2. Ευτυχώς σώθηκε το καζίνο...
Θωράκιση της
Πάρνηθας...
Άμεση αναδάσωση
τώρα...
Το δάσος (δεν) θα
ξαναγίνει...
Αμάν την
πατήσαμε...
Προδάσος και
ακακίες
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
3. Ερωτήματα
Πότε θα ξαναγίνει το
δάσος (αν μπορεί);
Πως γίνεται αναδάσωση
σε ελατοδάση;
Τι μέτρα πρέπει να
ληφθούν;
Ποιος πρέπει να κάνει τι;
Ποιος φταίει για ότι έγινε
Και πως θα αποφύγουμε
μια επανάληψη;
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
4. Τι θα συζητήσουμε
Μεσογειακά δάση και άνθρωπος
Δασική διαχείριση και προστασία στη
Μεσόγειο
Δασική αποκατάσταση στη Μεσόγειο
Αποκατάσταση δασικού τοπίου
Η ελληνική πραγματικότητα
Άσκηση – συζήτηση: Πάρνηθα 2007
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
5. Τι ιδιαίτερο έχει η Μεσόγειος;
Ποικιλότητα
Βιολογική, πολιτιστική, κοινωνική, ιστορική
Βιολογική ποικιλότητα (βιοποικιλότητα)
Πλούσιο μωσαϊκό εναλασσόμενων
οικοσυστημάτων και χρήσεων γης
Μεγάλος αριθμός ειδών (κυρίως φυτών)
Υψηλός ενδημισμός
Πληθυσμοί ειδών που εκτέινονται πιο βόρεια με
πολύ μεγάλη γενετική ποικιλότητα
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
14. Συνεξέλιξη ανθρώπου φύσης
Χιλιάδες χρόνια συνεξέλιξης
διαμόρφωσαν μοναδικούς
συσχετισμούς με θετικά και αρνητικά
στοιχεία
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
15. Αρνητικά
Αποδάσωση στα πεδινά
Έντονη βόσκηση στα ορεινά
Διάβρωση και ερημοποίηση σε
αρκετά σημεία
Κατακερματισμός βιοτόπων
Χαμηλή παραγωγικότητα λόγω
μικρού μεγέθους των εκμεταλλεύσεων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
16. Θετικά
Εκτατικές και όχι εντατικές
εκμεταλλεύσεις
Ποιότητα προϊόντων γης
Υψηλή ποικιλότητα χρήσεων γης
Φυσικά και σύνθετα οικοσυστήματα
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
21. Νότια Μεσόγειος
Οικοσυστήματα σε ύποβάθμιση – πέρα από το σημείο ανάκαμψης
Πίεση από βόσκηση, καυσοξύλευση, αλλαγή χρήσης για αγροτική
εκμετάλλευση και άλλες μη αειφορικές χρήσεις
Οι πόροι σταδιακά χάνονται
Απερήμωση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
22. Βόρεια Μεσόγειος
Εγκατάλειψη της υπάιθρου από τον αγροτικό πληθυσμό
Μείωση έκτασης και ποιότητας δασικής διαχείρισης
Συσσώρευση βιομάζας και πυρκαγιές
Πιέσεις για αλλαγή χρήσης και κατακερματισμός δασών
Απερήμωση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
24. Τελικά κινδυνεύει η βιοποικιλότητα;
Ναι!
Διαταραχή της ισορροπίας ανθρώπου
και φύσης
Αλλοίωση της δυναμικής φύσης της
βιοποικιλότητας
Διατάραξη όλων των δυναμικών κύκλων
(γενετικού, τροφικής αλυσίδας, νερού,
θρεπτικών συστατικών, άνθρακα...)
Αδυναμία οικοσυστημάτων να προσφέρουν
αγαθά και υπηρεσίες
Τελική κατάληξη: απερήμωση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
25. Στόχος
Στόχος κάθε προσπάθειας
προστασίας των δασών της
Μεσογείου είναι η αποκατάσταση
της ικανότητας των οικοσυστημάτων
να συνεχίσουν τη δυναμική τους
λειτουργία
Αποκατάσταση και διατήρηση των
δυναμικών κύκλων ενός δασικού (και
όχι μόνο) τοπίου
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
27. Δασική διαχείριση στη Μεσόγειο
Εισαγωγή διαχειριστικών τεχνικών από το
βορρά
Χώρες με παράδοση στην παραγωγική
δασοπονία
Η ξυλοπαραγωγή είναι προτεραιότητα
Η προσέγγιση αυτή έχει εφαρμογή μόνο
στα εύκρατα δάση (π.χ. Ροδόπη, Πίνδος,
κλπ.)
