παρουσίαση που έγινε στα πλαίσια της γιορτής για τα 90 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου...

2. 1923: Γϋννηςη τησ Γ΄Αςτικόσ
• Το ςχολεύο ςτεγϊζεται ςτην οικύα του Σωτόρη
Κοντόπουλου, μετϊ από επύταξό τησ, από τουσ
Άγγλουσ κατακτητϋσ. Το ςπύτι αυτό ςτϋκει μϋχρι
ςόμερα και εύναι περιούςια τησ οικογϋνειασ
εφοπλιςτών Χατζηιωϊννου.
•Το 1923 το ςχολεύο εύχε 4 τϊξεισ (τετρατϊξιο):
Α΄, Β΄, Γ΄και Δ΄
•Το 1924 οι τϊξεισ ϋγιναν 5 : Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄και Ε΄
• Το 1925 το ςχολεύο λειτούργηςε με όλα τα
τμόματα: Α΄ ,Β΄, Γ΄,Δ΄, Ε΄ και Στ΄

3. •Πρώτοσ διευθυντόσ τησ Γ΄ Αςτικόσ
όταν ο Χρύςτοσ Αποςτολύδησ, ο
οπούοσ όταν ϋνασ εμπνευςμϋνοσ
δϊςκαλοσ που:
1. Δύδαςκε
Βυζαντινό
και
Ευρωπαώκό μουςικό
2. Δύδαςκε βιολύ
3. Τιμόθηκε από την Αθόνα και
το Παρύςι για την προςφορϊ
του ςτη μουςικό του τόπου
4. Ήταν ο πρώτοσ που δύδαξε
ςτη Λεμεςό εθνικούσ χορούσ
με τη ςυνοδεύα τραγουδιού.
5. Έγραψε βιβλύα Μαθηματικών
για όλεσ τισ τϊξεισ του
Δημοτικού,
τα
οπούα
χρηςιμοποιόθηκαν απ΄ όλα
τα Κυπριακϊ Σχολεύα

5. •Από το Μητρώο του 1923 –
1924, που βρόκαμε ςτο ςχολεύο
και μελετόςαμε, καταλόξαμε
ςε δυο ςυμπερϊςματα:
1. Στο ςχολεύο φοιτούςαν
μόνο αγόρια, δηλαδό όταν
αρρεναγωγεύο και
2. κϊποιοι από τουσ μαθητϋσ
όρθαν από τα παρϊλια τησ
Μικρϊσ Αςύασ ( Αττϊλεια).
Αυτού πρϋπει να όρθαν
εξαιτύασ
τησ
Μικραςιατικόσ
καταςτροφόσ που ϋγινε το
1922.
•Από το Μητρώο του 1928 – 1929,
βρόκαμε ότι ςτο ςχολεύο μασ φούτηςε
και ο γιόσ του γνωςτού Γυμναςιϊρχη
τησ πόλησ μασ, Αργυρού Δρουςιώτη, ο
μικρόσ Γιαννϊκησ. Μεγαλώνοντασ ο
Γιαννϊκησ ςπούδαςε ςτην Ευρώπη και
τη Θεςςαλονύκη και ϋγινε γεωπόνοσ.
Για την προςφορϊ του τιμόθηκε
πρόςφατα από το Δόμο τησ πόλησ μασ.

