3. Καταγωγι
• Καταγόταν από το διμο Αλιμοφντα (ςθμερινό
Άλιμο) τθσ Αττικισ.
• Γεννικθκε περίπου το 460 π.Χ. και πζκανε γφρω
ςτο 399 π.Χ. ςτθν Ακινα.
• Ιταν γιοσ του Ολόρου και προερχόταν από
πλοφςια και αριςτοκρατικι οικογζνεια, που είχε
δεςμοφσ με τουσ βαςιλείσ τθσ Κράκθσ, με τουσ
ςτρατθγοφσ Μιλτιάδθ και Κίμωνα, ενϊ διζκετε κι
ζνα χρυςωρυχείο ςτθ Σκαπτι Φλθ τθσ Κράκθσ.
4. Μόρφωςθ
• Ο Κουκυδίδθσ μακιτευςε δίπλα ςτο
φιλόςοφο Αναξαγόρα,
• κοντά ςτο ριτορα Αντιφϊντα,
• κακϊσ και ςτουσ ςοφιςτζσ Γοργία
• και Ρρόδικο.
5. Θ ςτρατθγικι του Ρερικλι
• Ζηθςε τθ μεγάλθ ακμι τθσ
κλαςικισ Ακινασ του
Ρερικλι
• (ο οποίοσ υποςτιριηε τθν
εξισ πολιτικι γραμμι: άμυνα
ςτθν ξθρά, επίκεςθ ςτθ
κάλαςςα, ςφνεςθ και
αυτοπεποίκθςθ),
• του οποίου υπιρξε μζγασ
καυμαςτισ.
6. Λοιμόσ
• Το 2ο ζτοσ του Ρελοποννθςιακοφ πολζμου
(430 π.Χ.) προςβλικθκε από το λοιμό, όπωσ κι
ο Ρερικλισ.
• Ο ίδιοσ επζηθςε,
• ο Ρερικλισ όχι.
7. Δθμαγωγοί
• Στθν πολιτικι ηωι τθσ Ακινασ ακολοφκθςε
οξεία αντιπαράκεςθ ανάμεςα ςτθν παράταξθ
των ςυντθρθτικϊν αριςτοκρατϊν και των
δθμοκρατικϊν,
• τουσ οποίουσ κακοδθγοφςαν πλζον
αδίςτακτοι δθμαγωγοί, με ιςχυρότερο τον
Κλζωνα.
8. Αποτυχία ςτθν Αμφίπολθ - Εξορία
• Το 424 π.Χ. εξορίςτθκε από τουσ Ακθναίουσ,
γιατί ωσ ςτρατθγόσ απζτυχε να προςτατεφςει
τθ νευραλγικι αποικία τθσ πόλεωσ Αμφίπολθ
ςτθ Μακεδονία, ζναντι του Σπαρτιάτθ βαςιλιά
Βραςίδα.
• Αποςφρεται ςτθν εξορία και ςυγγράφει
«Ιστορία», θ οποία χωρίςτθκε μεταγενζςτερα
ςε 8 βιβλία.
10. Θ ςυγγραφι του ζργου &
Το τζλοσ του πολζμου
• Εξιςτορεί αρκετά χρόνια από τον
Ρελοποννθςιακό πόλεμο (431 – 411 π.Χ.).
• Δεν ολοκλιρωςε τθν ιςτορία του πολζμου ωσ το
404 π.Χ., γιατί τον πρόλαβε ο κάνατοσ.
• Πμωσ πρζπει ςίγουρα να ζηθςε το τζλοσ του
πολζμου (404 π.Χ), όπωσ φαίνεται από
αναφορζσ ςτο ςφγγραμμα του. Δεν είναι βζβαιο
πάντωσ αν γφριςε ςτθν Ακινα μετά το 404 π.Χ.,
με τθν αμνθςτία που του παραχωρικθκε.
