Ιστορία Στ΄ δημοτικού http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_istoria_st_epanastasi_sti_sterea_ellada.htm

1. Κεφάλαιο 4
Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα
Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1821.Από τις
συγκρούσεις με τον οθωμανικό στρατό ξεχωρίζουν η μάχη στην
Αλαμάνα, όπου βρήκε φρικτό θάνατο ο Αθανάσιος Διάκος και η μάχη στο
χάνι της Γραβιάς, στην οποία διακρίθηκε ο ΟδυσσέαςΑνδρούτσος.

2. Στη Στερεά Ελλάδα οι συνθήκες για εξέγερση ήταν δύσκολες
lΔεν ήταν ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη κυρίως στα δυτικά τμήματά της.
lΗ Φιλική Εταιρεία είχε μικρή παρουσία στους αρματολούς της κεντρικής
Ελλάδας.
lΥπήρχε σημαντική παρουσία οθωμανικού πληθυσμού και στρατιωτών
στην Εύβοια και τηΛαμία.
lΣτην κοντινή Ήπειρο είχε εκστρατεύσει εναντίον του Αλή Πασά των
Ιωαννίνων ο ικανότατος Χουρσίτ Πασάς.
Εσείς θα ξεκινούσατε
επανάσταση εκείνη τη
στιγμή στη Στερεά
Ελλάδα;
Α. Απα πα πα. Θα κατέ-
πνιγαν αμέσως την επα-
νάσταση οι Οθωμανοί.
Β. Ναι. Ελευθερία ή Θά-
νατος!

3. Τις ελλείψεις αυτές αντιστάθμιζε η παρουσία στην περιοχή φημισμένων
κλεφτών και αρματολών, με αποτέλεσμα οι επαναστάτες να κινηθούν πιο
συντονισμένα.
Ιωάννης Δυοβουνιώτης

4. Η πρώτη σύσκεψη των οπλαρ-χηγών με σκοπό την οργάνωση της
επερχόμενης ελληνικής επανάστασης στη Ρούμελη, πραγματοποιήθηκε στη
Λευκάδα τον Ιανου-
άριο του 1821 και
επισφραγίστηκε με
δοξολογία και ορκω-
μοσία. Εκεί αναφέρ-
θηκε η 25η Μαρτίου
ως ημερομηνία της
εξέγερσης. Παρόμοι-
α τελετή έγινε παρου-
σία προκρίτων και
οπλαρχηγών στη
μονή του
ΟσίουΛουκά στη
Βοιωτία, στα μέσα
Μαρτίου του 1821.
https://pin.it/2h95sHV

5. Πρώτα εκδηλώθηκαν επαναστατικές ενέρ-
γειες στην Ανατολική Στερεά.
Στις 24 Μαρτίου, όταν έμαθε ότι επανα-
στάτησε η Αχαΐα, ο Δημήτριος Πανουργιάς
(κλέφτης, αρματολός, πλαρχηγός) βρισκόταν
μαζί με τους 60 αρματολούς του (άριστα
εκπαιδευμένους και πειθαρχημένους) έξω
από τα Σάλωνα (Άμφισσα). Εκεί κάλεσε
τους προεστούς της πόλης και των χωριών
και έκανε γενική συνέλευση στο Γαλαξείδι,
στην οποία ομόφωνα αποφασίστηκε να
επιτεθούν στουςΤούρκους.
https://www.agiathimia.com/

6. Οι Τούρκοι που είχαν υποπτευθεί την εξέγερση των Ελλήνων είχαν προλάβει
και κλείστηκαν στο φρούριο με όλα τα γυναικόπαιδάτους, και με τους
πρόσφυγες από τη Βοστίτσα που είχαν καταφύγει εκεί από την Πελοπόννησο.
Μεταξύ αυτών ήταν και 600 ένοπλοι. Οι Τούρκοι ήταν δυνατοί, αλλά και οι
Έλληνες
επιτέθηκαν με
ορμή, ώστε
κυρίευσαν την
πρώτη κιόλας
μέρα τα
αποθέματα
του νερού.
https://www.zofokida.gr/
Τα Σάλωνα με
το κάστρο.