6. 1931 – 1932: Η μετακύνηςη του ςχολεύου
Η Γ΄ Αςτικό μεταφϋρεται ςτο Κοινοτικό κτύριο τησ Ενορύασ
τησ Καθολικόσ, μϋχρι να κτιςτεύ το καινούριο ςχολεύο.
1933: ΢ε ιδιόκτητο κτύριο το Αρρεναγωγεύο
Με βϊςη τη βιβλιογραφύα μασ η Γ΄ Αςτικό Σχολό κτύςτηκε
με δϊνειο και κληρονομιϊ, το βυρςοδεψεύο ςτην
Αλεξϊνδρεια, που ϊφηςε ο μεγϊλοσ ευεργϋτησ Δημοςθϋνησ
Μιτςόσ (Λεμύθου). Για το λόγο αυτό η εφορεύα Λεμεςού
ϋδωςε το όνομϊ του ςτο δρόμο που βρύςκεται μπροςτϊ ςτο
ςχολεύο.
1938: Κτύζεται το Παρθεναγωγεύο
Κτύζεται ςτα ανατολικϊ του Αρρεναγωγεύου με 600 λύρεσ
που ϋκανε δωρεϊ ο Τιμόθεοσ Χριςτοφύδησ (Πϋρα Πεδύ). Με
ακόμη 200 λύρεσ δωρεϊ από τον ύδιο, κτύςτηκε και ούκημα
για το ςυςςύτιο των κοριτςιών.

7. Σα δυο ςχολεύα χωρύζονταν από ϋνα ψηλό τούχο. Αρχιτϋκτονασ και
μηχανικόσ τησ Γ΄Αςτικόσ όταν ο Ελβετόσ B. Gunjburg, ο οπούοσ ϋκτιςε την
ύδια περύοδο, το Δημαρχεύο τησ πόλησ μασ και το θϋατρο Ριϊλτο.

10. 1940 – 1945: Σο ςχολεύο κλεύνει
Η Γ΄ Αςτικό κλεύνει την περύοδο του Β΄ Παγκοςμύου
Πολϋμου, γιατύ επιτϊςςεται λόγω ςτρατιωτικών αναγκών. Οι
μαθητϋσ
μεταφϋρονται
ςτην Α΄
Αςτικό.
Αυτό
επιβεβαιώνεται και από το Μητρώο του Παρθεναγωγεύου,
όπου φαύνεται ότι οι εγγραφϋσ ςταματούν τη ςχολικό
χρονιϊ 1940 - 1941 και ξαναξεκινούν το 1946 – 1947.
1950- 1960: Ενϊντια ςτουσ Άγγλουσ
Πληροφορύεσ πόραμε από τον Πανύκο Σχοινό και τον Α.
Σωφρονύου
• Στο ςχολεύο υπόρχαν δυο όροφοι. Πϊνω όταν η: Γ΄ , Δ΄ και
Ε΄ τϊξη και κϊτω η: Α΄, Β΄ και Στ΄.
•Υπόρχε μόνο ϋνα τμόμα από κϊθε τϊξη.
•Τα αγόρια και τα κορύτςια ερχόντουςαν ςτο ςχολεύο με τα
πόδια και κϊποιοι (πλούςιοι) με τα ποδόλατα.

12. • Οι δϊςκαλοι ερχόντουςαν με τα ποδόλατα ςτο ςχολεύο.
•Τα αγόρια ϋκαναν καθημερινϊ γυμναςτικό. Χρηςιμοποιούςαν
το βατόρα και το εφαλτόριο και ϋκαναν διϊφορα ακροβατικϊ.
Ακόμη ϋφτιαχναν ανθρώπινεσ πυραμύδεσ.
•Αςχολούνταν με την κηπουρικό. Διατηρούςαν ϋνα ανθόκηπο
με τριανταφυλλιϋσ, ςτην πρόςοψη του ςχολεύου και ϋνα
λαχανόκηπο ςτο πλϊι, κοντϊ ςτο διαχωριςτικό τούχο.
•Βαςικϊ τουσ μαθόματα όταν η ελληνικό και η αγγλικό
γλώςςα και τα μαθηματικϊ. Οι μαθητϋσ από αντύδραςη ςτην
αγγλικό κατοχό ϋςκιζαν τα βιβλύα των αγγλικών.
•Κϊποια γενναύα αγόρια ανϋβαιναν ςτην κεραμιδϋνια ςτϋγη
και ϋςκιζαν την αγγλικό ςημαύα. Στη θϋςη τησ ύψωναν την
ελληνικό ςημαύα. Κατεβαύνοντασ ϊπλωναν γρϊςο πϊνω ςτα
κεραμύδια, για να μην μπορούν οι Άγγλοι να ανϋβουν και να την
κατεβϊςουν. Αυτό ςυνϋβηκε 3 φορϋσ και το ςχολεύο ϋκλειςε
εκεύνεσ τισ μϋρεσ.

