Η αμυντική πολεμική τεχνολογία των Βυζαντινών, που τους έσωσε πολλές φορές από επίδοξους κατακτητές.

1. ΥΓΡΟΝ ΠΥΡ
(πυρ θαλάσσιον,μηδικόν πυρ,πολεμικόν πυρ,πυρ
λαμπρόν,πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν).
Γενικές πληροφορίες:
Το υγρόν πυρ,ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που εφευρέθηκε τον
ύστερον 7ο αιώνα μ.Χ. Εκτοξευόμενο από
καταπέλτες, αλλά κυρίως από πεπιεσμένους
σίφωνες, το υγρόν πυρ είχε την ιδιότητα να μη
σβήνει στο νερό. Ως εκ τούτου, έπαιξε σημαντικό
ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών
της Κωνσταντινούπολης, και σε αρκετές ναυτικές
συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως.
Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα, με
αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή
σύστασή του. Το βυζαντινό υγρόν πυρ δεν
πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές
ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα
κράτη, και που στη διεθνή βιβλιογραφία
συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως
«ελληνικόν πυρ».

2. Τα όπλα πριν την ανακάλυψη του υγρού πυρός
Εμπρηστικές ουσίες, βασιζόμενες σε θειάφι,
πίσσα ή πετρέλαιο, χρησιμοποιήθηκαν για
πολεμικούς σκοπούς αιώνες πριν την εφεύρεση
του υγρού πυρός. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ακόμα
και τη χρήση πρωτόλειων φλογοβόλων κατά την
πολιορκία του Δηλίου. Στη θάλασσα,
επί Αναστασίου Α΄ ο βυζαντινός στόλος φαίνεται
να χρησιμοποίησε μία θειούχο ουσία, που εφηύρε
ο Αθηναίος φιλόσοφος Πρόκλος.
.

3. Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός
στο χειρόγραφο Σκυλίτζη
Άλλη πηγή αναφέρει πως, παρόλο που το υγρόν
πυρ δεν ήταν το πρώτο εμπρηστικό όπλο της
ιστορίας, ήταν αναμφισβήτητα ένα από το πιο
σημαντικά. Αυτό που προκαλεί ως και σήμερα
εντύπωση είναι το γεγονός ότι οι εχθροί των
Βυζαντινών δεν μπόρεσαν να το αναδημιουργήσουν
προς όφελος τους όσες φορές κι αν προσπάθησαν,
ενώ μέχρι και σήμερα κανείς δεν ξέρει όλα τα
συστατικά που περιείχε το μείγμα.
Επιπλέον, κολλούσε σε ό,τι άγγιζε, είτε επρόκειτο
για υλικά είτε για ανθρώπινη σάρκα. Έσβηνε μόνο με
ένα μείγμα από ξίδι αναμεμιγμένο με άμμο και ούρα.
Πληροφορίες για την εφεύρεση του <<μυστικού>>
όπλου
Σύμφωνα με την αφήγηση του χρονογράφου
Θεοφάνη του Ομολογητή, το υγρόν πυρ εφευρέθηκε
γύρω στο 672 μ.Χ., από έναν μηχανικό από την