Αγνοούνται τα μη ξυλοπαραγωγά χερσαία
οικοσυστήματα (π.χ. Maquis, θαμνώνες)
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
28. Δασική διαχείριση στη Μεσόγειο
Αποτυγχάνει να συλλάβει τη δυναμική
φύση των δασικών οικοσυστημάτων
και την πολυπλοκότητά τους
Χωρικό επίπεδο αναφοράς είναι η
συστάδα και όχι το ευρύτερο τοπίο
Πιο κατάλληλο επίπεδο για την
περιγραφή των αλληλεπιδράσεων
μεταξύ οικοσυστημάτων και των
αλλελεπιδράσεων φύσης - ανθρώπου
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
29. Υπάρχει διαχείριση για εδώ;
Πλέον απειλούμενα οικοσυστήματα από κακοδιαχείριση, εγκατάλειψη,
διάβρωση και απερήμωση
Μεγαλύτερη ποικιλότητα σε όλα τα επίπεδα
Ιδιαίτερη σημασία για προστασία εδάφους, για τον υδατικό κύκλο αφού
βρίσκονται κοντά σε ανθρώπινες υποδομές
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
31. Προστασία δασών στη Μεσόγειο
Προσέγγιση εν πολλοίς εισηγμένη
από πιο βόρειες χώρες
Μεγάλοι ελέυθεροι χώροι
Ξυλοπαραγωγά δάση
Κύριος τρόπος προστασίας η μη
διαχείριση (set aside)
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
32. Προστασία δασών στη Μεσόγειο
Δίνεται έμφαση στη μη χρήση και
στην απόλυτη προστασία
Τάση που πλέον μεταβάλεται, αλλά
παραμένει σε σημαντικό ποσοστό
Επίσης στην ειδική διαχείριση
συγκεκριμένων ειδών ή περιοχών
Δεν υπάρχει ολική προσέγγιση και
συνολική αντιμετώπιση των
προβλημάτων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
33. Δασική προστασία στη Μεσόγειο
Επικεντρώνεται – και περιορίζεται -
κυρίως στη δημιουργία
προστατευόμενων περιοχών ή
δικτύων περιοχών
Π.χ. ΦΥΣΗ 2000
Μικρό ποσοστό εντάσσεται στις
περιοχές
Το υπόλοιπο δεν προστατεύεται
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
34. Θέμα δυναμικής
Συχνά επιδιώκεται η προστασία
συγκεκριμένων στοιχείων (ειδών,
περιοχών, γονιδίων)
Αγνοείται η δυναμική της
βιοποικιλότητας και η σημασία της για
την εξέλιξη και προσαρμογή των
οκοσυστημάτων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
35. Δασική προστασία και αρπακτικά
Τα αρπακτικά πουλιά χρειάζονται ανοίγματα στο δάσος για
να τρέφονται
Τα ανοίγματα αυτά συντηρούνται από την υλοτομία και τη
βοσκή
Απόλυτη προστασία για 20 χρόνια πύκνωσε το δάσος
Τα αρπακτικά μετακόμισαν στο μη προστατευόμενο μέρος
του δάσους
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
36. «άλλες δασικές εκτάσεις»
Οι περισσότερες μεσογειακές χώρες έχουν
μεγάλο ποσοστό της κατηγορίας χρήσης
«άλλες δασικές εκτάσεις»
Δεν υπόκεινται διαχείρισης – δεν
προστατεύονται
Το πλαίσιο προστασία – διαχείριση, όπως
λειτουργεί σήμερα αφήνει κενό περίπου
50% της έκτασης των οικοσυστημάτων
Αδυνατεί να συλλάβει το δυναμικό
χαρακτήρα των μεσογειακών
οικοσυστημάτων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
38. Αποκατάσταση δασών στη
Μεσόγειο
Πολλές μεσογειακές χώρες έδωσαν
προτεραιότητα στην αποκατάσταση
Εντυπωσιακά και μεγαλεπίβολα
προγράμματα
Π.χ. Ισπανία
Αποκατάσταση περιορίζεται στην
αναδάσωση και αυτή στη φύτευση
δέντρων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
39. Αποκατάσταση δασών
Η εμπειρία δείχνει ότι οι αναδασώσεις
είναι λιγότερες από όσες πραγματικά
απαιτούνται, αλλά και χειρότερες
ποιοτικά
Συνεχής υποβάθμιση περιβάλλοντος
Στοχεύουν στη δημιουργία «υψηλού»
δάσους
Δεν είναι πάντα εφικτό στη Μεσόγειο
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
40. Αναδασώσεις
Συχνά με κακή οργάνωση και χωρίς
συνέχεια (φροντίδα φυτών, πότισμα,
διαχείριση, κ.α.)