12. Θ ςθμαςία του πολζμου
• Ο Κουκυδίδθσ κατενόθςε από τθν αρχι τθ
ςθμαςία του πολζμου:
• οι αντίπαλοι βρίςκονταν ςτο φψιςτο ςθμείο
ακμισ τουσ οικονομικά και ςτρατιωτικά και
• τα ουδζτερα ελλθνικά κράτθ ιταν αδφνατο να
μθν εμπλακοφν ςε πόλεμο.
13. Θ ζρευνα του παρελκόντοσ
• Είναι ο πρϊτοσ ιςτορικόσ που εφαρμόηει επιςτθμονικι
μζκοδο για τθ ςυγγραφι τθσ ιςτορίασ του. Το ζργο του
το ςυνεχίηει ο Ξενοφϊντασ (από το 411 π.Χ. ωσ τθ
μάχθ τθσ Μαντίνειασ το 362 π.Χ.) «Ελληνικά» (7
βιβλία).
• Ζρευνα του παρελκόντοσ όπου οι πθγζσ δεν
μποροφςαν να είναι αξιόπιςτεσ, ο Κουκυδίδθσ
εφαρμόηει:
• α) «τὰ εἰκότα» (=εφλογα, ςφμφωνα με τθ λογικι και
τθν πείρα).
• β) «ςθμεῖα» ι «μαρτφρια» (=ενδείξεισ και αποδείξεισ).
• γ) «τεκμιρια» (=ςυμπεράςματα ζρευνασ).
14. Τα βακφτερα αίτια του πολζμου
• Ο ιςτορικόσ ανιχνεφει τθ βακφτερθ αιτία του
πολζμου (θ ανάπτυξθ, οικονομικι και
ςτρατιωτικι, τθσ ακθναϊκισ δφναμθσ και ο
ανταγωνιςμόσ με τθ Σπάρτθ)
• και τθ διαχωρίηει από τισ αφορμζσ του
πολζμου.
15. Τα προβλιματα που κζτει ο
Κουκυδίδθσ
• Τίκενται από τον ιςτορικό:
• α) το πρόβλθμα τθσ θγεμονικισ δφναμθσ και θ
ορκι αξιοποίθςι του,
• β) το πρόβλθμα τθσ δφναμθσ τθσ εξουςίασ και θ
ςυνετι αξιοποίθςθ ι θ κατάχρθςι τθσ,
• γ) ο παραλογιςμόσ του πολζμου (θ λογικι
αποτελεί τθ μόνθ αξία, ςτθν οποία μπορεί να
ςτθριχτεί ο άνκρωποσ),
• δ) θ πλεονεξία,
• ε) θ φιλοτιμία.
16. Το πρότυπο του θγζτθ
• Για το Κουκυδίδθ,
πρότυπο θγζτθ
αποτελοφςε ο Ρερικλισ,
• αφοφ είχε: πολιτικι
οξυδζρκεια, ευρεία
αποδοχι από το λαό,
ανωτερότθτα απζναντι
ςτο χριμα, πολιτικό
κάρροσ, φιλαλικεια.
17. Ο υπεφκυνοσ πολίτθσ
• Ο ιςτορικόσ κίγει και τθν υπευκυνότθτα του
απλοφ πολίτθ:
• λογικι, ςφνεςθ, μετριοπάκεια, ανϊτερο ικοσ,
ανκρωπιά
• είναι χαρακτθριςτικά που προτείνει ςτουσ
απλοφσ πολίτεσ.
18. Θ τάςθ για γενίκευςθ
• Αποτελεί χαρακτθριςτικό γνϊριςμα τθσ
ςκζψθσ και τθσ μεκόδου του.
• Ανάγεται από το ςυγκεκριμζνο γεγονόσ ςτο
γενικό και πανανκρϊπινο.
• π.χ. ξεκινάει από τον εμφφλιο πόλεμο ςτθν
Κζρκυρα, για να καταλιξει ςτθ γενικι
διαπίςτωςθ «βιαίοσ διδάςκαλοσ ὁ πόλεμοσ».
19. Επιγραμματικι διατφπωςθ
• Εφαρμόηει τθ μζκοδο των επιγραμματικϊν
διατυπϊςεων.
