Οι σημειώσεις της παρουσίασης του 38ου κεφαλαίου της Γεωγραφίας της Ε' τάξης Περισσότερες πληροφορίες για την παρουσίαση και την ανάπτυξη του κεφαλαίου στην ιστοσελίδα της "Σχολικής Αποθήκης" στο link: http://educationalstorageegeo.weebly.com/38-deltaalphasigmaiotakappa972sigmaf-kappaalphaiota-omicronrhoupsilonkappatau972sigmaf-pilambdaomicron973tauomicronsigmaf.html

1. 11ος Κύκλος
38ο Κεφάλαιο
Οικονοµία - Παραγωγή
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος

2. Κεφ. 38: Ο δασικός και ορυκτός πλούτος της Ελλάδας
Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
● Για τα οφέλη που προσφέρουν ο δασικός
και ο ορυκτός πλούτος της χώρας μας
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος
Το video να προβληθεί 2 φορές, την πρώτη φορά χωρίς υπότιτλους και την δεύτερη
με τους υπότιτλους. Ενδιάμεσα μπορούν να γίνουν ερωτήσεις όπως:
● Ποιο είναι το αντικείμενο του κεφαλαίου;
● Τι βλέπουμε στο video;
Όσες δεν απαντηθούν επαναλαμβάνονται μετά την δεύτερη προβολή
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι στόχοι του μαθήματος
Το link οδηγεί στην εφαρμογή εκτύπωσης χαρτών του Φωτόδεντρου

3. Ο δασικός πλούτος
Η παραπάνω εικόνα δείχνει τα κυριότερα από τα οφέλη που προσφέρει το δάσος. Ας συζητήσουμε
μαζί αυτή την τεράστια προσφορά του δάσους στη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας.
Εικόνα 38.1: Τα οφέλη από το δάσος
Η προσφορά του δάσους στη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας είναι τεράστια.
Προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση εμποδίζοντας τη βροχή να παρασύρει τα
χώματα και βοηθά με αυτόν τον τρόπο στη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους.
Απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες οξυγόνου στην ατμόσφαιρα και καθαρίζει τον
ατμοσφαιρικό αέρα από ρυπογόνες ουσίες και γι’ αυτό αποκαλείται “πνεύμονας της
γης”. Επίσης, βοηθά στη διατήρηση της χλωρίδας και της πανίδας, αφού προσφέρει
τις κατάλληλες συνθήκες για τη διατήρηση πολλών μικροοργανισμών, τροφή σε
διάφορα ζώα και προστασία σε κάποια άλλα. Τέλος, συνεισφέρει στην οικονομία μιας
χώρας με την παραγωγή της ξυλείας, ενώ προσφέρει ευκαιρίες αναψυχής σε όσους
το επιλέξουν για την απόδραση τους από την καθημερινότητα
Το link οδηγεί σε διαφάνεια με τα οφέλη του δάσους

