1. 1. Багш: сурагчийн биеийн болон сэтгэл зүйн саатал байгаа эсэхийг шалгах хэрэгтэй. Хүүхдийн биеийн хөгжил ба бие махбодын эрүүл мэнд,
түүний сурлагад нөлөөлдөг том хүчин зүйл юм. Тиймээс жил болгон сурагчидын биеийн жинг үзэж, харах, сонсох, ярих талыг нь ажиглах
хэрэгтэй.
Муу сонсдог, сайн хардаггүй сурагчийг өндөр биетэй гээд арын суудалд суулгах болбол мэдээж сурлагадаа муудах болно. Хэрэв багш сурагчийг сайн
ажиглаж, анзаарахгүй байвал сурагч биеийн өөгөө ангийнхаа найз нөхдийнхөө өмнө эвгүй байдалд орохгүйн тулд нууж хэнд ч хэлэхгүй байж магад.
Ингэснээр амжилт үзүүлэх чадвартай хүүхэд амжилтгүй байдалд хүрч магадгүй юм.
Нэг багш найзын маань хуваалцсан нэгэн түүхийг сонирхуулъя.
Лицейд ордог жил миний нүд муудаж эхний эгнээнээс ч самбар дээрх зүйлийг ялгаж харж чадахгүй муу байсан юм. Түүнээс өмнөх хэдэн жилд үүнийгээ
нууж чадсан байсан юм. Гэвч ийм байдлаар үргэлжлүүлэх нь хүнд болж эхэллээ.
Самбарт бичсэн зүйлийг найзынхаа дэвтрээс хуулан бичдэг байлаа. Нүдний шил зүүх хэрэгтэйг мэдэж байсан л даа. Хамгийн том айдас бол найз нөхөд
маань намайг, “Дөрвөн нүдэт” гэж шоолох явдал байсан юм. Яагаад гэвэл нүдний шил зүүсэн хүүхдийг дандаа тэгэж шоголдог байсан. Тийм болохоор
хичнээн хэцүү байсан ч лицейгээ шилгүй дүүргэж билээ. Ямар ч багш намайг самбарт бичсэн зүйлийг муу хардгийг ажиглаагүй.”
Найзын маань сүүлийн үг үнэхээр өрөвдмөөр, сурагчаа сайн ажигладаг энэ талаар анхаардаг багш байсан бол аль хэдийн анзаарах байсан. Сурагч сайн
харж чадахгүй бол алдаагүй ном унших, самбар дээрх бичгийг ялган бичиж ойлгоход хүндрэлтэй байдаг.
Муу сонсдог хүүхэд ангид ярьж, тайлбарлаж, уншиж байгаа зүйлсийг бүрэн дүүрэн ойлгож чадахгүй. Тиймээс хичээлийн жилийн эхэнд энэ байдлыг сайн
ажиглаж туршиж үзээд эргэлзээтэй хүүхдүүдийг эмчид үзүүлэх хэрэгтэй. Хараа сонсгол муугаас авхуулаад бусад биеийн гажгууд ч мөн адил хүүхдийн
сурлаганд нөлөөлдөг. Өөрөөс нь нүдгүй өвчнөөс болу хамрынх нь нэг хэсэг байхгүй уруул сэтэрхий бөгтгөр, өрөөсөн хөлгүй, нүүрэндээ түлэнхэний
сорвитой гэх зэрэг үүнтэй адил янз бүрийн биеийн гажигтай хүүхдүүд бүрэг ичимтгий байдал ажиглагддаг. Ийм хүүхдийг бусад найз нөхдийнх нь хажууд
эвгүй байдалд оруулахгүйн тулд болгоомжтой харьцах хэрэгтэй.
Эдгээр хүүхдүүд биеийн энэ гажигаасаа болж гомдомтгой тунирхуу байдгийг бүү мартаарай. Ялангуяа ангийн найз нөхөд нь шоолохыг хэрхэвч зөвшөөрч
болохгүй.
Хүүхдүүд бас дультраахтах /зарим үсгийг тод хэлж чадахгүй байдал /, удаан бодож хэлэх ээрэх байдал нь тэдний сурлагад тодорхой хэмжээгээр муугаар
нөлөөлдөг учир үүнийг анхаарах хэрэгтэй.
Алдаа гажигтай талыг тоолж барашгүй. Заримдаа асуудлыг хүндрүүлэх ч хүчин зүйл нь бидний алдаатай харьцаа байдаг. Анги дотор эвсэл олон нийтийн
газар зарим нэгэн нөхөд нь найзыгаа дооглож шоглох нь хүүхдийг хөгжин дэвшихэд саад болох хамгийн муухай зүйлийг хийж байгаа юм. Гэвч үүнийг хэнч
анхаардаггүй. Багш нар бид энэ аюултай байдлыг сурагчиддаа сайн ярьж ойлгуулах хэрэгтэй юм.
1. Багш сурагчийн чухал /ерөнхий болон гоц авъяасыг нээж юу сонирхдог юунд авъяастайг нь мэдэх хэрэгтэй/
Ямар ч хүн бүх салбарт сайн болдоггүй бүх судалгаа ийм гайхамшигтай хүн байдаггүй нотолсон билээ. Хүн болгон бүх зүйлийг адилхан хэмжээнд сурч
амжилт гаргаж чаддаггүй. Сурагчид мэргэжлээ сонгоход нь туслахын тулд түүний ердийн ба гоц авъяас чадвар мөн сайн муу талыг нь мэдэх хэрэгтэй.
Хүний олон төрлийн салбарт үзүүлэх чадварыг тодорхойлох хэцүү тул :
а. бичгийн авъяастай
б. Тооны авъяастай
в. Дүрслэл шугам зургийн авъяастай
г. Гарын дүүтэй
д. Гар нүдний баримжаатай гэх мэтээр ерөнхий хэдэн бүлэгт хувааж болно.
Хүүхдийн чадварлаг байдал хичээл бүр дээр өөр өөр байдаг. Хүүхдийн хичээл болгон дээр амжилт үзүүлэхийг шахаж шаардах авъяасгүй салбарт хүчлэн
зүтгүүлэх нь хямралд оруулж болно гэсэн үг. Хүн чаддаг ажлаа хийж бүтээгээд сая аз жаргалтай байдаг.
Төрөлхийн авъяас чадвар сонирхолыг нь тодорхойлоогүйгээр давж гарамгүй үүрэг хүлээсэн хүүхэд баяр баясгалантай тайван байж хэзээ ч чадахгүй.
Сурагчидын баяр хөөртэй байдал бүх зүйлээс илүү чухал байх ёстой. Яагаад гэвэл хүүхэд нас зөвхөн амьдралд бэлтгэх нас биш амьдралын нэг хэсэг
бөгөөд хамгийн сайхан үе ч байж болох юм.
Альфред Адлер хүний төрөлхийн авъяас ямар байх нь хамаагүй хамгийн чухал нь энэ авъяас чадвараа хэрхэн ашиглаж чадаж байгаад оршино гэж хэлсэн
байдаг. Үнэхээр хүний төрөлхийн авъяас чадвараас илүү үүнийгээ тохиромжтой үед ашиглаж хөгжүүлж байгаа нь илүү чухал байдаг. Гоц ухаантай хүмүүс
байдаг боловч тохиромжтой орчин олж чаддаггүйгээс авъяас чадвараа гаргаж чадахгүй байсаар дуусдаг. Авъяас чадвараа гаргаж ирэхэд бас тохиромжтой
орчин заавал байх хэрэгтэй.
Багш хүний чухал үүрэг хариуцлагагуудын нэг бол сурагчидынхаа авъяас чадварыг нээх, түүнийг нь хөгжүүлэх орчинг нь бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй гэдгийг
мартаж болохгүй.
Багш сурагчийнхаа юу сонирхдог, юу хүсэн хүлээдэг, юунаас айдаг, юуг хайрладаг ба хайрладаггүй, юу хийх дуртай ба дургүй хэрхэн түүнд дэмжлэг өгч
болох санаа бодол зан чанрыг тодорхойлох нь чухал. Ингэж тодорхойлсноор багш сурагчтайгаа хэрхэн яаж харьцах талаар ч чиглэл өгөх болно. Ингэснээр
багш сурагчийн хоорондох харилцаа илүү сайн байна.
/Багшид өгөх 100 зөвлөгөө номноос/