• Τό εὔδαιμον τό ἐλεφθερον, τό δ’ ἐλεφθερον
τό εὔψυχον. μτφρ: ευτυχιςμζνοι είναι οι
ελεφκεροι και ελεφκεροι είναι οι γενναίοι.
• Ἀμαθία μζν θράσος, λογισμός δζ ὄκνον
φζρει.
20. Επιγραμματικι διατφπωςθ
• Τοῖς τολμῶσιν ἡ τφχη ξφμφορος. μτφρ: θ τφχθ
βοθκάει τουσ τολμθροφσ
• Οἱ καιροί οὐ μενετοί. μτφρ: οι καιροί *οι ευκαιρίεσ+
δεν περιμζνουν.
• Δφο τά ἐναντιώτατα εὐβουλία εἶναι, τάχος τε καί
ὀργήν. μτφρ: δυο πράγματα είναι αντίκετα ςτθ λιψθ
ςωςτισ απόφαςθσ, θ βιαςφνθ και θ οργι.
• «τόν τε μθδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ’
ἀχρεῖον νομίηομεν» μτφρ: αυτόν που δεν αςχολείται
με τα κοινά, όχι φιλιςυχο, αλλά άχρθςτο τον
κεωροφμε.
22. Ζρευνα του μακρινοφ παρελκόντοσ
• Ρροβαίνει ςε αυτοψία,
• επίςκεψθ των πεδίων των μαχϊν,
• ςυλλογι και αξιολόγθςθ των πλθροφοριϊν,
• μελζτθ επίςθμων κειμζνων και κρατικϊν
αρχείων.
• Για το μακρινό παρελθόν ζκανε εξαντλθτικι
ζρευνα.
23. Ζλεγχοσ πλθροφοριϊν για τθ
ςφγχρονθ εποχι
• Για τθ ςφγχρονή του εποχή εφάρμοςε τον
αναλυτικό ζλεγχο των πλθροφοριϊν που
διζκετε.
• Για τα γεγονότα τθσ εποχισ του, δεν καταδζχτθκε
να περιλάβει ςτο ζργο του πλθροφορίεσ από τον
πρϊτο τυχόντα οφτε ό,τι νόμιηε ο ίδιοσ, αλλά
κράτθςε μόνο ςτοιχεία
• για όςα γεγονότα είχε προςωπικι γνϊςθ
• και για τα οποία είχε κάνει επίπονθ ζρευνα
ακοφγοντάσ τα από άλλουσ.
24. Δθμθγορίεσ
• Συμπεριζλαβε ςτο ζργο του δημηγορίες γνωςτϊν
ιςτορικϊν προςϊπων (πολιτικϊν και
ςτρατιωτικϊν).
• Ρρόκειται για ρθτορικοφσ λόγουσ που
εκφωνικθκαν κατά τθν προετοιμαςία του
πολζμου ι κατά τθ διάρκεια των πολεμικϊν
επιχειριςεων.
• Δόκθκαν με τθ μορφι θζσης – αντίθεσης, κατά
το πρότυπο των «δισσών λόγων» των ςοφιςτϊν
(δθλαδι: για κάκε άποψθ υπάρχει και θ αντίκετι
τθσ).
25. Δθμθγορίεσ:
τρόποσ ςφνκεςισ τουσ
• Ο Κουκυδίδθσ δθλϊνει ότι δεν
απομακρφνκθκε από τθν κεντρικι ιδζα των
λόγων και, εφόςον ιταν αδφνατο να τουσ
παρακζτει αυτολεξεί, ζγραψε ςφμφωνα με τθ
δικι του κρίςθ ό,τι ιταν προςφορότερο να
λεχκεί ςτθν κάκε περίπτωςθ.
26. Χρονολογικι ακρίβεια
• Δυςκολία υπιρχε, αφοφ δεν ιταν διαδεδομζνο
ςτισ ελλθνικζσ πόλεισ – κράτθ ζνα ενιαίο
ςφςτθμα χρονολόγθςθσ, οφτε κοινζσ ονομαςίεσ
μθνϊν. Ο Κουκυδίδθσ όμωσ επιμζνει να
καταγράψει με απόλυτθ ακρίβεια το χρόνο των
γεγονότων.
