Εισήγηση Α. Κωστούλα στο πλαίσιο της Ημερίδας "Ιδεολογίες, Γλωσσική Επικοινωνία και Εκπαίδευση" (Βόλος, 6 Νοεμβρίου 2019).

1. Ιδεολογικοί μηχανισμοί γλωσσικής προτυποποίησης
στην εκπαίδευση:
Από τα αγγλικά στα ελληνικά
ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
Ημερίδα «Ιδεολογίες, Γλωσσική Επικοινωνία και Εκπαίδευση»  Βόλος, 6 Νοεμβρίου 2019

2. Στην παρουσίαση αυτή θα…
• Αναστοχαστούμε σχετικά με το τι είναι η πρότυπη γλωσσική ποικιλία
• Συγκρίνουμε ιδεολογικές οπτικές σχετικά με το ρόλο της πρότυπης
γλωσσικής ποικιλίας στην εκπαίδευση
• Παρουσιάσουμε ένα θεωρητικό μοντέλο που περιγράφει τη σχέση
γλώσσας, ιδεολογίας και εκπαίδευσης
• Εξετάσουμε τα διδακτικά εγχειρίδια της αγγλικής γλώσσας για να
βρούμε αποτυπώματα ιδεολογικών μηχανισμών προτυποποίησης
• Διερευνήσουμε εναλλακτικούς τρόπους θεώρησης του γλωσσικού
μαθήματος

3. Γλωσσική ποικιλότητα και
πρότυπη ποικιλία

5. Strevens, P. (1980). Teaching English as an International Language. Oxford: Pergamon Press.

6. McArthur, T. (1998)
The English Languages.
Cambridge: CUP (σ. 97)

7. “real English, Anglais
real, Royal English,
Queen’s English, or
(for those
unsympathetic to
the monarchy)
Oxford English, the
vintage language”
Widdowson, H. G. (2003). Defining issues in English language teaching. Oxford: OUP. (σ. 35)

8. Η πρότυπη ποικιλία: Τι είναι
• Είναι μια σχετικά σταθερή γλωσσική ποικιλία που λειτουργεί
ενοποιητικά σε μια γλωσσική κοινότητα, γιατί είναι κατανοητή από
όλα τα μέλη της.
• Είναι η γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιείται σε επίσημα και
θεσμικά καθορισμένα πλαίσια.
• Αν και αντιδιαστέλεται με τις γεωγραφικές ποικιλίες, αποτελεί
στοιχείο κοινωνικής διαφοροποίησης.
• Είναι η ποικιλία της κοινωνικής ομάδας που έχει το υψηλότερο κύρος
και ασκεί την περισσότερη εξουσία.

9. Η πρότυπη ποικιλία: Πώς λειτουργεί
Η χρήση της πρότυπης ποικιλίας αποτελεί μορφή εξουσίας:
• Λειτουργεί ως δείκτης κύρους για την ομάδα που τη χρησιμοποιεί
• Επιβάλλει στις άλλες ομάδες να συμμορφώνονται γλωσσικά
• Αποκλείει από τις κοινωνικές διεργασίες όσους δεν τη
χρησιμοποιούν

10. Ιδεολογία της πρότυπης γλώσσας στην
εκπαίδευση
• Για τους σκοπούς της εκπαίδευσης αρκεί η πρότυπη γλώσσα (“a
single monochrome standard form that looks as good on paper as it
sounds in speech” [Quirk, 1985, σ. 6])
• Η διδασκαλία «κατώτερων» γλωσσικών μορφών εγκλωβίζει
σταδιοδρομικά τους διδασκόμενους (“It is neither liberal nor
liberating to permit learners to settle for lower standards than the
best, and it is a travesty of liberalism to tolerate low standards that
will lock the least fortunate into the least rewarding careers” [Quirk,
1990, σ. 9]).
Quirk, R. (1985). The English Language in a global context. Στο R. Quirk & H. G. Widdowson (Επιμ). English in the world: Teaching and learning language and literature
(σελ. 1-6). Cambridge: CUP.
Quirk, R. (1990). Language varieties & standard language. English Today, 21 (1), 3-10.