7. Μετά από στενότατη πολιορκία, οι
Τούρκοι στερούμενοι τροφών και
νερού αναγκάστηκαν ύστερα από
14 ημέρες, στις 10 Απριλίου, να
παραδοθούν, αφού πρωτύτερα
σ υ μ φ ώ ν η σ α ν ν α μ η ν τ ο υ ς
πειράξουν. Βγήκαν και παρέδωσαν
τα όπλα τους στον Πανουργιά που
τα παρέλαβε καθιστός μπροστά
στην Πύλη. Το φρούριο των
Σαλώνων ήταν το πρώτο που
κατέλαβαν οι Έλληνες στην
Επανάσταση του 1821.
Ο Νικόλαος Μητρόπουλος, γενναίος
Γαλαξιδιώτης οπλαρχηγός, που πήρε μέρος
στην πλιορκία, υψώνει τη σημαία στα Σάλωνα.
(Πίνακας του Λουί Ντυπρέ)
https://el.wikipedia.org/

9. Στη συνέχεια απελευθερώθηκαν και άλλες πόλεις και χωριά (Λιδωρίκι,
Λιβαδιά, Αταλάντη, Θήβα), ενώ οι επαναστάτες έφτασαν μέχρι την Αθήνα
περιορίζοντας τουςΤούρκους στηνΑκρόπολη.

10. Αλλά και η Χαλκίδα έπεσε στα
χ έ ρ ι α τ ω ν ε ξ ε γ ε ρ μ έ ν ω ν
Ελλήνων, με την επέμβαση του
Υδραίου πλοιάρχου Αντωνίου
Κριεζή, ο οποίος από το καράβι
του κανονιοβόλησε με επιτυχία
τους Τούρκους υπερασπιστές
της πόλης.

11. Ο Αντώνιος Κριεζής (αργότερα δύο
φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας)
φημίζονταν για το παράτολμο θάρρος
του και είναι χαρακτηριστικό αυτό
που έλεγαν οι ναύτες του:
«Όποιος δεν θέλει για να ζει, ας πάει
με τον Κριεζή....»
«Όποιος θέλει ήρωας να φανεί, ας
πάει με τον Κριεζή …».
https://elinis.gr/

12. Λίγο αργότερα επαναστάτησε και η Δυτική Στερεά. Οι Έλληνες κατάφεραν να
κυριεύσουν το Βραχώρι (Αγρίνιο), το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι.

13. Εκεί έφτασε σύντομα ο Φαναριώ-
της πολιτικός Αλέξανδρος Μαυ-
ροκορδάτος, για να βοηθήσει
στονΑγώνα.
Η Επανάσταση εξαπλώθηκε.
Πώς πιστεύετε ότι αντέδρασαν
τοι Οθωμανοί;
Α. Κατάλαβαν ότι οι Έλληνες είχαν
γίνει ασταμάτητοι και εγκατέλει-
ψαν την Ελλάδα.
Β. Έστειλαν περισσότερο στρατό
για να καταπνίξει την Επανάστα-
ση.

14. Για να καταπνίξει την επαναστατική
δραστηριότητα, ο Χουρσίτ Πασάς, που
εκστράτευε τότε στα Γιάννενα κατά του
επαναστάτη Αλή Πασά, έστειλε από τα
Ιωάννινα τους πασάδες Κιοσέ Μεχμέτ
και Ομέρ Βρυώνη με 9.000 άνδρες.

15. Τον πολυάριθμο οθωμανικό στρατό περίμεναν στην Ηράκλεια και στις
γέφυρες του Γοργοποτάμου και της Αλαμάνας οι οπλαρχηγοί Πανουργιάς,
Ιωάννης Δυοβουνιώτης και Αθανάσιος Διάκος με περίπου 1.500
αρματολούς.
Πιστεύετε ότι οι Έλληνες νίκησαν τους πασάδες; Γιατί;
Γοργοπόταμος
Δυοβουνιώτης
Ηράκλεια
Πανουργιάς
Αλαμάνα
Διάκος

16. Στις 23 Απριλίου του 1821 οι Τούρκοι εκδίωξαν τους υπερασπιστές των δύο
πρώτων θέσεων (Γοργοπόταμος, Ηράκλεια), τραυματίζοντας σοβαρά τον
Πανουργιά και σκοτώνοντας τον συμπολεμιστή του Ησαΐα, επίσκοπο των
Σαλώνων (Άμφισσα). Έπειτα ενωμένοι στράφηκαν εναντίον των
υπερασπιστών της
Αλαμάνας.

