κυρίως με τα λόγια. δεν χειροδικώ 5 10 3 5
24 Σε άλλα σχολεία μπορεί να εκδηλώνεται βία, όχι στο δικό μας 4 5 7 7
25 Πολλές φορές. όταν μαλώνω με τους γονείς μου, έρχομαι στο σημείο
να θέλω να χειροδικήσω
3 3 5 12
26 Στο σχολείο όταν είμαι θυμωμένος ή σπάω αντικείμενα ή γράφω
στους τοίχους
2 1 2 18
ΣΥΝΟΛΑ 195 154 105 144
4

5. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ
Α/α Πρόταση 1 2 3 4
1 Επιθετικότητα είναι η τάση του ανθρώπου για καταστροφή
2 Επιθετικότητα εκφράζουν οι άνθρωποι που αισθάνονται καταπίεση
3 Οι καβγάδες των παιδιών στο σχολείο συχνά μπορεί να καταλήξουν
σε χειροδικία
4 Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη βία και την επιθετικότητα
5 Συνήθως, αντί να μαλώνω, σπάω αντικείμενα
6 Επιθετικότητα είναι ο τρόπος έκφρασης των ανθρώπων για όσα
συμβαίνουν γύρω τους
7 Το έγκλημα. ο βιασμός και η χειροδικία εκφράζουν βία
8 Οι άνδρες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να συμπεριφέρονται
επιθετικά
9 Οι γυναίκες σπάνια δέχονται βία από άλλες γυναίκες
10 Βία είναι η άσκηση πίεσης στους άλλους
11 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία και επιθετικότητα από τους
άνδρες. γιατί είναι πιο αδύναμες, πιο ήσυχες
12 Το αντίθετο της επιθετικότητας είναι η πραότητα
13 Το αντίθετο της βίας είναι η ειρήνη
14 0ι γυναίκες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να μην εκδηλώνουν την
επιθετικότητά τους
15 Οι άνδρες εκφράζουν την επιθετικότητα σωματικά. ενώ οι γυvαίκες
λεκτικά
16 Οι άνδρες είναι πιο επιθετικοί από τις γυναίκες γιατί έχουν κάποια
δύναμη και θέλουν να την επιδείξουν
17 Οι γυναίκες είναι πιο αδύναμες. 'Έτσι ο κάθε άνδρας θέλοντας να
δείξει δυνατός ασκεί επάνω τους ψυχολογική ή σωματική βία
18 Οι άνδρες δέχονται και ασκούν περισσότερη βία από τις γυναίκες σε
όλες τις μορφές (λεκτική, σωματική, ψυχολογική βία)
19 Οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία ή επιθετικότητα από τους
άνδρες
20 Οι άνδρες έχουν την επιθετικότητα μέσα τους
21 Οι γυναίκες είναι πλασμένες να έχουν υπομονή
22 Θα μου φανεί παράξενο, αν μια γυναίκα εκδηλώσει σωματική
επιθετικότητα
23 Στο σχολείο μαλώνω κυρίως με τα λόγια. δεν χειροδικώ
24 Σε άλλα σχολεία μπορεί να εκδηλώνεται βία, όχι στο δικό μας
25 Πολλές φορές. όταν μαλώνω με τους γονείς μου, έρχομαι στο σημείο
να θέλω να χειροδικήσω
26 Στο σχολείο όταν είμαι θυμωμένος ή σπάω αντικείμενα ή γράφω
στους τοίχους
ΣΥΝΟΛΑ 442 299 206 275
5