11. Ποικιλίες της Κοινωνίας
Ποικιλίες της Εκπαίδευσης
Πρότυπη Ποικιλία
Εξουσιαστική νόρμα
- Καθορίζεται αδιαφανώς
- Δεν αμφισβητείται (ηγεμονική θέση)
- Επιβάλλεται ιδεολογικά
Ετεροκαθοριζόμενες νόρμες
- Περιστασιακές (περιορισμένης χρήσης)
- Ορίζονται ιδεολογικά
- Επιβάλλονται ρητά
Τοπικές νόρμες
- Στοιχεία ταυτότητας (γεωγραφικής,
κοινωνικής κ.λπ.)
- Με διαφορετικό βαθμό νομιμοποίησης

12. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
• Συγκροτήματα στάσεων, αντιλήψεων, πρακτικών και συμπεριφορών
που αφορούν τη γλώσσα
• Συνδιαμορφώνουν το γλωσσικό οικοσύστημα μιας κοινότητας
• Το αποτύπωμά τους δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τη ρητή τους
στόχευση
• Επιβάλλουν, με τη λειτουργία τους, την πρότυπη ποικιλία /
περιθωριοποιούν τις τοπικές νόρμες

13. Ιδεολογικοί μηχανισμοί
προτυποποίησης στα διδακτικά
εγχειρίδια

14. Ιδεολογικοί μηχανισμοί στα διδακτικά
εγχειρίδια
Το διδακτικό υλικό:
• αποτυπώνει αντιλήψεις και
στάσεις για τη γλώσσα
• αντανακλά παγιωμένες
γλωσσικές και παιδαγωγικές
πρακτικές
• Derived intentionality (Searle,
1983)
Στοχοθεσία
Μεθοδολογία
Περιεχόμενο
ΑξιολόγησηSearle, J. R. (1983). Intentionality: An essay in the
philosophy of mind. Cambridge: Cambridge University
Press.

15. Ερώτημα
• Με ποιους τρόπους η στοχοθεσία, ο μεθοδολογικός
προσανατολισμός, το περιεχόμενο και οι πρακτικές αξιολόγησης στα
εγχειρίδια αγγλικών της δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης
ενισχύουν τη θέση της πρότυπης ποικιλίας;

16. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
1. Στοχοθεσία: Αναφορές σε ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας,
ουσιαστικά όμως έμφαση σε γραμματική, λεξιλόγιο και
αγγλοκεντρικές πολιτιστικές αναφορές

17. In particular, the main aims of the series are:
• the acquisition of basic knowledge, skills and
communication strategies so that students will be able to
function satisfactorily in different linguistic and cultural
environments.
[…]
• the students' familiarisation with different cultural
environments and different social behaviours
Think Teen A (Αρχάριοι) Βιβλίο Εκπαιδευτικού, σελ. ii

18. Think Teen A (Αρχάριοι) Βιβλίο Μαθητή, σελ. 73

19. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
1. Στοχοθεσία: Αναφορές σε ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας,
ουσιαστικά όμως έμφαση σε γραμματική, λεξιλόγιο και
αγγλοκεντρικές πολιτιστικές αναφορές
2. Μεθοδολογία: Έμφαση στο γραμματικό σύστημα, χωρίς
επικοινωνιακή πλαισίωση

20. Μεταγλώσσα
Κατασκευασμένα κείμενα
για επίδειξη γραμματικών
φαινομένων
Think Teen C Βιβλίο Μαθητή, σελ. 14

21. Think Teen C Τετράδιο Εργασιών, σελ. 5
Επικοινωνιακά
αποπλαισιωμένο κείμενο
Ζητούμενο η παραγωγή
των γραμματικά ορθών
ρηματικών τύπων

22. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
1. Στοχοθεσία: Αναφορές σε ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας,
ουσιαστικά όμως έμφαση σε γραμματική, λεξιλόγιο και
αγγλοκεντρικές πολιτιστικές αναφορές
2. Μεθοδολογία: Έμφαση στο γραμματικό σύστημα, χωρίς
επικοινωνιακή πλαισίωση
3. Περιεχόμενο: Αποσιώπηση της γλωσσικής / κοινωνικής
ποικιλομορφίας

23. Think Teen Α (Προχωρημένων) Βιβλίο Μαθητή, σελ. 2
Ήρωες οι μαθητές
κάποιου διεθνούς θερινού
σχολείου
Ομοιόμορφα γνωρίσματα
(λευκοί, ευκατάστατοι)

24. Think Teen Α (Προχωρημένων) Βιβλίο Μαθητή, σελ. 16
Δραστηριότητες σχολείου
στην Αγγλία
Εξωσχολικοί όμιλοι
θεάτρου, μουσικής, και
μαγειρικής
Σχολικές εκδρομές στην
Ευρώπη