Συχνά χωρίς την έγκριση ή απλά
ενημέρωση των πολιτών
Χρήση λανθασμένου
αναπαραγωγικού υλικού
Λάθος είδος
Λάθος προέλευση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
41. Αναδασώσεις
Αντίδραση σε κάποια καταστροφή, χωρίς
πρότερο σχεδιασμό
Αποτελούν καθαρά φυτοτεχνική ενέργεια
σε επίπεδο συστάδας
Καμία θεώρηση κοινωνικο-οικονομικών
παραμέτρων και σύνθετων διαστάεων στο
τοπίο
Ενδιαφέρει κυρίως σαν «πρασίνισμα»
παρά σαν αποκατάσταση οικοσυστήματος
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
42. Αποκατάσταση δασικού τοπίου
Forest landscape restoration (FLR)
Προσέγγιση που αναπτύχθηκε από το
WWF και την IUCN στα τέλη του
περασμέν που αιώνα
Πρόκειται για ένα συντονιστικό
πλαίσιο που θεωρεί όλες τις
διαστάσεις ενός οικοσυστήματος πριν
εφαρμοστεί
Δυστυχώς μόνο θεωρητικό μοντέλο...
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
43. Τι περιλαμβάνει
Η FLR περιλαμβάνει τα εξής
σημαντικά στοιχεία:
Συνδυάζει υπάρχουσες αναπτυξιακές και
διαχειριστικές προσεγγίσεις σε μια
περιοχή
Εκτός από το πράσινο ζητά την
αποκατάσταση της σχέσης ανθρώπου
και φύσης
Επικεντρώνεται σε αγαθά, υπηρεσίες και
διαδικασίες παρά σε δέντρα
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
44. Τι περιλαμβάνει
Σχεδιάζεται σε ευρύτερο επίπεδο τοπίου
(π.χ. Λεκάνη απορροής)
Αναγνωρίζει τις χρήσεις γης και
προσπαθεί να τις εναρμονίσει
Ανταποδοτικότητα
Πολυτομεακή δράση, όχι μόνο δασική
Προσπαθεί να θεραπεύσει τις βαθιές
αιτίες της υποβάθμισης των
οικοσυστημάτων και όχι να
αντιμετωπίσει τα συμπτώματα
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
45. Γιατί ειδικά στη Μεσόγειο;
Αφορά την αποκατάσταση της
λειτουργικότητας των τοπίων και
θεωρεί τη δυναμική τους διάσταση και
πολυπλοκότητα
Θεωρεί τα τοπία σε ευρύ πλαίσιο (και
κοινωνικο-οικονομικό)
Γεμίζει το κενό προστασίας –
διαχείρισης και εφαρμόζεται σε
υποβαθμισμένα οικοσυστήματα
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
46. Γιατί ειδικά στη Μεσόγειο;
Επιδιώκει την εμπλοκή πολλών
φορέων και όχι τη μονοδιάσταση
αντιμετώπιση του προβλήματος
Εξασφαλίζει συναίνεση και
μακροπρόθεσμη επιτυχία
Χρήσιμο εργαλείο κατά της
απερήμωσης επειδή έχει ολιστική
προσέγγιση κατά το σχεδιασμό
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
47. Πως μπορεί να εφαρμοστεί;
Θα συζητηθεί στην περίπτωση των
δασικών πυρκαγιών και στο
παράδειγμα της Πάρνηθας
Μια εισαγωγή πρώτα στις ελληνικές
συνθήκες όσο αφορά το περιβάλον
και τα δάση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
48. Ελλάδα: μια περιβαλλοντική
παραφωνία
Στρεβλή αναπτυξιακή και αδύναμη
περιβαλλοντική πολιτική
αποσπασματικά μέτρα κάτω από πιέσεις
Έλλειψη χωροταξίας
Προβληματικό και αναποτελεσματικό
πλαίσιο διαχείρισης του περιβάλλοντος
Πολλοί αρμόδιοι – κανείς αρμόδιος
Κακή υποδομή κρατικών υπηρεσιών
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
49. Ελλάδα: μια περιβαλλοντική
παραφωνία
Έλλειψη εκπαίδευσης και αγωγής
στους πολίτες
Εμμονή στα μεγάλα έργα
Δυσμενές οικονομικο-κοινωνικό
περιβάλλον
Έλλειψη έρευνας
Έλλειψη σύνδεσης έρευνας και
πράξης
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
50. Πολιτικά αίτια
Χωρική διάσταση: σύγκρουση με αναπτυξιακές
χρήσεις & πολιτικές
Ψευτοδίλημμα: παραγωγική διαδικασία ή
περιβάλλον;
Μεγάλα και μικρά συμφέροντα – πολιτικές πιέσεις
σε τοπικό & εθνικό επίπεδο
Χρηματοδοτήσεις Ε.Ε. & «απορροφητικότητα»
Χρονική διάσταση: βραχυπρόθεσμοι πολιτικοί
στόχοι και οικονομικές τάσεις
Εν γένει αδυναμίες του Δημοσίου
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
51. Περιβάλλον και κοινωνία
Κοινωνία = κύριος μοχλός πίεσης προς την
πολιτεία
Λανθάνουσα και εκ των υστέρων
περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση
Το περιβάλλον μας ενδιαφέρει μόνο όταν
καταστρέφεται
Άγνοια για περιβαλλοντικά θέματα
Δημόσια γη = γη του κανενός / όχι του
καθενός
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
52. Ένας μεγάλος
σκουπιδοτενεκές
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
53. Αίτια στάσης της κοινωνίας
Απομάκρυνση των κατοίκων από την ύπαιθρο –
αστυφιλία – μοντέρνες ανάγκες.