16. • Το 1959, το ςχολεύο ϋκλειςε εξαιτύασ του φόβου ταραχών με
τουσ Τούρκουσ, που ϋμεναν κοντϊ ςτο ςχολεύο, δύπλα ςτο
ποτϊμι. Έτςι τα παιδιϊ του ςχολεύου μοιρϊςτηκαν ςτην Α΄
Αςτικό και ςτο Αθηναώδιο.
•Κϊθε Δευτϋρα ςυνόθιζαν να κϊνουν ςυγκϋντρωςη και ςτη
ςυνϋχεια οι δϊςκαλοι ϋλεγχαν αν τα νύχια των παιδιών όταν
καθαρϊ και αν όλοι κρατούςαν ϋνα καθαρό μαντηλϊκι.
• Τα παιδιϊ που εύχαν οικονομικό ευχϋρεια ϋφερναν δυο
ςϊντουιτσ και παρϋδιδαν το ϋνα ςτο διευθυντό. Αυτόσ τα
μούραζε ςτα φτωχϊ παιδιϊ.
• Ο περιςςότεροσ κόςμοσ τότε όταν φτωχόσ, γι΄ αυτό τισ
ςχολικϋσ τςϊντεσ των παιδιών τισ ϋραβαν οι μαμϊδεσ τουσ με
χακύ ύφαςμα, ενώ τα παπούτςια που αγόραζαν τα παιδιϊ μια
φορϊ το χρόνο τα ϋπαιρναν ςτο ςκαρπϊρη να τουσ βϊλει
από κϊτω πρόκεσ και μπροςτϊ και πύςω καλλύτζια.

18. Στο ςχολεύο λειτουργούςε ϋνα κυλικεύο , το οπούο διεύθυνε η
κυρύα Ειρόνη. Πουλούςε μόνο ταχινόπιτεσ, ελιόπιτεσ, κουλούρι
και αφρόζεσ.
• Την ώρα που τα παιδιϊ ςχόλαναν ερχόντουςαν ϋξω από το
ςχολεύο, μικροπωλητϋσ με τα καλϊθια τουσ και πουλούςαν ςτα
παιδιϊ κουννϊπια, πομηλύεσ και ζύζιφα.
• Πϊνω ςτον ευκϊλυπτο που βρύςκεται μϋχρι ςόμερα ςτα
βορειοδυτικϊ τησ αυλόσ μασ κρϋμμαζαν τα παιδιϊ χοντρό ςχοινύ
και ϋπαιζαν κούνια.
• Κϊτω από τον πεύκο, που βριςκόταν ςτο μπροςτινό μϋροσ του
ςχολεύου ερχόταν κϊθε τόςο ϋνασ παρπϋρησ, που κούρευε τα
παιδιϊ πρώτο νούμερο, αφού τον πλόρωναν ϋνα γρόςι. Αν
κϊποιοσ μαθητόσ δεν όταν κοντοκουρεμϋνοσ, ό εύχε λερωμϋνα
νύχια τότε ϋτρωγε ξύλο!
• Εκδρομϋσ δεν πόγαιναν. Μόνο περιπϊτουσ με τα πόδια,
πόγαιναν μια φορϊ κϊθε δυο μόνεσ.
•