18. Μετά από σκληρή μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις οπισθοχώρησαν προς το όρος
Καλλίδρομο, σε ύψωμα του οποίου βρισκόταν το επιτελείο του αρχηγού των
αγωνιστών τηςΑνατολικής Στερεάς Ελλάδας, ΑθανάσιουΔιάκου.
Γοργοπόταμος
Δυοβουνιώτης
Ηράκλεια
Πανουργιάς
Αλαμάνα
Διάκος

19. Παρόλο που ο Διάκος ειδοποιήθηκε να εγκαταλείψει τη θέση του, αυτός
συνέχισε να πολεμά.
Γιατί ο Διάκος συνέχισε να πολεμά παρόλο που ήξερε ότι δεν μπορούσε
να νικήσει τους Τούρκους πασάδες;
Α. Ήταν ατρόμητος
και δε λογάριαζε τον
κίνδυνο.
Β. Πίστευε λανθα-
σμένα ότι στο τέλος
θα νικήσει.
Γ. Έκανε λάθος
που έμεινε, καθώς
θα ήταν πιο χρήσι-
μος αν έμενε
ζωντανός.
https://www.eurohoops.net/

20. Κατά τη διάρκεια της μάχης, έπεσε ηρωικά ο αδερφός του Διάκου, Μήτρος.
Βάζοντας για ταμπούρι το σώμα του νεκρού του αδερφού, συνέχισε να
πολεμάει. Εν τω μεταξύ, πληγώθηκε βαριά στο δεξί του ώμο. Έπιασε το σπαθί
με το αριστερό και συνέχισε λυσσασμένα να αντιστέκεται μέχρι που έσπασε κι
αυτό. Αιματοβαμμένος ο Διάκος, λες και έβγαινε από την κόλαση, συνελήφθη
τελικά ζωντανός.
https://el.wikipedia.org/

21. Τον οδήγησαν αμέσως στη σκηνή
του Ομέρ Βρυώνη. «Εσύ είσαι ο
Διάκος;», τον ερώτησε ο Βρυώ-
νης. Αντρίκεια και δυνατά του
απάντησε ο Διάκος: «Εγώ!». «Και
πώς σε πιάσαν ζωντανό;», τον
ξαναρώτησε ο Ομέρ Βρυώνης. Η
απάντησή του ήταν: «Αν ήξερα ότι
δεν θα σκοτωνόμουν, θα κρατού-
σα ένα φυσέκι και για τον εαυτό
μου». https://elamcy.com/
https://www.eurohoops.net/

22. Εν τω μεταξύ στη σκηνή κατέ-
φθασε και ο δεύτερος Πασάς, ο
Κιοσέ Μεχμέτ, που πρότεινε στο
Διάκο να ενταχθεί στο Τουρκικό
ασκέρι. «Ούτε σε δουλεύω, ούτε
σε ωφελώ αν σε δουλέψω»,
απάντησε ο Διάκος. Και στις
απειλές του Μεχμέτ ότι θα τον
θανατώσει, ο Διάκος του είπε: « Η
Ελλάδα έχει πολλούς Διάκους για
να εκδικηθούν το θάνατό μου.
Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός
θε να πεθάνω!».
https://elamcy.com/
https://enromiosini.gr/
https://hellenic-college.gr/

23. Εκτιμώντας την ανδρεία του ο Ομέρ Βρυώνης, του πρότεινε να του χαρίσει τη
ζωή με αντάλλαγμα να προσχωρήσει στον στρατό του. Ο Διάκος αρνήθηκε.
Στις 24 Απριλίου τον οδήγησαν στη Λαμία, όπου οι Τούρκοι τον σούβλισαν
ζωντανό και σύμφωνα με την παράδοση λίγο πριν πεθάνει αυτοσχεδίασε το
δίστιχο : «Για
ιδές καιρό που
διάλεξε ο Χάρος
να με πάρει,
τώρα που
ανθίζουν τα
κλαριά και
βγάζει η γης
χορτάρι».
https://elamcy.com/
https://www.eurohoops.net/

24. Η θυσία του νεαρού οπλαρχηγού
έδειξε ότι η Επανάσταση του 1821
δεν ήταν μια απλή εξέγερση, αλλά
αποφασιστικός αγώνας για την
αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.
Ο Αθανάσιος Διάκος με την
ωραιότητα του σώματος και της
ψυχής του και με τον μαρτυρικό του
θάνατο ενέπνευσε πολλούς
συγγραφείς και καλλιτέχνες.
Σήμερα ένα μνημείο για τον Διάκο
β ρ ί σ κ ε τα ι σ τ η γ έ φ υ ρ α τ η ς
Αλαμάνας, δίπλα στην Εθνική
Αθηνών-Λαμίας, 12 χιλ περίπου
από τηΛαμία.

