1. ดาวฤกษ์

2. ที่มาและความสาคัญ
ความรู้เรื่ อง ดาวฤกษ์ เป็ นส่ วนหนึ่งในวิชาวิทยาศาสตร์ ที่นกเรี ยน
ั
ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 4 และ 6 กาลังศึกษาอยู่ และนาไปใช้ในชีวิตประจาวัน
ได้และนาไปเรี ยนรู้ได้ และในโครงงานนี้จะสามารถอธิบายเรื่ องดาวฤกษ์
ได้

3. วัตถุประสงค์
1. เพื่อใช้ศึกษาเรื่ องดาวฤกษ์
2. ง่ายต่อการค้นคว้าหาข้อมูล
3. ช่วยในการศึกษาในชีวิตประจาวัน

4. ขอบเขตโครงงาน
1.ศึกษาข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต
2.เน้นการใช้สื่ออีเลกทอนิก
3.เพื่อให้ประหยัดต่อการทางาน

5. ความหมายของฤกษ์
ดาวฤกษ์ star คือวัตถุทองฟ้ าที่เป็ นก้อนพลาสมาสว่างขนาดใหญ่ที่คง
้
่
อย่างได้ดวยแรงโน้มถ่วงดาวฤกษ์ที่อยูใกล้โลกมากที่สุด คือ ดวงอาทิตย์ซ่ ึ ง
้
เป็ นแหล่งพลังงานหลักของโลก เราสามารถมองเห็นดาวฤกษ์อื่น ๆ ได้บน
ท้องฟ้ ายามราตรี หากไม่มีแสงจากดวงอาทิตย์บดบัง ในประวัติศาสตร์ ดาว
ฤกษ์ที่โดดเด่นที่สุดบนทรงกลมท้องฟ้ าจะถูกจัดเข้าด้วยกันเป็ นกลุ่มดาว และ
ดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดจะได้รับการตั้งชื่อโดยเฉพาะ นักดาราศาสตร์ได้จดทา
ั
บัญชีรายชื่อดาวฤกษ์เพิ่มเติมขึ้นมากมาย เพือใช้เป็ นมาตรฐานในการตั้งชื่อ
่
ดาวฤกษ์

6. วิวฒนาการของดาวฤกษ์
ั
วิวฒนาการของดาวฤกษ์ เป็ นกระบวนการที่ดาวฤกษ์เปลี่ยนแปลง
ั
องค์ประกอบภายในตามลาดับไปในช่วงอายุของมัน ซึ่งจะมีลกษณะแตกต่างกัน
ั
ตามขนาดของมวลของดาวฤกษ์น้ นๆ อายุของดาวฤกษ์มีต้ งแต่ไม่กี่ลานปี (สาหรับ
ั
ั
้
ดาวฤกษ์ที่มีมวลมากๆ) ไปจนถึงหลายล้านล้านปี (สาหรับดาวฤกษ์ที่มีมวลน้อย) ซึ่ง
อาจจะมากกว่าอายุของเอกภพเสี ยอีกการศึกษาวิวฒนาการของดาวฤกษ์มิได้ทาเพียง
ั
การเฝ้ าสังเกตดาวดวงหนึ่งดวงใด ดาวฤกษ์ส่วนใหญ่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างช้ามาก
จนยากจะตรวจจับได้แม้เวลาจะผ่านไปหลายศตวรรษ นักฟิ สิ กส์ดาราศาสตร์ทา
ความเข้าใจกับวิวฒนาการของดาวฤกษ์โดยการสังเกตการณ์ดาวจานวนมาก โดยที่
ั
่
แต่ละดวงอยูที่ช่วงอายุแตกต่างกัน แล้วทาการจาลองโครงสร้างของดาวออกมาโดย
ใช้แบบจาลองคอมพิวเตอร์ช่วย

7. การกาเนิดดาวฤกษ์
วิวฒนาการของดาวฤกษ์เริ่ มต้นขึ้นตั้งแต่การพังทลายของแรงโน้ม
ั
ถ่วงของเมฆโมเลกุลขนาดยักษ์ เมฆโมเลกุลโดยมากจะมีขนาดกว้าง
ประมาณ 100ปี แสง และมีมวลประมาณ 6,000,000 มวลดวงอาทิตย์ เมื่อ
แรงโน้มถ่วงพังทลายลง เมฆโมเลกุลขนาดยักษ์จะแตกออกเป็ นชิ้นเล็ก
ชิ้นน้อย แก๊สจากเศษเมฆแต่ละส่ วนจะปล่อยพลังงานศักย์จากแรงโน้ม
ถ่วงออกมากลายเป็ นความร้อน เมื่ออุณหภูมิและความดันเพิ่มสู งขึ้น เศษ
ซากจะอัดแน่นมากขึ้นกลายเป็ นรู ปทรงกลมหมุนของแก๊สที่ร้อนจัด รู ้จก
ั
กันในชื่อว่า ดาวฤกษ์ ก่อนเกิด