20. Η δεκαετύα του 1960 ςτο Γ΄ Παρθεναγωγεύο
(Μαρτυρύα τησ Πατρούλασ Αφϊμη Χατζόπαπα)
•Το πρόγραμμα των κοριτςιών ξεκινούςε ςτισ 7:30 το πρωύ.
Σχόλαναν ςτισ 1:00 το μεςημϋρι και επϋςτρεφαν ςτο
ςχολεύο ςτισ 2:30 ωσ τισ 4:30 το απόγευμα.
• Η κυρύα Μαρύα (η φροντύςτρια) ετούμαζε, κϊθε πρωύ, για
κϊθε παιδύ μια φϋτα ψωμύ με βούτυρο.
•Τα κορύτςια ϋβλεπαν τα αγόρια κϊθε φορϊ που πόγαιναν
να ψωνύςουν ςτην καντύνα. Η καντύνα εύχε δυο παρϊθυρα.
Το ϋνα ϋβλεπε ςτην αυλό του Παρθεναγωγεύου και το ϊλλο
ςτου Αρρεναγωγεύου.
•Στην καντύνα πουλούςαν ςαντουιτσ, «μηλούθκια» και
«αφροζούεσ».

21. •Τα κορύτςια, το διϊλειμμα, ϋφτιαχναν ςπιτϊκια κοντϊ ςτο περιτούχιςμα του
ςχολεύου. Τα ςπιτϊκια τα ϋφτιαχναν με μεγϊλα χαρτόκουτα. Εκεύ ϋπαιζαν
«κουμϋρεσ».
•Η ςτολό τουσ όταν μια μαυρόαςπρη καρώ ποδιϊ (αλατζιϊ) και το χειμώνα
φορούςαν χαμηλϊ καλτςϊκια και γαλόςεσ. Στα μαλλιϊ φορούςαν ϊςπρεσ κορδϋλεσ.
1964 – 1965 :
Κϊποια αγόρια από το Αρρϋνων μεταφϋρονται δοκιμαςτικϊ ςτο Θηλϋων. Πιθανόν ο
δϊςκαλοσ των αγοριών να κλόθηκε ςτον ςτρατό γιατύ εκεύνη την περύδοδο
γινόντουςαν φαςαρύεσ με τουσ Τούρκουσ.
1965 – 1966:
Κϊποια αγόρια από την Α΄τϊξη του Αρρεναγωγεύου μεταφϋρονται ςτην Γ΄τϊξη,
δοκιμαςτικϊ.
1968: Σο ςχολεύο γύνεται ενιαύο
Το ςχολεύο ενώνεται, ο διαχωριςτικόσ τούχοσ πϋφτει και το Παρθεναγωγεύο
μετατρϋπεται ςε κατώτερο (τϊξεισ Α΄,Β΄, Γ΄) , ενώ το Αρρεναγωγεύο ςε
ανώτερο (τϊξεισ Δ΄, Ε΄, Στ΄).

23. 1971: Ανεμοςτρόβιλοσ κτυπϊ το ςχολεύο
(Μαρτυρύα τησ φροντύςτριασ κυρύασ Δώρασ και του ςχεδιαςτό μόδασ
Παντελό Μότςιου)
Μια μϋρα, ενώ τα παιδιϊ ετοιμϊζονταν να
ςχολϊςουν, ο ουρανόσ ξαφνικϊ μαύριςε και
ςηκώθηκε
ϋνασ
πολύ
δυνατόσ
ϊνεμοσ.
Ανεμοςτρόβιλοσ!
εύπαν
πολλού...
Ξαφνικϊ
βρϋθηκαν να πετούν ςτον αϋρα δϋντρα, ςύδερα...
ακόμη και η ςτϋγη μιασ τϊξησ. Όλοι τρόμαξαν! Η
Παναγύα όμωσ δεν ϊφηςε να πϊθει τύποτα το
ςπιτϊκι τησ κ. ΢αλώμησ, ούτε κανϋνα από τα παιδιϊ
του ςχολεύου. Όλοι κατϊλαβαν πωσ όταν θαύμα τησ
Παναγύασ. Όταν η γιαγιϊ ΢αλώμη πϋθανε η εικόνα
αυτό μεταφϋρθηκε ςτην Παναγύα την Καθολικό,
όπου βρύςκεται μϋχρι ςόμερα.

