Тейлериоз

1. • Тейлериоз. Тейлериоз Theileriidae язгуурын Theileria anulata зүйлээр
үүсдэг, зөьлөлтийн өмнө зүгийн халуун уур амьсгалтай нутагт
дэлгэрсэн өвчин юм.
• Үүсгэгчийн хэлбэр зүй. Паразит нь янз бүрийн хэлбэртэй, улаан
цогцос (савх, цэг, таслал маягтай) ба дотоод торлогийн эсэд (коксын
бөмбөлөг, гранатын маягтай) байна. Үхрийн тейлериозын үед улаан
цогцос маш ихээр халдварлана.(95%)
• Тейлериозийн биологи. Үхэрт тейлери нь бусад пироплазмидаас
өөрөөр хөгжинө. Дотоод торлогийн систем, элэг дэлүү, тунгалагийн
булчирхай, бөөр зэрэг эсэд паразит нь олон хуваагдлын замаар олон
эст бөөрөнхий үүсгэн хоёр янзаар үржинэ.(агамонт ба гемонт) ы

2. Агамонт задрахад жижиг нэг бөөмт эс агамет шинээр бөмбөлөг
болно. Задарсан гамонт эс гаргаж тэр нь цусны урсгалд орж улаан
цогцсонд нэвтэрнэ. Цаашдын хөгжилт нь иксод хачгийн биед
явагдана. Үүнд инваз нь дамжин зөөгдөхгүй.
Эпизоотологи. Тейлериозын үүсгэгчийн дамжуулагч нь Hyajomm
detrum , Hyalomma anotolicut бөгөөд зөвхөн бэлчээрт төдийгүй,
малын байранд амьдарч чадна.
Тейлериозын улирлын хөдлөл зүй нь хачгийн зүйлийн
бүрэлдэхүүнээс шалтгаалан янз бүрийн газар оронд адилгүй байна.

3. • Эмгэгийн жам. Амьтны бие махбодод үүсгэгчийн үзүүлэх
хордлоготой нөлөө нь мэдрэлийн систем , шууд мэдрэлийн ба зүрх
судасны болон дотоод торлог тогтолцооны эдэд шууд нөлөөлөн
хэлбэр зүйн ба үйл ажиллагааны өөрчлөлт үзүүлнэ.
• Эмнэл зүйн шинж тэмдэг. Нууц үе нь10-12 өдөр, өвчний эхний шинж
тэмдэг нь хачиг бэхлэгдсэн хэсэгт ойрхон тунгалагийн булчирхай
томорч биеийн халуун 41-42* хүртэл нэмэгдэн идэш тэжээлд дургүй
болно. Сүү шим нь татарна. Цаашдаа ходоод гэдэсний ажиллагаа
эвдэрч идэш тэжээлээс гарч хивэлт, гэдэсний хөдөлгөөн зогсож баас
нь хатаж , заримдаа цусны хольцтой байна. Биеийн байдал доройтон
турна. Зүрхны цохилт, амьсгал түргэснэ. Салст бүрхүүлд цус
харвасан,нулимс ы улаавтар, шээс хэвийн өнгөтэй болно.

4. • Эмчилгээ. Флавакридин, гемоспоридин, сульфанинал,
аминоахрихин, наганины эмчилгээ үр дүнтэй.
• Өвөрмөц эмчилгээний эмийн бодисыг хослон өдөр дараалан
хэрэглэх нь үр дүн сайтай.
• Эмчилгээний эхний өдөр сульфантролын 4%-ийн уусмалыг нэг кг
жинд 0,005г, 10 минутын дараа тетрациклины 0,003 г/ кг тунгаар 20 мл
новокайнд уусган булчинд тарьж, хоёр дахь өдөр өглөө давтан хийнэ.

5. • Хүнд өвчилсөн мал таталдана. Үхэл ихтэй. Өвчилж эдгэрсэн мал
удаан хугацаагаар халдвар тараагч байх ба ашиг шим муу байна.
• Онош. Тунгалагийн булчирхай томорч,салсь бүрхүүлд цус харвадаг
зэрэг эмнэл зүйн шинж тэмдэг, янз бүрийн насны мал өвчилдөг,
өмнө зүгийн дулаан бүсэд зуны улиралд гардаг зэрэг
эпизоологийн байдал болон гадаргуугийн тунгалагийн
булчирхайгаас бэлтгэсэн түрхцэнд илрэх коксын бөмбөлөг
зэргийг үндэслэн оношилно.Өвчний хоёрдугаар үед цусны түрхэц
гемотицид байх ёстойг анхаарна.