Υπερβολική, αντιφατική και ανεφάρμοστη
νομοθεσία – έλλειψη χωροταξίας.
Γενικά προβλήματα δημόσιας διοίκησης.
Καθοδήγηση από Μ.Μ.Ε.
Διαφορετικοί χρόνοι ανάπτυξης
Έλλειψη παιδείας – κατάρτισης
Οικονομικές ανάγκες προηγούμενων γενεών
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
54. Δάση: μια έθνική στρατηγική
Η καταστροφή των δασών γίνεται με
συνέπεια που θα ζήλευε κάθε άλλη
πολιτική
1978: σταματά η δασική χαρτογράφηση
1979: νόμος με δωράκια
1982: σταματούν οι προσλήψεις στη
Δ.Υ.
1986: νέος νόμος για το περιβάλλον που
αγνοεί το δασικό νομικό πλαίσιο
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
55. Δάση: μια έθνική στρατηγική
1986: η έμπορία του ξύλου περνά στους
συνεταιρισμούς – η διαχείριση των δασών
εγκαταλείπεται
1987: νόμος περί βοσκοτόπων
1996-1998: περιφερειακή ανασυγκρότηση με τη
δασική υπηρεσία να ανήκει στις περιφέρειες
Αποκόπτεται από την πολιτική
1998: μεταφορά δασοπυρόσβεσης
2000 & 2007: απόπειρες συνταγματικών
αναθεωρήσεων
2007: την αποκατάσταση της Πάρνηθας
συντονίζει το ΥΠΕΧΩΔΕ!
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
56. Και οι φωτιές;
Πριν το ’70 η Ελλάδα δεν είχε ούτε
ένα δασοπυροσβεστικό όχημα
Τώρα έχει τον τρίτο μεγαλύτερο
αεροστόλο παγκοσμίως!
Από τη δεκαετία 1970 ως σήμερα οι
καμένες εκτάσεις δεκαπλασιάστηκαν
Κατά μέσο όρο δεκαετίας
Συμβαίνουν ιδιαίτερα μεγάλες και
καταστροφικές πυρκαγιές
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
57. Ο κύκλος των δασικών πυρκαγιών
Ανησυχία
Καταστολή
Αδιαφορία Πίεση
Ημίμετρα Υποσχέσεις
Αδιαφορία
Καταπατήσεις
Αποτυχημένες αναδασώσεις
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
58. Μύθοι ...
Άμεση αναδάσωση τώρα
Όλα τα καμένα θα αναδασωθούν
Τα πεύκα φταίνε για τις φωτιές
Φωτιές και εκλογές
Τα αεροπλάνα
Δεν υπάρχει πρόσβαση
Δεν απειλούνται σπίτια
Η απόλυτη καταστροφή
Δεν τρέχει τίποτε
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
59. Η συνήθης πρακτική...
Αντιπλημμυρικά έργα
Σχέδιο αναδάσωσης
Όσο πιο γρήγορα γίνεται
Παραγγελία φυτών και άδειασμα
φυτωρίων
Καθαρισμός βλάστησης και φύτευση
από συνεργία
Λίγοι εθελοντές περιστασιακά
Οριακή συντήρηση
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
60. Για μετά τη φωτιά
Η αποκατάσταση δασικού τοπίου
περιλαμβάνει:
Το σχεδιασμό κατάλληλων τεχνικών
βασισμένων πάνω στη δυναμική του
οικοσυστήματος
Λήψη μέτρων πρόληψης και
αποκατάστασης συνολικά
Αντιμετώπιση σε βάθος
Συντονισμός όλων των εμπλεκομένων
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
61. Τι πρέπει να γίνει εδώ;
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
62. 17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον
63. Ερωτήματα;
Ποιες ενέργειες και με ποια σειρά;
Τι υλικό θα χρησιμοποιηθεί;
Ειδικά για το έλατο
Ποιος θα κάνει τι;
Πως θα συντονιστούν όλοι αυτοί;
Τι περιορισμοί υπάρχουν;
Ποιες πιθανότητες επιτυχίας;
17/02/13 Αποκατάσταση δασών στο μεσογειακό περιβάλλον