27. Για τον ανεμοςτρόβιλο μιλϊ και ο Λεμεςιανόσ ςχεδιαςτόσ μόδασ, Παντελόσ
Μύτςιου, που αποφούτηςε από το ςχολεύο.
Η κεντρικό εύςοδοσ εύχε πϊθει μεγϊλη ζημιϊ. Θυμϊμαι ότανε γύρω ςτισ 4 το
απόγευμα. Σχόλαςαν όλεσ οι τϊξεισ. Έβρεχε πϊρα πολύ. Ο ηλιακόσ του
ςχολεύου όταν γεμϊτοσ μωρϊ που περύμεναν να ςταματόςει η μπόρα, για να
πϊνε με τα πόδια ςτο ςπύτι τουσ. Εγώ ϊτακτοσ, όπωσ πϊντα όμουν, βριςκόμουν
ϋξω, ςτα μπροςτινϊ ςκαλιϊ τησ ειςόδου.
Σε κϊποια ςτιγμό το χαλϊζι όταν τερϊςτιο. Άρχιςα να φωνϊζω «μϊμα, μϊμα».
Με το που ϋρχεται, βλϋπουμε τον ουρανό να ανούγει περύεργα ςτο ύψοσ του
Τουρκομαχαλϊ. Αμϋςωσ ο ορύζοντασ ςκοτεύνιαςε, τόςο που νομύζαμε ότι ρύχναν
φυλλϊδια. «Αεροπλϊνο εύναι και κϊτι ϋριξε» μου λϋει η κυρϊ Μαρύα, η μϊνα μου
και με τραβϊει με δύναμη και με ρύχνει μϋςα ςτον ηλιακό.
Έκλειςε τισ πόρτεσ και ϋβαλε την πλϊτη τησ πϊνω ς΄αυτϋσ. Εύχε όδη αρχύςει το
κακό. Την κτυπούςαν οι πόρτεσ…. Άνοιγαν… την ϋςπρωχναν και αυτό ορμούςε
και τισ ϋκλεινε. Στα αυτιϊ μου ακούω τισ φωνϋσ και τα κλϊματα των παιδιών…
Όταν κόπαςε το κακό, η πλϊτη τησ μϊνασ μου, που τότε δούλευε καθαρύςτρια
ςτο ςχολεύο, όταν ολομϋλανη!

30. Πληροφορύεσ για αυτό την περύοδο πηραμε από τη
διευθύντρια του Σςιρεύου Δημοτικού κυρύα Μαρύα
Σρϊγγολα. Η κυρύα Μαρύα, θυμόθηκε το πωσ ξεριζώθηκε
από την αγαπημϋνη τησ Αμμόχωςτο, μετϊ από την Σουρκικό
Ειςβολό του 1974.
Η ζωό τησ ςυνεχύςτηκε τον επόμενο ΢επτϋμβρη ςτη Λεμεςό
και ςτη Γ΄Αςτικό ΢χολό. Ήταν τότε ςτην Δ΄τϊξη. Από τη
φωτογραφύα τησ ςχολικόσ χρονιϊσ 1974 – 1975, που μασ
ϋδωςε, καταλαβαύνουμε ότι τα παιδιϊ δεν εύχαν χρόματα για
να αγορϊςουν ςτολϋσ.
Αυτό μασ το επιβεβαιώνουν οι επιςτολϋσ των διευθυντών
των δυο κύκλων του ςχολεύου (Μιχαηλύδησ, Πρωτοπαπϊ),
με την διεύθυνςη Δημοτικόσ Εκπαύδευςησ ςτη Λαμύα. Οι
Έλληνεσ αδελφού μασ, μασ ϋςτειλαν τότε 73 δϋματα με εύδη
ϋνδυςησ και υπόδηςησ.