8. ซากของดาวฤกษ์
ดาวฤกษ์ เมื่อพลังงานความร้อนภายในดวงดาวจากปฏิกิริยา
นิวเคลียร์ ฟิ วชันเริ่ มหมดไป ดาวฤกษ์จะมีแรงดันลดลงจนถึงจุดวิกฤต
่
เมื่อแรงดันมีค่าน้อยกว่าแรงดึงดูดซึ่ งเกิดจากมวลของดาวฤกษ์ ดาวฤกษ์
จะเริ่ มยุบตัวลงจนกลายเป็ นดาวแคระขาว ดาวนิวตรอนหรื อ หลุมดาใน
ที่สุด ในระหว่างการยุบตัวหากแกนกลางดาวดาวฤกษ์ไม่เสถียรและแตก
ออก จะเกิดการยุบตัวแล ปลดปล่อยแรงกระแทกสู่ช้ นอื่นๆของดาวฤกษ์
ั
เกิดเป็ นซุปเปอร์โนวาปลดปล่อยพลังงานมหาศาลออกมา เศษซากดาว
จะกระจายออกเป็ นวงกว้างกลายเป็ นกลุ่มเมฆแก๊สขนาดใหญ่หรื อที่
เรี ยกว่าเนบิวลา

9. อายุ
่
ดาวฤกษ์ส่วนใหญ่มีอายุอยูระหว่าง 1 พันล้านถึง 1 หมื่นล้านปี มีบาง
้
บางดวงที่อาจมีอายุถึง 13,700 ล้านปี ซึ่ งเป็ นอายุโดยประมาณของเอกภพ ดาว
ฤกษ์ที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่คนพบขณะนี้คือ HE 1523-0901 ซึ่ งมีอายุ
้
โดยประมาณ 13,200 ล้านปี
ยิงดาวฤกษ์มีมวลมากเท่าใด ก็จะยิงมีอายุส้ นเท่านั้น ทั้งนี้เนื่องจากดาวฤกษ์ที่มี
ั
่
่
มวลมากจะมีแรงดันภายในแกนกลางที่สูงกว่า ทาให้การเผาผลาญไฮโดรเจน
เป็ นไปในอัตราที่สูงกว่า ดาวฤกษ์มวลมากที่สุดมีอายุเฉลี่ยเท่าที่พบราว 1 ล้าน
ปี ส่ วนดาวฤกษ์ที่มีมวลน้อยที่สุด (ดาวแคระแดง) เผาผลาญพลังงานภายใน
่
ตัวเองในอัตราที่ต่ามาก และมีอายุอยูยาวนานตั้งแต่หลักพันล้านจนถึงหมื่น
ล้านปี [

10. องค์ประกอบทางเคมี
ดาวฤกษ์ที่มีองค์ประกอบธาตุเหล็กต่าที่สุดเท่าที่เคยตรวจพบ คือ
ดาวแคระ HE1327-2326 โดยมีองค์ประกอบเหล็กเพียง 1 ใน
200,000 ส่ วนของดวงอาทิตย์ ในด้านตรงข้าม ดาวฤกษ์ที่มีโลหะธาตุสูง
มากคือ μ Leonis ซึ่ งมีธาตุเหล็กสู งกว่าดวงอาทิตย์เกือบสองเท่า อีก
ดวงหนึ่งคือ 14 Herculis ซึ่ งมีดาวเคราะห์เป็ นของตนเองด้วย มีธาตุ
เหล็กสู งกว่าดวงอาทิตย์เกือบสามเท่า นอกจากนี้ยงมีดาวฤกษ์ที่มี
ั
องค์ประกอบทางเคมีอนแปลกประหลาดอีกหลายดวงซึ่ งสังเกตได้จาก
ั
เส้นสเปกตรัมของมัน โดยที่มีท้ งโครเมียมกับธาตุหายากบนโลก
ั

