1. Цэнгэг Усны Хомсдол
Усаа хайрлаж гамнахгүй л бол манай улс усны нөөцгүй болох
ойртсныг мэргэжилтэнүүд анхааруулсан 10 Баримт..
Баримт 1 Хур тунадас , цэнгэг ус ихтэй газруудад ч усны
хомсдол нүүрлэсээр байна. Ахуйн хэрэглээ, хөдөө аж ахуй, аж
үйлдвэр, хүрээлэн байгаа орчинд шаардагдах усны хэрэгцээг
хангаж чадах эсэх нь усыг хадгалж, түгээж, ашиглаж буй
байдал, усны чанар зэргээс хамаарах юм.
Баримт 2Дэлхий дээр гурван хүн тутмын нэг нь ундны усны
хомсдолд орсон байдаг. Хүн ам ихээр өсч, хотжилт явагдан,
ахуйн болон аж ахуйн зориулалтаар ус хэрэглэх нь ихэссэнтэй
холбоотойгоор усны хэрэгцээ улам бүр нэмэгдэж, ундны усны
хомсдол улам бүр түгшүүр төрүүлж байна.
Баримт 3
Дэлхийн хүн амын тавны нэг нь ойролцоогоор 1,2 тэрбум ус
хомсдолтой бүсд аж төрдөг. Харин манай гаригийн нийт хүн
амын дөрөвний нэг нь гол мөрний болон усан судалт хэсгүүдээс
ус гаргаж авах боломжгүйн улмаас ундны усны асуудалтай
тулгардаг хөгжиж буй оронд амьдардаг.
Баримт 4Хүмүүс усны хомсдолд орсны улмаас ундны усны
аюулгүй эх үүсвэрээс хэрэгцээгээ залгуулж чадахгүй байна.
Түүнчлэн ус хүрэлцээгүйн улмаас хүмүүс усанд орж, хувцсаа
угааж, гэр орноо ч хангалттай сайн цэвэрлэж чадахгүй байгаа
юм.
Баримт 5Усны чанар муу байгаа нь булчин задрах өвчин,
гэдэсний хижиг, туулга зэрэг ходоод гэдэсний замын өвчин
болон саар дамжин халдварладаг бусад өвчнийг үүсгэх
эрсдлийг нэмэгдүүлж байна. Түүнчлэн ус хомсдолтой
байгаагийн улмаас хараагүй болгох аюултай нүдний халдвар,
тахал, уяман өвчнийг үүсгэж болзошгүй юм.
Баримт 6 Ус хүрэлцэхгүйн улмаас хүмүүс гэртээ ус нөөцөлдөг.
Ингэснээр ус гэрийн нөхцөлд бохирдох эрсдэлтэйн дээр уяман
өвчин болон тахал зэрэг олон өвчнийг тээгч ялаа шумуул үржих
таатай нөхцөл үүснэ.
Баримт 7 Ундны ус хомсдолтой байгаа тул усыг зүй зохистой
хэрэглэх шаардлага зүй ёсоор урган гарч байна. Усны нөөцийг
зүй зохистой хэрэглэснээр халдварт өвчнүүдийг тээгч ялаа,
шавьж үржих нөхцлийг бууруулах юм.
Баримт 8 Ус хомсдолтойн улмаас ядуу буурай орон, алс
бөглүүд сууринд хүмүүс үйлдвэрлэлийн зориулалттай бохир ус
хэрэглэх нь улам ихэсч байна. Дэлхийн хүн амын 10 гаруй хувь
нь химийн бодис, өвчин үүсгэгч нянтай баяж болзошгүй усаар
услуулан ургасан бүтээгдэхүүн хэрэглэж байна.
Баримт 9Аюулгүй ундны усны нөөц болон эрүүл ахуйн үндсэн
үйлчилгээ хүрч чадахгүй байгаа хүн амын тоог 2015 он гэхэд
хоёр дахин бууруулна гэж Мянганы сорилтын сан зорилт
тавьжээ.
Баримт 10Амьдралыг тэтгэгч чандмань эрдэнэ бол ус. Олон
орны засгийн газар, төрийн бус байгууллагууд ундны усны
асуудалд ихээхэн анхаарал хандуулах болсон энэ үед өдөр хүн
бүр өдөр тутмын амьдралдаа усыг хэрхэн хэмнэж, хамгаалах
талаар мэдэх нь энэ үйлсд ихээхэн нэмэр болно.

2. Цэнгэг Усны Хомсдол
Усны хомсдлоос гарах боломж.
