1. ΓΙΑ ΣΗΝ ΢ΥΟΛΙΚΗ ΒΙΑ
1. Διζαγωγή
Τν θνηλσληθό θαηλόκελν ηεο ζρνιηθήο βίαο θαη θαη’ επέθηαζε ηεο λεαληθήο αληηθνηλσληθήο
ζπκπεξηθνξάο έρεη πάξεη κεγάιεο δηαζηάζεηο ζηε δηεζλή πξαγκαηηθόηεηα, κε κηα ηεξάζηηα
αύμεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ηεο εκπεηξηθήο εξεπλεηηθήο δξαζηεξηόηεηαο ηα ηειεπηαία
είθνζη ρξόληα, κε απνηέιεζκα λα αζρνιεζεί ηόζν ε αθαδεκατθή όζν θαη ε πνιηηηθή εγεζία
κε ην ζπγθεθξηκέλν πξόβιεκα. Απνθνξύθσκα ηεο όιεο ζεζκηθήο αλαγλώξηζεο ηνπ
πξνβιήκαηνο ζηελ Επξσπατθή Έλσζε ήηαλ θαη ε Δηάζθεςε ζηελ Οπηξέρηε ην 1997 γηα
νξηνζέηεζε ηνπ πξνβιήκαηνο, δηεξεύλεζε ησλ επηκέξνπο δξάζεσλ θαη πξνγξακκάησλ θαη
αμηνιόγεζε γηα ηελ πεξαηηέξσ πνξεία ησλ πξαθηηθώλ αληηκεηώπηζήο ηνπ.
Απνηειεί έλα αλεζπρεηηθό θαηλόκελν κε πνιιαπιέο αξλεηηθέο επηπηώζεηο ζην ζρνιηθό ρώξν
θαη ζηελ επξύηεξε θνηλόηεηα, αθνύ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη αξλεηηθό θιίκα ζην ζρνιείν θαη
λα επεξεάζεη άκεζα ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Η έθζεζε ζηε ζρνιηθή βία θαη ζηελ
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα επηθέξεη ζνβαξά ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα θαη
έληνλν άγρνο ηόζν ζηνπο καζεηέο όζν θαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνύο.
Οη έξεπλεο ζρεηηθά κε ηε ζρνιηθή βία θαη ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά, θαηαδεηθλύνπλ
απμεηηθέο ηάζεηο θαη επηβεβαηώλνπλ ηελ ύπαξμε πξνβιεκάησλ αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο
κεηαμύ ησλ λέσλ ζην ζρνιείν θαη ηελ επξύηεξε θνηλόηεηα.
Ο ξόινο ηνπ ζρνιείνπ ζηελ αληηκεηώπηζε θαη πξόιεςε ηεο αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο
θαη ηεο ζρνιηθήο βίαο είλαη ζεκαληηθόο, λννπκέλνπ όηη ην ζρνιηθό πεξηβάιινλ έρεη ηε
δπλαηόηεηα λα επεξεάζεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηώλ θαη λα δξάζεη ζαλ κεραληζκόο
ειέγρνπ ζηελ πξνζπάζεηα αληηκεηώπηζεο ηεο αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο ζρνιηθήο
βίαο. Φξεηάδεηαη γη’ απηό λα αλαπηπρζνύλ άκεζα πξνιεπηηθέο θαη παξεκβαηηθέο πξαθηηθέο
γηα αληηκεηώπηζε αιιά θαη κείσζε ηνπ πξνβιήκαηνο, ηδηαίηεξα ζηηο πεξηπηώζεηο όπνπ
θαηαγξάθνληαη πςειά πνζνζηά βίαο ζηα ζρνιεία (π.ρ. ιεθηηθή βία, απεηιή γηα ζσκαηηθή
βιάβε, ζπγθξνύζεηο ζην ζρνιηθό ρώξν).
Η έκθεζη ζηη βία κάνει ηον έθηβο πιο επιρρεπή ζε ανάλογες ζσμπεριθορές
Νέα Τόρκη — Η ζπρλή παξαθνινύζεζε βίαησλ ζθελώλ «αλαηζζεηνπνηεί» ηνπο εθήβνπο θαη
ηνπο σζεί λα ζπκπεξηθέξνληαη πην επηζεηηθά, ζύκθσλα κε λέα ακεξηθαληθή έξεπλα, πνπ
δεκνζηεύεηαη ζην επηζηεκνληθό έληππν Social Cognitive and Affective Neuroscience.
Η κειέηε έξρεηαη λα επηβεβαηώζεη αλάινγα ζπκπεξάζκαηα πξνεγνύκελσλ κειεηώλ θαη λα
εληζρύεη επίζεο ηα επηρεηξήκαηα όζσλ δεηνύλ λα κεησζεί δξαζηηθά ε βία ζηηο θάζε είδνπο
παξαγσγέο ηαηληώλ, νη νπνίεο θαηαθιύδνληαη όιν θαη ζπρλόηεξα από αλαπαξαζηάζεηο βίαησλ
ζπκπεξηθνξώλ.