11. เส้ นผ่ านศูนย์ กลาง
่
ดาวฤกษ์ต่างๆ อยูห่างจากโลกมาก ดังนั้นนอกจากดวง
อาทิตย์แล้ว เราจึงมองเห็นดาวฤกษ์ต่างๆ เป็ นเพียงจุดแสงเล็กๆ ในเวลา
กลางคืน ส่ องแสงกะพริ บวิบวับเนื่องมาจากผลจากชั้นบรรยากาศของ
่
ั
โลก ดวงอาทิตย์กเ็ ป็ นดาวฤกษ์ดวงหนึ่ง แต่อยูใกล้กบโลกมากพอจะ
ปรากฏเห็นเป็ นรู ปวงกลม และให้แสงสว่างในเวลากลางวัน
นอกเหนือจากดวงอาทิตย์แล้ว ดาวฤกษ์ที่มีขนาดปรากฏใหญ่ที่สุดคือ R
Doradus ซึ่ งมีเส้นผ่านศูนย์กลางเชิงมุมเพียง 0.057 พิลิปดา

12. การเคลื่อนที่
ลักษณะการเคลื่อนที่ของดาวฤกษ์เมื่อเปรี ยบเทียบกับดวงอาทิตย์ของเรา
สามารถให้ขอมูลที่เป็ นประโยชน์อย่างยิงในการเรี ยนรู ้ถึงจุดกาเนิดและ
้
่
อายุของดาว รวมไปถึงโครงสร้างและวิวฒนาการของดาราจักรโดยรอบ
ั
องค์ประกอบการเคลื่อนที่ของดาวฤกษ์ประกอบด้วย ความเร็ วแนวเล็ง ที่
วิงเข้าหาหรื อวิ่งออกจากดวงอาทิตย์ และการเคลื่อนที่เชิงมุมที่
่
เรี ยกว่า การเคลื่อนที่เฉพาะ

13. สนามแม่เหล็ก
ดาวฤกษ์ ที่อายุนอยและหมุนรอบตัวเองด้วยความเร็ วสูงมี
้
แนวโน้มจะมีกิจกรรมพื้นผิวในระดับที่สูงเนื่องมาจากกาลัง
สนามแม่เหล็กของมัน สนามแม่เหล็กของดาวยังส่ งอิทธิพลต่อลม
ดาวฤกษ์ดวย โดยทาหน้าที่เหมือนตัวหน่วง ทาให้อตราการ
้
ั
หมุนรอบตัวเองของดาวฤกษ์ชาลงเมื่อดาวมีอายุมากขึ้น ดังนั้น
้
ดาวฤกษ์ที่มีอายุมากกว่าเช่นดวงอาทิตย์ของเราจึงมีอตราการ
ั
หมุนรอบตัวเองที่ต่ากว่า และมีกิจกรรมพื้นผิวที่นอยกว่าดาวฤกษ์
้
อายุเยาว์ ระดับของกิจกรรมพื้นผิวของดาวฤกษ์ที่หมุนรอบตัวเอง
ช้าค่อนข้างเปลี่ยนแปลงเป็ นวงรอบและอาจหยุดกิจกรรมบางอย่าง
ไปชัวระยะเวลาหนึ่ง
่

14. วงโคโรนา
คือ แนวสนามแม่เหล็กโค้งที่แผ่เข้าไปในโคโรนา ส่ วนเปลวดาวฤกษ์คือ
การระเบิดของอนุภาคพลังงานสูงที่แผ่ออกมาเนื่องจากกิจกรรมพื้นผิว
สนามแม่เหล็ก

15. มวล
หนึ่งในบรรดาดาวฤกษ์ที่มีมวลมากที่สุดที่รู้จกกัน คือ Eta Carinae
ั
ซึ่ งมีมวลมากกว่ามวลดวงอาทิตย์ราว 100-150 เท่า ช่วงอายุของมันสั้นมาก
เพียงประมาณไม่กี่ลานปี เท่านั้น ผลจากการศึกษากระจุกดาวอาร์เชสเมื่อเร็ ว ๆ
้
นี้แสดงให้เห็นว่า มวลขนาด 150 เท่าของมวลดวงอาทิตย์จดเป็ นขีดจากัด
ั
สู งสุ ดของดาวฤกษ์ในเอกภพในยุคปัจจุบน[ สาเหตุของขีดจากัดนี้ยงไม่เป็ นที่
ั
ั
ทราบแน่ชด แต่น่าจะมีความเกี่ยวข้องส่ วนหนึ่งกับความส่ องสว่างเอ็ดดิงตัน
ั
่
ซึ่ งอธิบายถึงค่าความส่ องสว่างสู งสุ ดที่สามารถแผ่ผานบรรยากาศของดาว
ฤกษ์ได้โดยไม่ยงพวยแก๊สออกไปในอวกาศ
ิ