4. Τα δάση αποτελούν έναν τεράστιο πλούτο για τη
χώρα μας. Συνεισφέρουν στην οικονομία με την
παραγωγή της ξυλείας και κυρίως συμβάλλουν στη
διατήρηση της φυσικής ομορφιάς της πατρίδας μας
Συζητήστε μεταξύ σας με ποια διαδικασία το
δάσος αυξάνει το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, το
οποίο είναι απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη της
ζωής.
Εικόνα 38.2α: Δάσος πριν τη φωτιά Εικόνα 38.2β: Δάσος μετά τη φωτιά
Για πολλά χρόνια τις δασικές εκτάσεις της
χώρας μας τις χρησιμοποιούσαν οι αγρότες για
τη βοσκή των ζώων τους. Κατέστρεφαν τη
φυσική βλάστηση και δημιουργούσαν
βοσκοτόπια. Αυτό σήμερα απαγορεύεται, διότι
αποτελεί την κυριότερη αιτία μείωσης των
δασικών εκτάσεων.
Ας συζητήσουμε μαζί τις συνέπειες
που προκαλούν οι πυρκαγιές των δασών
στη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου μας.
Παρατηρήστε τις εικόνες 38.2α και 38.2β και
συζητήστε τον τρόπο, με τον οποίο τα δάση
εμποδίζουν τη διάβρωση του εδάφους.
To link οδηγεί σε ιστοσελίδα του ΚΠΕ Καστοριάς με θέμα το δάσος
Θέμα 1ο
Το δάσος αυξάνει το οξυγόνο της ατμόσφαιρας με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, η
οποία είναι μια σειρά από πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, τα
πράσινα μέρη των φυτών δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που βρίσκεται στην
ατμόσφαιρα, οι ρίζες των φυτών απορροφούν το νερό και με τη βοήθεια του ηλιακού
φωτός μετατρέπουν το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα σε ανθρακούχες ενώσεις,
που χρειάζονται για την ανάπτυξη των φυτών, με ταυτόχρονη απελευθέρωση
οξυγόνου στην ατμόσφαιρα. Με αυτήν τη διαδικασία η ατμόσφαιρα εμπλουτίζεται με
οξυγόνο, στοιχείο που είναι απαραίτητο για όλους του ζώντες οργανισμούς.
Θέμα 2ο
Τα δάση με την πυκνή βλάστηση και τις ρίζες των δέντρων συγκρατούν τα χώματα και
τα εύφορα εδάφη βρίσκονται στις δασικές περιοχές και βοηθούν αποτελεσματικά στη
διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους. Έτσι, αν ένα δάσος εξαφανιστεί, για
παράδειγμα, από μια πυργκαί, τότε το έδαφος μένει γυμνό και απροστάτευτο, με
αποτέλεσμα ύστερα από μια έντονη βροχόπτωση να παρασυρθούν τα χώματα και
διαβρωθεί το έδαφος του καμένου δάσους με γρήγορο ρυθμό.
Θέμα 3ο
Όταν τα δάση καταστρέφονται από πυρκαγιές, υποβαθμίζεται το φυσικό περιβάλλον
και εξαφανίζεται κάθε μορφή βλάστηση ενώ, καταστρέφονται οι θρεπτικές ύλες και η
γονιμότητα του εδάφους. Επίσης, καταστροφικές είναι και οι συνέπειες για την πανίδα

5. του δάσους αφού, όλα τα φυτοφάγα ζώα δεν βρίσκουν τροφή και αναγκάζονται να
φύγουν από την περιοχή ή πεθαίνουν. Μέσω της τροφικής αλυσίδα επηρεάζονται
άμεσα και τα σαρκοφάγα ζώα ενώ, σχεδόν όλα τα ζώα χάνουν τις φωλιές τους και
τους χώρους όπου ζουν.
Αν λοιπόν αναλογιστούμε ότι ένα καμένο δάσος χρειάζεται πολλά χρόνια για να
επανέλθει στην προηγούμενη μορφή τους, μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος
του προβλήματος και την αναγκαιότητα της προστασίας των δασών.

6. Ο ορυκτός πλούτος
Εικόνα 38.3: Εργοστάσιου ηλεκτρικoπαραγωγής στην Πτολεμαΐδα
Οι παρακάτω εικόνες παρουσιάζουν τις εγκαταστάσεις
του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από
λιγνίτη στην Πτολεμαΐδα. Στο υπέδαφος της Μεγαλόπολης
και του Αλιβερίου επίσης υπάρχουν κοιτάσματα λιγνίτη. Το
μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας που
χρειαζόμαστε παράγεται από τα κοιτάσματα λιγνίτη. Στο
υπέδαφος του Παρνασσού υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα
βωξίτη, ο οποίος χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την
παραγωγή αλουμινίου.
Βρείτε στο χάρτη της Ελλάδας τις περιοχές
που αναφέραμε παραπάνω. Ηλεκτρική
ενέργεια παράγει και το εργοστάσιο της
ΔΕΗ που βρίσκεται στον ποταμό Λάδωνα.
Με ποια πρώτη ύλη λειτουργεί το
εργοστάσιο αυτό;
Εργοστάσιου ηλεκτρικoπαραγωγής στον ποταμό Λάδωνα
● Η Πτολεμαΐδα βρίσκεται στο νομό Κοζάνης στη Μακεδονία
● Η Μεγαλόπολη βρίσκεται στο νομό Αρκαδίας στη Πελοπόννησο,
● Το Αλιβέρι βρίσκεται στο νομό Εύβοιας και
● ο Παρνασσός (βουνό βρίσκεται στους νομούς Φωκίδας ( το μεγαλύτερο
μέρος) Βοιωτίας και Φθιώτιδας στη Στερεά Ελλάδα
Το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της ΔΕΗ στον ποταμό Λάδων παράγει ηλεκτρική
ενέργεια και λειτουργεί με πρώτη ύλη το νερό του ποταμού Λάδωνα, στο οποίο με τη
βοήθεια του φράγματος που έχει φτιαχτεί εκεί, έχει δημιουργήσει μια τεχνητή λίμνη. Το
νερό από τη λίμνη διοχετεύεται μέσω αγωγού και κινεί τις γεννήτριες του
υδροηλεκτρικού εργοστασίου.