25. Ο θάνατος του Διάκου ενέπνευσε τους Έλληνες
αγωνιστές, που πήραν εκδίκηση για τον θάνατο
του αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τους
Οθωμανούς στο χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαΐου
του 1821. Ο παλιός αρματολός της περιοχής
Οδυσσέας Ανδρούτσος κλείστηκε στο χάνι με
118 άνδρες, ενώ οι οπλαρχηγοί Πανουργιάς και
Δυοβουνιώτης οχυρώθηκαν στα γύρω υψώματα.
Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης οι οχυρωμένοι
στα υψώματα γρήγορα οπισθοχώρησαν.

27. Οι πολεμιστές στο χάνι δεν υποχώρησαν, αλλά συνέχισαν να αποκρούουν τις
τουρκικές επιθέσεις. Η μάχη σταμάτησε το βράδυ, με μεγάλες απώλειες για το
οθωμανικό στράτευμα. Οι Τούρκοι είχαν χάσει περισσότερους από 800
στρατιώτες ενώ οι Έλληνες μόνο 6.
https://www.zougla.gr/

28. Λίγο πριν ξημερώσει κι ενώ ο Ομέρ Βρυώνης περίμενε να έρθουν κανόνια από
τηΛαμία, οΑνδρούτσος και οι άνδρες του επιχείρησαν έξοδο και κατάφεραν να
περάσουν ανάμεσα από τουςΤούρκους, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί.
https://cognoscoteam.gr/

29. Η μάχη στο χάνι της Γραβιάς ανέκοψε την πορεία του οθωμανικού στρατού
προς την Πελοπόννησο και τόνωσε το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων,
παραμερίζοντας τους δισταγμούς που είχαν σχετικά με την έναρξη του Αγώνα
σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα.
https://www.npress.gr/

30. Ματιά στο παρελθόν
Το δημοτικό τραγούδι
Το δημοτικό τραγούδι είναι ένα λογοτεχνικό είδος, με το οποίο άγνωστοι (σε
μας) λαϊκοί ποιητές εξέφραζαν τους καημούς και τους πόθους των
ανθρώπων. Ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών αποτελούν τα
κλέφτικα τραγούδια, που
δημιουργήθηκαν κυρίως
κατά τον 18ο αιώνα, τις
παραμονές της Μεγάλης
Επανάστασης του 1821
και εμπνεύσθηκαν από
τη δράση των Κλεφτών
και τωνΑρματολών.

31. Ερώτημα
lΠοιες ήταν οι σημαντικότερες
μάχες που δόθηκαν στη Στερεά
Ελλάδα στο ξεκίνημα της
Ε π α ν ά σ τ α σ η ς ; Ν α τ ι ς
σημειώσετε στο χάρτη.
Ο Αθανάσιος Διάκος συγκεντρώνει πολεμιστές

32. Απάντηση
lΠοιες ήταν οι σημαντικότερες μάχες που δόθηκαν στη Στερεά Ελλάδα στο
ξεκίνημα της Επανάστασης; Να τις σημειώσετε στο χάρτη.
Η μάχη της Αλαμάνας, 23 Απριλίου 1821: Μετά από σκληρή μάχη με τους
Τούρκους Πασάδες, οι ελληνικές δυνάμεις οπισθοχώρησαν. Ο Αθανάσιος
Διάκος όμως έμεινε μέχρι τέλους, οπότε τραυματίστηκε, αιχμαλωτίστηκε και
οδηγήθηκε σε φριχτό θάνατο.

33. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

35. 1 ΠΟΝΤΟΣ

36. Αλ. Υψηλάντης Παλαιών Πατρών Γερμανός Αθ. Διάκος
Πετρ. Μαυρομιχάλης Οδυσ. Ανδρούτσος
Θεόδ. Κολοκοτρώνης Αλ. Μαυροκορδάτος

37. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