16. อุณหภูมิ
อุณหภูมิพ้ืนผิวของดาวฤกษ์ในแถบลาดับหลักสามารถทราบได้จาก
อัตราการสร้างพลังงานจากแกนกลางของดาวและรัศมีของดาวดวงนั้น
โดยมากจะประมาณจากดัชนีสีของดาวฤกษ์ค่าที่ได้จะเรี ยกว่าอุณหภูมิยง
ั
ผลซึ่ งเป็ นค่าอุณหภูมิของวัตถุดาในอุดมคติที่แผ่พลังงานออกมาจนได้
ระดับความสว่างต่อพื้นที่ผวเท่ากันกับดาวฤกษ์น้ นๆ พึงทราบว่าค่า
ิ
ั
อุณหภูมิยงผลนี้เป็ นเพียงค่าเทียบเท่า อย่างไรก็ดีเนื่องจากอุณหภูมิของ
ั
่
ดาวฤกษ์จะค่อยๆ ลดลงตามระดับชั้นของเปลือกที่อยูห่างจากแกนกลาง
ออกมา ดังนั้นอุณหภูมิที่แท้จริ งในย่านแกนกลางของดาวจะสู งมากถึง
หลายล้านเคลวิน

17. ความส่ องสว่ าง
ความสว่างของดาวฤกษ์ที่ปรากฏวัดได้จากค่าความส่ องสว่าง
ปรากฏ ซึ่ งเป็ นค่าความสว่างที่ข้ ึนกับค่าความส่ องสว่างของดาว
ระยะห่ างจากโลก และการเปลี่ยนแปรของแสงดาวระหว่างที่มนผ่านชั้น
ั
บรรยากาศโลกลงมา ส่ วนความสว่างที่แท้จริ งหรื อความส่ องสว่าง
สัมบูรณ์คือค่าความส่ องสว่างปรากฏของดาวถ้าระยะห่างระหว่างโลก
กับดาวเท่ากับ 10 พาร์เซก (32.6 ปี แสง) เป็ นค่าที่ข้ ึนกับความส่ องสว่าง
ของดาวเท่านั้น

18. โครงสร้ าง
่
โครงสร้างภายในของดาวฤกษ์ที่เสถียรจะอยูในสภาวะสมดุลอุทก
สถิต คือแรงกระทาจากปริ มาตรขนาดเล็กแต่ละชุดที่กระทาต่อกันและกัน
จะมีค่าเท่ากันพอดี สมดุลของแรงประกอบด้วยแรงดึงเข้าภายในที่เกิดจาก
แรงโน้มถ่วง และแรงผลักออกภายนอกที่เกิดจากแรงดันภายในของดาว
ฤกษ์ ระดับแรงดันภายในนี้เกิดขึ้นจากระดับอุณหภูมิของพลาสมาที่ค่อยๆ
ลดหลันกัน โดยที่ดานนอกของดาวฤกษ์จะมีอุณหภูมิต่ากว่าด้านใน
้
่
อุณหภูมิที่ใจกลางของดาวฤกษ์ในแถบลาดับหลักหรื อของดาวยักษ์ จะมี
ค่าอย่างน้อย 107 K

19. วิธีดาเนินงาน
แนวทางการดาเนินงาน
- รวบรวมข้อมูลและวีดีโอเกี่ยวกับดาวฤกษ์ และนามารวมกัน

20. วิธีการดาเนิน
เครื่องมือและอุปกรณ์ ทใช้
ี่
-คอมพิวเตอร์

21. วิธีการดาเนิน
งบประมาณ
-200-300 บาท

22. ผลที่คาดว่าจะได้รับ
-สามารถเข้าการวงจรวีชิตและมีความรู ้พ้ืนฐานเกี่ยวกับดาวฤกษ์

23. สถานที่ดาเนินการ
-ห้องสมุดโรงเรี ยน
-สมาชิกในกลุ่ม

24. กลุ่มสาระการเรี ยนรู ้ที่เกี่ยวข้อง
- กลุ่มสาระวิทยาศาสตร์

25. แหล่ งอ้ างอิง
- http://www.lesa.biz/astronomy/starproperties/stellar-spectrum
http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%
B8%Ba2%E0%B8%A7%E0%B8%A4%E0%B8%8
1%E0%B8%A9%E0%B9%8C#.E0.B8.AD.E0.B8.B
2.E0.B8.A2.E0.B8.B8

26. สมาชิกกล่ ม
ุ
นางสาว จินดามณี ภาคไพรศรี ม.6/15 เลขที่ 30
นาย ณัฐพร ไพศาล ม.6/15 เลขที่ 35