Η έξεπλα ηνπ Δξ Τδόξληαλ Γθξάθκαλ ησλ Εζληθώλ Ιλζηηηνύησλ Υγείαο ησλ ΗΠΑ,
επηθεληξώζεθε ζε πεηξάκαηα κε 22 εθήβνπο (14-17 εηώλ) θαη θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα όηη
όζεο πεξηζζόηεξεο βίαηεο ζθελέο παξαθνινπζνύζαλ ζε κηα νζόλε, ηόζν πην απαζείο γίλνληαλ
ζηαδηαθά νη εγθεθαιηθέο αληηδξάζεηο ηνπο ζηηο βίαηεο ζθελέο πνπ παξαθνινπζνύζαλ.

2. Ο εξεπλεηήο θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ κειέηεζαλ -κέζσ καγλεηηθήο απεηθόληζεο ιεηηνπξγηθνύ
ζπληνληζκνύ ηηο αληηδξάζεηο ηνπ εγθεθάινπ ησλ εζεινληώλ ηελ ώξα πνπ απηνί
παξαθνινπζνύζαλ ζύληνκα βηληενθιίπ δηάξθεηαο ηεζζάξσλ δεπηεξνιέπησλ, ηα νπνία
έδεηρλαλ βίαηεο πξάμεηο θαη είραλ ιεθζεί από 60 δηαθνξεηηθέο ηαηλίεο.
Δηαπηζηώζεθε όηη, θαζώο ηα αγόξηα εθηίζελην ζε νινέλα πεξηζζόηεξε βία κε ην πέξαζκα
ηνπ ρξόλνπ, ηόζν κεηώλνληαλ νη ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο ζηνλ εγθέθαιό ηνπο, αιιά θαη
ζην δέξκα ηνπ (όπσο έδεημαλ ειεθηξόδηα ζπλδεκέλα ζηα δάρηπια ησλ ρεξηώλ ηνπο), πξάγκα
πνπ, θαηά ηνπο επηζηήκνλεο, δείρλεη όηη ζηγά-ζηγά νη έθεβνη εζίδνληαη λα αλέρνληαη όιν θαη
πεξηζζόηεξν ηε βία θαη λα γίλνληαη έηζη νη ίδηνη πην ηθαλνί θαη πξόζπκνη λα έρνπλ βίαηεο
ζπκπεξηθνξέο.
Σύκθσλα κε ηελ κειέηε, ε επίδξαζε ησλ βίαησλ ζθελώλ είλαη «ύπνπιε», θαζώο ν εζηζκόο
ζηε βία -όπσο έδεημαλ νη εγθεθαιηθέο απεηθνλίζεηο- ζπκβαίλεη αθόκα πεξηζζόηεξν, όρη όηαλ
νη ζθελέο πνπ παξαθνινπζνύλ νη λένη είλαη αθξαία βίαηεο, αιιά αληίζεηα όηαλ απεηθνλίδνπλ
ήπηα ή κέηξηα βία, πξάγκα πνπ δείρλεη όηη νη ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο ηνπο ακβιύλνληαη
απνηειεζκαηηθόηεξα, όηαλ ε εμνηθείσζή ηνπο κε ηε βία γίλεηαη ζηαδηαθά.
Η επίδξαζε ησλ βίαησλ ζθελώλ ζηνπο λένπο έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν δηακάρεο ήδε από
ηελ εκθάληζε ηεο ηειεόξαζεο θαη, πην πξόζθαηα, έρεη εληαζεί κε αηηία ηα όιν θαη πην βίαηα
βηληενπαηρλίδηα πνπ θπθινθνξνύλ ζηελ αγνξά θαη είλαη άθξσο δεκνθηιή ράξε θαη ζηε λέα
ηερλνινγία, πνπ ηα θαζηζηά ηδηαίηεξα ζεακαηηθά.

3. Καηαπολέμηζη ηης βίας εις βάρος παιδιών, εθήβων και γσναικών: πρόγραμμα Γάθνη
Αρτεία
Σηόρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε πςεινύ επηπέδνπ
πξνζηαζίαο ηεο ζσκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο ησλ παηδηώλ, ησλ εθήβσλ θαη ησλ γπλαηθώλ
θαηά ηεο βίαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο βίαο ππό κνξθή ζεμνπαιηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη
θαθνπνίεζεο), κε ηελ πξόιεςε ηεο βίαο θαη ηελ παξνρή βνήζεηαο ζηα ζύκαηα ηεο βίαο κε
ζθνπό ηδίσο ηελ πξόιεςε ηεο πεξαηηέξσ έθζεζήο ηνπο ζηε βία. Τν πξόγξακκα απηό έιεμε
ζηα ηέιε ηνπ 2003 θαη αληηθαηαζηάζεθε από ην πξόγξακκα Δάθλε ΙΙ.