25. Think Teen Β (Αρχαρίων) Τετράδιο Εργασιών, σελ. 2
Στερεοτυπικές
αναπαραστάσεις του
‘Αλλου

26. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
1. Στοχοθεσία: Αναφορές σε ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας,
ουσιαστικά όμως έμφαση σε γραμματική, λεξιλόγιο και
αγγλοκεντρικές πολιτιστικές αναφορές
2. Μεθοδολογία: Έμφαση στο γραμματικό σύστημα, χωρίς
επικοινωνιακή πλαισίωση
3. Περιεχόμενο: Αποσιώπηση της γλωσσικής / κοινωνικής
ποικιλομορφίας
4. Αξιολόγηση: Έμφαση στην γραμματική ορθότητα

27. Think Teen Α (Προχωρημένων) Βιβλίο Μαθητή, σελ. 25
Αποκλειστική ενασχόληση
με γραμματική και
λεξιλόγιο

28. Ιδεολογικοί μηχανισμοί προτυποποίησης
1. Στοχοθεσία: Αναφορές σε ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας,
ουσιαστικά όμως έμφαση σε γραμματική, λεξιλόγιο και
αγγλοκεντρικές πολιτιστικές αναφορές
2. Μεθοδολογία: Έμφαση στο γραμματικό σύστημα, χωρίς
επικοινωνιακή πλαισίωση
3. Περιεχόμενο: Αποσιώπηση της γλωσσικής / κοινωνικής
ποικιλομορφίας
4. Αξιολόγηση: Έμφαση στην γραμματική ορθότητα

29. Εναλλακτικές θεωρήσεις

30. Ποικιλίες της Κοινωνίας
Ποικιλίες της Εκπαίδευσης
Πρότυπη Ποικιλία
Ζητούμενα
• Ανάδειξη του ρόλου
των ιδεολογικών
μηχανισμών

31. Ποικιλίες της Κοινωνίας
Ποικιλίες της Εκπαίδευσης
Πρότυπη Ποικιλία
Ζητούμενα
• Εμπλουτισμός της
νόρμας του σχολείου
με στοιχεία από τις
τοπικές ποικιλίες
• Ανάδειξη του ρόλου
των ιδεολογικών
μηχανισμών

32. Task 1
This texts were written by men and women in India. Where do
you believe they appeared?
(a) a classified ads section
(b) an internet dating site
Brahmin girl, divorcee, 35, very fair, respectable
family, issueless, Government Employee (Rs
5.000/month). Requires well-settled broad-minded
life partner from same caste.
I'm single. I'm looking for single girl only one who is
(my girlfriend, lover, soulmate and life partner) all
in one. I've not money, friend & alone in my life. But
I've only heart full of love. If u want then u can
become my girlfriend. True love is only between
hearts and souls. Does not depend on look and
status. Can u become my someone special? Can u
become my soulmate?
Task 3
In what ways are the texts different…
(a) …from each other?
(b) …from standard English?
Task 2
Would you respond to any of these ads? Why (not)
Task 5
Re-write Text B so that it might be more appealing to its
intended readers.
Task 3
• What do the following words mean: divorcee, issueless,
soulmate?
• Why would the words issueless, brahmin and caste be
unlikely to appear in the classified ads section of a British
newspaper / website?

33. TO LIVE IN THE BORDERLANDS
By Gloria Anzaladua (adapted)
To live in the borderlands means you
are neither hispana india negra espanola
ni gabacha, eres mestiza, mulata, half-breed
caught in the crossfire between camps
while carrying all five races on your back
To live in the Borderlands means to
put chile in the borscht,
eat whole wheat tortillas,
speak Tex-Mex with a Brooklyn accent;
be stopped by la migra at the border checkpoints;
To survive the Borderlands
you must live sin fronteras
be a crossroads.
TASK 1
How does the poet describe her nationality? Do you think
she’s proud? Why?
TASK 2A
There are several Spanish words in the text.
What do you think that they mean? Match the Spanish words
to their English equivalents:
negra border police
la migra black
sin fronteras without borders
Task 2B
Why do you think that the poet chose to use Spanish
for these concepts?
TASK 3
In what ways is the poet’s experience similar to your own?
Using the second stanza as an example write a similar poem
about your life.

34. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
achilleas.kostoulas@manchester.ac.uk