3. Ո՞Ր ՇԱՐԺՈՒՄՆ Է ՈՒՂՂԱԳԻԾ
ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ:
Այն շարժումը, որի ժամանակ մարմնի հետագիծն
ուղիղ գիծ է, այն միշտ շարծվում է նույն ուղղությամբ,
ցանկացած հավասար ժամանակամիջոցում անցնում է
հավասար ճանապարհ, կոչվում է

4. ՏԱԼ ՈՒՂՂԱԳԻԾ ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՇԱՐԺՄԱՆ
ԱՐԱԳՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄԸ
կոչվում ցանկացած հավասար ժամանակամիջոցում
մարմնի կատարած տեղափոխության և այդ
ժամանակամիջոցի հարաբերությանը:

5. Ի՞ՆՉ ՄԻԱՎՈՐՈՎ Է ԱՐՏԱՀԱՅՏՎՈՒՄ ԱՐԱԳՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ
(ԱՅՍՈՒՀԵՏև՝ ՄՀ-ՈՒՄ) և Ո՞ՐՆ Է ԱՅԴ ՄԻԱՎՈՐԻ
ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԻՄԱՍՏԸ:
Եթե ուղղագիծ հավասարաչափ շարժվող մարմինը 1վ-ում
տևափոխվում է 1մ-ով, ապա նրա շարժման արագությունը
հավասար կլինի 1 միավորի (1 մ/վ): Այդպիսի շարժման
արագությունն էլ հենց ընդունվում է որպես արագության
միավոր ՄՀ-ում:

7. ԳԾԵԼ ՈՒՂՂԱԳԻԾ ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՇԱՐԺՎՈՂ ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԿԵՏԻ X
ԿՈՈՐԴԻՆԱՏԻ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ ԿԱԽՈՒՄՆ ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՂ ԳՐԱՖԻԿԸ,
ԵԹԵ ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԿԵՏԸ ՀԵՌԱՆՈՒՄ Է ԿՈՈՐԴԻՆԱՏՆԵՐԻ
ՍԿԶԲՆԱԿԵՏԻՑ:

8. Ի՞ՆՉ Է ՆԿԱՐԱԳՐՈՒՄ ՆԿԱՐՈՒՄ X ԱՌԱՆՑՔԻ ՎՐԱ ԳՏՆՎՈՂ
ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԿԵՏԻ ԿՈՈՐԴԻՆԱՏԻ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ ԿԱԽՈՒՄՆ
ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՂ ԳՐԱՖԻԿԸ:
Այս գրաֆիկից երևում է, որ մարմինը
գտնվում է դադարի վիճակում:

9. ԳԾԵԼ ՈՒՂՂԱԳԻԾ ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՇԱՐԺՎՈՂ ԿԵՏԻ
ԱՐԱԳՈՒԹՅԱՆ ՊՐՈՅԵԿՑԻԱՅԻ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ
ԿԱԽՎՄԱՆ ԳՐԱՖԻԿԸ:

10. ԻՆՉԻ՞ ՄԱՍԻՆ Է ՎԿԱՅՈՒՄ ՆԿԱՐՈՒՄ X ԱՌԱՆՑՔԻ ՎՐԱ ԳՏՆՎՈՂ
ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԿԵՏԻ ԿՈՈՐԴԻՆԱՏԻ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ ԿԱԽՈՒՄՆ
ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՂ ԳՐԱՖԻԿԸ:
•Այս գրաֆիկից երևում է, որ մարմինը կետից,
դրական ուղղությամբ սկսում շարժվել ուղղագիծ
հավասարաչափ:

11. Հաճախ մարմնի կախումն ժամանակից արտահայտելու
համար մեզ օգնությոն են գալիս գրաֆիկները:
Ենթադրենք մարմինը t=0 պահին եղել է x0 =20 մ
կոորդինատով կետում և v=2մ/վ արագությամբ
հավասարաչափ շարժվում է կոորդինատային առանցքի
դրական ուղղությամբ: Այս դեպքում մարմնի շարժումը
կարտահայտվի x=20+2t բանաձևով:Մարմնի շարժման
գրաֆիկը կառուցելու համար ուղղաձիգ առանցքի վրա
տեղադրենք x-երի արժեքը, իսկ հորիզոնական առանցքի
վրա՝ t ժամանակի արժեքները: Այս շարժման գրաֆիկը ուղիղ
գիծ է, քանի որ մարմնի կոորդինատը ժամանակից ունի
գծային կակում