ΠΡΑΞΗ
Απόθαζη αριθ. 293/2000/ΕΚ, ηης 24ης Ιανοσαρίοσ 2000, ηοσ Δσρωπαϊκού Κοινοβοσλίοσ
και ηοσ ΢σμβοσλίοσ για ηη θέζπιζη προγράμμαηος κοινοηικής δράζης (πρόγραμμα
Γάθνη) για ηην καηαπολέμηζη ηης βίας εις βάρος παιδιών, εθήβων και γσναικών (2000-
2003) [Δπίζημη Δθημερίδα L 34 ηης 09.02.2000].
΢ΤΝΟΦΗ
Η παξνύζα απόθαζε αληηκεησπίδεη θαηαξράο ηελ έλλνηα ηεο βίαο ζύκαηα ηεο νπνίαο
κπνξνύλ λα είλαη ηα παηδηά, νη έθεβνη θαη νη γπλαίθεο. Πεξηγξάθνληαο ηηο ζνβαξέο
επηπηώζεηο ησλ ελ ιόγσ κνξθώλ βηαηνπξαγίαο, ην θείκελν νξίδεη ηελ έλλνηα ηεο «πγείαο»
ζύκθσλα κε ηελ Παγθόζκηα Οξγάλσζε Υγείαο, δειαδή σο θαηάζηαζε πιήξνπο ζσκαηηθήο,
ςπρηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο θαη όρη απιώο σο έιιεηςε αζζέλεηαο ή αλαπεξίαο.
Η αλάγθε αλάιεςεο ζπληνληζκέλεο δξάζεο ζε παγθόζκηα θιίκαθα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ
δηθαησκάησλ ηνπ αλζξώπνπ θαη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο είλαη πξν πνιινύ
αλαγλσξηζκέλε ζε δηάθνξα επίπεδα θαη κε δηάθνξνπο ηξόπνπο.
Πνιιά κέηξα έρνπλ ιεθζεί γηα ηνλ ζθνπό απηό όπσο ε Σύκβαζε ηνπ 1979 γηα ηελ εμάιεηςε
ησλ δηαθξίζεσλ όζνλ αθνξά ηηο γπλαίθεο, ε Σύκβαζε ηνπ 1989 πεξί ησλ δηθαησκάησλ ηνπ
παηδηνύ, ην πξόγξακκα δξάζεο ηεο Δηάζθεςεο ηνπ Πεθίλνπ ην 1995, ε Δηαθήξπμε ηεο
Σηνθρόικεο ηνπ 1996 θαη ην πξόγξακκα δξάζεο πνπ εγθξίζεθε από ην πξώην παγθόζκην
ζπλέδξην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εθκεηάιιεπζεο παηδηώλ γηα εκπνξηθνύο ζθνπνύο.
Τν πξόγξακκα Δάθλε, ηεηξαεηνύο δηάξθεηαο (2000-2003), απνζθνπνύζε επίζεο ζηελ
ελεκέξσζε όζνλ αθνξά ηε βία εηο βάξνο ησλ παηδηώλ, ησλ εθήβσλ θαη ησλ γπλαηθώλ ελώ
παξάιιεια απνηειεί ζεκαληηθή επηπιένλ ελίζρπζε ησλ πθηζηάκελσλ πξνγξακκάησλ.
Μνινλόηη ε δξάζε κεγάινπ αξηζκνύ πξνγξακκάησλ ζε εζληθό επίπεδν είλαη ζεκειηώδεο
όζνλ αθνξά ηελ επηηπρία ησλ ελ ιόγσ πξσηνβνπιηώλ, ε πξνζηηζέκελε αμία ηεο θνηλνηηθήο
δηάζηαζεο είλαη πςειή.
Τν πξόγξακκα απηό απνηειεί ηελ αθεηεξία κηαο επξσπατθήο ζπλεξγαζίαο ζε επίπεδν κε
θπβεξλεηηθώλ νξγαλώζεσλ (ΜΚΟ) θαη εζεινληηθώλ νξγαλώζεσλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ
νπζηαζηηθό ξόιν ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο εηο βάξνο παηδηώλ, εθήβσλ θαη γπλαηθώλ. Οη
ελ ιόγσ νξγαλώζεηο ζπρλά παξέρνπλ ππεξεζίεο πνπ νη θξαηηθέο αξρέο δελ είλαη ζε ζέζε λα
πξνζθέξνπλ ή γηα ηηο νπνίεο δελ δηαζέηνπλ ηελ απαηηνύκελε αξκνδηόηεηα. Η θνηλσλία ζα
απνθνκίζεη ζεκαληηθά νθέιε από ηελ πξνώζεζε θαη ηε δηάδνζε ζε νιόθιεξε ηελ Κνηλόηεηα

4. ησλ εκπεηξηώλ, ησλ ηδεώλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ησλ ΜΚΟ θαζώο θαη από ηηο αληαιιαγέο
ηνπο κε αλάινγεο νξγαλώζεηο άιισλ θξαηώλ κειώλ.