7. Η χώρα μας διαθέτει αρκετά είδη ορυκτών, τα
οποία όμως βρίσκονται σε μικρές ποσότητες και
επομένως δεν έχουμε μεγάλα οικονομικά οφέλη από την
εκμετάλλευσή τους. Έχουν εντοπιστεί κοιτάσματα
χρυσού στη Χαλκιδική, κοιτάσματα πετρελαίου στο
Βόρειο Αιγαίο, κοιτάσματα σιδήρου, χαλκού κ.ά.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι διάσπαρτα σε όλη την
Ελλάδα υπάρχουν μάρμαρα, τα οποία κατά την
αρχαιότητα αποτελούσαν πλούτο για την οικονομία της
χώρας και εξαιρετική ύλη για τη γλυπτική τέχνη
Ας συζητήσουμε μαζί τον τρόπο δημιουργίας των
κοιτασμάτων λιγνίτη, τα οποία είναι τα περισσότερα
κοιτάσματα ορυκτού άνθρακα στη χώρα μας.
Ομαδική δραστηριότητα (προαιρετική)
Όλοι μαζί διαμορφώνουμε ένα κείμενο-πρόταση για
την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός σώματος
εθελοντών με έργο την προστασία των δασών.
Aν θέλεις, διάβασε κι αυτό...
Το δάσος της Δαδιάς
Η μεγάλη οικολογική αξία του Δάσους της Δαδιάς σε σχέση με
τα αρπακτικά πουλιά επισημάνθηκε για πρώτη φορά γύρω στα
1970 από τους ορνιθολόγους. Η πρόταση της μελέτης
υιοθετήθηκε από το ελληνικό κράτος και είχε ως αποτέλεσμα
την ανακήρυξη του Δάσους ως προστατευόμενης περιοχής, με
απόφαση του υπουργικού συμβουλίου που δημοσιεύτηκε σε Φ.
Ε.Κ. (Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης) στις 20 Μαΐου του
1980.
Στο δάσος της Δαδιάς το τοπίο εμφανίζει μεγάλη
ποικιλομορφία με έντονο ανάγλυφο,δεκάδες ρυάκια και μικρά
ποτάμια. Η βλάστηση παρουσιάζει συνεχείς εναλλαγές και
μεγάλη ποικιλία δέντρων και θάμνων. Περιλαμβάνει δάση με
αιωνόβια πεύκα (μαύρη και τραχεία πεύκη), μικτά δάση πεύκων-
δρυών και άλλων φυλλοβόλων (γαύροι, φράξοι,σφεντάμια,
κράταιγοι, αγριοκρανιές), μεσογειακό θαμνοτόπι με
αγριοκουμαριές, φυλλίκια,κιτρινόξυλο και πουρνάρια, ενώ κατά
μήκος των ποταμών συναντούμε ιτιές, λεύκες, αρμυρίκια,
σκλήθρα, οστρυές και πλατάνια περιβλημένα με κισσούς κι άλλα
αναρριχώμενα.Yπάρχουν επίσης αρκετές ανοιχτές εκτάσεις,
κυρίως βοσκότοποι. Στα δάση και στα λιβάδια φυτρώνουν
πολλά αγριολούλουδα (ορχεοειδή, ίριδες, ανεμώνες, παιώνιες)
που μαζί με τις άφθονες λαδανιές χρωματίζουν χαρούμενα το
τοπίο.
ΟΙΚΟΤΟYΡΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΟY ΔΑΔΙΑΣ
Το πρώτο link οδηγεί σε video του Φωτόδεντρου με θέμα: Τα Ορυχεία του Λαυρίου:
Εισαγωγή (διάρκεια 2 λεπτά)
Το δεύτερο link οδηγεί σε video του Φωτόδεντρου με θέμα: Τα μεταλλεία άργυρου
στο Λαύριο (διάρκεια 4:51 λεπτά)
Το τελευταίο λινκ οδηγεί σε video της Εκπ/κής Τηλεόρασης με τίτλο: Τα μονοπάτια
της ομορφιάς, το δάσος της Δαδιάς (διάρκεια 14:29 λεπτά)
Θέμα 1ο
Ο λιγνίτης είναι ένα είδος οργανικού πετρώματος, το κύριο στοιχείο του οποίου είναι ο
άνθρακας και τα κοιτάσματα του είναι τα περισσότερα κοιτάσματα ορυκτού άνθρακα
στη χώρα μας (βρίσκεται σε βάθος που κυμαίνεται από 60 έως 250 μέτρα) Ο λιγνίτης,
όπως και άλλοι λιθάνθρακες, προέρχεται από μεγάλα δάση, τα δέντρα των οποίων
καταπλακώθηκαν από τεράστιες ποσότητες χώματος πριν από εκατομμύρια χρόνια
εξαιτίας των γεωλογικών αναταράξεων που συνέβησαν στον πλανήτη μας. Έτσι στα
μεγάλα βάθη, όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και πολύ μεγάλες πιέσεις, τα
δέντρα και τα φυτά μετατράπηκαν σταδιακά σε κοιτάσματα λιγνίτη.
Ομαδική εργασία
Στο κείμενο - πρόταση που θα διαμορφώσουμε θα τονίσουμε τα οφέλη που μας
προσφέρουν τα δάση( π.χ. Διατήρηση της βιοποικιλότητας, απελευθέρωση οξυγόνου
στην ατμόσφαιρα) ενώ, ταυτόχρονα, θα αναφερθούμε στην αξία του εθελοντισμού Θα
παραθέσουμε τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των δασών όχι μόνο από τις
βλαβερές επιπτώσεις της ρύπανσης και των σκουπιδιών αλλά και από τις πυρκαγιές,
οι περισσότερες από τις οποίες είναι ανθρωπογενούς προέλευσης. Τέλος, θα πρέπει

8. να παρακινήσουμε τους πολίτες να επιδείξουν οικολογική ευαισθησία, αφενός
τηρώντας τα μέτρα που θα ληφθούν και αφετέρου συμμετέχοντας στο πρόγραμμα
εθελοντισμού για την προστασία των δασών. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι
τα δάση, οι “πνεύμονες της γης” είναι αναγκαία και απαραίτητα για τη διατήρηση της
ζωής στον πλανήτη μας και ότι αργά ή γρήγορα, αν συνεχιστεί ο σημερινός ρυθμός
εξάλειψης τους, θα αντιμετωπίσουμε σοβαρά προβλήματα για την ιδία μας την
ύπαρξη

9. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 1
Χαρακτήρισε την έννοια των παρακάτω προτάσεων θετική ή αρνητική βάζοντας Θ ή Α αντίστοιχα
α) Το δάσος αυξάνει το οξυγόνο της ατμόσφαιρας με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης ___
β) Οι αγρότες χρησιμοποιούσαν τις δασικές εκτάσεις τη βοσκή των ζώων τους ___
γ) Το υπέδαφος του Παρνασσού είναι πλούσιο σε κοιτάσματα βωξίτη ___
δ) Το δάσος εμποδίζει την διάβρωση του εδάφους. ___
ε) Η χλωρίδα και επομένως και η πανίδα αφανίζονται από μια πυρκαγιά στο δάσος. ___
Θ
Θ
Θ
Α
Α

10. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 2
Αφού έχεις συζητήσει με τους συμμαθητές σου τα οφέλη που μας προσφέρει το δάσος, προσπάθησε να
αναλύσεις καθένα όφελος στη ζωή του ανθρώπου.
Δάσος
✓ Διατήρηση βιοποικιλότητας
✓ Απελευθέρωση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα
✓ Μείωση διάβρωσης του εδάφους
✓ Ξυλεία
✓ Αναψυχή
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας, δηλαδή της πανίδας και της χλωρίδας ενός τόπου είναι
απαραίτητη για την διατήρηση της τροφικής αλυσίδας και την παροχή των αναγκαίων τροφίμων για την
διατήρηση της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη.
Η απελευθέρωση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ζωής
όλων των έμβιων όντων
Η μείωση της διάβρωσης του εδάφους είναι σημαντική για τη διατήρηση της γονιμότητας του
εδάφους και την αποφυγή πλημμυρών, δημιουργίας χειμάρρων και μεταφορά χωμάτων σε
κατοικημένες περιοχές.
● Η διατήρηση της βιοποικιλότητας, δηλαδή της πανίδας και της χλωρίδας
ενός τόπου είναι απαραίτητη για την διατήρηση της τροφικής αλυσίδας και την
παροχή των αναγκαίων τροφίμων για την διατήρηση της ανθρώπινης
παρουσίας στον πλανήτη.
● Η απελευθέρωση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα είναι ζωτικής σημασίας γι τη
διατήρηση της ζωής όλων των έμβιων όντων
● Η μείωση της διάβρωσης του εδάφους είναι σημαντική για τη διατήρηση της
γονιμότητας του εδάφους και την αποφυγή πλημμυρών, δημιουργίας
χειμάρρων και μεταφορά χωμάτων σε κατοικημένες περιοχές.
● Η παραγωγή ξυλείας έχει μεγάλη οικονομική σημασία για μια χώρα με πολλά
δάση, γιατί ο δασικός πλούτος της είναι σημαντική πηγή εσόδων για τους
πολίτες και το κράτος γενικότερα
● Η αναψυχή των εκδρομέων στα δάση είναι εξίσου σημαντική γιατί εξυπηρετεί
τις πνευματικές, πολιτιστικές, οικολογικές και κοινωνικές ανάγκες των
σημερινών και των μελλοντικών γενεών

11. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 2
Αφού έχεις συζητήσει με τους συμμαθητές σου τα οφέλη που μας προσφέρει το δάσος, προσπάθησε να
αναλύσεις καθένα όφελος στη ζωή του ανθρώπου.
Δάσος
✓ Διατήρηση βιοποικιλότητας
✓ Απελευθέρωση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα
✓ Μείωση διάβρωσης του εδάφους
✓ Ξυλεία
✓ Αναψυχή
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
Η παραγωγή ξυλείας έχει μεγάλη οικονομική σημασία για μια χώρα με πολλά δάση, γιατί ο δασικός
πλούτος της είναι σημαντική πηγή εσόδων για τους πολίτες και το κράτος γενικότερα
Η αναψυχή των εκδρομέων στα δάση είναι εξίσου σημαντική γιατί εξυπηρετεί τις πνευματικές,
πολιτιστικές, οικολογικές και κοινωνικές ανάγκες των σημερινών και των μελλοντικών γενεών
● Η διατήρηση της βιοποικιλότητας, δηλαδή της πανίδας και της χλωρίδας
ενός τόπου είναι απαραίτητη για την διατήρηση της τροφικής αλυσίδας και την
παροχή των αναγκαίων τροφίμων για την διατήρηση της ανθρώπινης
παρουσίας στον πλανήτη.
● Η απελευθέρωση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα είναι ζωτικής σημασίας γι τη
διατήρηση της ζωής όλων των έμβιων όντων
● Η μείωση της διάβρωσης του εδάφους είναι σημαντική για τη διατήρηση της
γονιμότητας του εδάφους και την αποφυγή πλημμυρών, δημιουργίας
χειμάρρων και μεταφορά χωμάτων σε κατοικημένες περιοχές.
● Η παραγωγή ξυλείας έχει μεγάλη οικονομική σημασία για μια χώρα με πολλά
δάση, γιατί ο δασικός πλούτος της είναι σημαντική πηγή εσόδων για τους
πολίτες και το κράτος γενικότερα
● Η αναψυχή των εκδρομέων στα δάση είναι εξίσου σημαντική γιατί εξυπηρετεί
τις πνευματικές, πολιτιστικές, οικολογικές και κοινωνικές ανάγκες των
σημερινών και των μελλοντικών γενεών

12. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 3
Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα της λέξης “ΔΑΣΟΣ”
Δ
Α
Σ
Ο
Σ
_ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Η … της βιοποικιλότητας είναι μια από τις ωφέλειες του δάσους
Κι εκεί υπάρχουν κοιτάσματα λιγνίτη
Είναι ορυκτό του υπεδάφους της χώρας μας (αντιστρ.)
Είναι ο χρυσός, ο σίδηρος και χαλκός
Τα δάση … (ρήμα) στην οικονομία της χώρας μας
Ι Α Τ Η Ρ Η Σ Η
Λ Ι Β Ε Ρ Ι
Η Τ Ι Ξ Ω Β
Ρ Υ Κ Τ Α
Υ Ν Ε Ι Σ Φ Ε Ρ Ο Υ Ν
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ
ΑΛΙΒΕΡΙ
ΣΗΤΙΞΩΒ
ΟΡΥΚΤΑ
ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΝ

13. Ώρα για διάβασμα.
Καλή
συνέχεια!!!
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος