Η Μάχη στο Κλειδί (1014) έδωσε για πολλά χρόνια τέλος στους πολέμους μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων και ανέδειξε την προσωπικότητα του Βασιλείου Β΄.

1. ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΛΕΙΔΙΟΥ.
(Μάχη της οροσειράς Μπέλλες).
Πότε πραγματοποιήθηκε η μάχη, πού και μεταξύ
ποιον
Διεξήχθη στις 29 Ιουλίου 1014 μεταξύ της Βυζαντινής
και της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Η μάχη
αποτέλεσε το αποκορύφωμα της 50χρονης διαμάχης
μεταξύ του Σαμουήλ της Βουλγαρίας και του
Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου και έληξε με τη νίκη
των Βυζαντινών. Διεξήχθη στην περιοχή μεταξύ των
οροσειρών της Κερκίνη και του Δυτικού Ορβήλου,
κοντά στο χωριό Κλειδίον (σήμερα στη Βουλγαρία). Η
αποφασιστική μάχη έγινε στις 29 Ιουλίου, με επίθεση
των Βυζαντινών, υπό την ηγεσία του Νικηφόρου
Ξιφία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή
των Βουλγάρων. Αυτή η μάχη αποτέλεσε μεγάλο
πλήγμα για τους Βούλγαρους.
Ποια ήταν η τιμωρία των Βουλγάρων
Οι Βούλγαροι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν και
τυφλώθηκαν μετά από διαταγή του Βασιλείου Β', ο
οποίος αργότερα πήρε το όνομα «Βουλγαροκτόνος».
Επιπλέον, ο Σαμουήλ επέζησε από τη μάχη, αλλά
πέθανε δύο μήνες αργότερα, από καρδιακή
ανεπάρκεια. Θεωρείται πώς πέθανε όταν είδε τους
τυφλούς Βούλγαρους στρατιώτες.

2. Οι διάφορες γνώμες των ιστορικών
Ο θάνατος του Βοτανειάτη και τα μετέπειτα τέσσερα
χρόνια του πολέμου έδειξαν πώς η βυζαντινή
επιτυχία δεν ήταν πλήρης. Μερικοί σύγχρονοι
ιστορικοί θεωρούν πώς η ήττα των Βουλγάρων δεν
ήταν πλήρης, όπως περιέγραψαν ο Σκυλίτζης και ο
Κεκαυμένος. Άλλοι ιστορικοί δίνουν έμφαση στον
θάνατο του Σαμουήλ και θεωρούν αυτό το γεγονός
ως μεγάλο πλήγμα για τη Βουλγαρία.
Πότε καταλήφθηκε τελικά η Βουλγαρία και
εξαιτίας ποιον
Ο Γκαβρίλ Ραντομίρ και ο Ιβάν Βλαντισλάφ στάθηκαν
ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τους Βυζαντινούς, και
τελικά η Βουλγαρία καταλήφθηκε το 1018. Αυτό τον
χρόνο, ο Τσάρος Ιβάν Βλαντισλάφ σκοτώθηκε στη
μάχη στο Δυρράχιο και η Βουλγαρία έγινε επαρχία
του Βυζαντίου, μέχρι το 1185, όποτε διεξήχθη η
επιτυχής εξέγερση των αδερφών Άσεν.

3. Οι συνέπειες του πολέμου.
Στη μάχη του Κλειδίου, ο βουλγαρικός στρατός
υπέστη βαριές απώλειες, και αυτό ήταν
αποφασιστικός παράγοντας για την τελική νίκη του
Βυζαντίου στον πόλεμο. Οι περισσότεροι από τους
διοικητές αποφάσισαν να παραδοθούν εθελοντικά
στον Βασίλειο Β'.
Η μάχη είχε αντίκτυπο στους Σέρβους και στους
Κροάτες, οι οποίο αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν
τη δύναμη του Βυζαντινού Αυτοκράτορα, μετά το
1018. Τα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
αποκαστάθηκαν στον Δούναβη, δίνοντας στο
Βυζάντιο τον έλεγχο της βαλκανικής χερσονήσου από
τον Δούναβη στην Πελοπόννησο και από την
Αδριατική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα.

4. Η νίκη των Βυζαντινών κατά των Βουλγάρων
(πάνω) και ο θάνατος του Σαμουήλ της Βουλγαρίας
(κάτω) .
Μνημεία.
Σε ανάμνηση
της μάχης
ανεγέρθηκε
το Μνημείο
Βασιλείου Β'
του
Μακεδόνος,
το οποίο βρίσκεται έξω από τον Προμαχώνα επί του
αυτοκινητόδρομου Θεσσαλονίκης-Προμαχώνα. Στην
κορυφή του μνημείου είναι τοποθετημένο το σύμβολο
Βυζαντίου, ο δικέφαλος αετός, ενώ στη μαρμάρινη
στήλη είναι χαραγμένο το επίγραμμα: ΒΑΣΙΛΕΙΩ ΤΩ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΩ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙ ΜΝΗΜΟΝΕΣ ΔΕΙΝΩΝ
ΑΕΘΛΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΤΟΔΕ ΛΑΪΝΟΝ ΕΠΙΓΟΝΟΙ
ΣΤΗΣΑΝ ΔΟΞΗΣ ΑΪΔΙΟΝ. Επιπλέον και στη Βουλγαρία
έχει δημιουργηθεί μεγάλο μνημείο αφιερωμένο στον
Σαμουήλ και στα θύματα της μάχης.

5. Μνημείο για τη μάχη του κλειδιού.

6. Ένα ακόμα μνημείο για τη μάχη του κλειδιού
Η μάχη
Ο βυζαντινός στρατός έφθασε από την
Κωνσταντινούπολη και περνώντας από την Κομοτηνή,
τη Δράμα και τις Σέρρες έφθασε στο χωριό του
Κλειδίου στον ποταμό Στρυμόνα. Εκεί, βρήκε ένα
χοντρό ξύλινο τείχος με Βούλγαρους στρατιώτες. Οι
Βυζαντινοί επιτέθηκαν αμέσως, αλλά υποχώρησαν με
βαριές απώλειες. Ο Σαμουήλ, για να απομακρύνει

7. τον Βασίλειο από το πεδίο της μάχης, έστειλε μεγάλο
στρατό στη Νεστορίτσα. Οι Βούλγαροι της
Νεστορίτσας έφθασαν ως τη Θεσσαλονίκη, αλλά
δέχθηκαν μεγάλη ήττα από τον στρατηγό
Θεοφύλακτο Βοτανειάτη και από τον γιο του, Μιχαήλ.
Ο Θεοφύλακτος αιχμαλώτισε πολλούς Βούλγαρους
και βάδισε στα βόρεια για να συναντήσει τον
Βασίλειο.
Η πρώτη απόπειρα του Βασιλείου
Η πρώτη απόπειρα του Βασιλείου για να συντρίψει
τους υπερασπιστές του περάσματος ήταν ανεπιτυχής,
καθώς ο αριθμός των αμυνόμενων ανέρχονταν στους
15.000-20.000 Βούλγαρους. Παρά τις δυσκολίες, ο
Βυζαντινός Αυτοκράτορας αρνήθηκε να σταματήσει
την επίθεση. Διέταξε τον Νικηφόρο Ξιφία να
μεταφέρει τα σώματα του στο Βελάσιο, για να
περικυκλώσει τους Βούλγαρους, όσο ο υπόλοιπος
βυζαντινός στρατός θα πολιορκούσε το τείχος. Ο
Ξιφίας οδήγησε τα σώματα του σε ένα μονοπάτι,
πίσω από τις θέσεις των Βουλγάρων.. Στις 29
Ιουλίου, ο Ξιφίας επιτέθηκε στους Βούλγαρους, αφού
τους περικύκλωσε. Οι Βούλγαροι στρατιώτες άφησαν

8. το οχυρό και κατευθύνθηκαν να αντιμετωπίσουν τη
νέα απειλή, δίνοντας στον Βασίλειο την ευκαιρία να
καταστρέψει το τείχος. Εξαιτίας της σύγχυσης που
επικρατούσε στο πεδίο της μάχης, πολλά βουλγαρικά
στρατεύματα καταστράφηκαν, ενώ τα υπόλοιπα
απεγνωσμένα προσπαθούσαν να φύγουν στη Δύση. Ο
Σαμουήλ και ο γιος του, Γκαβίλ (Γαβριήλ) Ραντομίρ,
κατευθύνθηκαν στα ανατολικά από το οχυρό τους
στη Στρώμνιτσα, αλλά καταστράφηκαν στις μάχες
στο Μοκριέβο (νυν Βόρεια Μακεδονία). Πολλοί
Βούλγαροι στρατιώτες σκοτώθηκαν και άλλοι
αιχμαλωτίστηκαν. Ο Αυτοκράτορας Σαμούηλ σώθηκε
χάρη στην ανδρεία του γιου του, και με ασφάλεια
έφθασαν στο Πρίλεπ. Από το Πρίλεπ, ο Σαμουήλ
έφθασε στην Πρέσπα ενώ ο γιος του κατευθύνθηκε
στη Στρώμνιτσα για να συνεχίσει τη μάχη.
Η προετοιμασία της επίθεσης
Τρεις χειμώνες προετοίμαζε ο Βασίλειος τη μάχη στο
Κλειδί. Οι διαρκείς επιθέσεις του στα βουλγαρικά
εδάφη είχαν κλονίσει την δύναμη του Σαμουήλ που
αγωνιζόταν να σταθεροποιήσει την εξουσία του στο

9. κεντρικό τμήμα της ηγεμονίας του. Εχοντας ως βάση
και κέντρο ανεφοδιασμού τις Σέρρες συγκέντρωνε
στρατό και οπλισμό. Την άνοιξη του 1014 ξεκίνησε
για το Κλειδί, το σημερινό Ρούπελ. Η διάταξη του
στρατεύματός του είχε πάντα την ίδια μορφή: δύο
ίλες ιππικού ως εμπροσθοφυλακή, μία από
κατάφρακτους και μία από μονόζωνους και
ακολουθούσε το κύριο σώμα. Ο Βασίλειος επιδίωκε
να φθάσει στο στενό ανάμεσα σε Κλειδί και Κίμβα
Λόγγο, με απώτερο στόχο την κοιλάδα του Μελένικου
και της Στρούμνιτζας, όπου υπήρχαν ακόμη τότε
αρκετές βουλγαρικές κτήσεις. Η κατάκτησή τους θα
του άνοιγε τον δρόμο για τις Πρέσπες και την
Αχρίδα, την καρδιά του βουλγαρικού κράτους.
Η οργάνωση και ο αντιπερισπασμός των
Βουλγάρων
Ο τσάρος Σαμουήλ γνωρίζοντας ότι το στενό στο
Κλειδί αποτελούσε το σημείο από όπου διέβαινε κάθε
φορά ο Βασίλειος, οσες φορές εκστράτευε κατά της
Ανατολικής Βουλγαρίας, αποφάσισε να συγκεντρώσει
το σύνολο του στρατού και να οχυρωθεί στο Κλειδί,
που ήταν το στενότερο σημείο στην κοιλάδα του
ποταμού Στρώμνιτσα (παραπόταμου του Στρυμόνα)
και ανέμενε την επίθεση των Βυζαντινών. Πριν από

10. την καθοριστική σύγκρουση επιχείρησε με
αντιπερισπασμό να διασπάσει την ενότητα των
βυζαντινών δυνάμεων, στέλνοντας έναν από τους
πλέον έμπιστους στρατηγούς του, τον Δαβίδ
Νεστορίτση, με σημαντικές δυνάμεις νότια, με στόχο
την κατάληψη της Θεσσαλονίκης (Ιούλιος 1014). Τη
Θεσσαλονίκη υπερασπιζόταν τότε ο Θεοφύλακτος
Βοτανειάτης. Ο Θεοφύλακτος Βοτανειάτης με τη
σύμπραξη του γιου του Μιχαήλ κατόρθωσε να
αναχαιτίσει τη βουλγαρική επίθεση, να συντρίψει το
σώμα του Νεστορίτση έξω από τη Θεσσαλονίκη και
να τρέψει τους Βουλγάρους σε φυγή,
συλλαμβάνοντας πλήθος αιχμαλώτων και πολλά
λάφυρα και τελικά να επιστρέψει στο Κλειδί για
ενταχτεί στο κύριο σώμα του βυζαντινού στρατού .
Οι τρεις φάσεις της μεγάλης μάχης

11. Το νέο σχέδιο
Ως λύση προκρίθηκε ένα τολμηρό εγχείρημα για να
αιφνιδιαστεί ο εχθρός. Την κρίσιμη αποστολή
ανέλαβε ο στρατηγός του Θέματος της Μακεδονίας
Νικηφόρος Ξιφίας με τρεις τούρμες ο οποίος
επιχείρησε κυκλωτική κίνηση και ανέβηκε το
ψηλότερο βουνό, νότια του Κλειδίου, τη Βελάσιτα,
μέσα από δύσβατα μονοπάτια και με απόλυτη
μυστικότητα. Στις 28 Ιουλίου του 1014 βρέθηκε στα
νώτα των Βουλγάρων. Ο στρατηγός θα ειδοποιούσε,
όταν το σώμα του θα είχε λάβει θέσεις μάχης με
τριπλό σάλπισμα. Το μεσημέρι της επομένης, της
29ης Ιουλίου 1014, εκδηλώθηκε η ταυτόχρονη
επίθεση. Μόλις ακούστηκε το σύνθημα του
στρατηγού Ξιφία, ξεκίνησε η ταυτόχρονη επίθεση.Το
αυτοκρατορικό φουσάτο ήταν από νωρίς σε
ετοιμότητα, όρμησε προς τα αναχώματα με ηγέτη τον
ίδιο τον Βασίλειο, τον αυτοκράτορα-πολεμιστή, ο
οποίος, παρά τα πενήντα του χρόνια, ήταν ακμαίος
και δυνατός, πάντα στη πρώτη γραμμή, αποτελώντας
παράδειγμα για αξιωματικούς και στρατιώτες. Οι
Βούλγαροι, βρισκόμενοι ανάμεσα σε δύο εχθρικές
επιθέσεις, αιφνιδιάστηκαν και άρχισαν να
εγκαταλείπουν τη μάχη. Οι περισσότεροι πετούσαν
τα όπλα τους και έτρεχαν να σωθούν. Λίγοι
πολέμησαν μέχρι τέλους, μεταξύ αυτών και ο τσάρος
Σαμουήλ με τον γιο του και την προσωπική φρουρά
του, αλλά και αυτοί τελικά αναζήτησαν καταφύγιο
την τελευταία στιγμή στο φρούριο Πρίλαπο (το
σημερινό Περλεπέ).

12. Η Μάχη του κλειδιού,
Σωκράτης Ντόβας και Γιώργος Μήτρος Β2,
Πηγές: Βικιπαίδεια, Βυζαντινών ιστορικά.