31. Χρονιϊ 1974 – 1975. Η χρονολογύα από μόνη τησ ϋνα ολόκληρο κεφϊλαιο
ό καλύτερα μια ανατροπό. Ανατροπό τησ πορεύασ τησ ζωόσ μου, οι ζωϋσ
χιλιϊδων ανθρώπων ςε εκτροχιαςμό. Βρύςκομαι λοιπόν εδώ, ςτην εύςοδο
τησ Γ΄ Αςτικόσ Σχολόσ Λεμεςού, και μαζύ μου κι ϊλλα παιδιϊ, φερμϋνα
από τισ τϋςςερισ γωνιϋσ τησ Κύπρου. Πρόςφυγεσ. Μια καινούργια λϋξη
ςτο λεξιλόγιο. Δε φορϊμε επύςημη ςτολό για τη φωτογρϊφιςη. (Δε
θα‘ταν φαύνεται ςτισ προτεραιότητεσ εκεύνησ τησ χρονιϊσ.) Κι οι μνόμεσ
ενόσ ϊλλου ςχολεύου ακόμα νωπϋσ ςτο μυαλό μου. Παρατηρώντασ τη
φωτογραφύα, ςαρϊντα ςχεδόν χρόνια μετϊ, ςκϋφτομαι πωσ ύςωσ μόνο η
αθωότητα των εννιϊ μου χρόνων με προςτϊτευςε από εκεύνο τον
παραλογιςμό. Μα ςύγουρα δε θα ’ταν μόνο αυτό. Ήταν κι ϋνα ςχολεύο
εκεύ, που με ϋκλειςε με αγϊπη ςτουσ χοντρούσ πϋτρινουσ τούχουσ του, κι
όταν κι ϊλλα παιδιϊ που ϋτρεχαν και γελούςαν, κι όταν και δϊςκαλοι
πολλού και δαςκϊλεσ και θρανύα και βιβλύα και χϊρτεσ και μπογιϋσ. Κι
ϋτςι μπόρεςα να φυλϊξω ςτο μυαλό και ςτην ψυχό μου εκεύνο το ϊλλο
ςχολεύο, εκεύνο τον ϊλλο ουρανό τησ γησ που με γϋννηςε και μαζύ με
τουσ καινούριουσ φύλουσ μου να πορευτούμε ςε μια νϋα ζωό. Ήταν,
λοιπόν, εκεύ το Σχολεύο. Κρύμα που δεν εύναι πια.
Μαρία Τράγγολα

34. 1983: Σο Αρρεναγωγεύο γκρεμύζεται
Από το 1971 ο Σύνδεςμοσ Γονϋων του Σχολεύου ξεκινϊ μια
προςπϊθεια για να κϊνει καλύτερα τα δυο δύδυμα κτύρια που
αποτελούν το ςχολεύο. Έτςι, ζητούν από το Υπουργεύο, να
κατεδαφύςει τα δυο παλιϊ πια, πϋτρινα κτύρια και ςτη θϋςη τουσ
να κτύςει ϋνα ϊλλο, μοντϋρνο, τςιμεντϋνιο ςχολεύο.
Τελικϊ το 1983 οι μπουλτόζεσ ρύχνουν κϊτω το Αρρεναγωγεύο – το
Ανώτερο και τα παιδιϊ μεταφϋρονται για δυο χρόνια ςτην Α΄
Αςτικό. Η μεταφορϊ των παιδιών γύνεται καθημερινϊ με μικρϊ
λεωφορεύα. Τελικϊ το καινούριο κτύριο λειτουργεύ το 1985.
2013: 90 χρόνια ζωόσ κϊτω από καινούρια απειλό
Το ΤΕΠΑΚ ζητϊ να του παραχωρηθεύ το ςχολεύο μασ για τισ
ανϊγκεσ του. Προσ το παρόν ϋχει παραχωρηθεύ το
Παρθεναγωγεύο – το Κατώτερο
και χρηςιμοποιεύται ωσ
Νοςηλευτικό Σχολό.