6. 3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Από την ανάλυση τόσο των ποσοτικών όσο και των ποιοτικών δεδομένων προέκυψε
ότι τα παιδιά του δείγματος σε γενικές γραμμές γνωρίζουν και αναγνωρίζουν την
επιθετικότητα και τη βία. Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι όρισαν και
περιέγραψαν την επιθετική συμπεριφορά. Σε γενικές γραμμές παρουσιάζονται πολλές
ομοιότητες στις απαντήσεις αγοριών και κοριτσιών, κάτι που απεικονίζεται στις τάσεις
των γραφημάτων
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Και τα αγόρια και τα κορίτσια που συμμετείχαν έχουν διαμορφωμένες αντιλήψεις
και απόψεις που συνδέουν τη βία και την επιθετικότητα με την ανδρική ταυτότητα
εκφράζοντας προφανώς τις κυρίαρχες ιδεολογίες που επικρατούν στο σχολικό και
τον ευρύτερο κοινωνικό τους χώρο.
2. Η ανδρική επιθετικότητα είναι εξ ίσου αποδεκτή και από τα δυο φύλα
(ερ,20 )
3. Από την ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων φάνηκε ότι οι έφηβοι δόμησαν μια
ηγεμονική αναπαράσταση του ανδρισμού, στην οποία η βία και η επιθετικότητα
αποτελούν κυρίαρχα στοιχεία.. Τα ποσοτικά δεδομένα δείχνουν ότι τα κορίτσια σε
μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα αγόρια βιώνουν τη βία και την επιθετικότητα ως
έκφραση εξουσίας.
4. Ειδικότερα τα κορίτσια αποδέχονται σε ποσοστό 60%ότι είναι το αδύναμο φύλο και
ο κάθε άντρας θέλοντας να δείξει δυνατός ασκεί επάνω τους ψυχολογική ή
σωματική βία. Αντίθετα τα αγόρια σε ποσοστό δεν συμφωνούν με αυτή την άποψη
σε ποσοστό 60% (ερ.17 )
5. Τα κορίτσια σε ποσοστό 80% πιστεύουν πως οι γυναίκες δέχονται περισσότερη βία
και επιθετικότητα ενώ σε αυτό συμφωνούν μόνο το 55% (ερ.19
6. Τα κορίτσια εμφανίζονται πιο σίγουρα και πιο απόλυτα από τα αγόρια όταν
συμφωνούν.
7. Αντίθετα τα αγόρια παρουσιάζονται πιο απόλυτα από τα κορίτσια όταν διαφωνούν.
8. Τέλος στο σχολείο μαλώνουν και δε χειροδικούν το 90% των κοριτσιών και 60%
των αγοριών.
6

7. ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Α. Απαντήσεις κοριτσιών:
0
50
100
150
200
250
Β. Απαντήσεις αγοριών:
0
50
100
150
200
Γ. Συγκεντρωτικές απαντήσεις: :
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
7

8. 5.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Arbic J.C. ( 1996 a ) Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις : Θεωρητικές απόψεις στο Καρετέλος
Γ.Δ. ( επιμέλεια ) Δυναμική των κοινωνικών Αναπαραστάσεων, Αθήνα : Οδυσσέας.
Arnot, Μ. (1995). Ισότητα των φύλων: κριτική προσέγγιση και η εκπαίδευση των
εκπαιδευτικών. Στο Παπαγεωργίου, Ν. (επιμ.), Εκπαίδευση και ισότητα ευκαιριών.
Πρακτικά συνεδρίου. Αθήνα: Υπουργεio Προεδρίας Κυβέρνησης και Γενική Γραμματεία
Ισότητας .
Arnοt, Μ. (1993). Η πρόκληση των ίσων ευκαιριών : προσωπική και επαγγελματική
ανάπτυξη για τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Δεληγιάννη, Β. &
Ζιώγου, Σ. (επιμ.), Eκπαίδευση και Φύλο : (σελ.445-481). Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
Badinter E. ( 1994 ) : Η Ανδρική Ταυτότητα,Αθήνα : Γλάρος.
Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Β., Σακκά, Δ. και Κουρέτα, Χ. (1999). "0 άνδρας το έχει μέσα του...":
Μελετώντας τις απόψεις εφήβων για τη βία και την επιθετικότητα. Στο Επιστημονική
Επετηρίδα του τμήματος Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής (τόμος 3ος). Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Δεληγιάννη, Β. & Ζιώγου, Σ. (επιμ.) (1997).Φύλο και σχολική Πράξn.Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
Παρασκευόπουλος Ι.,Μπεζεβέγκης Η., Γιαννίτσας Ν ., Καραθανάση Α. ( επιμ.) (1995).
Διαφυλικές Σχέσεις. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
8