• Ζτςι, εξιςτορεί τα γεγονότα κατά χρονολογικι
ςειρά και όχι κατά κεματικζσ ενότθτεσ.
• Διαιρεί το ζτοσ ςε κζροσ 8 μθνϊν (εποχι
ςτρατιωτικϊν επιχειριςεων) και ςε χειμϊνα 4
μθνϊν (εποχι πολεμικϊν προετοιμαςιϊν).
27. Θ δομι του ζργου
Ο χρόνοσ τθσ ςφνκεςισ του
• Το ζργο διαιρείται ςε οκτϊ βιβλία.
• Δεν υπάρχουν ακλόνθτεσ ενδείξεισ για το πότε
ςυνζκεςε το ζργο του ο Κουκυδίδθσ.
• Μολονότι θ εξιςτόρθςθ των γεγονότων
διακόπτεται ςτο 411 π.Χ. είναι βζβαιο ότι
οριςμζνα τμιματα ζχουν γραφτεί μετά το 404
π.Χ.
28. Γλϊςςα και φφοσ
• Είναι θ λεγόμενθ «αρχαία αττική» του 5ου
αιϊνα π.Χ., θ οποία ζχει χαρακτθριςτικζσ
γλωςςικζσ ιδιομορφίεσ
• α) πρόκεςθ ἐσ αντί εἰσ,
• β) πρόκεςθ ξὺν αντί ςφν,
• γ) το αρχαϊκότερο ςφμπλεγμα ςς αντί ττ.
29. Γλϊςςα και φφοσ
Άλλεσ ιδιομορφίεσ:
1. Χρθςιμοποίθςθ γνωςτϊν λζξεων με ςπάνια ςθμαςία·
π.χ. οἰκιτωρ=άποικοσ (όχι κάτοικοσ).
2. Το ουδζτερο πλθκυντικοφ αντί για επίρρθμα· π.χ.
ἐναντία (ἐναντίον), ὁμοία (ὁμοίωσ).
3. Θ χριςθ του ουδετζρου του επικζτου αντί
αφθρθμζνου ουςιαςτικοφ· π.χ. τό εὔδαιμον (ἡ
εὐδαιμονία), τό ἐλεφκερον (ἡ ἐλευκερία).
4. ιματα ςφνκετα· π.χ. ἀνταναγόμενοι,
ξυμπροπζμψαι.
30. Γλϊςςα και φφοσ
Άλλεσ ιδιομορφίεσ:
5. Θ επιςϊρευςθ αιτιολογικϊν προτάςεων.
6. Ράριςα και ομοιοτζλευτα· θ χρθςιμοποίθςθ ςχθμάτων
λόγου, κατά τα οποία α) μια φράςθ ζχει ίςο αρικμό
ςυλλαβϊν ι αντιςτοιχία με τθν προθγοφμενι τθσ
(πάριςον), β) ςτο τζλοσ επαλλιλων περιόδων ι
προτάςεων τοποκετοφνται λζξεισ με όμοια κατάλθξθ
(ὁμοιοτζλευτον).
7. Θ ςυνεχισ χριςθ αντικζςεων, θ αφκονία των
ετερόπτωτων προςδιοριςμϊν, θ περίπλοκθ ςφνταξθ, οι
μακρζσ περίοδοι, τα εντυπωςιακά ρθτορικά ςχιματα
χαρακτθριςτικά του υψθλοφ λογοτεχνικοφ φφουσ.
31. • Ο Κουκυδίδθσ καυμάςτθκε ς’ όλεσ τισ εποχζσ
• για τθν αμερολθψία του,
• τθ δφναμθ τθσ γραφισ του,
• για το βάκοσ του προβλθματιςμοφ του·
ζδωςε ζνα «κτῆμα ἐσ ἀεί».