Үүнд хүмүүс тийм гэж хэнэггүйхэн хариулахтайгаа зэрэгцэн
далан барьж ус нөөцлөх, мөнх цас мөсийг нурааж хайлуулах,
далайн усыг давсгүйжүүлэх, голын гольдрилыг өөрчлөн
хэрэгцээтэй газарт нь хүргэх, гүний усыг улам ихээр татаж авах
талаар үтэр түргэн бодож амждаг. Эдгээр арга хэмжээ нь
ихэнхдээ ус хэмнэлттэй зарцуулснаас ч илүү өндөр өртөгтэй, их
хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийхийг шаарддаг. Гэтэл усыг
хэмнэлттэй зарцуулах асуудал ч бас хямд төсөр байдаггүй.
Суултуур, усалгаа, үйлдвэрлэлийн шинэ техник, технологитой
хамт их хэмжээний хөрөнгө мөнгөний асуудал дагаж явдаг.
Мөн улс орон бүрийн онцлогоос хамаараад энэ бүхнийг өөр өөр
байдлаар шийддэг. Хөгжингүй орнуудад усны үнийг нэмснээр
хэрэгцээг хязгаарлаж болдог бол ядуу буурай орны тухайд
оновчтой шийдэл болж чаддаггүй. Технологийн дэвшил
хөгжлөөс хууль эрх зүйн зохицуулалт илүү чухал байх ч
тохиолдол бий. 2003 онд Техас мужийн нэгэн фермер гүний
худгаас ус авахад хязгаар тогтоогоогүй байжээ. Фермер зөвхөн
ус соруулж авахад хэрэглэсэн цахилгаан юмуу дизелийн үнийг
л төлдөг байна. Энэ нь үндсэндээ хэн түрүүлж их хэмжээтэй авч
чадсан нь хожих тийм тогтолцоо юм. Гэтэл гүний усны нөхөн
сэргэлт усан сан бүрт адилгүй байдаг. Зарим нь богино
хугацаанд нөхөгдөж байхад одоогоос 10 мянга гаруй жилийн
тэртээ сүүлчийн мөстлөгийн хайлалтын үеэр үүссэн нөгөө нэг
нь сэргэх явц маш удаантай байдаг нь судалгаагаар
тогтоогджээ.
2008 онд буудай, цагаан будаа зэрэг хүнсний гол нэрийн
бүтээгдэхүүний нөөц хомсдож, үнэ нэмэгдсэний ард усны
хомсдол байсныг олон улсын байгууллагууд зарласан билээ.
Ус байгаль, нийгмийн олон асуудалтай шууд холбоотой
өвөрмөц объект бөгөөд түүний нөөцийг тогтвортой ашиглах
асуудал төр засгийн түвшинд явуулах олон талт хамтын
ажиллагаанаас их хамаарахыг онцлон хэлэх хэрэгтэй болов уу.
Хотын хүн амын ус хэрэглээ:
Орон сууцанд оршин суудаг иргэдийн ус хэрэглээ /200 литр/,
Гэр хороолол дахь зөөврийн ус хэрэглэдэг /6-8 литр/,
Төвлөрсөн шугамнаас ус хэрэглэдэг иргдийн /7-9 литр/,
Зуслан, хувийн орон сууцтай иргэдийн ус хэрэглээ /5-6 литр/,
Мал бүхий болон бага хэмжээний газар таралан эрхлэгч иргэдийн
/судалгаа байхгүй /
Хөдөөгийн хүн ам, мал аж ахуйн ус хэрэглээ:
Орон сууцанд оршин суудаг нэг иргэн 1998 онд 450 литр ус
хэрэглэж байсан бол 2011 онд 200 гаруй литр буюу ус хэрэглээ 2
дахин буурсаныг судалгаагаар тогтоосон байна.
Энэхүү бодит үр дүн эх үүсвэрээс хэрэглэх усны хэмжээг 2 дахин
бууруулсан, энэ хэмжээгээр бусад өсөн нэмэгдэх хэрэглээг усаар
хангах боломжийг бүрдүүлсэн.
Хүн амын тоо нь өөрөө ус хэрэглээг тодорхойлдог үндсэн
үзүүлэлт. Нийслэл хотын хүн ам хэдий олон байна, ус хэрэглээ
төдий чинээ их болно.
Хотын хүн амын тоо өдгөө 1.3 сая болсон, бараг 60 хувийн ус
хэрэглээ ихээхэн доогуур түвшинд байгаа. Иймээс иргэдийн
одоогийн ус хэрэглээг нэмэгдүүлэх арга бол орон сууцжуулах,
Энэ нь нэг иргэний хоногийн дундаж ус хэрэглээ 7-9 литр байгааг
доод тал нь 150 литр болгох шаардлага гарч ирнэ. Одоогийн ус
хэрэглээг 16-20 дахин нэмэгдүүлэх хэрэгтэй болно.