13. Գրաֆիկները հնարավորություն են ընձեռում որոշել
մարմնի դիրքը ժամանակի յուրաքանչյուր պահի:
Կախված x0 –ի և vx –ի նշաններից մարմնի շարժման
գրաֆիկը կարող է ունենալ 5 ձև:
1 x0 > 0 և vx > 0
2 x0 > 0 և vx <0
3 x0 < 0 և vx > 0
4 x0 < 0 և vx <0
5 vx =0

14. Շարժման գրաֆիկ են անվանում նաև մարմնի անցած
ճանապարհի կախումը ժամանակից: Ի տարբերություն
նախորդ գրաֆիկի, այս գրաֆիկը միշտ սկսվում է
կոորդինատների սկզբնակետից և չի նվազում:

15. Շարժման գրաֆիկի հետ միասին օգտվում են նաև արագության
գրաֆիկից, որը կառուցում են՝ օրդինատների առանցքի վրա
տեղադրելով մարմնի արագությքն վեկտորի պրոեկցիան կամ
մոդուլի , իսկ աբսցիցների առանցքի վրա՝ ժամանակի
արժեքները: Այդպիսի գրաֆիկը ցույց է տալիս, թե ինչպես է
փոփոխվում արագությունը ժամանակի ընթացքում:

16. Մարմնի դիրքը տարածության մեջ արտահայտվում է
որոշակի կոորդինատներով:Օրինակ նկար 35-ում
ավտոմեքենայի դիրքը կարելի է որոշել` նշելով, որ այն տնից
հեռու է 200մ դեպի արևելք կամ կամրջից` 300մ դեպի
հյուսիս արևելք: Սա նշանակում է, որ մարմնի դիրքը
հարաբերական է, կախված այն բանից, թե որ համակարգի
նկատմամբ է որոշվում:

17. Բայց միայն մարմնի դիրքը չէ, որ հարաբերական է :
Հարաբերական են նաև շարժումը և դադարը: Օրինակ`
անշարժ գնացքի վագոնի պատուհանից հարևան գծով
շարժվող գնացքին նայելիս զգացաց կլինեք, որ եթե հայածքը
սևեռենք միայն այդ գնացքին, ապա դճվար է պարզելը թե
գնացքներից որն է շարժվում:

18. Ուսումնասիրենք մեկ այլ օրինակ, համարենք որ մարմիններից մեկը
շարժվում է իսկ մյուսը առայինի նկատմամբ շարժվում է ուղիղ
հավասարաչափ: Օրինակ մարդը քայլում է կայարանից հեռացող
երթուղային հարթակի վրայով: Պատկերացնենք որ մարդու շարժմանը
հետև ում է 2 դիտորդ, որոնցից մեկը կանգնած է կառամատոյցին, իսկ
մյուսը` հարթակին: Երկուսն ել որոշում են մարդու տեղափոխությունը :
Առաջին դիտորդ-անշարժ
Երկրորդ-շարժվող

19. Երբ t ժամանակ անց մարդը հասնում է հարթակի եզրին` շարժվող
համակարգի նկատմամբ կատարելով S տեղափոխություն, հարթակն այդ
ընթացքում կատարում է S0 տեղափոխություն:Կառամատույցին կանգնած
դիտորդի նկատմամբ մարդու տեղափոխությունը Sն էր:
S=S1+S0
Ստացված հավասարությունը անվանվում է տեղափոխությունների
գումարման բանաձև:
Մարմնի տեղափոխությունը անշարժ համակարգի նկատմամբ հավասար է
շարժվող համակարգի նկատմամբ նրա տեղափոխության և անշարժ
համակարգի նկատմամբ շարժվող համակարգի տեղափոխության
վեկտորական (երկրաչափական) գումարին:

20. Այս արտահայտությունը կոչվում է արագությունների
գումարման բանաձև:
Մարմնի արագությունն անշարժ համակարգի նկատմամբ
հավասար է շարժվող համակարգի նկատմամբ մարմնի
արագության և անշարժ համակարգի նկատմամբ շարժվող
համակարգի արագության վեկտորական գումարին:
Աղբյուրներ՝
www.widipedia.org
ֆիզիկա 10-րդ դասարան ՝ Էդուարդ Ղազարյան
, Ալբերտ Կիրակոսյան , Գագիկ Մելիքյան ,
Արտավազդ Մամյան , Սոս Մաիլյան