Presentatie Stijn Oosterlynck - Socius Trefdag 'Solidariteit?!' (20 november 2014) Vlaanderen wordt snel diverser. We krijgen allemaal te maken met meertaligheid en culturele verschillen: als buur, werkgever, werknemer, leerling, leraar, vrijwilliger, sportbeoefenaar, trainer, jeugdwerker, sociaal-cultureel werker en noem maar op. Die toenemende diversiteit zet druk op de solidariteit in onze samenleving. In die omstandigheden zoekt het onderzoeksconsortium ‘DieGem’ naar nieuwe vormen van solidariteit in diversiteit. Heel gericht op plaatsen waar mensen van diverse afkomst elkaar tegenkomen zoals de werkvloer, de woonomgeving, de school, het cursuslokaal, het jeugdhuis en het sportveld. Prof. dr. Stijn Oosterlynck doceert o.a. stadssociologie aan de Universiteit Antwerpen. Hij is woordvoerder van de onderzoeksgroep OASeS, wat staat voor Centrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en Stad, en voorzitter van het Antwerpse Urban Studies Institute.

1. Solidariteit
in
superdiversiteit:
kijken
vanuit
het
hier
en
nu
DieGem
consor8um

2. Begin
2011
waren
er
in
het
Vlaamse
Gewest
meer
dan
400.000
mensen
ingeschreven
met
een
vreemde
na8onaliteit.
Het
aantal
personen
van
vreemde
herkomst
lag
vermoedelijk
meer
dan
dubbel
zo
hoog
.
(Noppe
&
Lodewijckx,
2012)
In
de
top
8en
van
de
herkomstlanden
niet
meer
alleen
Nederland,
Marokko,
Turkije,
Spanje
en
Frankrijk
maar
ook
Polen,
Roemenië,
Bulgarije,
Irak
en
India.
Spraken
we
vroeger
nog
over
etnische
minderheden
met
een
welomschreven
profiel,
dan
moeten
we
het
nu
hebben
over
een
‘superdiversiteit’
aan
herkomstlanden,
mo8even
en
burgerschapsstatuten.
(cfr.
Vertovec,
2007)

3. Omgang
met
diversiteit
grote
uitdaging
voor
Vlaamse
samenleving
Er
is
discrimina8e
op
huisves8ngs-­‐
en
arbeidsmarkt.
Jeugd
en
andere
verenigingen
zijn
zelden
afspiegeling
van
samenleving.
Burgers
liever
solidair
met
ouderen,
arbeidsongeschikten
en
werklozen
dan
met
immigranten
(Van
Oorschot,
2006).
Bewoners
van
etnisch
gemengde
buurten
zich
terug
uit
hun
leefomgeving
(Putnam,
2007).

4. Solidariteit
in
diversiteit?
• stelling:
solidariteit
in
diversiteit
is
mogelijk,
maar
vergt
herdenken
van
kader
voor
solidariteit
• geen
solidariteit
tussen
homogene
groep
van
gelijkgestemden,
maar
solidariteit
die
culturele
grenzen
overs8jgt
• laagdrempelig
voor
nieuwkomers

5. Solidariteit
en
diversiteit
• Solidariteit?
=
delen
op
basis
van
gevoel
van
lotsverbondenheid
• Verschillende
bronnen
van
solidariteit:
-­‐ onderlinge
a_ankelijkheid
-­‐ sociale
strijd
-­‐ waarden
en
normen
-­‐ ontmoe8ng

6. ‘Na8onalisering’
van
solidariteit
• 20ste
eeuw:
lotsverbondenheid
na8onaal
georganiseerd
-­‐ na8onale
welvaartstaat
-­‐ gebaseerd
op
onderlinge
a_ankelijkheid
(sociale
zekerheid),
sociale
strijd
(arbeidersbeweging)
en
ontmoe8ng
(verzuiling)
-­‐ maar
veronderstelt
culturele
homogeniteit
en
gedeeld
verleden
(gedeelde
waarden
en
normen)

7. ‘Na8onalisering’
van
solidariteit
• vandaag:
toegenomen
diversiteit
en
mobiliteit
stelt
na8onale
organisa8e
solidariteit
in
vraag
-­‐ culturele
heterogeniteit
en
geen
gedeeld
verleden
(nieuwkomers)
-­‐ werkloosheid
onder
migranten
en
veel
wantrouwen
over
bijdrage
(minder
onderlinge
a_ankelijkheid)
-­‐ sociale
strijd
om
culturele
erkenning
of
materiële
herverdeling?

8. Solidariteit:
hier
en
nu
• diversiteit
sterk
verlagen
om
solidariteit
(in
homogeniteit)
te
onderhouden
zowel
onmogelijk
als
onwenselijk
• solidariteit
in
superdiversiteit
verkennen
door:
-­‐ focus
op
wat
hier
en
nu
gebeurt
-­‐ starten
vanuit
plaatsen
(HIER)
en
prak8jken
(NU)
waar
mensen
(gedwongen)
nabij
zijn
in
diversiteit

9. Solidariteit:
hier
en
nu

10. Solidariteit:
hier
en
nu

11. Solidariteit:
hier
en
nu

12. Solidariteit:
hier
en
nu

13. Prak8jken
• Interpersoonlijke
prak8jken
(NU):
-­‐ welke
interpersoonlijke
prak8jken
spelen
zich
af
op
superdiverse
plaatsen?
Torekes
opsparen
om
samen
naar
eetcafé
te
gaan
of
om
voedsel
te
kopen
voor
meest
behoe6igen
samen
spelen
8jdens
(twee)wekelijkse
ac8viteiten,
op
weekend
en
op
kamp

14. Prak8jken
van
solidariteit
in
diversiteit
• in
prak8jken
op
diverse
plaatsen
wordt
diverse
bronnen
van
solidariteit
geac8veerd:
-­‐ onderling
a_ankelijkheid
“Alles
moet
buiten”
verbindt
cultureel
diverse
groep
werknemers
interna8onaal
postbedrijf
-­‐ sociale
strijd
gedeelde
strijd
voor
publieke
ruimte
in
Rabot
verbindt
diverse
groepen
gebruikers

15. Prak8jken
van
solidariteit
in
diversiteit
-­‐ waarden
en
normen
Stadswerking
Chiro
omdat
waarden
en
normen
klassiek
jeugdbewegingswerk
te
weinig
aanslui8ng
vindt
bij
superdiversiteit
samenleving
-­‐ ontmoe8ng
aanwezigheid
van
leraars
en
directeur
Leuvens
basisschool
in
buurt
nodig
om
verbondenheid
te
ontwikkelen

16. Leren
in
diversiteit
• solidariteit
in
diversiteit
ontstaat
in
prak8jken
via
leerprocessen
“Ik
heb
al8jd
gevonden
dat
ik
een
deel
van
mijn
opvoeding
ook
op
de
chiro
heb
gekregen.
Misschien
omdat
het
zo
natuurlijk
was
dat
je
gewoon
samenlee6
met
totaal
andere
soort
mensen
door
elkaar
maar
je
leert
dat
wel
en
je
leert
rekening
houden
met
elkaar”
(Groepsleiding
Brusselse
Chiro)

17. Leren
in
diversiteit
• wat
wordt
er
geleerd?
-­‐ verwerven
van
kennis,
vaardigheden
en
houdingen
veranderende
buurt
van
school
leren
kennen
door
er
op
café
te
gaan,
organisa8es
en
evenementen
te
bezoeken
-­‐ deel
worden
van
een
groep
leerkrachten
laten
leerlingen
eigen
culturele
kennis
inbrengen
–
leren
van
elkaar
in
diversiteit
als
onderdeel
van
groepsvorming
-­‐
transforma8e
van
eviden8es
en
posi8es
geen
culturele
meerderheid
meer;
schoolfeest
interculturaliseren
of
communiceren
met
pictogrammen
(maar
levert
weerstand
op)

18. Burgerschap
• van
interpersoonlijk
naar
prak8jken
van
burgerschap
–
dit
is
geen
louter
sociale
cohesieverhaal!
-­‐ zoeken
naar
wat
deelnemers
zichtbaar
en
bespreekbaar
maken
in
interpersoonlijke
prak8jken
en
leerprocessen
maakt
gemeenschap
ook
poli8ek
(in
plaats
van
louter
sociaal)
-­‐ Vertegenwoordiging/herverdeling/erkenning

19. Burgerschap
-­‐ poli8eke
vertegenwoordiging
doe-­‐par8cipa8e
door
claimen
en
inrichten
groenvoorzieningen
in
publieke
ruimte
-­‐ materiële
herverdeling
leraren
gebruiken
netwerken
om
goedkope
of
gra8s
buitenschoolse
ac8viteiten
te
organiseren
-­‐ culturele
erkenning
een
van
eerste
leidsters
met
hoofddoek
die
als
rolmodel
fungeert

20. Conclusie
• toenemende
etnisch-­‐culturele
diversiteit
samenleving
stelt
na8onale
organisa8e
solidariteit
in
vraag
• van
culturele
homogeniteit
en
gedeeld
verleden
naar
interpersoonlijke
prak8jken
(nu)
op
bepaalde
plaatsen
(hier)
• in
die
prak8jken
leert
men
omgaan
met
diversiteit

21. Conclusie
• zoeken
naar
hoe
vertegenwoordiging,
erkenning
en
herverdeling
in
interpersoonlijke
prak8jken
zichtbaar
en
bespreekbaar
gemaakt
wordt
• van
sociale
naar
poli8eke
gemeenschap,
als
basis
voor
lotsverbondenheid
die
solidariteit
in
diversiteit
genereert