Τα κέηξα πνπ πξόηεηλαλ νη ΜΚΟ ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο αθνξνύζαλ αθελόο κελ ηε
δεκηνπξγία θαη ηελ ελίζρπζε επξσπατθώλ δηθηύσλ, αθεηέξνπ δε ηελ πινπνίεζε θαηλνηόκσλ,
πξόηππσλ ζρεδίσλ ησλ νπνίσλ ηα απνηειέζκαηα ζα κπνξνύζαλ λα αμηνπνηεζνύλ ζε άιια
θξάηε κέιε θαη πεξηθέξεηεο, παξέρνληαο κε ηνλ ηξόπν απηό πξνζηηζέκελε αμία ζην
επξσπατθό επίπεδν. Τν πξόγξακκα Δάθλε ζπκβάιιεη ηδίσο ζηελ πξνώζεζε θαη ζηελ
ελζάξξπλζε θαιύηεξσλ πξαθηηθώλ. Με απηή ηελ πξννπηηθή, θαη πξνβιέπνληαο επξύ πεδίν
γηα ηελ επηθνπξηθόηεηα, ε Επξσπατθή Έλσζε ζθνπεύεη λα δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθό ξόιν.
Δηνξγαλώζεθαλ ελεκεξσηηθέο εθζηξαηείεο γηα λα επαηζζεηνπνηεζεί ε θνηλή γλώκε γηα ηηο
θαηαζηξεπηηθέο επηπηώζεηο, ηόζν από πξνζσπηθή όζν θαη από θνηλσληθή άπνςε, ηεο βίαο
ζηα ζύκαηα, ηελ νηθνγέλεηα, ηελ θνηλσληθή νκάδα θαη ην θνηλσληθό ζύλνιν γεληθά.
Η δξάζε ησλ ΜΚΟ απέβιεπε ζηε βειηίσζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ εμήο δξάζεσλ:
αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ, ζπληνληζκόο θαη ζπλεξγαζία (κεηαμύ ησλ ΜΚΟ θαη ησλ
εζεινληηθώλ νξγαλώζεσλ ησλ δηάθνξσλ θξαηώλ κειώλ θαη κεηαμύ ησλ ΜΚΟ θαη ησλ
θξαηηθώλ αξρώλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αζηπλνκηθώλ αξρώλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ
θνηλσληθό ηνκέα)·
επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνύ θαη αληαιιαγή ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθώλ κέζσ πηινηηθώλ
ζρεδίσλ θαη εξεπλεηηθώλ πξνγξακκάησλ.
Υπό ην πξίζκα ηεο πξνεληαμηαθήο ζηξαηεγηθήο ησλ ππνςήθησλ ρσξώλ ηεο Κεληξηθήο θαη
Αλαηνιηθήο Επξώπεο θαη γηα λα ζεκεησζεί πξόνδνο όζνλ αθνξά ηελ ελίζρπζε ησλ
αλζξώπηλσλ δηθαησκάησλ, ην πξόγξακκα Δάθλε ήηαλ αλνηθηό ζηε ζπκκεηνρή ησλ ρσξώλ
απηώλ, θαζώο θαη ζηηο ρώξεο ηνπ Επξσπατθνύ Οηθνλνκηθνύ Φώξνπ (ΕΟΦ), ηελ Κύπξν, ηε
Μάιηα θαη ηελ Τνπξθία, ζύκθσλα κε ηδηαίηεξεο δηαηάμεηο.
Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο, ε Επηηξνπή είρε ηε βνήζεηα ζπκβνπιεπηηθήο
επηηξνπήο, ε νπνία απνηεινύληαλ από αληηπξνζώπνπο ησλ θξαηώλ κειώλ θαη πξνεδξεπόηαλ
από ηελ Επηηξνπή.
Επί πιένλ, ε Επηηξνπή έιαβε ηα αλαγθαία κέηξα γηα ηε ζπλερή παξαθνινύζεζε θαη
αμηνιόγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Γηα ην ζθνπό απηό, ε Επηηξνπή ππέβαιε έθζεζε ζην
Επξσπατθό Κνηλνβνύιην θαη ζην Σπκβνύιην θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δεύηεξνπ έηνπο θαη θαηά
ηε ιήμε ηνπ πξνγξάκκαηνο.
«Γηαηί ηόζε λεαληθή βία;»