4. Ηλιόπολη της Συρίας, τον Καλλίνικο. Ο Καλλίνικος
ήταν Εβραίος αρχιτέκτονας που κατέφυγε στην
Κωνσταντινούπολη λόγω της κατάληψης της πόλης
του από τους Άραβες. Εκεί πειραματίστηκε με πολλά
υλικά έως ότου ανακάλυψε το τέλειο μείγμα για ένα
εμπρηστικό όπλο. Στη συνέχεια έστειλε τη φόρμουλα
στον βυζαντινό αυτοκράτορα. Μόλις οι ειδικοί του
βυζαντινού στρατού πήραν στα χέρια τους σε όλα τα
υλικά, κατασκεύασαν ένα σιφόνι που λειτουργούσε
σαν σύριγγα εκτοξεύοντας το θανατηφόρο υλικό
προς τα εχθρικά πλοία. Το υγρό πυρ δεν ήταν μόνο
απίστευτα αποτελεσματικό αλλά και πολύ
τρομακτικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, παρήγαγε
έναν δυνατό θόρυβο, σαν βρυχηθμό και μεγάλες
ποσότητες καπνού, παρόμοιες με την «ανάσα
δράκου». Η χρήση του ήταν πολύ αποτελεσματική.
Ακόμα και όταν οι εχθροί κατάφεραν να πάρουν τα
χέρια τους το υγρό πυρ, δεν είχαν ιδέα πώς να το
αναδημιουργήσουν προς όφελος τους. Ωστόσο,
αυτός είναι και ο λόγος που η μυστική του συνταγή
του χάθηκε στα βάθη της ιστορίας. Λόγω της
καταστροφικής του δύναμης, η φόρμουλα για τη
δημιουργία του όπλου ήταν ένα αυστηρά
προστατευμένο μυστικό. Ήταν γνωστό μόνο στην
οικογένεια του Καλλίνικου και στους βυζαντινούς
αυτοκράτορες και παραδόθηκε από γενιά σε γενιά.

6. Χειρωνακτική χρήση του υγρού πυρός από
βυζαντινό στρατιωτικό εγχειρίδιο
Η συνέχειά της χρήσης του
Το όπλο συνέχισε να χρησιμοποιείται από τη
Βυζαντινή Αυτοκρατορία για εκατοντάδες χρόνια, όχι
μόνο σε συγκρούσεις με ξένους εισβολείς αλλά και σε
εμφύλιους πολέμους. Με την πάροδο του χρόνου,
έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιβίωση της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας ενάντια σε αμέτρητους εχθρούς.
Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ήταν το μυστικό
αυτό όπλο που κράτησε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
προστατευμένη για αιώνες και συνέβαλε στη
διάσωση ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού από μια
εισβολή εξ ανατολών.
Άλλες χρήσεις του.
Παρόλο που το υγρό πυρ φημίζεται για τη χρήση του
στη θάλασσα, οι Βυζαντινοί το χρησιμοποιούσαν και
με πολλούς άλλους τρόπους. Στο στρατιωτικό του
εγχειρίδιο «Τακτικά» ο Αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ ο
Σοφός αναφέρει μια φορητή εκδοχή του όπλου, τον
χειροσίφωνα, που είναι ουσιαστικά μια μεσαιωνική

7. εκδοχή του φλογοβόλου. Το υγρό πυρ
χρησιμοποιήθηκε σε πολιορκίες αμυντικά και
επιθετικά: για να κάψει πύργους πολιορκίας, αλλά
και για την υπεράσπιση των πύργων από τους
εισβολείς. Ορισμένοι σύγχρονοι συγγραφείς εικάζουν
την χρήση του και στη ξηρά.. Επιπλέον, οι βυζαντινοί
το έβαζαν σε πήλινα βάζα για να φτιάξουν
χειροβομβίδες. Βάζα με υγρό πυρ βρέθηκαν στο
βυζαντινό φρούριο των Χανίων.
Η μυστική του σύσταση.
Πολλοί προσπάθησαν να αναπαράγουν το υγρό πυρ.
Υπάρχουν ιστορικά αρχεία των ίδιων των Αράβων
που χρησιμοποίησαν μια δική τους εκδοχή κατά των
σταυροφόρων κατά τη διάρκεια της έβδομης
σταυροφορίας τον 13ο αιώνα. Εξ άλλου η ονομασία
του στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (greek
fire) προέρχεται από τους Σταυροφόρους. Στους
Άραβες, τους Βούλγαροι και τους Ρώσους ήταν
γνωστό ως «Ρωμαϊκή φωτιά». Μέχρι σήμερα κανείς
δεν ξέρει την ακριβή του σύσταση. Αν και το θείο, η
ρητίνη πεύκου και η βενζίνη έχουν προταθεί ως
συστατικά, η πραγματική φόρμουλα είναι σχεδόν
αδύνατο να επιβεβαιωθεί, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι

8. ο Καλλίνικος είχε ανακαλύψει το φωσφορούχο
ασβέστιο, το οποίο όταν έλθει σε επαφή με νερό
παράγει την εξαιρετικά εύφλεκτη φωσφίνη, η οποία
αναφλέγεται αυτόματα, Γνωστή μόνο σε λίγους
εκλεκτούς, η σύσταση του υγρού πυρός ήταν ένα
καλά κρυμμένο κρατικό μυστικό το οποίο οι
αυτοκράτορες κληροδοτούσαν στους διαδόχους τους.
Χάρη σε αυτές τις προφυλάξεις η μυστική σύσταση
παρέμεινε σε γνώση μόνο των Βυζαντινών για
περισσότερους από επτά αιώνες.
Κάποια από τα συστατικά του
Τα ακριβή συστατικά του υγρού ήταν ένα απόρρητο
μυστικό και η σύνθεσή του έχει από καιρό χαθεί,
αλλά το ακατέργαστο πετρέλαιο ή νάφθα είναι ένα
γνωστό και κύριο συστατικό, που πιθανότατα
προμηθεύονταν από την περιοχή της Κριμαίας. Άλλα
υλικά ήταν το οξείδιο του ασβεστίου, το θειάφι, η
ρητίνη και το νιτρικό κάλλιο. Μερικοί μελετητές
υποστηρίζουν ότι στο μείγμα συμπεριλαμβάνονταν
και πυρίτιδα.

9. Η διαδικασία παρασκευής του.
Η διαδικασία παρασκευής του υγρού ήταν πολύ
επικίνδυνη, δεδομένης της εκρηκτικότητάς του.
Επίσης η απόσταξη του πετρελαίου απαιτούσε
πολύπλοκη τεχνολογία για την περίοδο εκείνη.

10. Μάλιστα ένας αυτοκράτορας ανέφερε πως…
(Ρωμανός Β' ).
Κατανοώντας την αξία του ανακήρυξε ότι τρία
πράγματα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να
βρεθούν σε ξένη κατοχή: τα βυζαντινά
αυτοκρατορικά εμβλήματα, οι βασιλικές πριγκίπισσες
και το υγρό πυρ. Όπως αποδείχθηκε, τα δύο πρώτα,
περιστασιακά, απονεμήθηκαν σε ξένους ηγέτες αλλά
ποτέ το τρίτο.
Η χρήση του στη μάχη
Το υγρό πυρ αρχικά χρησιμοποιήθηκε μόνο σε
ναυτικές συμπλοκές όπου το φλεγόμενο υγρό
εκτοξεύονταν υπό πίεση προς εχθρικά πλοία. Τα
πλοία που συνήθως μετέφεραν υγρό πυρ ήταν οι
δρόμωνες, ταχύπλοα σκάφη που μπορούσαν να
πλεύσουν και με κουπιά.

11. Το σχέδιο της συσκευής
Το ακριβές σχέδιο της συσκευής πυροδότησης δεν
είναι γνωστό εκτός του ότι ήταν κατασκευασμένη
από χάλκινους σωλήνες και περιελάμβανε αντλία
σιφωνίου και περιστρεφόμενο ακροφύσιο. Η συσκευή
πρέπει να ήταν περίπλοκη γιατί μία συσκευή και το
απαραίτητο υγρό καύσιμο έπεσαν κάποτε στα χέρια
των Βουλγάρων, αλλά δεν μπόρεσαν να τη
χρησιμοποιήσουν.

12. Το φοβερό μυστικό όπλο της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Όμως, ανεξάρτητα από το πως
κατασκευάστηκε, ένα πράγμα είναι σίγουρο:
το υγρό πυρ ήταν μια από τις πιο σημαντικές
στρατιωτικές εφευρέσεις στην ανθρώπινη
ιστορία.
Παρουσίαση υγρόν πυρ,
Μαρκιανού Βασιλική Β1,
Πηγές: Βικιπαίδεια, Wold history
encyclopedia, μικροπράγματα.