2. Շարժումը մատերիայի հիմնական
հատկություններից է: Մատերիայի
շարժման ձևերից պարզագույնը
մեխանիկական շարժումն է:
Մեխանիկական շարժում կոչվում է
ժամանակի ժամանակի ընթացքում
տարածության մեջ մարմնի դիրքի
փոփոխությունն այլ մարմինների կամ
մարմնի մասերի դիրքերի
փոփոխություննը միմյանց նկատմամբ:
6. Դիտարկած օրինակներից և մեխանիկական
շարժման սահմանումից հետևում է, որ այն
ուսումնասիրելու համար ենթադրում է առնվազն
երկու մարմնի առկայություն: Դրանից մեկը
պայմանականորեն ընդունվեւմ է անշարժ, իսկ
մյուս մարմինի դիրքը որոշվոմ է հենց այդ մարմնի
նկատմամբ, որն ընդունված է անվանել
հաշվարկման մարմին. Հաշվարկման մարմին
կոչվում է այն մարմինը, որի նկատմամբ
դիտարկում են այլ մարմինների դիրքերը:
Եթե մարմնի դիրքը փոխվու է հաշվարկման
մարմնի նկատմամբ, ապա ասում են, որ այն
շարժվում է:
7. Մարմնի դիրքը տարածության մեջ և
այն դիրքի փոփոխությունը
ժամանակի ընթացքում
նկարագրելու համար անհրաժեշտ
են ժամանակահատվածներ և
հեռավորություններ չափող
գործիքներ և սարքեր: Հաշվարկման
մարմնից և նրա և նրա հետ կապված
հեռավորություններ ու ժամանակ
չափող գործիքներից կազմված
համակարգը մեխանիկայում
անվանում են հաշվարկման
համակարգ:
8. Հաշվարկման մարմին
ընտրելուց հետո նրա հետ
կապում են կոորդինատային
համակարգ և կետի դիրքը
տարածության մեջ
ներկայացնում են թվերի
(կոորդինատների) միջոցով:
Հաճախ օգտագործում են
կոորդինատային եղանակը, երբ
մարմնի դիրքը տարածության
մեջ որոշելու համար
հաշվարկման մարմնի հետ
կապում են ուղղանկյուն
դեկարտյան կոորդինատային
համակարգ: Մարմնի դիրքի
որոշումն այս համակարգում
կատարվում է մոտավորապես
այնպես, ինչպես որոշվում է
առարկաների դիրքը
սենյակում:
9. Այս օրինակում տղան շարժվում է, փոխելով իր
դիրքը ծառի նկատմամբ, այսինքն հաշվարկման
մարմինը ծառն է:
10. Մարմինն
իր շարժման ընթացքում անցնում
է որոշակի կետերով: Այդ կետերի
բազմությունը կազմում է որոշակի գիծ, որն
անվանում են շարժման հետագիծ: Հետագիծ
կոչվում է այն կետերի բազմությունը,
որոնցով տվյալ հաշվարկման
համակարգում հաջորդաբար անցնում է
մարմինը շարժման ընթացաքում:
Եթե հայտնի է հետագծի յուրաքանչյուր
կետի դիրքաթիվը, ապա կարող ենք ոչ
միայն որոշել մարմնի դիրքը հետագծի վրա,
այլ նաև հաշվել շարժման ընթացքում
հետագծի երկայնքով մարմնի անցած
հեռավորությունը, որը կոչվում է
ճանապարհ:
11. Սկալյար և վեկտորային մեծություններ
•Սկալյար մեծություններ կամ սկալյարներ կոչվում են
այն ֆիզիկական մեծությունները, որոնք բնութագրվում
են միայն թվային արժեքով՝ արտահայտված
համապատասխան թվային միավորով: Այդպիսի
մեծություննեի օրինակներ են ծավալը, ջերմաստիճանը,
զանգվածը, էներգիան և այլն:
•Վեկտորական մեծոթյուններ կամ վեկտորներ կոչվում
են այն ֆիզիկկան մեծությունները, որոնք բնութագրվում
են ոչ միայն թվային արժեքով, այլև ուղղությոյամբ:
Վեկտորական մեծության օրինակ է արագությունը:
12. Համընթաց և պտտական
շարժումներ
•Համընթաց կոչվում է այն շարժումը, որի
ընթացքում մարմնի երկու կամայական կետեր
միացնող ուղիղը մնում է ինքն իրեն զուգահեռ:
•Պտտական է կոչվում այն շարժումը, որի
ընթացքում նրա բոլոր կետերը շարժվում են
այնպիսի շրջանագծերով, որոնց կենտրոնները մի
ուղղի վրա են, որն ուղղահայաց է շրջանագծերի
հարթություններին և կոչվում է պտտման
առանցք:
